"Człowiek jest wielki nie przez to, co posiada,
lecz przez to kim jest.
Nie przez to, co ma,
lecz przez to, czym dzieli się z innymi"
Jan Paweł II
TEMAT: Rola pedagoga w wychowaniu i kształceniu młodego człowieka.
Na początku moich rozważań pragnę przedstawić, kim tak w ogóle jest pedagog, a także zarys zadań, które do niego należą. Definicja podaje, że pedagog to osoba najczęściej pracująca w szkole, przedszkolu lub poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie podstawowym celem jego pracy jest organizowanie pomocy i opieki pedagogicznej i psychologicznej dla dzieci, młodzieży i rodziców oraz dbanie o prawidłowy rozwój psychiczny uczniów. Do zadań pedagoga szkolnego należy: rozpoznawanie indywidualnych potrzeb uczniów oraz analizowanie przyczyn niepowodzeń szkolnych; określanie form i sposobów udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno- pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb; organizowanie i prowadzenie różnych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli; podejmowanie działań wychowawczych i profilaktycznych wynikających z programu wychowawczego szkoły i programu profilaktyki, o których mowa w odrębnych przepisach; planowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez szkołę na rzecz uczniów, rodziców i nauczycieli w zakresie wyboru przez uczniów kierunku kształcenia i zawodu, w przypadku, gdy w szkole nie jest zatrudniony doradca zawodowy; działanie na rzecz zorganizowania opieki i pomocy materialnej uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji życiowej.
Pedagog w dzisiejszych czasach odgrywa dużą rolę w wychowaniu młodego człowieka, jak i również ma pewien wpływ na jego rozwój psychiczny, emocjonalny, intelektualny, społeczny, duchowy, itd. Jak się okazuje młody człowiek nie zawsze potrafi poradzić sobie z problemami (trudnościami), które spotyka na swej drodze zmierzającej do osiągnięcia dorosłości. Bowiem „życie to droga, przez która trzeba przejść, droga ta ciężka jest, jest tam dobro i zło, nienawiść, tęsknota i szczęście…ale to nie zawsze musi być to. Uczucie tego, że człowiek jest niekochany, niepotrzebny, samotny, niedoceniany”, właśnie to może stać się swego rodzaju impulsem powodującym zagubienie tego młodego człowieka. Podstawowa rola pedagoga szkolnego to przede wszystkim analiza sytuacji wychowawczej w szkole. Wychowanie oznacza wyzwalać, dodawać odwagi, strzec przed ubezwłasnowolnieniem, usuwać wpływy zagrażające naturalnemu i spontanicznemu rozwojowi dzieci i młodzieży, przygotować ich do przyszłego życia przez mobilizację do własnej aktywności, pobudzić do zachowań zgodnych z oczekiwaniami społecznymi, zasadami moralności. O efektywności wychowania decyduje nie ilość i jakość przekazywanej wiedzy, lecz przyswojenie przez młodego człowieka sposobu rozumienia wiedzy i wartości oraz wprowadzanie go w rozumieniu problemów życiowych. Jest to równoznaczne z umożliwieniem mu samorealizowania się i świadomego kierowania własnej przyszłości. Dlatego też pedagog powinien prowadzić częste i otwarte rozmowy, wspomagać go w realizowaniu tkwiących w nim możliwości zachowanie go do kierowania własnym rozwojem, a także wspierania go poprzez wyrozumiałość wobec jego osoby, problemu, postaw, według których się kieruje w swym działaniu.
