UPRAWA ROŚLIN I ROLI

ROŚLINY MOTYLKOWE:

- Rośliny jednoroczne (ozime, jare), monokarpiczne - raz wydają nasiona

- Wieloletnie - byliny - polikarpiczne - po wydaniu nasion niezamierają

- Drzewa i krzewy np. Karagana, Robinia akacjowa

Charakterystyczne jest to, że rośliny te żyją z bakteriami brodawkowymi w symbiozie, nie wymagają dużego nawożenia azotowego.

ROŚLINY MOTYLKOWE GRUBONASIENNE UPRAWOWE:

- zawierają najwięcej białka w nasionach

- stanowią ważne pożywienie dla człowieka i pasze dla zwierząt

- są to rośliny jare - wyjątek stanowi wyka (jare)

- rośliny wrażliwe na przymrozki

Plemię	Rodzaj	Gatunek
Wykowate	Groch	Groch polny
		Bobik	Bobik
		Wyka	Wyka siewna
				Wyka piaskowa
	Janowcowate		Łubin	Łubin żółty
				Łubin wąskolistny
				Łubin biały
Fasolowate	Soja	Soja uprawna

Znaczenie roślin motylkowych grubonasiennych:

1 - Uprawa dla nasion, które mogą być wykorzystane dla celów:

- przemysłowych (zawierają fitostrogeny, białko)

- materiał siewny

- konsumpcyjnych

- pastewnych

2 - Zielone nawozy - liście, kwiaty, łodygi.

3 - Zielonka - pasza dla zwierząt

4 - Działanie ochronne - wysiewa się jako poplony i pozostawia do zimy. Chronią powierzchnię gleby przed np. przemarznięciem, ulewami. Pozostawione są do wiosny.

5 - Podnoszą żyzność gleby. Ożywiają życie mikrobiologiczne.

6 - Nie sprzyja zwiększaniu się lb. chwastów.

Budowa morfologiczna:

Rośliny motylkowe tworzą 3 rodzaje korzeni:

Łodygi mogą być:

- sztywne - kończą wzrost wraz z wytworzeniem kwiatostanu

- wiotkie, giętkie

Liście:

- złożone - pierzaste, dłoniaste

Kwiaty:

- samopylne, wyjątek stanowi bobik - obcopylny

Owoce:

- strąki

- wielonasienne

- różnej wielkości - największe u bobiku, łubinu białego i żółtego

- zrośnięty z 2 owocolistków

- niektóre mogą pękać w czasie dojrzewania

- składają się z 2 typów komórek : dużych i mniejszych

Skład chemiczny nasion strąkowych:

Zawartość białka (ogólnie):

• Groch siewny - 22,5

• Pieluszka - 26,5

• Bobik - 28,5

• Łubin biały - 36,0

• Soja - 38,0

• Łubin żółty - 46

Tłuszcz surowy:

• Bobik, wyki, grochy - 0,7 - 1,9

• Łubin żółty, ł. wąskolistny - 4,4 - 4,9

• Łubin biały, soja - 10 - 18 (22)

Węglowodany:

• Łubiny, soja - 27,4 - 32,2

• Pozostałe gatunki - 48 - 56

Substancje antyżywieniowe:

• Alkaloidy - łubiny

• Inhibitory, trypsyny - bobik

• Glukozydy cyjanogenne - groch i wyki

Wzrost i rozwój roślin motylkowych:

Wyróżniamy 3 okresy różniące się dynamizmem:

I - Okres powolnego wzrostu i wegetatywnego rozwoju

1 Faza kiełkowania - 7 - 14 dni / 30 dni

- Kiełkowanie epigeniczne - łubiny, soja, fasola - wysiewamy płyciej

- Kiełkowanie hypogeniczne - wyki, groch, bobiki - do 150% wody

2 Faza - wschody - do pojawienia się pierwszych liści właściwych

3 Faza - formowanie się liści - 14 - 20 dni / 30 - 40 dni - pojawiają się pierwsze brodawki i korzenie boczne. Pędy boczne - wyki i groch.

II - Okres szybkiego wzrostu i generatywnego rozwoju

4 Faza - formowanie i wydłużanie pędów

Wzrost ograniczony - szybki, trwa krótko

Wzrost nieograniczony - trwa długo

Okres krytyczny

5 Faza - formowanie pąków kwiatowych - przebiega bardzo szybko, łubiny rozgałęziają się.

6 Faza - kwitnienie - 20 -30 dni / 40 - 50 dni

III - Okres wykształcenia i dojrzewania nasion

7 Faza - wykształcenie owoców i nasion (faza wiązania i wykształcenia strąków), opadanie strąków i łubinów

8 Faza - dojrzewanie - 14 - 20 dni

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Cieplne - na zielonkę umiarkowane, wyższe przy uprawie na nasiona. Przymrozki do -5C⁰ (soja, fasola - wrażliwe), wyka ozima jest najodporniejsza. W miarę wzrostu wymagania wzrastają.

