MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY
Międzynarodowy podział pracy - ma miejsce wówczas, gdy jego uczestnicy znajdują się w więcej niż w jednym kraju (lub mają charakter transnarodowy) i wykazują trwałe zainteresowanie rozwojem produkcji pod kątem potrzeb obrotu międzynarodowego. Wykształcił się on w następstwie społecznego podziału pracy, mającego początkowo charakter lokalny. Gdy rynki lokalne okazały się zbyt ciasne w stosunku do potrzeb rozwijającej się produkcji, wystąpiły tendencje do szukania nowych partnerów najpierw w granicach poszczególnych krajów, następnie zaś w skali międzynarodowej. O międzynarodowym podziale pracy możemy mówić wtedy, gdy ma on charakter strukturalny, a więc gdy jest - z jednej strony - wynikiem różnic w strukturach gospodarczych, z drugiej zaś - służy dynamicznemu dopasowaniu tych struktur do potrzeb współpracujących krajów.
CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE MIĘDZYNARODOWY PODZIAŁ PRACY
Czynniki strukturalne
różnice w zasobach bogactw naturalnych (kopaliny, ziemia uprawna), warunki klimatyczne, położenie geograficzne, stopień uprzemysłowienia i postępu technicznego;
różnice w zasobach i wydajności pracy (kraje bogate w zasoby pracy specjalizowały się w produkcji i eksporcie wyrobów pracochłonnych);
różnice w zasobach kapitału - stanowią współcześnie jeden z najważniejszych czynników determinujących strukturę międzynarodowego podziału pracy. Kraje posiadające obfite zasoby tego czynnika produkcji mogą specjalizować się w produkcji kapitałochłonnej, co w przeważającej części przypadków wiąże się z produkcją nowoczesną, o dużej dozie postępu technicznego - są to kraje zaawansowane gospodarczo, o rozwiniętym przemyśle. Kraje ubogo wyposażone w kapitał są zmuszone do specjalizowania się w produkcji kapitałooszczędnej - są to kraje słabo uprzemysłowione.
Czynniki techniczno-technologiczne
Rewolucja naukowo-techniczna spowodowała:
zastąpienie tradycyjnych kryteriów kształtowania kierunków międzynarodowego podziału pracy czyli różnic w zasobach czynników produkcji różnicami w wydajności pracy i kapitału;
zmniejszenie roli krajów, mających przewagę w zasobach czynników produkcji, wzrost roli krajów aktywnie uczestniczących w rozwoju nauki i techniki;
nauka i technika wyznaczają nowe kierunki rozwoju gospodarczego, maleje udział odkryć przypadkowych;
Czynniki instytucjonalne
ustrój polityczny:
demokratyczny - sprzyja długookresowemu zaangażowaniu kraju w międzynarodowy podział pracy;
autorytarny.
polityka gospodarcza - w ustroju demokratycznym sprzyja zaangażowaniu kraju w międzynarodowy podział pracy, ma charakter krótko i średniookresowy;
traktaty i umowy międzynarodowe:
porozumienia wielostronne, stanowią podstawę działalności organizacji międzynarodowych (WTO, MFW, Bank Światowy itp.);
umowy dwustronne - mają ograniczony zakres oddziaływania, obejmują dwa kraje i dotyczą na ogół wybranych zagadnień współpracy międzynarodowej (wymiany towarowej, współpracy inwestycyjnej itp.).
Czynniki koniunkturalne
mają charakter krótkookresowy i są związane z wahaniami relacji popyt-podaż na rynku międzynarodowym;
w okresie dobrej koniunktury, szybko rosnącego popytu, pojawiają się tendencje do rozwoju handlu międzynarodowego i innych form współpracy międzynarodowej.
wysokie koszty przeobrażeń naukowo-technicznych, dlatego uczestnikami tych przeobrażeń mogą być przede wszystkim kraje bogate, o rozwiniętej infrastrukturze naukowo-technicznej.
Współpraca naukowo-techniczna:
wymiana informacji naukowo-technicznej,
specjalizacja i kooperacja w badaniach naukowych,
wspólne badania naukowo-techniczne.