Błażej Maćkiewicz
Bankowość elektroniczna.
W Polsce elementem składowym systemu bankowego są banki. Według przepisów prawa bankowego, bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
W ostatnich latach można zaobserwować szybko rosnące znaczenie zdalnych form kontaktu. Uzupełniają, a nawet zastępują tradycyjny model obsługi klienta przez pracownika w placówce bankowej. Taka bankowość jest nazywana bankowością elektroniczną, zdalnego przyjmowania, realizowania i prezentacji dyspozycji klientów zleconych czyli za pośrednictwem urządzeń służących do komunikacji, takich jak:
telefon
bankomat
komputer osobisty
odbiornik telewizyjny
terminal EFT-POS
oraz mediów transmisyjnych do których zaliczamy:
linie telefoniczne
Internet szerokopasmowy
transmisja bezprzewodowa
Świadczenie usług bankowości elektronicznej zostało zdefiniowane w polskim ustawodawstwie w ustawie o elektronicznych instrumentach płatniczych z dnia 12 września 2002r.
Art.29 ustawy mówi, że:
Przez umowę o usługi bankowości elektronicznej:
bank zobowiązuje się do zapewnienia dostępu do środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku za pośrednictwem urządzeń łączności przewodowej lub bezprzewodowej wykorzystywanych przez posiadacza, a także do wykonywania operacji lub innych czynności zleconych przez posiadacza;
posiadacz upoważnia bank do obciążenia jego rachunku kwotą dokonanych operacji oraz należnymi na rachunek opłatami i prowizjami albo zobowiązuje się do zapłaty należności na rachunek wskazany przez bank, w określonych terminach.
W art.31 tejże ustawy mowa jest, że:
Bank, świadczący usługi na podstawie umowy o usługi bankowości elektronicznej, obowiązany jest do:
zapewnienia posiadaczowi bezpieczeństwa dokonywanych operacji, z zachowaniem należytej staranności oraz przy wykorzystaniu właściwych rozwiązań technicznych;
udostępniania posiadaczowi informacji o dokonanych operacjach zrealizowanych z tego tytułu rozliczeniach oraz pobranych opłat i prowizjach, terminach i w sposób określony w ustawie;
niezwłocznego poinformowania o odmowie lub braku możliwości wykonania zleconej operacji z przyczyn niezależnych od banku.
Podstawową ideą modelu świadczenia zdalnych usług bankowych jest zapewnienie klientom wygody korzystania z pełnej oferty bankowej w dowolnym czasie i miejscu dokonywania transakcji. Dzięki temu klient może być samodzielny w określeniu zakresu i charakteru obsługi, jaką chce dokonać. W przeciwieństwie do tradycyjnej obsługi w oddziałach w bankowości elektronicznej stroną inicjującą relacje jest klient. Rola banku sprowadza się tylko do udostępnienia usług i produktów oraz zapewnienia komfortu i bezpieczeństwa danej transakcji.
Bank, aby zdobyć zaufanie potencjalnego klienta powinien zapewnić pełny i wysoki poziom bezpieczeństwa, a także dążyć do uproszczenia zasad korzystania z usług elektronicznych. Klient wykorzystując elektroniczne kanały kontaktu z bankiem może sam ocenić i porównać atrakcyjność szerokiej gamy usług bankowych.
Można wyróżnić następujące rozwiązania kontaktu banku z klientem:
bankowość internetowa
bankowość modemowa
bankowość telefoniczna
bankowość mobilna
bankowość terminalowa ( instrumenty płatności bezgotówkowej)
bankowość telewizyjna
Bankowość internetowa umożliwia dokonywanie wszystkich operacji bankowych. Łączy prostotę użytkowania z zaletami bankowości elektronicznej, w tym przede wszystkim z wygodą i funkcjonalnością obsługi. Internet jest uniwersalnym medium kontaktu i wymiany informacji, co oznacza, że transfer danych pomiędzy klientem i bankiem jest narażony na większą skalę zagrożeń, naruszającą poufność przesyłanych danych niż w przypadku innych form bankowości elektronicznej.
W ewolucji bankowości internetowej wyróżniamy cztery fazy rozwoju, które różnią się zakresem oferowanych usług, ich funkcjonalnością oraz znaczeniem strategicznym dla banku.
Pierwsza faza to obsługa pasywna o charakterze informacyjno-marketingowym. Oznacza ona, że bank wykorzystuje Internet do przekazywania klientom różnorodnych informacji dotyczących swojej działalności. W tej fazie klient nie ma żadnych możliwości indywidualizacji oferty. Jest pozbawiony dostępu internetowego do swojego rachunku bankowego. Oznacza to, że bank publikuje na swojej stronie internetowej katalog usług, mapę oddziałów i bankomatów, a także umożliwia kontakt klienta z bankiem za pomocą poczty elektronicznej. Klient ma możliwość pobrania formularzy potrzebnych do korzystania z usług bankowych, które mogą zostać wydrukowane, wypełnione odręcznie i wysłane pocztą tradycyjną. Przykładowy formularz znajduje się w załączniku pierwszym.