Świetlne - duże, większe na nasiona. Rośliny dnia długiego. Łubin biały fotoperiodycznie obojętny. Soja - roślina dnia krótkiego.

Wodne:

Bardzo duże - bobik

Duże - wyka siewna

Średnie - łubin biały i wąskolistny, peluszka

Małe - wyka ozima, łubin żółty

Glebowe:

Bardzo duże - bobik - gleby ciężkie, wilgotne, gliniaste, ilaste, lessowe, mady.

Duże - wyka siewna, soja - gleby żyzne i próchniczne, bardziej przewiewne, pH do 7

Średnie - łubin biały i wąskolistny, peluszka - gleby średniozwięzłe, odczyn obojętny, lekko kwaśne.

Małe - wyka ozima, seradela, łubin żółty - gleby lekkie, V i VI klasa, odczyn lekkokwaśny - kwaśny.

ROŚLINY MOTYLKOWE WIELOLETNIE DROBNOZIARNISTE:

- mają drobne nasiona (drobne jak mak)

- są to rośliny wielokośne - po skoszeniu, przygryzieniu przez zwierzęta odrastają, ponieważ mają szyjkę korzeniową w której gromadzone są substancje zapasowe. Na szyjce znajdują się pączki zapasowe.

- są to gatunki wieloletnie, wyjątek stanowi koniczyna inkarnatka - jednoletnia ozima i koniczyna perska - jednoletnia, u nas dwuletnia

Na trwałość tych roślin wpływa:

1 - Cechy genetyczne

2 - Intensywność użytkowania - im częściej są koszone tym szybciej obumierają

3 - Warunki panujące na przedwiośniu - pogoda zmienna obniża trwałość roślin

4 - Im rośliny starsze tym są mniej trwałe

5 - Kwitnienie w pierwszym roku - obniża trwałość. Doprowadzenie do kwitnienia w następnych latach poprawia ich trwałość.

Największe znaczenie gospodarcze mają:

1 - Koniczyna biała, perska, szwedzka

2 - Lucerna mieszańcowa

3 - Esparceta siewna

Główne cele uprawy:

1 - Do celów pastewnych

2 - Na mączkę siewną, susz, siano

3 - Zielone nawozy - przez przyoranie

4 - Materiał siewny - nasiona

Nasiona zawierają:

- białko:

^ koniczyna biała - 23,0

^ Lucerna siewna - 21,6

- włókno surowe

^ najmniej - koniczyna biała

^ najwięcej - koniczyna inkarnatka

- karoten

^ najwięcej - koniczyna zwyczajna - 45,0

Smakowitość:

- Największa - Koniczyna czerwona, biała, perska

- Średnia - Koniczyna zwyczajna

Budowa morfologiczna:

System korzeniowy:

- Esparceta, Koniczyna biała, Lucerna mieszańcowa mają system korzeniowy bardzo rozwinięty. Wrażliwe na wysoki poziom wód gruntowych, zalewanie.

- Płytki system korzeniowy - Koniczyna biała, biało-różowa, perska. Dobrze rosną na stanowiskach mokrych, są wrażliwe na suszę.

Łodyga:

- dość sztywne

- złożone z węzłów, międzywęźli

Liście:

- trójdzielne

- pięciodzielne

Kwiaty:

- główka składająca się z kwiatów o różnym kształcie

- obcopylne

- zapylane przez owady

Owoc:

- strąk

- jednonasienne lub wielonasienne

Wzrost i rozwój:

Rośliny motylowe mogą przejść wszystkie fazy rozwojowe tylko w pierwszym roku uprawy, ponieważ w drugim roku ich rozwój rozpoczyna się od fazy trzeciej - formowania się liści, (bo już nie kiełkują)

Esparceta stanowi wyjątek.

Wymagania klimatyczne i glebowe:

Wodne:

Bardzo duże - Koniczyna szwedzka, czerwona. Rośliny te reagują na niedobór wody

Duże - Koniczyna biała

Średnie - Lucerna mieszańcowa

Małe - Esparceta - byle nie na glebach kwaśnych\

Glebowe:

Gleby żyzne, próchniczne, głębokie - Lucerna mieszańcowa

Gleby torfowe, organiczne, murszowe - Koniczyna perska, biała, inkarnatka

Gleby mało urodzajne = Esparceta - gleby wapienne, kamieniste, rędziny, pararędziny, odczyn obojętny, zasadowy

Duże znaczenie gospodarcze mają:

- Koniczyna czerwona, perska,

- Esparceta

- Lucerna mieszańcowa

- 1 -

---