Metoda bibliograficzna
Możnają rozpatrywać w 3 wariantach, jako: 1.tworzenie opisów bibliograf.,a po ichlogicznym
uporządkowaniukomponowanie spisów (tworzenie spisówbibliograf.)2. dekomponowanie już istniejących spisów o charakterze biblioraf. na poszczególne składające się nań jednostki i ich interpretacja(analizaspisu dokumentów). To działanie natakich źródłach jak same bibliografie,
inwentarze bibliotek, księgi wypożyczeń b.oraz katalogi wydawnicze i księg. 3.analiza cytowań bibliograf.-wychodzi onaod przypisów zamieszczonych w pracach naukowych, bibliogr. Załącznikowejznajdującej się w nich, itp.
Metoda proweniencyjna
Badaniatakie mogą dostarczyć dziejów książki wpowiązaniu z materiałami, recepcjęposzczególnych autorów czy dzieł, historia księgoznawstwa, handlu,
pośrednictwa,cena książek.
Opracowanieproweniencji starych druków:Znaki własnościowe oraz wszystkie śladyobcowania z książką pozostawione na jej kartach przez właścicieli lub użytkowników nadają danemu egzemplarzowi cechy ściśle indywidualne, wyróżniające go zszeregu innych egzemplarzy, identycznych pod względem wydawniczym. Należyzacząć od starannego obejrzenia książki. Nie poprzestając na oprawie i karcie tytułowej, gdzienajczęściej znajdujemy znaki własnościowe, musimy drobiazgowo zbadać cały blok książki, kartaza kartą. (sprawdzamy czy oprawa jest polska czy obca-oprawa może nam ujawnićwłaściciela danej książki, superexilibris- inicjał lub herb właściciela- na wewnętrznejstronie okładki, zapisy rękopiśmienne,sygnatury biblioteczne,
pismowłaściciela znajdowane na kartach książek)
Publikacje zapisów prow.:
-poprawne odczytanie
-rozwiązaniewszystkich skrótów
-jeślibrak konkretnej daty ustalenie wieku zapisu oraz opatrzenie komentarzemhistorycznym
-windeksie należy podać poprawne naukowo ustalone brzmienie nazwiska wszelkiewarianty
pisowninależy uwzględnić obok w nawiasach
Toponomastyka-w połączeniu z danymibiograficznymi właścicieli pozwala nam umieścić dzieje książki nie tylko wokreślonym czasie lecz także i w miejscu.
Opis książki:
-ustalamywszystkich jej właścicieli w ich kolejności czasowej autora
-jeśli jest nim któryś z właścicieli, co poznamy po dukcie pisma, oraz wiekzapisu
-ważnejest nie tylko co się znalazło ale także w jakim otoczeniu.
Materiały nieprow.: Recepty, przepisy, horoskopy,obserwacjeastronomiczne, wiersze, przysłowia, maxymy, modlitwy, pieśni rel,rachunki
Metoda funkcjonalna
Zajej pomocą bada się książkę w uwzględnieniu wszystkichjej elementów oraz procesy bibliologiczne w związku zczytelnikiem rzeczywistym i hipotetycznym. Jest przejęta jako narzędziepoznawania jej złożonego przedmiotu nabiera specyficznych księgoznawczych cechi warunkuje inne metody stosowane do tej nauce, ogólno naukowe jak i specjalistyczne.M.F. Dojrzewała
długow różnej postaci i pod różnymi nazwami była stosowana w niektórych częściachnauki o książce, zwłaszcza w historii książki.M.F. w badaniachksięgoznawczychpowiązana jest z innymi uniwersalnymi i powszechnie przyjętymi wwielu naukach metodami (np. bibliograficzną)Dzięki M.F. wzbogaca się innemetody i doskonali się aparat pojęciowy całej nauki o książce i poszczególnychjej części, powiększa się zasób treści nauki i jej zastosowania praktyczne.Stosowana jest nie tylko w nauce o książcelecz również tam gdzie służy doujawnienia o statecznego celu lub racji istnienia instytucji społecznych.
