Socjolog Stefan Czarnowski
Interesował się religią wsi polskiej, używał pojęcia kultura religijna. Sądził, że religia to zamknięty system wierzeń i obrzędów obejmujących jedną organizację kościelną oraz charakteryzuje się uczestnictwem w praktykach. Występują warstwy różnych ludów.
Poszczególne kultury dostosowują oficjalną doktrynę kościoła do swojej mentalności i sposobu bycia.
Religia musi zostać dostosowana do środowiska w którym występuje społeczność praktykująca, ich sposobu życia, emocjonalności .
W wieku XVI-XVIII większość ludności to była ludność niemiecka (miasta)
Wieś Polska religijność
1) charakter społeczny
2) charakter chłopski
1’) Charakter wiejski przystosowany do charakteru wsi np.: uprawa ziemi.
- kultury religijnej wsi polskiej, charakter zbiorczego życia społecznego. Poszczególny mieszkaniec uczestniczy jako członek większej grupy.
- związek Religi z narodem. Wyznanie katolickie było wyznacznikiem przynależności narodowej dla polskich chłopów. Polscy chłopi uważali siebie za najlepszych katolików.
- uczestnictwo w kulcie (kult zbiorowy jako członek wsi, parafii) Do kościoła chodzimy w grupach albo sami, jeżeli jest to gdzieś dalej to wracamy zawsze razem.
- pielgrzymi funkcjonują w dwojaki sposób, mniejsza grupa udaje się na pielgrzymkę. W przypadku gdy jest nie możliwa grupowa pielgrzymka wieś wybiera swojego wysłannika który ma reprezentować całą wieś. Na wsi najczęściej do tego celu wybierało się żebraków. Jego zadaniem było udanie się na pielgrzymkę a następnie wrócenie z dowodem, którymi najczęściej były jakieś obrazki, rozdawane osobą które go wysłały tuż po powrocie. Często osoba wybrana pielgrzymowała w intencji 2 albo większej liczby wiosek.
Bardzo ważna jest pielgrzymka do Częstochowy, przybywają tam ludzie z całego kraju, co pozwala na umacnianie więzi narodowych.
2’) Charakter chłopski
Kult Religi na wsi w odróżnieniu od miast.
Dla chłopa święty to ktoś do załatwiania konkretnych rzeczy. Św. Apolonia (ból zębów). Inni święci ukazują się w określonym dla niego dniu i patronują.
(tak w dużym uproszczeniu jak coś się dzieje z plonami to zgłaszamy się do jednego patrona a jak nie ma deszczu to do innego)
Poddaństwo na polskich wsiach w stosunku do Jezusa i do Rodziny Świętej.
Sensualizm – zmysłowy charakter wierzeń religijnych. Myśląc o Bogu przed moimi oczyma ukazują się konkretne obrazy. Obrazy te najczęściej zostały zaobserwowane w kościołach i na ich wzór wyobrażamy sobie postać Boga. Taki był tok myślenia chłopów.
Chłopi modlą się do wizerunku Boga i rodziny Świętej w kościele. Modlitwa w domu do tych samych obrazów ale już kopii ma dla nich to samo znaczenie. Chłop nie jest w stanie odróżnić oryginału od kopii i symbolu.
Kalwaria (Calvaria - łac. nazwa Golgoty) - zespół kościołów lub kaplic symbolizujących stacje Męki Pańskiej, zakładany zazwyczaj na wzgórzach, tak by przypominał swym położeniem Jerozolimę.
To tylko ciekawostka bo o tym wspomniał, więc dobrze wiedzieć o czym mówił :D
Rytualizm – redukcja religii do praktyk religijnych (rytuałów)
Chłopi w bardzo prosty sposób dzielili świat religii na Luterów , prawosławnych itp.
Papież zwolnił kułaków z pewnych części postów. Chłopi nie chcieli się temu podporządkować, gdyż dla nich religia to obrząd któremu trzeba się poddawać.
Chłopski charakter.
W zależności od miejsca.
Od młodych ludzi oczekuje się uczestnictwa we mszach. Bardziej od kobiet niż od mężczyzn. Mężczyźni często pozostawali tuż za kościołem (stali przed wejściem i sobie prowadzili luźne gadki)
Jeżeli ktoś miał jakąś pilną pracę związaną z pracami polowymi to był usprawiedliwiony gdy nie mógł stawić się w kościele.
W kościołach można zauważyć podział na miejsca, kobiety, mężczyźni, dzieci, osoby starsze.
Zadaniem osób starszych takich które nie mogą już pracować i pomagać za dużo w domu jest modlitwa w intencji całej rodziny (gdy są przez nich utrzymywani).
Jeżeli zostaną wyproszeni z domu i skazani na tułaczkę to często stają się żebrakami (mędrcami)
Chłopi nie skąpią na kościół ale księdzu nie wolno taksować swoich usług. W razie potrzeby wieś zawsze pomoże.
