TEMAT: SYSTEM KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA INTEGRACYJNEGO.
Od jakiegoś czasu rozwija się w Polsce idea wychowania i kształcenia integracyjnego, która stanowi nierozerwalna ze sobą część systemu oświaty.
Ustawa o systemie oświaty zakłada "dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów", a także możliwość korzystania z opieki psychologicznej i specjalnych form pomocy dydaktycznej jak również możliwości pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną i niedostosowaną społecznie. Ustawa kładzie obowiązek na Ministra Edukacji Narodowej do ustalenia zasad i organizacji opieki nad uczniami niepełnosprawnymi oraz ich kształcenia w ogólnodostępnych i integracyjnych szkołach i placówkach oraz organizację kształcenia specjalnego.
Wybór odpowiedniej formy kształcenia i powodzenia edukacji jest związany z wczesną diagnozą oraz rozpoczęciem pracy z dzieckiem zanim ukończy 6 lat. Dlatego też podstawowym elementem systemu kształcenia niepełnosprawnych jest funkcjonowanie instytucji które jak najwcześniej diagnozują niepełnosprawność oraz udzielają pomocy rodzicom. W Polsce do tych instytucji zalicza się poradnie psychologiczno-pedagogiczne lub inne poradnie specjalistyczne.
W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 lutego 1994 r. w sprawie rodzajów, organizacji, i zasad działania publicznych placówek opiekuńczo - wychowawczych (Dz. U. z 1994 r. Nr 41, poz. 156) wymieniono następujące formy kształcenia: włączenie dzieci i młodzieży upośledzonej do publicznych specjalnych: przedszkoli, szkół podstawowych, szkół przysposabiających do pracy zawodowej, szkół zasadniczych, średnich, policealnych i ośrodków szkolno-wychowawczych. Edukacja dzieci niepełnosprawnych nie kończy się na szkolnictwie specjalnym czy też na nauczaniu indywidualnym. Rodzice mogą wybrać dla dziecka inną formę kształcenia klasy integracyjne lub klasy specjalne na terenie szkoły masowej. W klasach integracyjnych liczba uczniów wynosi od 15 do 20 w tym od 3 do 5 uczniów jest niepełnosprawnych. Zaś w klasach specjalnych w szkołach masowych liczba uczniów odpowiada liczbie uczniów w oddziałach odpowiedniej szkoły specjalnej. W przedszkolach i szkołach z klasami integracyjnymi pracują nauczyciele ze specjalnym przygotowaniem pedagogicznym. W zależności od potrzeb uczniów nauczyciel diagnozuje potrzeby i ocenia możliwości ucznia, prowadzi zajęcia które integrują grupę, indywidualne zajęcia dydaktyczne i wyrównawcze, zajęcia specjalistyczne oraz działania zmierzające do sprawnego funkcjonowania ucznia w szkole masowej. Nauka odbywa się tam według planów i programów nauczania odpowiedniego typowi szkoły specjalnej lub ogólnodostępnego uwzględniając odpowiednie zajęcia rewalidacji indywidualnej.
Nauczyciele oddziałów integracyjnych starają się aby nauka w tego typu klasie nie była tego samego poziomu lecz starają się aby była ona wielopoziomowa. Dostosowują program tak aby był on dostosowany w zakresie treści jak i do tempa pracy ucznia. Dzieci niepełnosprawne oprócz uczestnictwa w zajęciach w klasie biorą udział w dodatkowych zajęciach na terenie szkoły.
Według A. Hulka integracyjny system kształcenia i wychowania polega
na „maksymalnym włączeniu dzieci i młodzieży z odchyleniami od normy do
zwykłych szkół i innych placówek oświatowych, umożliwiając im - w miarę
możliwości - dorastanie w gronie zdrowych rówieśników”.
Kształcenie integracyjne ma przygotować dzieci i młodzież do samodzielnego życia, obcowania z ludźmi zdrowymi.
Głównym celem integracji jest umożliwienie osobom poszkodowanym na
zdrowiu prowadzenie normalnego życia, możliwie na tych samych warunkach
jak innym członkom określonych grup społecznych. Integracja zakłada
udostępnienie dzieciom i młodzieży niepełnosprawnej korzystanie ze
wszystkich stopni szkolnictwa. Rozwiązania integracyjne pozwalają wychodzić naprzeciw potrzebom osób niepełnosprawnych dotyczących nie tylko leczenia czy
kształcenia, ale przygotowania ich do uczestnictwa w korzystnym i pobudzającym ich możliwości środowisku.
Wychowanie integracyjne jest nie tylko celem, aby niepełnosprawni
mogli żyć wśród pełnosprawnych. Jest ono także metodą tworzenia harmonii i współpracy.
Celem integracji jest dać szansę różnym dzieciom, pozwolić im nawiązać
przyjaźnie, nawzajem się dostosować i stworzyć jedną grupę. Należy więc
maksymalnie usprawnić osoby niepełnosprawne i starać się aby nawiązały kontakt z osobami pełnosprawnymi, ułatwiać im uczestnictwo w różnych formach życia społecznego, udostępnić wszystkie te instytucje, organizacje i przywileje z których korzystają zdrowi.
