TEORIA POTRZEB I KONSUMPCJI

[e-mail]

Zaliczenie:

2 kolokwia

moodle

wejściówki

Literatura:

1. C. Bywalec 'Konsumpcja w teorii i praktyce gospodarowania'

2. C. Bywalec 'Konsumpcja a rozwój gospodarczy i społeczny'

3. E.Kieżel 'Konsument i jego zachowania na rynku europejskim'

Potrzeby jako element sfery konsumpcji i preferencje konsumentów

Główne grupy potrzeb (uświadomione)

0. produkcyjne - część potrzeb ludzkich, do których zaspokojenia potrzebne jest wytworzenie pewnych postaw, zachowań, np. potrzeba bycia kochanym;

1. konsumpcyjne - przejawiane przez konsumentów, mają charakter ekonomiczny, są zaspokajane za pomocą dóbr i usług;

2. pozostałe - poza ekonomiczne, zapotrzebowanie na dobra i usługi niesłużące bezpośrednio konsumpcji lecz wytwarzaniu.

Źródła potrzeb:

0. biologiczne - wymogi organizmu człowieka, są wrodzone;

1. duchowe (psychiczne) - właściwości jednostki, struktura osobowości człowieka, np. potrzeba bezpieczeństwa, poczucia wartości;

2. fakt współżycia społecznego - człowieka żyjącego w społeczeństwie, są przejawem funkcjonowania człowieka w społeczeństwie i pełnienia przez niego pewnych ról, są nabywane.

Klasyfikacje potrzeb

Klasyfikacja potrzeb wg ich źródła:

0. biologiczne - psychiczne - społeczne - kulturowe - gospodarcze;

1. wrodzone (tlen, światło, woda, pokarm) - nabyte (zabawa, pomoc, szczęście);

2. rzeczywiste (naturalne wymogi organizmu) - otoczkowe (towarzyszące, wzbogacające potrzeby rzeczywiste) - pozorne (sztuczne, wytworzone).

Klasyfikacja potrzeb wg intensywności odczuwania - pilności:

0. podstawowe;

1. wyższego rzędu.

Klasyfikacja potrzeb wg podmiotu:

0. indywidualne (zaspokajane przez jednostki);

1. zbiorowe (zaspokajane w określonej zbiorowości).

Klasyfikacja potrzeb wg ich charakteru:

0. pierwotne (dotyczą ogólnych warunków egzystencji człowieka);

1. wtórne (pożądanie określonych dóbr i usług do zaspokojenia potrzeb pierwotnych.

Klasyfikacja potrzeb wg przedmiotu (zgodnie z rodzajem środków ich zaspokojenia):

0. żywieniowe - mieszkaniowe - odzieżowe- związane z wypoczynkiem - związane z komunikacją - związane z leczeniem - związane z edukacją - kulturalne.

Hierarcha - uszeregowanie potrzeb w określonej kolejności, wynikające z pilności potrzeb.

Pilność potrzeby - nieodwracalność zaspokojenia potrzeby, uzależniona od intensywności odczuwania tej potrzeby.

Intensywność odczuwania potrzeby - natężenie, stopień pożądania określonych wartości użytkowych (dóbr i usług będących przedmiotem potrzeby).

Piramida potrzeb Maslowa

Minima - ujęcia:

0. ujęcie ilościowe - konkretny zestaw dóbr i usług w koszyku,

1. ujęcie wartościowe - najmniejsza ilość pieniędzy niezbędna do zaspokojenia potrzeb uwzględnianych w minimum, koszt nabycia dóbr i usług z koszyka.

Metody ustalania minimum socjalnego. Metoda ekspertów polega na oszacowaniu udziału wydatków na żywność w wydatkach ogółem. Minimalne wydatki na żywność są ustalane zgodnie z naukowymi normami w zakresie żywienia. Metoda koszyka dóbr i usług stosowana jest przez Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Różnica między minimum egzystencji a minimum socjalnym jest taka, że kryterium egzystencji to dolna granica ubóstwa, poniżej której istnieje zagrożenie życia oraz rozwoju psycho-fizycznego człowieka. Korzystanie tylko z nieodpłatnych usług służby zdrowia, edukacja w najtańszej wersji (wszystko używane). Nie uwzględniono w ogóle transportu i łączności, kultury i sportu czy wypoczynku.

Minimum socjalne mówi o korzystaniu z nieodpłatnych usług służby zdrowia, kosmetyki tylko niezbędne do zachowania higieny osobistej. Jeśli chodzi o edukację jest to przedszkole bez wyżywienia, używane przybory i podręczniki oraz opłaty na komitet. Obejmuje także transport publiczny, karty do automatów telefonicznych. Gry i zabawki dla dzieci, korzystanie z mediów i imprez w stopniu zapewniającym minimalny kontakt z otoczeniem. Wypoczynek letni na wsi, 30dniowy dla dzieci, 25-10dniowy dla dorosłych. Wydatki na wynajem pokoju lub namiotu z wyposażeniem.

