Hermeneutyka :
Hermeneutyka zajmuje się rozumieniem oraz interpretacją wszelkiego rodzaju wypowiedzi i przekazów znaczących. Skupia się głównie na tym, co one znaczą, jak wyrażają i komunikują znaczenia, jakie okoliczności określają ich odbiór. W szerszym ujęciu bada więc warunki, procesy, sposoby, wyniki i następstwa kształtowania i funkcjonowania znaczeń w sferze dyskursów.
Hermeneutyka jest zatem nieodzowna wtedy gdy pojawia się kłopot z sensem, gdy świat, tekst, czyjeś zachowanie przestają być oczywiste i domagają się interpretacji, albowiem same z siebie nie mogą być zrozumiane.
Najważniejsze założenia hermeneutyki Gadamera:
*hermeneutyka pokonuje duchowy dystans i przyswaja obcość obcego ducha
*Gadamer największy nacisk kładzie na przemianę czegoś obcego i martwego w bezpośrednią współobecność i zażyłość, a tym samym na rozmowę między bliskimi sobie duchami. Interpretator tekstu pisanego powinien usuwać obcość i umożliwiać bezpośrednią recepcję tekstu. Tym czymś obcym i martwym w tekście jest pismo ,,ślad ducha”, martwy ślad sensu wystawiony na rozumienie. Pismo i to co ma w nim udział, to zrozumiałość ducha uzewnętrzniona w czymś bardziej obcym. Pismo przechowuje w sobie moc ducha i dzięki temu możliwa jest tradycja, która po odcyfrowaniu i zrozumieniu pozbawiona zostaje znamion obcości i staje się tak czystym duchem, że przemawia do nas niczym współczesna. Przechodząc z głębi przeszłości albo ze sfery dzieło sztuki gdy jest rozumiane staje z nami twarzą w twarz. Dla Gadamera dzięki rozumieniu możliwe jest przywrócenie żywego logosu, w pełni obecnego sensu. Słowo jest w prawdzie koniecznym określeniem idei, jednak ona sama istnieje w swym zmysłowym bycie tylko po to by przeobrazić się w wypowiedziane.
*bardzo ważne jest według Gadamera by czytelnik nie spiesząc się odkrywał prawdziwe słowo poety.
*interpretator według Gadamera musi wejść w rozmowę z wierszem
*rozmowa według Gadamera jest podstawowym modelem, na którym oparte jest rozumienie, zawarty w pytaniach i odpowiedziach dialog ,,wymiana między JA i TY”. Rozmowa, w której spotykamy coś czego jeszcze nie doświadczyliśmy ma moc przemieniania naszego myślenia.
*w rozmowie nie mogę ograniczać cudzego głosu swoim prywatnym sądem, subiektywnym mniemaniem. Cudzemu głosowi muszę pozwolić przemówić, muszę go usłyszeć .
*rozmowa jest dialektyczna - w sensie dialektyki sokratejskiej (Platon) tzn. polega zawsze na rozpoznawaniu przeciwieństwa wiedzy czyli niewiedzy( wiem, że nic nie wiem)
*rozmowa jest w konsekwencji grą, która przekracza subiektywność grających podmiotów.
*bardzo ważne jest również rozumienie w którym dochodzi do fuzji horyzontów
*FUZJA HORYZONTÓW - określenie elementarnego warunku rozumienia przeszłości. Rozumienie musi zniwelować dystans między tym co przeszłe i tym co teraźniejsze (dystans określany przez Bachtina jako niewspółobecność) co możliwe jest dzięki przyswajaniu tego co obce i dzięki uczestnictwu w tej samej tradycji. Horyzont rozumienia jest wprawdzie ograniczony przez naszą dziejowość, lecz może ulec rozszerzeniu przez twórczy kontakt z dziełami z przeszłości.
*interpretacji jednego tekstu może być nieskończenie wiele. Rozmowa nigdy nie kończy się nigdy nie ustaje.
*interpretacja jest rozumieniem pytania na które odpowiada tekst.
*rozumienie jest zawsze wrzucone w koło. Znaczy to,że aby coś odkryć muszę już wpierw coś wiedzieć, coś rozumieć. Rozumienie nie jest - jak chcieliby tego empirycy -niezapośredniczonym w żaden sposób badaniem rzeczy (zjawiska) przez pozbawiony jakichkolwiek uprzedzeń umysłu. Gdybym wczesniej nie wiedział, czego szukam, nie znalazłbym tego.
*żeby postawić pytanie muszę umieć wskazać kierunek sensu. Dlatego pytać jest trudniej niż odpowiadać
Bachtin a hermeneutyka
Bachtin zgadzał się z antykartezjańską filozofią hermeneutyczną:
człowiek to istota dialogowa - definiowanie tożsamości w odniesieniu do „cudzych słów”
nie ma czystej świadomości danej sobie samej w akcie niezakłóconej percepcji
świadomość i tożsamość są trwale mediatyzowane, nie dają się określić w oderwaniu od mowy
Bachtin zgadza się z hermeneutyczną:
1.definicją rozumienia (wg Diltheya) - rozumienie jest w opozycji do wyjaśniania; to podstawowy wytwór istnienia człowieka, który nie może istnieć bez rozumienia świata i samorozumienia dzięki językowości i dziejowości
2.fuzją horyzontów (Gadamer) - elementarny warunek rozumienia przeszłości, rozumienie ma zniwelować dystans przeszłość teraźniejszość (u Bachtina: niewspółobecność) przez przyswajanie obcego i uczestnictwo w tradycji
Bachtin: „krzyżowanie się horyzontów - przesunięcie dwu świadomości spotkanie sensów wyprowadzające poza sam tekst”
3.rozmową (Gadamer) - podstawowy element rozumienia zawarty w pytaniach i odpowiedziach” wymiana miedzy Ty i Ja”
Bachtin: „co nie jest odpowiedzią na żadne pytanie jest pozbawione sensu”
4.dziejowością - sposób istnienia Dasein, bycia człowieka, wskazujący na jego zanurzenie w historii i tradycji oraz konieczna jej interpretacja. Egzystencja człowieka jest dziejowa, bo jej zmienność naśladuje dynamikę przeszłości uaktualnianą w każdym akcie interpretacji.
Bachtin: „twórcze rozumienie nie zrzeka się siebie, swego miejsca w czasie i własnej kultury, niczego nie zapomina”
Obcość:
1.hermeneutyka ~ ważna jest przemiana czegoś obcego i martwego w bezpośrednią współobecność - zażyłość
2.Bachtin ~ dzięki zasadzie niewspółobecności obcy sens nie zostaje nigdy całkowicie przyswojony, pozostaje „cudzo - swój”.