W drugiej fazie klient nadal nie ma dostępu do swojego rachunku i zarządzania pieniędzmi przez Internet. Jednakże na stronie internetowej banku pojawiają się interaktywne rozwiązania służące ocenie usług bankowych dostosowanych do możliwości finansowania klienta. Bank wspiera klienta poprzez zamieszczanie narzędzi ułatwiających wybór usług i produktów bankowych oraz ułatwia ich zakup.
W trzeciej fazie bank świadczy pełen zakres usług bankowych w sposób dający klientom możliwość zarządzania swoimi środkami dostępnymi na koncie poprzez |Internet. Klient może sprawdzić saldo konta, obejrzeć historię transakcji, założyć lub rozwiązać lokatę terminową, przekazać środki między różnymi rachunkami w danym banku.
Może także wykonać większość standardowych operacji bankowych takich jak:
składanie dyspozycji otworzenia rachunku bankowego,
założenia i likwidacji lokaty terminowej,
składania wniosku kredytowego i otrzymania kredytu wyłącznie w kanałach internetowych,
monitorowania operacji realizowanych za pomocą wszelkiego rodzaju kart płatniczych,
przeglądania aktualnego stanu rachunku wykorzystując szeroką gamę filtrów czasowych, kwotowych, przedmiotowych i podmiotowych;
definiowanie zleceń stałych i okresowych;
wprowadzenie do systemu parametrów operacji dla ich automatycznego wykorzystania w przyszłości takich jak dane o adresach przelewów;
korzystanie z usług polecenia zapłaty;
zmiany parametrów wykorzystywanych produktów i usług np. PIN kart płatniczych;
spłacanie kredytów;
monitorowania cyklu zadłużenia w banku;
wprowadzenia dyspozycji automatycznych przelewów pomiędzy rachunkami.
Podstawowym znaczeniem dla powodzenia tej fazy jest zapewnienie wysokiego stopnia bezpieczeństwa dokonywania operacji i przechowywania środków na rachunku. A także możliwość pełnej personalizacji przez klienta szerokiej gamy dostępnych usług. Bank poprzez tworzenie różnorodnych form systemu zabezpieczeń chce przekonać klientów do korzystania z Internetu.
Najbardziej popularną metodą zabezpieczenia transakcji, którą wykonujemy w bankowości internetowej, są tzw. Karty zdrapki, karty kodów jednorazowych. Polega to na tym, że aby bank wykonał zadaną transakcje, musimy podać jeden z kodów z danej zdrapki.
Innym sposobem jest potwierdzenie transakcji za pomocą wiadomości sms lub rozmową z konsultantem, który upewni się, że to właściciel konta zleca transakcje.
Prócz wyżej wymienionych zabezpieczeń, banki stosują połączenie cyfrowe. Są to specjalne 128 lub 256 bitowe szyfrowania, które uniemożliwiają włamanie się osoby niepożądanej.
Wyżej wymienione sposoby zabezpieczeń występują w trakcie logowania lub już po załogowaniu do systemu bankowego. Owe szyfrowanie polega na tak zwanym haśle maski. Czyli nie podaje się wszystkich liczb z hasła, lecz tylko wybrane losowo przez system, np. 1,6,12,16. Dzięki temu jeszcze trudniejsze jest włamanie się do serwisu.
W czwartej fazie Internet zyskuje w strategii banku centralne znaczenie w obsłudze klienta, a placówki pełnią rolę uzupełniającą. Oferta obejmuje szeroki zakres usług finansowych, oraz nie finansowych takich jak: prowadzenie handlu elektronicznego, tworzenie serwisów informacyjnych czy występowanie w roli wirtualnego operatora komórkowego.
W tej formie bank staje się rozbudowaną internetową platformą, w której występuje szeroka wiązka różnorodnych usług finansowych i nie finansowych poprzez współpracę ze spółkami nowych technologii, operatorami telefonii cyfrowej i sklepami internetowymi.
Bankowość modemowa umożliwia wszechstronne zarządzanie środkami pieniężnymi na rachunku w sposób zdalny, ale bez potrzeby utrzymywania stałej łączności z bankiem. Łączenie się z bankiem ma miejsce jedynie w celu przesłania wcześniej przygotowanych i zaakceptowanych zleceń. Baza operacji historycznych jest przechowywana po stronie klienta, dzięki temu problemy z łączami nie wpływają na możliwość pełnej analizy dotychczasowych operacji i zastosowania różnych filtrów podczas eksploracji danych. Ten przykład bankowości opiera się na dedykowanych aplikacjach informatycznych. Owe aplikacje są dostarczane do klientów przez sam bank. Pozwala to na kompleksową obsługę danego klienta przez telefon czy Internet.
