Pojęcie i istota regionalizmu w stosunkach międzynarodowych

Regionalizm − w stosunkach międzynarodowych to forma współpracy państw w regionie. Organizacje regionalne mają za zadanie zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa, a także rozwój współpracy gospodarczej i kulturalnej w regionie.

Po II wojnie światowej zjawisko regionalizmu stało się przedmiotem regulacji w Karcie NZ (rozdz. VIII, "Układy regionalne") i licznych rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ. O nasileniu się tendencji regionalistycznych w Europie Zachodniej można mówić zwłaszcza od końca lat siedemdziesiątych. Regionalizm europejski zdynamizował się po 1989 roku, co widoczne jest np. w porozumieniach międzyrządowych państw tworzących tzw. euroregiony.

Państwa są głównymi podmiotami tego zjawiska chodzi tu o to że przez swoją zewnętrzną aktywność inicjują i kształtują proces regionalizacji

Tą aktywność rozumiemy jako dążenie do maksymalnego zaspokojenia potrzeb i interesów związanych z:

• Rozwojem

• Bezpieczeństwem

• Suwerennością

• Rolą międzynarodową

• Prestiżem

Rozwój regionalizmu związany jest z przekonaniem , że państwo samodzielnie nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb i interesów ale również nie jest to możliwe przez współpracę w wymiarze globalnym ( zbyt duże różnice). W tym sensie regionalizm jako antyteza autarkii ( samowystarczalność gospodarcza) i globalizmu jest pośrednim ogniwem i można określić go jako wszelkiego rodzaju formy współpracy międzynarodowej w postaci sojuszów i związków integracyjnych państw położonych blisko geograficznie.

Podstawa współpracy to:

• Wspólne interesy wynikające z bliskiego sąsiedztwa państw

• Podobieństwa ustrojów społeczno- politycznych

• Zbliżony poziom rozwoju gospodarek

• Komplementarność gospodarek

• Język, kultura, tradycje historyczne, religia

Źródłem regionalizmu są stale rosnące pod względem ilościowym i jakościowym potrzeby i interesy państw a wymaga to zastosowania nowych i bardziej efektownych form współpracy międzynarodowej .

W rozwoju regionalizmu można dostrzec pewne prawidłowości w przechodzeniu do coraz wyższych i bardziej skomplikowanych form współpracy. Można tu wyróżnić kilka etapów:

1. Pojawienie się świadomości regionalnej wśród elit i warstw społecznych państw sąsiadujących w danym regionie-

1. Poczucie związku z obszarem zamieszkania

2. Wykształcenie się więzi międzyludzkich opartych na wspólnych wartościach, postawach i celach działania

3. Uformowanie się poczucia kulturowej, politycznej i ekonomicznej odrębności

4. Poczucie wspólnoty losów historycznych

5. Wspólnych doświadczeń, współpracy w przeszłości

Przykład: nawiązywanie przez państwa Grypy Wyszehradzkiej do historycznego spotkania królów Polski Czech i Węgier w XIV w.

Rozwój międzynar. Świadomości regionalnej przyczynia się do osłabienia tendencji nacjonalistycznych ( myślenie szerszymi kategoriami niż naród) i respektowanie wartości innych niż narodowe

2. Skutkiem rozwoju świadomości jest ujawnienie się wspólnoty potrzeb i interesów społeczeństw zamieszkujących dany region ( programy, koncepcje, doktryny ideologiczno-polityczne formułowane przez ruchy religijne)

Przykład: działania europejskich federalistów głoszących hasła unii narodów po II wojnie światowej reprezentowanych przez : A. Spinelli, J. Monet, R. Schuman, W.Churchill, K. Adenauer

3. Powstanie regionalnej wspólnoty potrzeb i interesów prowadzi do ilościowego i jakościowego wzrostu interakcji między państwami i społeczeństwami regionu - ( potrzeba regulowania wzajemnych oddziaływań opartych na trwałych formach i normach prawno organizacyjnych stwarzających warunki do efektywnych działań państw w regionie

Instytucje regionalne spełniają funkcję:

• Stabilizującą - w regionie

• Legitymizującą - podejmowania działań na rzecz afirmacji przez środowisko międzynarodowe

• Integracyjną - organizowanie działań państw regionu wokół wspólnych celów

4. Integracja państw regionu - wyróżniamy dwa rodzaje integracji w SM polityczna i ekonomiczna

Polityczna- Według E. Haasa Integracja to proces w toku którego uczestnicy życia politycznego w danych państwach decydują się na przenoszenie swojej lojalności , oczekiwań i aktywności politycznej do nowego i większego centrum , którego instytucje nabierają zwierzchniej jurysdykcji nad państwami narodowymi

Centrum jako polityczna wspólnota tworzy się z trojakiego rodzaju kompromisu:

