DILTHEY- PRZEŻYCIE I POEZJA
Punktem centralnym każdej historii literatury jest wyobraźnia poety, jej stosunek do materii przeżyć rzeczywistości i tradycji, do tego, co stworzyli dawniejsi poeci, specyficzne podstawowe typy wyobraźni twórczej i dzieł poetyckich
Dla zrozumienia Goethego potrzeba szczególnie głębokiego wniknięcia w istotę wyobraźni
Goethe wzrastał pod wpływem nowożytnej nauki
Zaczął tworzyć w epoce niemieckiego Oświecenia, przyswoił sobie najistotniejszą tendencję: zgłębienie przez człowieka samego siebie i zrozumienie ideału człowieczeństwa w ogóle
Tkwił w Oświeceniu i tworzył podwaliny pod nową epokę literatury
Goethe i romantyzm przyczynili się do wyzwolenia wyobraźni poetyckiej spod rządów abstrakcyjnego rozumu i dobrego smaku izolowanego od źródeł życia
Istota siły poetyckiej Goethego:
- wyobraźnia stanowi punkt centralny jego siły twórczej
- „zawsze czynny, działający na wewnątrz i na zewnątrz poetycki pęd do kształtowania stanowi centralny punkt i fundament jego egzystencji”
- z pędu jego siły twórczej wywodzi się zajęcie się sztukami plastycznymi, czynnym życiem, badaniem naukowym
Życie
Poezja jest przedstawieniem i wyrazem życia
Poezja wyraża przeżycie i przestawia zewnętrzną rzeczywistość życia
W życiu „ja” jest dane z otoczeniem, doświadczeniem poczucia istnienia, zachowania i ustosunkowania do ludzi, rzeczy każda rzecz i każda osoba nabierają specyficznej siły i zabarwienia poprzez związki życiowe
„we wszystkim, co mnie otacza, przeżywam powtórnie to, czego już poprzednio doświadczyłem we wnętrzu”
treść życia znajdująca się we wnętrzu, w sytuacjach zewnętrznych, w ludziach, rzeczach tworzy ich życiową wartość, w odróżnieniu od wartości, których one nabierają w swym działaniu
przedmiotem poezji jest struktura mojego własnego „ja” oraz rzeczy tak, jak one występują w życiowych powiązaniach
nie ma żadnej idei dzieła poetyckiego i żadnej estetycznej wartości, którą poezja miałaby urzeczywistnić
źródłem poezji Goethego jest fakt, że źródłem jej jest nadzwyczajna intensywność przeżycia
nastroje przetwarzają wszelką rzeczywistość
namiętności potęgują znaczenie i kształt sytuacji rzeczywistych i rzeczy do rzędu niezwykłości
jego niezmordowany pęd do kształtowania przemienia wszystko dookoła w skończony twór artystyczny
z samego życia płyną siły, które działają w sferze wyobraźni
wyobraźnia poetycka
wyobraźnia to wyraz potężniejszej osobowości niektórych ludzi, mająca źródło w niezwykłej intensywności pewnych elementarnych procesów- w oparciu o nie rozwija się następnie życie duchowe danej jednostki
obrazy wspomnieniowe posiadają różny stopień jasności, intensywności, wyrazistości i plastyczności
obrazowe myślenie poety wymaga jako swej podstawy pierwiastka zmysłowego, ruchu ostro zarysowanych obrazów oraz pełni uzyskanych wrażeń i dokładności obrazów wspomnieniowych (dlatego poeci są dobrymi narratorami)
proces kojarzenia , dzięki któremu dane elementy spostrzeżenia odżywają w tym samym związku w wyobrażeniu, dzieli wyraźna granica od pracy wyobraźni, która dane elementy odtwarza w nowych związkach
w wysiłku przywołania w pamięci całego obrazu zatrudniona jest nie tylko pamięć ale też wyobraźnia
wyobraźnia poetycka jest sumą procesów duchowych, z których powstaje świat poezji. Podstawą tych procesów duchowych są zawsze przeżycia i stworzona przez nie prawidłowość pojmowania
powiązania życiowe rządzą poetycką wyobraźnią i w niej się uzewnętrzniają
świat poety istnieje w nim, zanim dowolne wydarzenie dostarczy mu konkretnej koncepcji dzieła i zanim napisze pierwsze słowa
życie uczuciowe jest życiodajną glebą wszelkiej poezji
poezja jest przeniknięta pierwiastkiem myślowym