Bankowość telefoniczna to dostęp do operacji bankowych przez telefon stacjonarny. W zależności od zakresu dokonywanych operacji dostęp można podzielić na:
- pasywny czyli obejmujący przede wszystkim usługi informacyjne;
- aktywny czyli oznaczający zmianę salda na rachunku poprzez np. złożenie dyspozycji przelewu.
W tej bankowości wyróżnia się dwa podstawowe systemy:
- rozmowa z konsultantem w centrum telefonicznym;
- serwis automatyczny, który umożliwia klientowi złożenie dyspozycji realizacji usług bankowych bez konieczności kontaktu z pracownikiem banku.
Bankowość mobilna reprezentuje korzyści, jakimi wyróżniają się elektroniczne kanały dystrybucji. Jest to wykorzystywanie telefonu komórkowego do kontaktu klienta z bankiem. Bankowość ta cieszy się bardzo małą popularnością wśród klientów bankowości elektronicznej.
W bankowości terminalowej mamy do czynienia z czterema instrumentami płatności bezgotówkowych:
- przelewy bankowe - złożenia przez klienta banku dyspozycji do obciążenia jego rachunku określoną kwotą pieniężną na rzecz określonego beneficjenta; klient może wybrać różne rodzaje przelewu tj.
* stałe
* zdefiniowane
* wewnętrzne
* zagraniczne
- polecenie zapłaty - różni się od zwykłego przelewu tym, że stroną inicjującą obciążenie rachunku jest podmiot, który został upoważniony przez posiadacza rachunku do samodzielnego pobierania środków z tytułu dostarczonych towarów bądź usług;
- elektroniczne instrumenty płatnicze są coraz popularniejsze i stają się kluczowym czynnikiem rozwoju bankowości elektronicznej.
Wyróżniamy dwa rodzaje elektronicznych instrumentów płatniczych, tj:
Karta płatnicza jest to karta identyfikacyjna. Wydawcą i i upoważnionego posiadacza uprawniająca do wypłaty gotówki i dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielenia kredytu - także do dokonywania wypłaty gotówki, zapłaty z wykorzystaniem kredytu. Występują dwa rodzaje operacji dokonywanych za pomocą kart, tj:
wypłata gotówki z bankomatów
dokonywanie płatności bezgotówkowych w terminalach Electronic Founds Transfer through Point Of Sale u akceptantów również poprzez wykorzystanie do tego celu kredytu konsumpcyjnego.
Ze względu na sposób rozliczania transakcji wyróżnia się karty:
- debetowe, które funkcjonują na zasadzie rozliczenia transakcji wykonanej z użyciem karty wyłącznie z własnych środków;
- kredytowe;
- obciążeniowe - karty wydane do rachunku, który musi zostać uzupełniony przez posiadacza środkami w wysokości równej sumie transakcji kredytowych;
- przepłacone - karty, których wydanie jest uzależnione od opłacenia przez posiadacza określonej kwoty, którą następnie można wykorzystać w płatnościach bezgotówkowych.
2. Instrumenty pieniądza elektronicznego
Pieniądz elektroniczny oznacza wartość pieniężną stanowiącą prawo do roszczenia wobec remitenta, która jest:
- przechowywana na urządzeniu elektronicznym;
- wyemitowana w zamian za przyjęte środki pieniężne o wartości nie mniejszej niż wartość wyemitowana;
- środkiem płatniczym, akceptowanym przez podmioty inne niż instytucja emitująca.
Pieniądz elektroniczny został określony jako wartość pieniężna stanowiąca elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia następujące warunki:
- jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji;
- jest dawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość;
- jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji;
- na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne;
- jest wyrażona w środkach pieniężnych.
Systemy pieniądza elektronicznego muszą być tworzone poprzez zagwarantowanie uczestnictwa, trzech podmiotów tj. wydawcy, posiadaczy i akceptantów.
Bankowość telewizyjna - jest to system bazujący na platformach cyfrowych telewizji interaktywnej. Telewizja interaktywna wyposażona jest w specjalny konwertor i pilota umożliwia dostęp do rachunku bankowego oraz realizację szerokiego zakresu usług takich jak informacja o aktualnym saldzie i ostatnich operacjach oraz prostsze zakładanie lokat, zlecanie dyspozycji przelewu na zdefiniowane rachunki odbiorców.
Jest wiele sposobów korzystania z konta bankowego przez Internet. Niektóre są mniej inne więcej skomplikowane. To od klienta zależy, jaki bank i sposób płatności wybierze. Przed wyborem swojego banku powinniśmy zwrócić uwagę na to czy obsługa banku jest darmowa czy płatna i jaki ma zakres.
Bibliografia
Zalewska Małgorzata, Współczesna bankowość, Warszawa 2007,
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bankowo%C5%9B%C4%87_elektroniczna
Zalewska Małgorzata, Współczesna bankowość, Warszawa 2007,
DZ.U. z 2002r. Nr 169, poz. 1385, z 2004 r. Nr 91, poz. 87, Nr 96, poz. 959