Metoda topograficzna
Głównymprzedmiotem metod y topogr.jest powiązanie badań nadnad książką i biblioteką zidentyfikacją konkretnej lokalizacji. Wskazanie miejscowości, okolicy,terenu,porównanie w czasie i przestrzeni ichdziałalności orazrelacjiwynikających z usytuowania innych instytucji naukowych, info., czy kult.Przy pomocy m.top. można podjąć próbęukazania roli świata książki w zjawiskachnatury ogólniejszej, mający wpływ na kształtow. się badanej społeczności.
Etapy postępowania m.top.:
-formułowaniepytań
ihipotez badawczych, -wybór źródeł, metod,
-przeprowadzanie badań - interpr. wyników.
Zalety:
-ukazaniecech szczególnych ks. i biblioteki jako czynników miastotwórczych;
-nawiązanie do struktury przestrzennej miasta, wskazanie jej wpływu namieszkańców;
-najważniejsze aspekty: ks. jako towar oraz wytwór intelektualny i kultur.;
-prostowanie błędów w dotychczasowych opracowaniach.
Wady:
-duża erudycja oraz precyzja w przedstawianiu wyników;
-konieczność żmudnych i często długotrw. Poszukiwań w wielu typach źródeł
-umiejętność stawiania pytań badawczych
-zbyt wiele materiałów i źródeł do opracowania;
Metoda typograficzna
Procespowstawania druku w całej jej rozciągłości, obejmujący efekty pracy twórcówmateriału typogr. (grawera,odlewnika, drzeworytnika) jak też drukarzy (zecera).
Zadania:
-identyfikacja faktów wydawniczych omawianych typograficznie lub pozbawionychdatacji, gdzie,kto i kiedy drukował dana pozycję;
-weryfikacja druków podpisanych przez drukarza i datowanych(adres wyd. i databyły nieraz celowo
fałszowane)
-badanie poszczególnych egzemplarzy każdej pozycji celem ewentualnego wykrycia wtym samym wydaniu odmian, wariantów, dodruków;
Przedmiot badań:
-materiał typograficzny (czcionki, inicjały,drzeworyty);
-skład ks.(kompozycja z elem. materiału typogr.)
-odbicia klocków drzeworytowych,czcionek;
Badania nad papierem:
-Pochodzeniez konkretnej papierni (cele: analiza śladów, sita papiernicze - ślady budowy,narzędzia wytwarzania),
-układkres i prążków oraz rys. znaków wodnych, filigranów.
Oprawoznawstwo - tegumentologia - badanie oprawpolega na ich analizie, opisie,systematyzacji,
wyróżniające:materiał oprawy(rodz. i kolor skóry), techn. jej sporządzania, zdobnictwo zewskazaniem narzędzi(tłok, radełko, plakietka),sposobu wykonania i kształtówmotywów dekor.
Metoda bibliometryczna
Bibliometriato kierunek badań odnoszący się przede wszystkim do komunikacji pisanej, wykorzystującyanalizę pomiarów, zatem metody ilościowe dla uzyskania obrazu wartości i efektywnościtej komunikacji. Termin ten pojawił się w końcu lat 60-tych. Wg A. Pritchardab. jest to
zastosowanie metod mat. i statyst. do książeki innych środków komunikacji. Bibliometria zajmuje
siębadaniem stanu ilościowego i tendencji rozwoju piśmiennictwa metodąstatystyczną na podst. spisów bibliogr. lub statystyki wydawnictw. Zastosowaniew nauce o książce, bibliotekoznawstwie,
inf.Naukowej i naukoznawstwie.