Funkcje minimum socjalnego i egzystencji:

0. funkcja poznawcza - pomaga zilustrować koszty utrzymania gospodarstw domowych, pokazuje jak powinna wyglądać ich sytuacja materialna aby zaspokoić potrzeby członków na pewnym, określonym poziomie życia, wysokość wskaźników jest istotną informacją dla rządu oraz partnerów społecznych.

1. funkcja informacyjna - pomaga oszacować normatywną wartość koszyków w rzeczywistość, badanie prowadzi GUS w ramach badań nad warunkami życia gospodarstw domowych.

2. funkcja społeczno-polityczna - wartości koszyków są wykorzystywane do formułowania roszczeń dochodowych, ale formalnie żadna z tych kategorii nie stanowi podstawy do określenia wysokości dochodów wtórnych. Minima stają się ważną informacją w debacie społecznej/politycznej.

Czynniki zróżnicowania i zmienności potrzeb:

0. demograficzne,

1. społeczno-zawodowe,

2. biologiczne,

3. kulturowe,

4. ekonomiczne.

Potrzeby podstawowe - wynikają z fizjologii, ich zaspokojenie jest niezbędne do spełniania wyższych potrzeb. Cechy potrzeb podstawowych:

0. komplementarność,

1. wrodzone (większość),

2. substytucyjne środki zaspokajania,

3. mało podatne na oddziaływanie czynników zewnętrznych i wewnętrznych,

4. trudne do kształtowania,

5. niska elastyczność dochodowa i cenowa popytu na dobra i usługi zaspokajające te potrzeby.

Potrzeby wyższego rzędu - ich zaspokojenie nie jest konieczne. Cechy potrzeb wyższego rzędu:

0. nabyte,

1. elastyczne,

2. substytucyjne,

3. komplementarne,

4. warunkiem ich zaspokojenia jest częściowe zaspokojenie potrzeb podstawowych, posiadanie funduszu swobodnej decyzji oraz wolnego czasu.

Właściwości potrzeb ludzkich:

0. zmienność w czasie,

1. nieograniczoność co do liczby w czasie i przestrzeni,

2. ograniczony zakres i pojemność niektórych potrzeb biologicznych,

3. różna intensywność ujawiania się,

4. następstwo pojawiania się i zaspokajania potrzeb wyższych po zaspokojeniu potrzeb niższych,

5. komplementarność,

6. synergizm (wzajemne stymulowanie się),

7. niska substytucyjność,

8. konkurencyjność.

Identyfikacja preferencji:

0. deklaracje konsumentów,

1. wielkość sprzedaży,

2. zbadane wielkości zakupów w zmienionych warunkach zewnętrznych wobec konsumenta,

3. badanie faktycznych zakupów w zmienionych warunkach wewnętrznych.

Warunki bytu:

0. warunki życia osobistego,

1. warunki życia społecznego,

2. ekologiczne warunki życia,

3. warunki pracy

Warunki życia osobistego:

0. spożycie z dochodu osobistego, (konsumpcja),

1. spożycie naturalne, (część finansowana z funduszy sp. zbior.),

2. spożycie dóbr dostarczonych nieodpłatne lub częściowo odpłatne (część finansowana z funduszy sp. zbior.),

3. organizacja spożycia.

Warunki życia społecznego:

0. właściwości ustr. organizacja społeczeństwa, swobody obywatelskie, bezpieczeństwo wewn./zewn., instytucje gwarantujące praworządność, porządek społeczny, warunki zapewniające aktywność społeczną, administracja państwa;

Ekologiczne warunki życia:

0. środki naturalne,

1. środki sztuczne.

Warunki pracy (poza sferą konsumpcji):

0. czas pracy,

1. miejsce pracy.

poziom życia = stopa życiowa

Stopień zaspokojenia ludzkich potrzeb wynika z konsumpcji dóbr materialnych i usług oraz wykorzystania walorów środowiska naturalnego i społecznego.

Poziom życia - relacja między potrzebami a konsumpcją:

ten sam poziom konsumpcji ≠

Sposób życia - całokształt zachowania i czynności przez które ludzie zaspokajają swoje potrzeby.

poziom = ilość

sposób = jak

wyższy poziom życia ≠ lepszy sposób życia

Makrospołeczne - całokształt ... egzystencji człowieka.

Mikrospołeczne - zachowania jednostki ludzkiej.

Preferencje konsumpcyjne:

0. skłonności przy wyborze towarów,

1. subiektywne oceny przy akcie wyboru,

2. konsument dąży do kombinacji dóbr, które przyniosą mu największe zadowolenie.

