Rozdział VIII - Strony postępowania administracyjnego

1. Uwagi wstępne

• historia - do doczytania

Pojęcie strony postępowania administracyjnego ogólnego

• art. 28 zawiera postanowienia dwóch odrębnych norm prawnych, które znajdują zastosowanie niezależnie od siebie, bo zastosowanie jednej z nich wyłącza zastosowanie drugiej;

• normy te są wprawdzie od siebie niezależne, ale zastosowanie każdej z nich prowadzi do tego samego celu, którym jest rozpoznanie i załatwienie sprawy indywidualnej w drodze decyzji, czyli koniecznego skonkretyzowania uprawnień lub obowiązków na podstawie prawa materialnego obowiązującego przed wszczęciem postępowania administracyjnego;

• jedną normę prawną tworzy ta część art. 28, w której stanowi się, że stroną będzie podmiot, którego „interesu prawnego lub obowiązku dotyczy postępowanie”; istnieje wówczas podstawa do wezwania do udziału w postępowaniu podmiotu będącego w nim stroną;

• drugą normę prawną tworzy człon drugi przepisu głoszący, że stroną będzie podmiot, który „żąda czynności organu ze względu na swój interes prawny lub obowiązek”; w dacie żądania wniesionego przez stronę do organu administracji publicznej następuje wszczęcie postępowania;

• organ administracji publicznej nie może prowadzić postępowania bez strony, bez indywidualnie określonego podmiotu;

• jeśli nie będzie strony, czynności organu trzeba kwalifikować jako mające znamiona postępowania nieistniejącego;

• jeśli osoba wnosząca wniosek nie była stroną, to postępowanie jest bezprzedmiotowe;

• stosowanie dwóch norm prawnych zamieszczonych w art. 28 następuje w sytuacjach, w których powinny wystąpić odmienne przesłanki;

• w przypadku pierwszej normy odnoszącej się do ustalenia kręgu stron postępowania wszczynającego:

1. prawo materialne ustanawia określony organ administracji publicznej jako właściwy w sprawie, co organ ten musi stwierdzić zgodnie z art. 19;

2. sprawa, w której organ ten jest właściwy może być załatwiona tylko przez wydanie decyzji (z dopuszczeniem ugody);

3. istnieją podmioty, mające - w ocenie organu administracji publicznej - interes prawny lub obowiązek, którego będzie dotyczyć postępowanie w sprawie indywidualnej;

• w przypadku drugiej normy przesłanki są następujące:

1. istnieje podmioty uznający się za legitymowany do występowania w postępowaniu przed organ administracji publicznej;

2. jest to podmiot mający - zgodnie z własną oceną stanu faktycznego oraz stanu prawnego sprawy - interes prawny lub obowiązek, o którym można rozstrzygnąć decyzją;

3. podmiot ten dokonuje czynności procesowej przez wniesienie, do organu uznanego za właściwy, żądania wszczęcia postępowanie w jego indywidualnej sprawie, które będzie skuteczne, gdy jest on rzeczywiście stroną, a podstawą odmowy jego wszczęcia, gdy nie jest on stroną;

• wymienione przesłanki trzeba rozpatrywać w łączności pojęciem przedmiotu postępowania administracyjnego;

• jeśli prawo materialne umocowuje organ administracji publicznej przepisem prawa powszechnie obowiązującym do załatwienia sprawy w drodze wydania decyzji administracyjnej, wtedy w prawie procesowym legitymuje to określone podmioty do żądania wszczęcia postępowania lub do udziału w postępowaniu w charakterze stron, bo chodzi o ich interes prawny lub obowiązek prawny;

• w wyniku postępowania interes prawny materializuje się w prawie nabytym decyzji, obowiązek zaś - w prawnym określeniu rodzaju i zakresu obowiązku;

• ustalenie braku interesu prawnego lub obowiązku danego podmiotu stanowi dla organu podstawę do umorzenia postępowania, a przy braku niektórych ich przesłanek do wydania w sprawie decyzji odmownej;

• w k.p.a. nie ma przepisu pozwalającego na pozostawianie sprawy bez załatwieni z braku podstaw faktycznych lub prawnych;

• po wprowadzeniu do k.p.a. przepisów art. 61a organ administracyjny ma podstawę do merytorycznej wstępnej oceny żądania wszczęcia postępowania zarówno pod względem podmiotowym jak i przedmiotowym;

• na mocy tego przepisu organ ustala, czy żądanie wnosi podmiot, który zgodnie z art. 28 ma legitymację strony w konkretnej sprawie ze względu na jego interes prawny lub obowiązek;

• jeżeli warunek ten nie zostanie spełniony, organ wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania, a wobec tego żądanie nie powoduje powstania zawisłości sprawy administracyjnej;