Cele badawcze
Celembadań bibliometrycznych jest otrzymanie obrazu statystycznego rozkładu procesów
odnoszącychsię do rozproszenia (rozkładu) utylizacji i powiązań literatury w znaczeniugrupy odpowiednio dobranych dokumentów. Przy ocenie wyników badań brane są poduwagę czynniki zew. kształtujące dane zjawisko, występujące w konkretnym czasiei środowisku.
Prawa w bibliometrii:
- prawo rozproszenia (wysokistopień koncentracji pokrewnych publikacji w stosunkowo małej liczbieczasopism).
Zakres badań bibliometrii:
-grupy zagadnień, które bada to m.in. mierniki charakterystyk informacyjnychpiśmiennictwa oparte na analizie "strumieni" inf. Naukowej i technicznej;parametry organizacyjne powiązań i cech piśmiennictwa w poszczególnychzbiorach. Ocena logicznych związków piśmiennictwa i jego właściwościtreściowych.
Badania b. dzielimy na:
-badaniaopisujące charakterystyczne cechy pisanej komunikacji
-badaniabehawioralne (zajmujące się relacjami zachodzącymi między poszczególnymiskładnikami
literatury-np. badania cytowań, ale nie ograniczające się do tej formy).
Badania opisujące opierają się na danychzwiązanych z opisem bibliograficznycm. Biorą pod uwagę tylko aspekt opisububliogr.
Cechy dok. które wykorzystuje b. to: forma przekazu (np.czasopismo, książka), środek komunikacji (np. artykuł, list), ilośćprzekazywanej informacji. Dane bibliograficzne są wartością biblio metrycznątylko wtedy, gdy ujawniają coś na temat struktury literatury.
Badania behawioralne skupiają się na wykryciu siecipowiązań między poszczególnymi dokumentami, a jednocześnie grupami ludzi iposzczeg. twórcami tych dok. (autorami). Bibliom. interesuje się powiązaniamipomiędzy piśmiennictwem różnych krajów, języków i przedmiotów.
Metoda analizy cytowań-za pomocą analizy cytowań możnaoceniać zasługi dla rozwoju nauki nie tylko poszczeg. uczonych ale też ośrodkównaukowych i państw. Metoda ta jest młoda zrodziła się wraz z ideą wykorzystaniacytowań bibliograficznych jako źródła różnorodnych info. przy badaniu procesówzachodzących w nauce z początkiem 60-tych lat. Niektóre cele: odnalezieniepracy kluczowej , lub najważniejszego czasopisma dla danej dziedziny;ukazaniestopnia uwzględniania materiałów pierwotnych przez wydawnictwa pochodne;analiza rozpowszechniania wiedzy zapisanej. Badania cytatów zgodnie z def.wyłączają te publikacje które ani nie są cytowane, ani nie cytują.
Ekslibris - wewn. str. druku (znakwłasnościowy,odbity na osobnej kartce,techn. drzeworytowa lub inna).
Superekslibris - zewn. str. przedniej okładki,znak własnościowy.
Robert Proctor - zastosował obliczenie wymiarów20 wierszy złożonych danym pismem.
Konrad Haebler -opracował Tablice zawier. ponad100 odmian rysunku majuskuły "M"-najbardziej różnorodnej. Dla pismantykwowych-"Q".
Formuła opisu identyfikującapismo powinn a zawierać elem:
1)okr.kroju(rotunda, fraktura,
szwabacha)i rodz. pisma (tytułowe, nagłów.);
2)okr.majuskuły "M" lub "Q" drogą porównania na tab
Haeblera;
3)wymiar20 wierszy (ew. 10 czy 5) liczony od podst. czcionek
Bandtkie J. Samuel-był bibliotekarzem w bibliotecekościoła Bernardynów. Objął stanowisko bibliotekarza i profesora bibliografii naOddziale Literatury Wydz Filozoficznego Uniwer KrK, rozpoczął wykłady zzagadnień bibliologicznych i intensywną działalność naukową. Napisał dziełaktóre przez wiele lat były niezastąpione, inspirujące pokolenia badaczy:Historia drukarń krakowskich , Historia drukarń w Królestwie Polskim i WielkimKsięstwie Litewskim, Historia Biblioteki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krk .B. w swoich wykładach i publikacjach dał zarys całej nauki o książce[rękopisoznawstwo, drukarstwo, bibliografia i bibliotekarstwo]rozwinął jejwarsztat badawczy poprzez zapoczątkowanie metody archiwalno-bibliograficznej.
