11.Twórczość polskich naturalistów:

Naturalizm - założenia światopoglądowe i estetyczne, przedstawiciele (w literaturze polskiej i obcej).

Jako prąd literacki ukształtował się we Francji w drugiej połowie XIX wieku. Prekursorami byli G. Flaubert i E. i J. Goncourtowie, a twórcą i teoretykiem Emil Zola. Naturalizm przejawiał się w prozie i dramacie. Był uwarunkowany pozytywistyczną myślą filozoficzną, rozwojem nauk ścisłych i przyrodniczych. Identyfikując założenia literatury z zasadami nauki, jego koncepcja artystyczna oparta była na teoriach naukowych, zwłaszcza Ch. Darwina i H. Taine'a. Koncepcja świata przedstawionego w utworze literackim zmierzała do ukazania egzystencji ludzkiej zdeterminowanej fatalistycznie prawami natury (fizjologizm) i środowiska społecznego. Rzeczywistość ma charakter wyraźnie pesymistyczny. Świat współczesny, w którym panują kapitalistyczne prawa, jest patologiczny. Społeczeństwem rządzą zasady bezwzględnej walki i przemocy, a jednostkami - popędy i instynkty. Człowiek jest przede wszystkim cząstką przyrody.

Fikcja literacka została podporządkowana dokumentaryzmowi, bezstronnej i szczegółowej obserwacji faktów. Naturalizm poszerzył zakres tematyczny literatury (panorama klas, warstw i grup społecznych, ostre ukazywanie kontrastów społecznych, obyczajowość i moralność burżuazji) i zasób środków ekspresji artystycznej (brutalność obrazowania, autentyzm językowy - żargon, drastyczne słownictwo).

Przedstawiciele w Polsce: G. Zapolska, I. Dąbrowski, Z. Niedźwiecki, J. A. Kisielewski, w początkowym okresie twórczości :W. Reymont, W. Orkan, S. Żeromski.

USA: E. Hemingway, J. Steinbeck, E. Caldwell

Francja: Gustave Flaubert, Guy de Maupassant, Joris - Karl Huysmans

1. W literaturze:

Naturalizm - 1) prąd literacki 2) nazwa metody, postawy czy skłonności twórców dzieła literackiego. Oznaczał on wtedy doktryny filozoficzne zaprzeczające istnieniu siły tworzącej lub organizującej, która byłaby transcendentna w stos. do natury.

Naturalizmem nazwał nowe tendencje w literaturze francuskiej najpierw E. Zola, następnie H. Taine. Na czoło ruchu wysuwa się postać Zoli, najpierw jako teoretyka i prawodawcy prądu, następnie jako jego najgłośniejszego twórcy.

Termin „naturalizm” w zastosowaniu do literatury niemal od momentu swoich narodzin zaczął funkcjonować jako wyraz nacechowany ujemnie, czasem nawet jako obelga.

Naturalistów zafascynował nowoczesny, groźny świat cywilizacji przemysłowej: wielkie miasto, fabryki, magazyny, kopalnie, wielkie mieszczańskie kamienice. Ale fascynowali się jeszcze rozwojem myśli naukowej, która była podstawą technicznych zdobyczy, a która zdominowała także dziedzinę filozofii i refleksji humanistycznej. Czołową rolę odgrywały tu nauki biologiczne, nauki o życiu, jak np. fizjologia czy psychologia.

I to drugie oblicze natury - jako materialnego świata pozaludzkiego, istniejącego poza nim i niezależnie od niego, a warunkującego jego istnienie, zafascynowało pisarzy.

Za zadanie literatury Zola uważał poznanie człowieka i otaczającej go rzeczywistości socjologicznej i biologicznej. Świat uznawano za poznawalny i wyjaśnialny.

Rola pisarza:

- postulat uwolnienia pisarza od obowiązku wychowywania społeczeństwa, dostarczania mu wzorów moralnych postępowania. Pisarz ma za zadanie objawiać społeczeństwu prawdę.

Bohater:

- nowy bohater: przedstawiciele nizin społecznych, proletariatu, lumpenproletariatu, ludzie marginesu społecznego, drobnomieszczaństwo, chłopi.

- postacie zdeterminowane przez dziedziczność i wpływ otoczenia.

Problematyka, tematyka:

- zainteresowanie dla biologicznego i socjologicznego środowiska determinującego rozwój człowieka: warunków egzystencji i warunków pracy.

- odtwarzanie egzystencji ludzi biednych, ograniczonych, zepchniętych na społeczne dno

- podstawowym konfliktem jest walka o istnienie własne i o istnienie potomstwa

Typy naturalizmu:

- burżuazyjny ( Flaubert, Goncourtowie) - jest demaskatorski niejako nieświadomie i automatycznie: autorzy stawiają sobie za cel poszukiwanie prawdy i taką oto smutną prawdę o swych współczesnych maja do objawienia.

- plebejski (Zola) - charakter demaskatorski w samym założeniu autora.

Powieść naturalistyczna:

- zainteresowanie współczesnością i człowiekiem jako wytworem przeszłości oraz przemian współczesnych

- zlekceważenie lub nawet likwidowanie przemyślnie skonstruowanej fabuły, dekompozycja ciągów fabularnych, ich rozkład na ciąg luźnych scen, wprowadzenie opisu pojętego jako element funkcjonalny powieści, umożliwiający rozumienie psychiki bohatera i jego losów oraz nową koncepcję człowieka, przede wszystkim mającego ciało.

Dramat naturalistyczny:

- dominujący wkład Skandynawów (Ibsen, Björnson, Strindberg) i Niemców (Hauptmann, Sudermann)

W Polsce:

- odrzucono naturalizm jako doktrynę materialistyczną, antyfideistyczną i antyklerykalną.

- mamy do czynienia ze zjawiskiem wyraźnej, ale krótkiej inspiracji naturalizmu

- najwybitniejsi przedstawiciele: A. Dygasiński, A. Gruszecki, G. Zapolska.

- u najwybitniejszych pisarzy epoki:

• Prus: Powracająca fala (1880), Placówka (1885)

• Orzeszkowa: Niziny (1885), Nad Niemnem (1887)

2. W sztuce:

Naturalizm (fr. naturalisme) - metoda zmierzająca do wiernego, niemal fotograficznego naśladownictwa natury, mająca na celu ukazanie natury w pierwszej fazie rozwoju. Powstała we Francji w drugiej połowie XIX wieku. Głównym założeniem naturalizmu było wierne naśladowanie rzeczywistości oparte na dokładnej obserwacji bez zbędnej oceny, komentarza, selekcji i interpretacji. Często uwypuklano ciemne strony życia, wybierano przeciętny i brzydki temat lub model. Działalność artystyczna została ograniczona do biernego odtwarzania zjawisk.

12.Drugie pokolenie pozytywistów polskich

---