W obrocie towarowym zakupom i sprzedaży towarzyszy podatek od towarów i usług zwany powszechnie podatkiem VAT. Zobowiązania z tytułu podatku VAT powstają również z zaistnienia wielu innych zjawisk gospodarczych.
Opodatkowaniu podatkiem VAT podlega przede wszystkim:
sprzedaż towarów
odpłatne świadczenia usług
eksport i import towarów i usług
przekazanie przez podatnika towarów oraz świadczenie usług na potrzeby reprezentacji i reklamy
przekazanie przez podatnika towarów oraz świadczeń na potrzeby osobiste podatnika, wspólnika, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni, a także zatrudnionych przez niego pracowników
darowizna
Podatek od towarów i usług obciążą towary i usługi, które są sprzedawane na terytorium Polski, nie jest więc istotne miejsce ich wyprodukowania, ale ważne jest, gdzie następuje sprzedaż.
Rozróżniamy podatek od towarów i usług:
· należny jest to podatek od sprzedaży towarów lub wykonania usług objętych obowiązkiem podatkowym
· naliczony jest to kwota podatku zapłaconego przez podatnika w związku z zakupami na potrzeby własnej działalności
Podatnik ma prawo odliczyć kwotę podatku naliczonego od podatku należnego, a różnicę musi przekazać do budżetu. Gdy podatek naliczony przewyższa należny to podatnik otrzymuje zwrot części podatku.
Cechami charakterystycznymi dla podatku VAT są:
· powszechność stosowania: opodatkowaniu podlega sprzedaż wszystkich towarów i usług, które oferuje się na rynku
· wielofazowość: opodatkowaniu podlegają towary i usługi we wszystkich fazach obrotu, poczynając od dostawcy surowców, przez producenta, hurtownika, a kończąc na sprzedaży konsumentowi
· opodatkowanie obrotu netto sprzedanego towaru i od tej kwoty oblicza kwotę podatku należnego
· potrącalność podatku: od podatku należnego można odliczyć podatek naliczony
W systemie podatku od towarów i usług VAT przewidziane są zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe.
Zwolnienia przedmiotowe dotyczą poszczególnych podatników i oznaczają, że podatnik nie obciąża swojej sprzedaży podatkiem.
Zwolnieniom przedmiotowym VAT podlegają wybrane towary i usługi (nisko-przetworzone produkty rolne, usługi nie komercyjne np: usługi komunalne, pocztowe, mieszkaniowe, z zakresy rolnictwa i leśnictwa, oświaty i nauki, kultury i sztuki, ochrony zdrowia i opieki społecznej, towary sprzedane na eksport)
Stawki podatku VAT:
Podstawową stawką w Polsce (w okresie od 1 stycznia 2011 do 31 grudnia 2013) jest stawka 23%.
Dla niektórych towarów i usług przewidziano stawki obniżone: 8% oraz 5% (stawka 5% obejmuje produkty żywnościowe, książki na wszystkich nośnikach fizycznych oraz czasopisma).
Istnieje również stawka w wysokości 7% - jest to naliczana przez nabywcę towarów od rolnika ryczałtowego (art. 115 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług). Nie jest to w zasadzie stawka, którą są opodatkowane towary lub usługi, ale zryczałtowana kwota zwrotu VAT dla rolnika ryczałtowego, który jest z VAT zwolniony.
Istnieje również stawka 0%, która obowiązuje przy:
-wewnątrzwspólnotowej dostawie towarów,
-eksporcie towarów.
Ewidencja prowadzona przez podatnika jest związana z wystawionymi dowodami księgowymi. Podatnik musi wystawić dowody księgowe ( faktury VAT) rachunki stwierdzające sprzedaż towarów, jaj datę, dane dotyczące sprzedawcy ( imię i nazwisko adresata, nr identyfikacyjny, nr rachunku bankowego) i nabywcy (imię i nazwisko adresata nr identyfikacyjny) nazwę towaru i jego symbol, ilość cenę jednostkową bez podatku, wartość netto, stawkę i kwotę podatku oraz wartość sprzedaży brutto. Dokument taki musi również zawierać podpis i pieczęć wystawcy rachunku. Podatnik zestawia z jednej strony wystawione dowody księgowe, a z drugiej strony dowody, które otrzymał w związku z zakupami. Dokumenty te są podstawą do odliczenia kwoty podatku naliczonego od kwoty podatku należnego.