Bohatkiewicz Aleksander- jeden z pierwszych teoretykówbibliologii w Polsce, wykładowca bibliografii w Uniwersytecie Wileńskim, wwykładzie 1829r przedstawił bibliografię jako naukę rzeczy piśmiennychprowadzącą do znajomości zabytków pisanych i drukowanych, naukę opisową,pełniącą służebne funkcje w historii piśmiennictwa. [Rzecz o bibliografiipowszechnej] Bibliografię dzielił na 3 części:
1. Wiedzę o piśmie i historii bibliotek
2.Wiedzę o drukach i drukarstwie i historii
bibliotek
3.Wiedzę o bibliotekach.
Dobrowolski Kazimierz- uzasadnił możliwość ikonieczność bibliologicznych badań nad
treściąksiążki dzięki temu potrafił dać bardziej przekonujące schematy klasyfikacyjnenauki o książce i potwierdzić teorię pracami materiałowymi. W referacie pt.Zagadnienie nauki o książce zgłosił na IV Zjeździe Bibliotekarzy Polskich w1936r, liczne wątpliwości co do autonomii bibliologii ale jednocześnie trafniei przekonywująco wyliczył i uszeregował zagadnienia dotycząceksiążki.Przedstawił w ten sposób treść nauki o książce.
Estreicher Karol-teoretyk bibliologii w drugiejpoł XIXw., jako adiutant bibliografii w Szkole Głównej Warszawskiej podjąłogólne problemy bibliologiczne. Bibliografie a właściwie bibliologie określałjako naukę rozpoznawania, opisywania, oceniania i umiejętnego klasyfikowaniaksiąg. Dzielił ją na bibliografie czystą będącą najrozleglejszą i najbardziejuniwersalną ze wszystkich umiejętności zawierającą ogólna wiedzę o naukach ipiśmiennictwie, o ich podstawowych zasadach, dziejach i klasyfikacji. Oraz nabibliografie właściwą czyli stosowaną, bada ona książki na podstawie ich cechzewnętrznych, ale również w oparciu o znajomość treści dzieł.
Jarkowski Paweł- jeden z z pierwszych teoretyków
bibliologiiw Polsce. Rękopisy wykładów pt. Wykłady Pawła Jarkowskiego.
Bibliologia.Cz.1: Bibliologia. Cz.2:Notaty i zapiski bibliologiczne [1814] zaginął podczasostatniej wojny. Zachował się natomiast Plan służący do wykładu bibliologii,który J. opracował na prośbę Lelewela i przesłał mu w 1819r. Schematbibliologii J. powstał pod wpływem koncepcji bibliograficznych Debure'a,Denisa, Peignota i obejmował:
I.Dziejerzeczy Książniczek
II.Środki zachowania i udostępnianiapłodów uczonych
III.Bibliografia właściwa
I V.Literatura bibliologii.
Wujęciu J. cenna jest myśl podporządkowania bibliografii ogólnej nauce o ks.
Lelewel Joahim- prace Bandtkiego były dla niegoinspiracja do opracowania wielkiego dzieła
Bibliograficznychksiąg dwoje [1823-1826].Erudycyjny wykład objął teorię bibliografii ibibliologii, wiedzę o rękopisach i starych drukach, o drukarstwie,bibliotekarstwie i dziejach bibliotek. Kładł nacisk na bibliologiczne podstawybibliotekarstwa. Poglądy teoretyczne wyłożył Lelewel w tomie drugim w Przemowiedo moich bibliograficznych. Bibliografia u niego ma 6 części. Bibliologia czylibibliografia jest zbiorem nauk i wiadomości, służących do mechanicznego powiększej części obeznania się z książkami Ogrom oprac. przez niego materiałuksięgoznaw. i udoskonalone metody badawcze, zwłaszcza typografia, wyznaczyłydalszy postęp polskiej nauki o książce.