• Wypracowanie wspólnych interesów na bazie najmniejszego wspólnego mianownika

• Osiąganie wspólnoty interesów poprzez eliminację różnic między stronami

• Zinstytucjonalizowanie wspólnoty interesów w postaci formalnego prawno międzynarodowego porozumienia

DO TABELKI

Proces politycznej integracji można określić powolną ewolucją od państwa narodowego w kierunku nowej wspólnoty międzynarodowej . w SM wyróżniamy różne podejścia pluralistyczn, funkcjonalne, neofunkcjonalnei federalistyczne

Pluralistyczne- ma najmniejszy poziom instytucjonalizacji opiera się na tradycyjnych układach i negocjacjach dyplomatycznych efektem czego jest wspólnota suwerennych państw

Funkcjonalne - nacisk na współpracę w pozapolitycznych dziedzinę gdzie łatwiej jest o wspólnotę interesów

Neofunkcjonalne - tworzenie wspólnych instytucji o rosnących kompetencjach kosztem państw, działających na rzecz nowej wspólnoty

Federalistyczne - likwidacja państwa narodowego i zastąpienie go państwem o federacyjnej strukturze

Ekonomiczna integracja

Integracje ekonomiczną określa się pełną liberalizacją wymiany chodzi tu o zniesienie granic między państwami oraz koordynację i unifikację polityki gospodarczej poszczególnych państw

TABELA 2

Sfera stosunków gospodarczych i politycznych to 2 dziedziny w których najszybciej i najczęściej dokonują się procesy regionalizmu ale w różnym stopniu i tempie . czynniki o charakterze ekonomicznym i politycznym (bezpieczeństwo) odgrywają najważniejszą rolę w rozwoju regionalizmu we wszystkich jego fazach i etapach . W tym procesie sfera ekonomiczna i polityczna wzajemnie na siebie oddziaływają .

regionalizm to specyficzny i dający się wyodrębnić system działań oraz procedur postępowania ukierunkowanych na osiąganie celów w polityce zagranicznej państwa w danym regionie geograficznym .

Regionalizm w polityce zagranicznej przejawia się w dwóch formach:

1. W tworzeniu regionów przygranicznej współpracy ( Europa - euroregiony, Azja Wsch. I Płd. Wsch. Forma międzynarodowej integracji gospodarczej

2. Jako środek prowadzenia globalnej polityki wielkich mocarstw - regionalizm w polityce zagranicznej USA traktowany jako cel i środek realizacji polityki globalnej inaczej właściwe i konkretne przystosowanie globalnej strategii działania do specyficzności danego regionu

Procesy regionalizacji prowadzą do wyodrębnienia systemów regionalnych które pokrywają się z pojęciem tradycyjnego regionu geograficznego. Procedury wyodrębniania regionów jako systemów określa się mianem regionalizacji. W tak przyjętej regionalizacji stosuje się następujące kryteria:

• Kryterium geograficzne( geopolityczne ) homogeniczność cech geograficznych danego obszaru , bliskość sąsiadujących ze sobą państw ułatwiają miedzy nimi interakcję

• Kryterium systemowe- region międzynarodowy można zdefiniować jako system( podsystem) w którym poziom relacji / powiązań między jego elementami jakimi są państwa jest ściśle określony dzięki czemu można wyznaczyć jego granice

• Kryterium wspólnego interesu regionalnego - proces stopniowej redefinicji interesów narodowych we wspólny interes regionalny

Regionalizacja ma prakseologiczny wymiar gdyż oznacza działanie będące synonimem polityki regionalnej i polega na eliminowaniu barier utrudniających komunikowanie się społeczeństw regionu , tworzenie regionalnych zasad i norm prawnych , zawieraniu układów regionalnych służących zapewnieniu pokoju i bezpieczeństwa oraz pokojowego rozstrzygania sporów, powoływaniu do życia organizacji regionalnych .

W rozważaniach nad regionalizmem nie można pominąć jego relacji z globalizmem.

MYŚL GLOBALNIE A DZIAŁAJ REGIONALNIE

Geneza i istota współczesnego regionalizmu

1. Regionalizm jako Antyteza globalizmu współpraca regionalna której celem jest niwelowanie i ograniczanie negatywnych skutków globalizacji SM ( upowszechnienie ideologi konsumeryzmu , narzucanie przez instytucje międzynarodowe tylko liberalnego modelu rozwoju , zagrożenia ekologiczne itp.)

2. Regionalizm jako środek do osiągnięcia globalizmu i pozytywne jego uzupełnienie - chodzi tu o pozytywne doświadczenia regionalizmu w różnych częściach świata np. ochrona praw człowieka w Europie i na Zach. Półkuli rozwiązywanie konfliktów i sporów regionalnych ustalanie standardów ochr śr . instytucjonalne stosunki między państwami

---