Emile Beneveniste, Semiologia języka
- ważne pytanie: jakie jest miejsce języka w systemie znaków?
- Peirce pragnął dokonać podziału całej rzeczywistości na różne porządki znaków
- Przeprowadził następujący podział znaków: ikony, indeksy i symbole
- jego zdaniem język sprowadza się do słów - znaków, najczęściej symboli, także indeksów (należy je ujmować razem z gestami, np. wskazywania przy zaimkach wskazujących)
- dla P. znak jest podstawą całej rzeczywistości, czy zatem istnieje coś, co nie jest znakiem?
- należy założyć, że istnieje różnica między znakiem a elementem znaczonym
- Każdy znak musi być ujęty w system znaków - warunek znaczeniowości
- istnieje kilka systemów znaków
- Saussure: język jest wyłącznym przedmiotem refleksji, językoznawstwo ma na celu opisać znane języki w diachronii i synchronii, wydobyć ogólne prawa językowe, ustalić zakres dziedziny i ewolucję
- te zadania silnie ze sobą powiązane
- szczególny charakter języka wśród innych przedmiotów nauki
- S.: językoznawstwo pozna siebie, odkrywając swój przedmiot
- S. - należy oddzielić język od mowy
- mowa - różnorodna, niejednolita, nie da się zawrzeć żadnej kategorii faktów ludzkich
- język sam w sobie zawiera zasadę klasyfikacji, stanowi całość sam w sobie
- językoznawstwo jako część semiologii
- s. to nauka jeszcze nieistniejąca, zajmuje się innymi systemami w obrębie faktów ludzkich
- "nauka badająca system znaków w obrębie życia społecznego - jako część psychologii społecznej - SEMIOLOGIA"
- na czym polegają znaki, jakie prawa nimi rządzą
- język jako odrębny system wśród faktów semiologicznych
- język -> dwoistość; wypowiedź ciągła, ale składa się ze stałych jednostek
- system znaków, którego istota tkwi w związku znaczenia i obrazu akustycznego (obie części znaku równie psychiczne)
- jedność i zasada funkcjonowania języka tkwi w jego semiotyczności
- język obok innych systemów znaków
- S. - semiologia ma za zadanie zdefiniować pojęcie znaku
- językoznawstwo a semiologia: znak językowy jest arbitralny
- "przedmiotem semiologii jest ogół systemów opartych na arbitralności znaku"
- język to najbardziej złożony i rozpowszechniony system wyrażania, najbardziej charakterystyczny
- przykładowe systemy znaków obok języka (wymienione przez S.): pismo, alfabet głuchoniemych, symboliczne obrzędy, formy towarzyskie, sygnały wojskowe)
- można założyć, że przedmiot semiologii będą stanowić nie tylko systemy znaków, ale i relacje między tymi systemami
- „zadaniem znaku jest reprezentowanie, zastępowanie innej rzeczy poprzez jej ewokowanie na mocy subsytutu"
- posługujemy się równocześnie kilkoma systemami znaków: znakami językowymi, znakami alfabetu, znakami grzecznościowymi, znakami przynależności (np. sztandar, emblemat) i innymi
- wspólna cechą wszystkich systemów jest zdolność znaczenia oraz to, że składają się z jednostek znaczących - znaków
- System semiologiczny charakteryzuje się:
przez swój tryb działania - sposób, w jaki system działa zależnie od zmysłu, do którego apeluje
przez swój obszar ważności - w nim to system jest uznany i zachowany
↓
określają warunki zewnętrzne, empiryczne, dopuszczają warianty, dostosowania
przez naturę i liczbę znaków - wypadkowa wyżej wspomnianych warunków
przez swój typ funkcjonowania - relacja łącząca znaki i nadająca im funkcję dystynktywną
↓
określają warunki wewnętrzne, semiotyczne, nie dopuszczają wariantów i dostosowań
- np. w systemie świateł drogowych:
'tryb działania wzrokowy
'obszar ważności - ruch pojazdów na drogach
'znaki powstają z opozycji binarnej czerwony - zielony