Muczkowski Józef- był jednym z pierwszychteoretyków bibliologii w Polsce, wykładowca bibliografii w UJ i dyrektorBiblioteki Jagiellońskiej, uważał tę dyscyplinę za zbiór wiadomościułatwiających poznanie ksiąg ze względu na ich materialną stronę.
Bibliografiędzielił na 3 części:
1.Wiedzę o piśmie
2.Wiedzę o drukach i drukarstwie
3.Wiedzę o bibliotekach.
Piekarski Kazimierz- historyk książki dawnej któregomyśli są rozproszone w rozmaitych drobnych tekstach. [Książka w Polsce XV i XVIwieku, 1932 i Zagadnienia bibliografii polskiej XVI stulecia] Uzasadniłmożliwość i konieczność bibliologicznych badań nad treścią książki dzięki temupotrafił dać bardziej przekonujące schematy klasyfikacyjne nauki o książce ipotwierdzić teorię pracami materiałowymi. Książka jest dla niego ważnymczynnikiem życia społecznego bez uwzględnienia którego nie sposób zrozumiećcałokształtu dziejów. Książkę zaś można w pełni zbadać jeżeli w równym stopniujeżeli w równym stopniu zajmiemy się 3 zespołami problemów: produkcja ks.,pośrednictwo między twórca i odbiorcą, konsumpcja. Logiczny i konsekwentnypogląd P. na istotę nauki o ks i jej zadania stał się podstawą nowoczesnegopolskiego księgozn.
Rulikowski Mieczysław-prowadził wykłady z księgoznawstwa na wydziale Humanistycznym
WyższychKursów Naukowych w Warszawie R. opublikował obszerniejszą pracę pt. Księgoznawstwo.
Przeszłośćoraz stan obecny wiedzy o książce i nowew niej kierunki [1935]. Księgoznawstwo było dla niego polskim odpowiednikiem bibliologii, nauką łączącątechniczne, praktyczne i teoretyczne wiadomości dotyczące książki jako takiej w przeszłości i w chwili obecnej imającą na celu wyjaśnienie warunków powstawania rozprzestrzeniania się ieksploatacji dzieł piśmiennictwa i druku jak również wyjaśnienie przyczyn iskutków ilościowego stanu tych dzieł w różnych warunkach.
Stefan Vrtel-Wierczyński- uzasadnił możliwość ikonieczność bibliologicznych badań nad treścią książki dzięki temu potrafił daćbardziej przekonujące schematy klasyfikacyjne nauki o książce i potwierdzićteorię pracami materiałowymi. Wydał w 1923r. obszerną pracę pt. ,,Bibliografia,jej istota, przedmiot i początki' w której zawarł
równieżzagadnienia ogólnego księgoznawstwa. Z tego też zakresu prowadził wykłady w
uniwersytetachlwowskim, \warszawskim i poznańskim. Poglądy bibliologiczne wyraził na ZjeździeNaukowym.
[Zagadnieniai metody bibliologii]
Paleografia - to nauka dotycząca dawnegopisma
Dyplomatyka - to nauka o dok. Bada dokumentod str krytycznej
Sfragistyka - to nauka zajmująca siępieczęciami
Archiwistyka - nauka zajm się archiwami, badamet pracy archiwalnej
Glossy- uwagi na marginesie
Kolofon- notatka koncowa, na koncuutworu, kto napisal, kto i kiedy wydal, wyrazajaca radosc z
napisaniaksiazki