Osierdzie układ błon surowiczych, spełniających czynności osłonkowo-ślizgowe, ma 2 warstwy: osierdzie surowicze(wew) i włóknise(zew), osierdzie włókniste to osłona serca przed nadmiernym rozszerzaniem się, pomiędzy 2 blaszkami osierdzia surowiczego jest jama osierdzia wypełniona płynem, który umożliwia wraz ze śliskością obu warstw swobodne przesuwanie się Szkielet serca zbudowany z tk łącz właśc zbitej, składa się z przegrody błoniastej-ma budowę rozcięgna, w którym wł kolagenowe układają się w regularne błony, pierścieni włóknistych-tworzą przegrodę między przedsionkami i komorami oraz otaczają ujścia przedsionkowo-komorowe, szkielet serca stanowi mechaniczny zrąb dla funkcjonalnych elementów serca tj mięśni sercowych, naczyń krwionośnych i nerwów oraz tk łącz właśc Ściana serca 3 warstwy-wsierdzie, śródsierdzie, nasierdzie, grubość tych warstw i ich budowa jest różna w różnych miejscach wsierdzie całkowicie wyściela powierzchnię wew przedsionków i komór oraz powierzchnię zastawek, strun ścięgnistych i mm brodawkowatych, od strony komór i przedsionków wsierdzie wysłane jest śródbłonkiem, pod śródbłonkiem znajduje się łącznotkankowa cz wsierdzia, która ma 3 warstwy: podśródbłonkową w luźną, w środkową wsierdzia i w podwsierdziową, wsierdzie jest najsilniej rozwinięte w lk serca w miejscu wnikania aorty i t płucnej warstwa podśródbłonkowa wysłana jest przez delikatną sieć włókien kolagenowych warstwa środkowa wsierdzia silnie rozwinięta, składa się z wł sprężystych i kolagenowych oraz z kom mm gładkich warstwa podwsierdziowa tk łączna wiotka, obfite sploty naczyniowe, wł nerwowe, kom tłuszczowe, odgałęzienia układu przewodzącego serca (wł Purkiniego)-widoczne w niektórych miejscach śródsierdzie najgrubsza warstwa ściany serca, wydłużone i rozgałęzione kom mięśniowe są poprzecznie prążkowane i łączą się między sobą końcami za pomocą wstawek, w obrębie wstawek połączenia typu occludens, adherent i neksus, boczne odgałęzienia kom zlewają się tworząc zespólnię komórkową, w obrębie m sercowego wyróżnia się warstwy mięśniowe wspólne i własne dla przedsionków i komór, w obrębie przedsionków najgłębiej leżą warstwy własne, natomiast wspólne dla przedsionków warstwy mięśniowe układają się bardziej powierzchownie, warstwy mięśniowe wspólne dla komór przebiegają skośnie od pierścieni włóknistych do koniuszka serca, warstwa podwsierdziowa tworzy mm brodawkowate, które napinają płatki zastawek serca zapobiegając ich wgłobieniu podczas skurczu komór, głębsze warstwy komór utworzone są przez włókna układu własnego komór nasierdzie stanowi blaszkę trzewną osierdzia surowiczego i ma podobną budowę jak blaszka ścienna osierdzia, obie błony pokryte są nabłonkiem jednowarstwowym płaskim, pod którym występuje tk łączna błoniasta z licznymi wł sprężystymi i kolagenowymi, małymi naczyniami krwionośnymi i chłonnymi oraz wł nerwowymi, najgłębiej leżąca cz nasierdzia łączy sięz tk łączną śródsierdzia tętnice ich ściany podporządkowane ogólnym zasadom trzywarstwowej struktury układu krążenia, dużo elastyny, warstwa mięśniowa gruba w stosunku do światła, są 3 rodzaje: tętniczki (arteriole)-końcowe gałązki drzewa tętniczego dostarczająca krew do łożyska naczyń włosowatych, błona wew cienka, zbudowana ze śródbłonka i wł sprężystych, błona środkowa 1-5 warstw okrężnie ułożonych kom mięśni gładkich, wł sprężyste obficie unerwione, błona zew (przydanka)-tk łączna luźna tętnice t mięśniowego główne naczynia odprowadzające krew z pnia tętniczego tj t promieniowa, udowa, naczynia wieńcowe i tt mózgowe, błona wew-śródbłonek, pod nim cienka warstwa tk łącznej luźne, błona sprężysta wew-krzyżujące się włókna sprężyste; między błoną wew i środkową błona środkowa-koncentrycznie ułożone włókna mm gładkich (do 40 warstw) między którymi znajdują się nieliczne wł sprężyste błona sprężysta zew-mniej wyraźna o różnej szerokości, między błoną środkową a przydanką błona zew-warstwa o różnej szerokości, głównie z tk kolagenowej i zmiennej ilości tk sprężystej tętnice t sprężystego główne naczynia rozprowadzające tj aorta błona wew grubsza niż w tt mięśniowych, oprócz warstwy kom śródbłonka z tk łącznej luźnej błona sprężysta wew 2 blaszki zew i wew błona środkowa sprężyste błony elastylowe rozdzielone tk kolagenową oraz wł mm gładkich błona sprężysta zew brak błona zew zbudowana z tk łącznej luźnej, z drobnymi naczyniami naczyń, które mogą wnikać również do zew połowy bł środkowej żyłki pozawłośniczkowate najmniejsze naczynia żylne powstałe ze zlania się kilku nn włosowatych, posiadają śródbłonek i serycyty, warstwa mięśniowa nie wystpuje ale są pojedyncze, nieregularnie ułożone kom mm gładkich żyłki zbiorcze strukturalnie podobne lecz większe od żż pozawłośniczkowych, mają więcej perycytów żyłki mięśniowe naczynia o większej średnicy, wyraźna blaszka mięśniowa, wyraźna blaszka mięśniowa pozbawiona włókien sprężystych, błona środkowa-1 lub 2 warstwy wł mm gładkich małe żyły gruba ściana mięśniowa, słabo rozwinięta blaszka sprężysta wew, przydanka tych naczyń zlewa się z otaczającą naczynia podporową tk kolagenową żyły średniego kalibru blaszka wew tylko warstwa śródbłonka spoczywającego na bardzo cienkim rąbku tk podporowej blaszki wew, bł środkowa cienka, 2-4 warstwy wł mm gładkich przebiegających okrężnie, bł zew najgrubsza, podłużnie ułożone pęczki wł kolagenowych i mm gładkich żyły duże żż główne, ż wrotna, dobrze wykształcona bł wew, widoczna bł sprężysta wew o różnej wielkości, bł środkowa cienka złożona z kom mm gładkich o okrężnym przebiegu, nie mają zastawek, przydanka bardzo dobrze rozwinięta zbudowana z kolagenu oraz licznych wiązek mm gładkich ułożonych podłużnie zastawki żylne półksiężycowate, delikatne wypustki blaszki wew ściany żyły, zbudowane z tk włóknisto-sprężystej pokrytej z obu stron śródbłonkiem, każda zastawka składa się zwykle z 2 płatków, których wolne brzegi skierowane są w stronę prądu krwi