WPROWADZENIE
PSYCHIATRIA JEST DZIEDZINĄ MEDYCYNY, KTÓREJ PRZEDMIOTEM ZAINTERESOWANIA SĄ ZABURZENIA PSYCHICZNE: ICH SYMPTOMY, ETIOLOGIA, PATOGENEZA, PROFILAKTYKA
I LECZENIE.
PSYCHIATRIĘ DZIELI SIĘ TRADYCYJNIE NA:
PSYCHOPATOLOGIĘ OGÓLNĄ, czyli symptomatologię, która wykorzystując wiedzę i pojęcia używane przez ps. ogólną klasyfikuje i definiuje objawy zaburzeń psychicznych.
PSYCHOPATOLOGIĘ SZCZEGÓŁOWĄ (CZYLI PSYCHIATRIĘ WŁAŚCIWĄ), która zajmuje się opisem różnych zespołów objawów i jednostek zaburzeń psychicznych.
TU WYODRĘBNIA SIĘ WIELE DZIAŁÓW NP. PSYCHIATRIĘ KLINICZNĄ DOROSŁYCH ORAZ DZIECI I MŁODZIEŻY, SPOŁECZNĄ, SĄDOWĄ, GERIATRYCZNĄ, KRYMINALNĄ.
PROBLEMATYKĄ PSYCHOPROFILAKTYKI ZAJMUJE SIĘ HIGIENA PSYCHICZNA.
PSYCHOPATOLOGIĘ OKREŚLA SIĘ JAKO NAUKĘ ZAJMUJĄCĄ SIĘ ZABURZENIAMI PSYCHICZNYMI - OBJAWAMI I ZESPOŁAMI OBJAWÓW ORAZ CZYNNIKAMI ETIOLOGICZNYMI I PATOMECHANIZMAMI ZABURZEŃ, której obszar definiowany jest na wiele różnych sposobów:
B. Zeigarnik (1983) ujmuje ją jako dziedzinę psychologii, znajdującą szerokie zastosowanie zarówno w psychologii jak i psychiatrii.
T. Bilikiewicz (1973) plasuje psychopatologię jednocześnie w ramach psychiatrii. Wyróżnia on podobnie jak inni psychiatrzy: psychopatologię ogólną, oraz psychopatologię szczegółową,
PSYCHOPATOLOGIA JEST DZIEDZINĄ PODSTAWOWĄ ZARÓWNO DLA PSYCHIATRII JAK I PSYCHOLOGII KLINICZNEJ
MOŻNA WIĘC PRZYJĄĆ, ŻE PSYCHOPATOLOGIA JEST NAUKĄ Z POGRANICZA PSYCHOLOGII I PSYCHIATRII
ZABURZENIA PSYCHICZNE TO utrudnienia funkcjonowania społecznego lub psychicznego jednostki, noszące znamiona cierpienia zlokalizowane wokół objawu osiowego; posiadają określoną dynamikę, etiologię, patogenezę, symptomatologię.
POJĘCIE ZABURZENIA WIĄŻE SIĘ Z POJĘCIEM ZDROWIA PSYCHICZNEGO, NORMALNOŚCI ZACHOWANIA, ORAZ JEGO PATOLOGII.
ZDROWIE PSYCHICZNE
Zdrowie negatywne to brak zaburzeń psychicznych.
Zdrowie pozytywne to pełny rozwój osobowości z odpornością na frustrację i stres, umiejętnością rozwiązywania konfliktów i radzenia sobie w życiu.
Według Marii Jahody zdrową psychicznie jest jednostka:
aktywnie przystosowująca się do otoczenia, usiłująca spełniać wymagania otoczenia bez utraty indywidualności,
charakteryzująca się spójną, zintegrowaną osobowością,
postrzegająca siebie i świat adekwatnie do sytuacji i własnych możliwości, czasami niezależnie od własnych potrzeb (brak egoizmu z zachowaniem egocentryzmu).
Według Kazimierza Dąbrowskiego:
Zdrowie psychiczne to zdolność do rozwoju w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeżywania, odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości, aż do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego.
NORMA
NORMA STATYSTYCZNA - oznacza wartość przeciętną, średnią, cechę typową lub reprezentatywną, wyznaczoną na podstawie częstości jej występowania; stosujemy ją wówczas, gdy chcemy określić rozmiar i głębokość zaburzeń (na ile wynik dziecka odbiega od wyniku jego rówieśników).
Ilustrujemy ja za pomocą krzywej rozkładu normalnego (Gaussa). (szczegółowo na ten temat - treści wykładowe z psychologii klinicznej)
NORMA SPOŁECZNO-KLINICZNA - oznacza brak symptomów sygnalizujących stan patologiczny.
symptomy mogą być:
subiektywne (przykre uczucia przezywane przez człowieka, a nie ujawniane na zewnątrz (mogą towarzyszyć symptomom obiektywnym lub występować samodzielnie);
obiektywne (obserwowalne na zewnątrz np. wysoka temperatura, płacz, złe oceny...
Posługujemy się nią opisując symptomy zaburzeń
NORMA NORMATYWNA (TEORETYCZNA) - określa jak dane zjawisko powinno przebiegać, oznacza pewien ideał, wzór do osiągnięcia, punkt odniesienia; warunkiem uznania jednostkę za normalną jest w tym znaczeniu posiadanie cech pozytywnych, które składają się na idealny wzorzec osobowości.
W znaczeniu potocznym statystyczne znaczenie normy pokrywa się z normatywnym.