• łącznikiem pomiędzy sferą stosowania prawa procesowego a prawem materialnym przy wszczęciu postępowania i w jego toku jest pojęcie interesu prawnego, które może być rozumiane jako „obiektywna, czyli rzeczywiście istniejąca potrzeba ochrony prawnej”, oczywiście w sferze prawa publicznego, bo odrębnie to się kształtuje w prawie prywatnym;

• strona jest instytucją procesową, ponieważ prawne uregulowanie jej pozycji w postępowaniu wynika z wielu przepisów zaliczanych do różnych gałęzi prawa, np. co do zdolności prawnej;

• postępowanie uregulowane w k.p.a. rozciąga się na różne sprawy z zakresu administracji publicznej;

• Pojęcie strony postępowania podatkowego

• historia - doczytać;

• art. 120 o.p. - „Organy podatkowe działają na podstawie przepisów prawa”;

• art. 15 o.p. - przestrzegają one z urzędu swojej właściwości rzeczowej i miejscowej, wykonując obowiązek przekazania podania według właściwości albo zwrotu wnoszącemu je wtedy, gdy nie można ustalić organu właściwego;

• organ podatkowy na mocy art. 165a o.p. odmawia postanowieniem wszczęcia postępowania, a gdy zostanie wszczęte, to decyzją rozstrzyga o istocie sprawy albo kończy sprawę w danej instancji, postępowanie bezprzedmiotowe umarza;

• każda decyzja musi powoływać jej podstawę prawną z przytoczeniem odpowiednich przepisów, tzn. materialnych i procesowych;

• każdy interes prawny o podłożu ekonomicznym, majątkowym wynikający z prawa materialnego może stanowić podstawę do stwierdzenia, że dany podmiot ma legitymację strony postępowania podatkowego;

• art. 133 § 1-3 o.p. normuje pojęcie strony postępowania podatkowego z odwołaniem się do ustawowo zdefiniowanych podmiotów postępowania: podatnika (art. 7 § 1 i 2 o.p.); płatnika (art. 8 o.p.); inkasenta (art. 9 o.p.); osób trzecich (art. 110-117a o.p.) i z odniesieniem do interesu prawnego jako podstawy udziału w postępowaniu;

• przepis art. 133 § 2 o.p. rozszerza krąg stron o podmioty uprawnienia lub obowiązku, wynikającego z prawa podatkowego;

• przepis art. 133 § 3 o.p. wprowadza konstrukcję prawną pozwalającą na potraktowanie jako jednej strony postępowania małżonków wspólnie opodatkowanych, solidarnie opowiadających za zobowiązanie podatkowej, będących solidarnymi wierzycielami co do nadpłaty podatku;

• taka prawna konstrukcja pojęcia strony jest wyraźnie przystosowana do potrzeb postępowania administracyjnego szczególnego, gdyż odnoszona jest do wielu normatywnych definicji i uregulować prawa podatkowego;

• na mocy art. 165a § 1 o.p. organ podatkowy odmawia wszczęcia postępowania wtedy, gdy żądanie wniósł podmiot niebędący stroną;

• Zdolność administracyjnoprawna i zdolność procesowa stron postępowania

1. zdolność administracyjnoprawna

• pojęcia „zdolność administracyjnoprawna” można używać na określenie prawnej możliwości występowania jako strona w tym postępowaniu;

1. postępowanie administracyjnoprawne

• art. 29 k.p.a. stanowi, że stroną może być każdy podmiot mający zdolność prawną ocenianą wg art. 30 k.p.a., a więc osoba fizyczna i osoba prawna;

• może nią być także jednostka organizacyjna państwowa, samorządowa lub społeczna, i to niezależnie od tego, czy ma osobowość prawną, czy też jej samoistny charakter jest zaznaczony tylko wyodrębnieniem organizacyjnym;

• stroną może być organ administracji rządowej, a także gmina, powiat lub województwo, ale konieczne będzie oddzielenie od siebie sytuacji, w których sprawują one orzecznictwo administracyjne, oraz tych, w których są one stronami postępowania prowadzonego prze organ administracyjny;

1. postępowanie podatkowe

• w sprawach podatkowych inaczej kształtuje się zdolność administracyjnoprawna;

• w doktrynie wprowadza się pojęcie zdolności podatkowej dotyczące sytuacji faktycznej, jako punkt odniesienie praw i obowiązków, i zgodnie z przedmiotem podatku dochodzi się do ustalenia podmiotu;

• koncepcja podmiotowości podatkowej nie może opierać się na właściwym prawu cywilnemu domniemaniu co do możliwości posiadania praw i obowiązków, bez popadnięcia w sprzeczność z założeniami prawa podatkowego;

• art. 135 o.p. - oceny zdolności prawnej nie tylko stron, lecz i pozostałych uczestników postępowania dokonuje się na podstawie przepisów prawa cywilnego z wyjątkami stanowionymi wprost w prawie podatkowym;