Sroczyńska (socjolog lata 80-90)
- Akceptowanie uczuciowo praktycznej strony religii, bez dodatkowego jej pogłębiania. (kulkowanie)
- silna więź z duchowieństwem i parafią jako społecznością lokalną.
- słaby związek religijności z moralnością. Chłopi myślą prostymi kanonami, postępują tak jak swoi rodzice. (Oni nie zabijali ty nie zabijaj itp.)
Religijność Szlachecka
Szlachta XVII-XVIII nie była zbyt wykształcona. Duchowni wprowadzali do kazań elementy narodowe aby były dla szlachty bardziej czytelne. (hetmani, baronowie, korona niebieska)
Moda szlachecka przenikała do obrazów religijnych i na odwrót.
Obowiązki religijne szlachty
- obowiązki materialno rytualne
Wspomaganie finansowe kościoła, budowanie nowych świątyń, finansowanie księży, dziesiętnicy.
- Kult maryjny. Matka Boska Częstochowska czczona.
Przeszczeganie licznych norm obrządkowych przy zaniedbywaniu licznych norm moralnych.
Kontrreformacja - pozbyła się z polski religii protestanckiej.
Święci są patronami okolic, miast, zawodów, ambasadorami na dworze boskim.
Pod wpływem modlitw mogą załatwić tam jakieś sprawy.
Ze szlachcenie kościoła, szlachta wniosła wszystkie swoje wady do kościoła.
Ks. Piwowarski
Trudy Chłopskie
Głębokie przywiązanie do wiary ojców
Postawa fideizmu i irracjonalizmu (wiara w boga)
Tradycjonalizm oparty na automatyzmie, bierności, bezrefleksyjności.
Brak głębokich przeżyć religijnych
Masowe uczestnictwo w praktykach religijnych kult świętych
Wieź z parafią z kościołem
Swoista moralność oparta na posłuszeństwie nakazom religii i kościelnych
Model ten ukształtował się w XV
Uprzemysłowienie i urbanizacja wywołują trzy równoczesne procesy:
- specjalizacje
- racjonalizacje
- (niech ktoś to poda bo ja nie zanotowałem)
W ich wyniku w miastach tworzy się mentalność techniczną, nowy sposób myślenia.
- świadomość, że przyrodę można opanować, uczucie wolności nie uwarunkowania.
- przekonanie, że człowiek może określić swoją przyszłość, wiara w siebie.
- przekonanie, że największe rezultaty osiąga się zbiorowym wysiłkiem, zbiorowe działanie.
- mistyka skuteczności, praktyka jest kryterium czego kol wiek, przydatności
- autentyzm uwolnienie się od tradycji, każdy może iść swoją drogą i spełniać siebie
Duchowieństwo jest daje kształcone w duchu tradycji. Pozbawienie kościoła majątku, pozytywne zmiany dla wiernych.
Religijność Doś gwałtownie opada. Religijność ulega pogłębieniu w śród ludzi ze wsi co przyszli do miast.
Różnica pokoleniowa dzieci są bardziej religijne niż ich rodzice.
Badanie Religijności:
- poprzez deklaracje ludzi
- badanie obiektywne, mierzy się uczestnictwo w praktykach, ilu przyszło do ogółu zobowiązanych.
Wyklucza się osoby:
- nie ochrzczone
- dzieci do lat 7
- wykluczonych
- ochrzczonych w innym kościele
Religijność cząstkowa – odmawianie niektórych modlitw, akceptowanie części autorytetu kościoła, niektóre tradycje.
Często dochodzi do przechodzenia na inne religie. Indywidualizacja drogi religijnej 15% katolików pogłębionych.
Indywidualizm, żyje się dla koncepcji ja a nie my. Pustka, potrzeba akceptacji realizowana jest przez dołączenie do różnych subkultur.
Życie parafii splata się z życie świeckim. To grupa wiernych która ma swój kościół, swojego pasterza. To parafia terytorialna lub też nie.
Def. Socjologiczna Ks. F. Milfa
Po pierwsze kapłana który jest posłany
Wieź kapłana z ludźmi na terytorium
Ideologia kapłana i instucjonalizacja księży i wiernych
Parafia to grupa społeczna składająca się z kierownictwa i podporządkowanych jemu jednostek.
Kierownik – kapłan Jednostki – wierni
Funkcje parafii:
Podstawowe – religijna
- przepowiadanie słowa bożego
- sprawowanie liturgii
- chrześcijańska dziekania (pomoc ludziom niedołężnym, biednym)
Wtórne
- opiekuńczo-zabezpieczająca
- oświatowa
- administracyjno-gospodarcza
- rekreacyjna
- doradczo integracyjna