Normę tę wykorzystujemy w procesie terapeutycznym, ustalając cele terapii oraz sprawdzając jej efekty.
GRANICA MIĘDZY ZDROWIEM A CHOROBĄ PSYCHICZNĄ
Z punktu widzenia stanu zdrowia psychicznego dokonuje się podziału ludzi na zdrowych i chorych.
Czasem jednak bardzo trudno wyraźnie określić, kto jest zdrowy a kto chory. Można więc mówić o różnych stopniach zdrowia, zamiast o jego posiadaniu lub braku.
Jednostka zajmuje na tym kontinuum określone położenie, które ulega zmianom (w zależności od doświadczanych wydarzeń np. traumatycznych, aktualnej odporności, wieku, wsparcia....).
TA WIELOWARTOŚCIOWOŚĆ ZDROWIA I CHOROBY (PATOLOGII) UTRUDNIA ZAKLASYFIKOWANIE KOGOŚ DO OKREŚLONEJ KATEGORII.
U każdego z nas można znaleźć cechy podobne do objawów pacjentów psychiatrycznych, zaś u chorych cechy zdrowych. Ta granica jest więc bardzo rozmyta.
Są to zjawiska, których nieprawidłowość jest widoczna, a mimo to nie są one wyrazem procesu chorobowego lub trwałych jego następstw.
Drobne nieprawidłowości (przypominające objawy psychopatologiczne), które nie świadczą o chorobie psychicznej:
zmienność nastroju u małego dziecka, kobiety w okresie napięcia przedmiesiączkowego...;
złudzenia w procesie spostrzegania
przelotne natręctwa (wraca np. nieustannie do przykrego wydarzenia);
zaburzenia pamięci;
bezsenność (u człowieka zaabsorbowanego problemami);
człowiek czuje się nieswojo w pustym mieszkaniu;
uleganie przesądom przez ludzi wykształconych;
przejściowe obniżenie sprawności intelektualnej;
zaburzenia sprawności działania w stanie zaburzenia emocjonalnego.
ELEMENTY NIENORMALNOŚCI
CIERPIENIE
NIEPRZYSTOSOWANIE
IRRACJONALNOŚĆ
NIEPRZEWIDYWALNOŚC I BRAK KONTROLI
RZADKOŚĆ I NIEKONWENCJONALNOŚĆ
DYSKOMFORT OBSERWATORA
NARUSZANIE NORM
Im więcej elementów jest obecnych i im są one bardziej wyraźne, tym większe prawdopodobieństwo, że zachowanie lub osoba są nienormalne. Co najmniej jeden z elementów musi być obecny, aby można było mówić o nienormalności. Żaden jednak z elementów nie musi występować w każdym przypadku i prawie nigdy nie występują wszystkie jednocześnie.
CIERPIENIE
Jesteśmy skłonni nazywać ludzi nienormalnymi, jeśli cierpią psychicznie, a im bardziej cierpią, tym większą mamy pewność.
Cierpienie jest jednym z warunków nienormalności, nie jest jednak warunkiem koniecznym i wystarczającym. Jest zjawiskiem występującym powszechnie, jako normalna kolej losu.
NIEPRZYSTOSOWANIE
Zachowanie, które zdecydowanie zakłóca dobrostan jednostki (zdolność do pracy, utrzymywania satysfakcjonujących kontaktów z innymi ...) uniemożliwia osiąganie zamierzonych celów. Np. zaburzenia lękowe czy depresyjne odbierają radość życia, utrudniają kontakty z innymi, zaburzając zdolność przystosowania się.
IRRACJONALNOŚĆ
Jeśli zachowanie danej osoby zdaje się nie mieć racjonalnego znaczenia, wytłumaczenia, skłonni jesteśmy nazwać je nienormalnym. Jednym z rodzajów irracjonalności, który zdecydowanie wskazuje na nienormalność są zaburzenia myślenia (urojenia).
NIEPRZEWIDYWALNOŚĆ I BRAK KONTROLI
Zachowanie można ocenić jako niekontrolowane, gdy spełnione są dwa warunki:
nagle łamie się przyjęte reguły zachowania (np. wybuchy gniewu, brutalności);
brak możliwości uzasadnienia takiego zachowania.
RZADKOŚĆ I NIEKONWENCJONALNOŚĆ
Z wyjątkiem zachowań wymagających specjalnych zdolności lub odwagi, jesteśmy skłonni oceniać nienormalność zachowania innych osób wg własnej miary (jeżeli sami coś byśmy zrobili, uznajemy takie zachowanie za konwencjonalne i normalne).
Sama rzadkość nie jest koniecznym warunkiem nienormalności (depresja, stany lękowe występują często, a mimo to uznaje się je za nienormalne). Często jako nienormalne traktuje się zachowania, które są zarówno rzadkie jak i społecznie niepożądane.
DYSKOMFORT OBSERWATORA
Nieokreślony dyskomfort obserwatora pojawia się wówczas, gdy ktoś narusza niepisane reguły zachowania w danej kulturze. Naruszenie tych reguł stwarza nieprzyjemne wrażenie, które przyczynia się do uznania, że jest to zachowanie nienormalne.
NARUSZANIE NORM
Gdy zachowania są niezgodne z obowiązującymi w danej kulturze normami moralnymi uznaje się je za nienormalne. Normalne jest np. to, że dorosły człowiek pracuje, darzy miłością, jest lojalny, nie jest ani zbyt uległy ani zbyt agresywny itp.
Niemożność dokładnego zdefiniowania nienormalności nie oznacza jednak, że samo zjawisko nie istnieje lub, że nie można go rozpoznać.