1. zdolność do czynności prawnych

1. postępowanie administracyjnoprawne

• trzeba ją oceniać wg przepisów art. 11-17 k.c. lub przepisów szczególnych;

• art. 30 § 2 k.p.a. normuje podstawy skutecznego działania w postępowaniu za strony pozbawione zdolności procesowej;

• osoby te są stronami postępowania, które dotyczy ich interesy prawnego, ale czynności procesowe podejmuje za nie ich przedstawiciel ustawowy;

• osoby prawne i inne jednostki organizacyjne działają przez swoich ustawowych lub statutowych przedstawicieli;

• art. 30 § 4 k.p.a. reguluje sytuację następstwa procesowego wynikającego z dwóch powodów: śmierci strony lub zbycia rzeczy czy też praw, których postępowanie dotyczy;

• nie występuje ono w czystej postaci;

• art. 34 k.p.a. zawiera przepis dotyczący postępowania w sprawie, w której powinna brać udział strona nieobecna, czyli przebywająca poza miejscem swojego zamieszkania; jeśli taka osoba nie ustanowiła pełnomocnika, zgodnie z art. 34 § 1 organ administracyjny występuje do sądu, który na podstawie art. 184 k.r.o wyznaczy kuratora;

• organ administracyjny, w sprawach niecierpiących zwłoki, może sam wyznaczyć tymczasowo przedstawiciela dla osoby nieobecnej, który będzie działał za stronę do czasu wyznaczenia przez sąd kuratora;

• organ administracji publicznej, dokonawszy oceny zdolności procesowej strony zgodnie z art. 30 § 1, będzie miał obowiązek wystąpienia do sądu o ustanowienie opiekuna lub kuratora dla osoby, która takiej zdolności nie ma;

• postępowanie podatkowe

• nie ma tu szczegółowego wyliczenia ocenianych przez organ podatkowy elementów zdolności do czynności prawnych, a w art. 135 o.p. jest ogólna formuła odesłania co do tej oceny do prawa cywilnego, z wyjątkami ustanowionymi wprost w prawie podatkowym;

• art. 138 § 1 i 3 o.p. ustanawia obowiązek organu podatkowego wystąpienia do sądu z wnioskiem o zapewnienie skutecznej prawnie reprezentacji osób uczestniczących w postępowaniu, co dotyczy osób niezdolnych do czynności prawnych, osób nieobecnych, osób prawnych lub innych jednostek organizacyjnych pozbawionych w danym czasie organów statutowych lub ustawowych;

• Pełnomocnictwo procesowe

• udzielenie go następuje przez jednostronną czynność prawną, jaką jest oświadczenie woli mocodawcy złożone w dowolnej formie;

• uregulowano je w art. 32-33 k.p.a. i art. 136-137 o.p. i jest w obydwu postępowaniach wyraźnie odformalizowane, jeżeli porównać je z rozwiązaniami przyjętymi w postępowaniu cywilnym, co wyraża się w wyznaczeniu granic umocowania pełnomocnika do działania jedynie zakresem czynności procesowych, których strona musi dopełnić osobiście;

• pełnomocnikiem strony zgodnie z k.p.a. może być każda osoba fizyczna mająca zdolność procesową, także ograniczoną;

• w postępowaniu podatkowym wymaga się od pełnomocnika posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych;

• pełnomocnikiem zostaje osoba, której udzielono pełnomocnictwa pisemnie lub ustnie, wnosząc je do protokołu;

• nie stawia się przed pełnomocnikami wymagań odnośnie szczególnych kwalifikacji fachowych;

• zawodowy pełnomocnik ustanowiony w sprawie jest uprawniony do uwierzytelniania odpisu pełnomocnictwa wystawionego przez mocodawcę, może również poświadczać zgodność z oryginałem odpisów dokumentów składanych w sprawie, co nadaje im moc dokumentów urzędowych;

• w sprawach drobnych domniemywa się udzielenie pełnomocnictwa przez stronę członkom jej najbliższej rodziny lub domownikom;

• w Ordynacji podatkowej przesłankami zastosowania takiego pełnomocnictwa są: kwestia procesowa mniejszej wagi; jako pełnomocnik występuje małżonek strony; nie ma wątpliwości co do samego istnienia umocowania do działania oraz jego zakresu;

• od dnia powiadomienia organu administracyjnego przez stronę o ustanowieniu pełnomocnika musi on mieć zapewniony czynny udział w postępowaniu tak samo jak strona, albowiem „pominięcie przez organ administracji pełnomocnika strony jest równoznaczne z pominięciem strony w postępowaniu administracyjnym i uzasadnia wznowienie postępowania(…)”;

5

---