System preferencji konsumenta - podstawą wyboru konsumenta jest uporządkowany system preferencji:

0. założenie kompletności preferencji (dokonując wyboru potrafi ocenić które kombinacje preferuje bardziej, a które mniej),

1. założenie o przewodności preferencji,

2. założenie nienasyconości zadowolenia klienta (klient wybiera zawsze taką kombinację dóbr, która daje mu największą satysfakcję z konsumpcji).

Podział preferencji:

0. indywidualne,

1. rodzinne,

2. grupowe.

Obszarami identyfikacji preferencji może być np. badanie faktycznych zachowań oraz decyzji konsumentów, zbieranie opinii. Bada się także poziom, strukturę wydatków konsumpcyjnych oraz czas przeznaczony na zaspokojenie potrzeb. Badać także można przemiany w zachowaniach konsumentów oraz ich wybory w zmienionych warunkach zewnętrznych i wewnętrznych.

Na zmienność preferencji wpływają czynniki takie jak:

0. zmieniające się warunki konsumpcji - zmiany w podaży, dochodach, pojawienie się nowych produktów na rynku;

1. wyraźne oddziaływanie informacji marketingowej, edukacji konsumenckiej, wplyw informacji instytucjonalnej i prywatnej;

2. czynnik czasu określany przez zmiany w dochodach, fazę cyklu życia rodziny, status społeczny.

Zachowania konsumpcyjne

Zachowania konsumpcyjne - to ogół czynności, działań, sposobów postępowania mających na celu zdobycie środków zaspokojenia potrzeb i ogół sposobów obchodzenia się z tymi środkami. To działania związane z poszukiwaniem, zakupem, użytkowaniem i oceną dóbr i usług, które mają zdolność zaspokojenia potrzeb. Można je także określić jako spójną całość czynności, działań, postępowań związanych z dokonywaniem wyborów w procesie zaspokajania potrzeb konsumpcyjnych w określonych warunkach społecznych, kulturowych i ekonomicznych. Obejmują:

0. zespół działań mających na celu pozyskanie środków konsumpcji,

1. ich wykorzystanie dla zaspokojenia potrzeb,

2. ocenę trafności decyzji.

Dotyczą dwóch układów instytucjonalnych: rynku i gospodarstwa domowego.

Podmiotami zachowań konsumpcyjnych są członkowie gospodarstw domowych występujący jako: indywidualni konsumenci albo osoby reprezentujące gospodarstwo domowe.

Decyzje konsumenckie - podejmowane przez konsumenta.

Decyzje konsumpcyjne - dotyczą konsumpcji.

Podstawowe elementy zachowań (wybory konsumpcyjne):

0. potrzeby i kolejność ich zaspokajania;

1. formy konsumpcji i relacje między nimi;

2. środki zaspokojenia potrzeb;

3. podział dochodów na wydatki i oszczędności;

4. okoliczności uzyskiwania środków konsumpcji (czas zakupu, miejsce, sposób płatności) oraz ich użytkowania (czas, miejsce, sposób)

Proces decyzyjny konsumenta:

*Odczucie potrzeby może być wewnętrznym impulsem lub wywołana przez bodziec zewnętrzny.

1. Odczucie potrzeby.

Potrzeba może być pobudzona przez wewnętrzny impuls lub bodziec zewnętrzny.

2. Poszukiwanie alternatyw.

Rozpoznanie możliwych sposobów i wariantów zaspokojenia potzrby.

3. Ocena możliwości.

Konsument porównuje ze sobą poszczególne warianty i ocenia je.

4. Zakup.

Moment rzeczywistego nabycia produktu.

5. Odczucia po zakupie.

Konsument dokonuje oceny rezultatów zakupu, efektem może być:

0. zadowolenie – prowadzi często do lojalności.

1. dysonans nabywczy – napięcie wynikające z odbierania sprzecznych bodźców

2. częściowe bądź całkowite niezadowolenie z produktu.

Członkowie gospodarstw domowych występują jako:

0. indywidualni konsumenci,

1. osoby reprezentujące gospodarstwo domowe.

KONSUMENT ≠ NABYWCA ≠ KLIENT

Nabywca – kupuje na rynku towary w celu zaspokojenia potrzeb konsumpcyjnych własnych bądź innych osób, może być zatem reprezentantem.