Pedagog jest zobowiązany wykształcić w podopiecznym postawy asertywne, czyli dbania o swój interes, swoją przyszłość i obronę swojej godności w świetle słów św. Tomasza mówiących, iż „człowiekowi należy się najwyższa godność z racji swojego bytu, z racji tego, że jest się człowiekiem”. Pedagog w autorytatywnym przekazywaniu wiedzy i umiejętności powinien stosować starożytną zasadę, którą wiele pokoleń traktowało jako wzór i imperatyw do kształtowania człowieka i sprawowania opieki nad nim powtarzając za Hipokratesem „Primum non nocere” , co dosłownie oznacza „przede wszystkim nie szkodzić”. Nieukształtowana osobowość młodego człowieka jest bardzo podatna na sugestywne działanie czynników, które tworzą często aspołeczny stosunek do otoczenia, gdzie pedagog powinien stanowić pewnego rodzaju filtr, przez który będą przepływać informacje i wartości, dzięki którym młoda osoba zaopatrzona w umiejętności przekazywane przez pedagoga (asertywność) będzie w stanie ocenić, które sygnały ze środowiska będą budowały u niego (podopiecznego) fundament na drodze do dorosłego życia.
Opiekun (pedagog) w swoich działaniach nie powinien jednak dać dziecku do zrozumienia, że jest po to, żeby go we wszystkim wyręczać, pedagog nie może stanowić paternalistycznej pieczy nad podopiecznym, gdyż tym samym pozbawia go samodzielności i uniemożliwia kształtowanie swoich zainteresowań, takie działanie wręcz cenzuruje ciemne oblicze otaczającego świata, do którego dziecko nie będzie przygotowane i w związku z tym wynik postępowania pedagoga będzie nieadekwatny do założeń i celów wynikających z pracy opiekuna. Pedagog jest zobowiązany nie tylko do kształtowania młodego pokolenia, ale również wykazuje funkcję edukacyjną w stosunku do rodziców dziecka, gdyż wiele problemów leży właśnie w środowisku rodzinnym, gdzie nawet pomijając przemoc zarówno fizyczną jak i psychiczną do dysfunkcji wychowawczych może prowadzić zwykła nadopiekuńczość czy przesadne wyolbrzymiona „kontrola rodzicielska”. Takie zachowania ze strony rodziców mogą być nieświadome i z reguły wynikają z troski o potomka. Jednak w niektórych przypadkach zaburza procesy poznawcze, dziecko nie będzie w stanie przyjąć na swoje barki nawet drobnych problemów, które są wpisane w codzienność każdego człowieka, dziecko stanie się bezradne każdej sytuacji, gdy zabraknie przewodnika ( rodzica, pedagoga), który przeprowadzi go po cienkim lodzie podejmowanych decyzji. I to właśnie pedagog pełniąc swą funkcję edukacyjną ma za zadanie nauczyć rodziców, którzy nie zawsze są świadomi swojego postępowania, co jest dla dziecka dobre, jakie postawy należy w dziecku utrwalać a jakich zachowań ze strony rodzica należy unikać by chcąc dobrze nie wyrządzić krzywdy.
Podsumowując rozważania na temat wpływu pedagoga na wychowanie i rozwój młodego człowieka w sferze intelektualnej, społecznej, duchowej, emocjonalnej oraz psychicznej pragną zaznaczyć, że dysfunkcja w każdej ze sfer może mieć przykre dla dziecka konsekwencje w przyszłości i dlatego też rolą pedagoga jest pomóc takiej osobie przejść przez okres dzieciństwa, dojrzewania i wkroczyć w dorosłe życie, niosąc ze sobą bagaż doświadczeń, umiejętności i potrzebnej wiedzy do satysfakcjonującego (w miarę możliwości) życia, gdzie sukcesem pedagogicznym będzie szczęście podopiecznego, w którym uczestniczy również pedagog.
Na zakończenie chciałabym jeszcze usprawiedliwić niepowodzenia w pracy pedagoga, gdzie czasem uspołecznienie młodego człowieka staje się niemożliwe, gdyż jak to powiedział Scott: „człowiek w swoim życiu kieruje się popędami, namiętnościami i potrzebami, którymi kieruje się cały świat” i czasem natura człowieka jest silniejsza od jego woli do wniesienia zmian w swoje życie.