'relacja naprzemienności, nigdy równoczesności (śwatło albo zielone, albo czerwone)
- model systemu binarnego
Dwie zasady dotyczące relacji między systemami semiotycznymi:
1. ZASADA NIEREDUNDANCJI między systemami
- brak synonimii między systemami semiotycznymi (nie można powiedzieć tego samego słowami i muzyką)
- dwa systemy różnego typu nie mogą być wzajemnie zamienne
- inaczej, jeśli chodzi o alfabet graficzny, alfabet Braille'a, Morse'a, alfabet głuchoniemych - wzajemnie zamienne, ponieważ są systemami opartymi na zasadzie alfabetycznej: jedna litera - jeden dźwięk
2. ZASADA, wg której:
- dwa systemy mogą posiadać ten sam wspólny znak, jednak nie oznacza to, że są synonimiczne lub redundantne względem siebie
- najważniejsza różnica funkcjonalna między znakami
- wartość znaku określa się tylko w systemie, do które ów znak należy
- stosunek między systemami semiotycznymi także musi być semiotyczny
- jeśli dany system semiologiczny nie może się sam interpretować, musi zapożyczać interpretację z innego systemu
- związek między nimi określony wówczas jako relacja między systemem interpretującym a interpretowanym
- znaki społeczeństwa mogą być w całość zinterpretowane w ramach języka, ale nie odwrotnie
- język systemem interpretującym społeczeństwo
- język zajmuje szczególną pozycję wśród innych systemów semiotycznych
- Z --> J
- np. muzyka to język posiadający składnie, ale nie semiotykę
Minimalne warunki porównywania systemów należących do różnych porządków: każdy system semiotyczny musi zawierać 1 - skończony repertuar znaków, 2 - reguły kombinatoryczne, wg których tworzy się figury znaków, 3 - niezależnie od natury i ilości wypowiedzi, które system pozwala stworzyć;
kwestia wskazania jednostki badanego systemu bardzo ważna, system musi wskazać jednostki, którymi się posługuje, aby wytwarzać sens;
jednostka i znak odrębne, znak jest zawsze jednostką, ale jednostka nie może być znakiem; język składa się z jednostek, tymi jednostkami są znaki;
w muzyce jednostka podstawowa - dźwięk nie jest znakiem; systemy oparte na jednostkach dzielą się na systemy o jednostkach znaczących i nieznaczących (1-język, 2-muzyka); systemy, w których znaczeniowość jest narzucona dziełu przez autora (znaczeniowość wynika z relacji organizujących zamknięty świat) oraz systemy, w których jest ona wyrażona przez poszczególne, izolowane elementy niezależnie od związków, w jaki mogą wchodzić (znaczeniowość właściwa samym znakom);
nie istnieje semiologia dźwięku, obrazu, koloru sformułowana w dźwiękach, obrazach, kolorach; każda semiologia systemu niejęzykowego musi się odwołać do pośrednictwa języka, może istnieć jedynie w obrębie semiologii języka, język jest interpretantem wszystkich innych systemów językowych i niejęzykowych;
3 typy relacji między systemami semiotycznymi:
jeden system może wytwarzać inny system - np. pismo zwykłe rodzi pismo stenograficzne, alfabet zwykły rodzi alfabet Braille'a), relacja wytwarzania między dwoma oddzielnymi, współczesnymi systemami o takiej samej naturze, jeden jest zbudowany na podstawie pierwszego;
relacja homologii - ustanawia korelację między częściami dwu systemów semiotycznych, ta relacja nie jest stwierdzana, ale ustanowiona na mocy związków; homologia intuicyjna lub racjonalna;
relacja interpretowalności - między systemem interpretującym a systemem interpretowanym - stosunek wyodrębniający system artykułujący (ujawnia on swoją semiotykę) i system artykułowany (jego semiotyka jest widoczna tylko poprzez siatkę innego sposobu wyrażania) ---> język interpretantem wszystkich systemów semiotycznych