Jak twierdzi H. Borzyszkowska, dzieci niepełnosprawne można
przygotować do życia w społeczeństwie ludzi normalnych tylko w powiązaniu
z tym społeczeństwem, w trakcie procesu wychowania i kształcenia.
Aby integracja miała sens powinna być to integracja wczesna. Dzieci w tym okresie poznają świat, bez trudu akceptują siebie wzajemnie, niezależnie od różnic fizycznych czy intelektualnych. Wtedy to integracja jest spontaniczna i naturalna. Im wcześniej dzieci zdrowe i niepełnosprawne spotykają się razem tym łatwiej przebiega proces akceptowania się i bardziej efektywny jest rozwój tych umiejętności i uzdolnień, które dzieciom chorym pozostały. Ponadto integracja powinna mieć charakter ciągły, czyli być kontynuowana począwszy od przedszkola przez szkołę podstawową i ponadpodstawową po wyższą.
Według A. Maciarz pierwszym głównym założeniem systemu integracyjnego
najkorzystniejsze dla rozwoju, wychowania i nauczania dzieci niepełnosprawnych jest przebywanie w gronie rodziny i z osobami zdrowych, przy zapewnieniu im odpowiednich warunków (zdrowotnych, społeczno -wychowawczych, dydaktycznych), drugim zaś korzystne jest spontaniczne, jak i celowe zorganizowane uczestnictwo dziecka niepełnosprawnego w życiu społecznym. Kolejne założenie mówi o procesie wychowania i nauczania dzieci niepełnosprawnych uwzględniając ich potrzeby wspólne dla nich i dzieci
zdrowych. Sytuacje, metody i środki specjalne wprowadza się tylko wtedy,
gdy jest taka potrzeba ze względu na swoiste trudności dziecka, związane z
odchyleniami od normy. Autorka pisze także o prawie dzieci i młodzieży niepełnosprawnej do korzystania ze wszystkich stopni i profilów szkolnictwa, instytucji, sportu, rekreacji i kultury. Podkreśla też że okresowa czy też częściowa izolacja w zakładach specjalnych niektórych dzieci nie spowoduje skutków negatywnych w ich rozwoju tylko wtedy, gdy umożliwi się im różne formy kontaktów ze środowiskiem. „Warunkiem integracji społecznej niepełnosprawnych są te wszystkie czynniki społeczne, organizacyjne, diagnostyczne i usprawniające, które w swoich podstawowych działaniach będą koncentrować się” na ich maksymalnym usprawnianiu, rozwoju i usamodzielnianiu, także na przygotowaniu nauczycieli i instruktorów zawodu, pracodawców do rozumienia swoistości procesów psychicznych i fizycznych u osób niepełnosprawnych, na odpowiednim przygotowaniu programów nauczania i wychowania oraz na tworzeniu rozwiązań prawnych i organizacyjnych noszących znamiona wyrównywania szans rozwoju społecznego dla osób niepełnosprawnych.
Bardzo ważną rolę w procesie uczenia spełniają rodzice. Poświęcają oni dużo czasu pracując z dzieckiem w domu, zgodnie ze wskazówkami nauczyciela przez co nauczanie w domu ma ogromne znaczenia dla rozwiązania problemów dzieci niepełnosprawnych.
Nauczanie integracyjne stało się aktualnie koniecznością.
Integracja realizowana w odpowiednich warunkach i w odpowiedni
sposób umożliwia wykorzystanie i rozwój wszystkich możliwości dzieci
niepełnosprawnych.
Integracja dzieci zdrowych i niepełnosprawnych jest ogromną nadzieją
dla rodziców i szansą dla dzieci. Ma zapewnić dzieciom pomoc i stworzyć warunki do jego normalnego rozwoju.
Integracja daje możliwość zapewnienia niepełnosprawnym lepszej pomocy i
opieki w towarzystwie pełnosprawnych, przeciwdziała izolacji, samotności,
zapewnia niepełnosprawnym taki sam status , jaki mają inni ludzie.
Bibliografia:
Bogucka J., Kościelska M. Wychowanie nauczanie integracyjne. Nowe
doświadczenia, Warszawa 1996
Hulek A., Grochmal-Bach B.: Uczeń niepełnosprawny w szkole masowej, Kraków 1992
Lipińska J.: Dzieci niepełnosprawne w klasach integracyjnych, Problemy Opiekuńczo- Wychowawcze, 2000
Bąbka J. Edukacja integracyjna dzieci pełnosprawnych i niepełnosprawnych. Poznań 2001
Bogucka J. Warunki tworzenia grup integracyjnych. Wychowanie i nauczanie integracyjne. Warszawa 1994
Kosakowski Cz. Dziecko niepełnosprawne w szkole masowej - możliwości i ograniczenia. 2000
Borzyszkowska H., Oligofrenopedagogika, Warszawa 1985
Z. Sękowska , Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Warszawa 1998
1