Różnice w pojęciach:

ZACHOWANIA KONSUMENCKIE ≠ ZACHOWANIA KONSUMPCYJNE

ZACHOWANIA KONSUMENCKIE ≠ ZACHOWANIA NABYWCZE

ZACHOWANIA KONSUMPCYJNE >ZACHOWANIA KONSUMENCKIE > ZACHOWANIA NABYWCZE

Wybory konsumpcyjne obejmują:

0. potrzeby i kolejność ich zaspokajania,

1. formy konsumpcji i relacje między nimi,

2. środki zaspokojenia potrzeb (dobra i usługi konsumpcyjne),

3. podział dochodów na wydatki i oszczędności,

4. okoliczności uzyskiwania środków konsumpcji (czas zakupu, miejsce, sposób płatności) oraz ich użytkowania (czas, miejsce oraz sposób),

Zachowania konsumpcyjne w gospodarstwie domowym obejmują głównie działania związane z użytkowaniem dóbr, czyli:

0. fizyczne przekształcanie wartości użytkowych, których dokonuje się dla uzyskania nowych jakości konsumpcyjnych (np. przygotowanie zakupionej żywności do spożycia),

1. powtarzające się akty jednorazowego zużycia dóbr i usług (żywność, leki, środki higieny),

2. użytkowanie trwałych ruchomości domowych,

3. wykorzystanie przestrzeni mieszkania,

Uwarunkowania i czynniki zachowań konsumentów:

Makrouwarunkowania – zbiór zewnętrznych obiektów, sił, czynników, zjawisk, stanowiących tło dla czynników:

0. zewnętrznych – nie zależą od podmiotu konsumpcji, dają jednak pewną swobodę działania,

1. wewnętrzne – zależą od podmiotów konsumpcji, ale też od grup wymienionych wyżej.

Determinanty zachowań konsumenckich:

0. Czynniki obiektywne, ekonomiczne:

1. zewnętrzne – część z nich oddziałuje w makroskali: DN, zasady jego podziału, integracja gospodarcza, inne w mikroskali: podaż, ceny, system informacji marketingowej, edukacja konsumencka, stan infrastruktury handlowo – usługowej, usługi dodatkowe wolne i związane,

2. wewnętrzne – poziom dochodów pieniężnych w gospodarstwie domowym, poziom dochodów naturalnych, źródła pozyskiwania dochodów, stan posiadania, poziom oszczędności i kredytów, czas wolny,

3. Czynniki obiektywne pozaekonomiczne

4. demograficzne,

5. zawodowe,

6. społeczne,

7. cywilizacyjno – kulturowe.

8. Czynniki subiektywne:

9. przyzwyczajenia,

10. postawy,

11. motywacje,

12. informacja prywatna.

Determinanty demograficzne – wiek, płeć, stan cywilny konsumenta, wielkość gospodarstwa domowego, fazy cyklu życia rodziny.

Uwarunkowania zawodowe – wykształcenie, aktywność zawodowa, rodzaj wykonywanego zawodu.

Determinanty społeczne – kultura, subkultura, klasa społeczna, grupa społeczna, grupa odniesienia, liderzy opinii, rodzina.

Czynniki subiektywne – motywy, motywacje, postrzeganie, uczenie się, nawyki, tradycje, postawy, opinie, oczekiwania, przekonania, osobowość jednostki.

Rodzaje decyzji:

0. decyzje rozważne,

1. decyzje nierutynowe,

2. decyzje nawykowe,

3. decyzje impulsywne.

Typy postępowania konsumentów:

Porównanie trzech rodzajów decyzji:

Typy postępowania konsumentów wg H. Assaela:

Racjonalność w zachowaniach konsumpcyjnych a specyfika rachunku konsumenta (przesłanki ekonomiczne i pozaekonomiczne):

0. działalność konsumentów ma charakter tradycyjno-zwyczajowy;

1. zarówno nakłady związane z działalnością konsumpcyjną, jak i jej efekty są trudne do zmierzenia;

2. restrykcje rachunku ekonomicznego konsumenta rozluźniają się w miarę wzrostu dochodów gospodarstwa domowego.

Cechy racjonalności mają następujące zakupy:

0. ważne i rzadkie wydatki,

1. zakupy dokonywane po raz pierwszy, dóbr nowych,

2. popyt restytucyjny, gdy poprzednie doświadczenia były negatywne,

3. zakupy związane z obawą przed złamaniem normy społecznej,

4. zakupy wywołane nagłymi, ważnymi okolicznościami lub silnymi nowymi bodźcami.

Podmioty i przedmioty konsumpcji

Podmiotem konsumpcji jest każda jednostka, instytucja, organizacja, która konsumuje, czyli zaspokaja swoje potrzeby. Kryterium - skala:

0. makro: społeczeństwo jako całość, wspólnoty terytorialne;

1. mikro: konsument zbiorowy, indywidualne podmioty konsumenckie (konsument, gospodarstwo domowe).

konsument zbiorowy = gospodarstwo konsumentów zbiorowych

Konsument zbiorowy - obejmuje większą liczbę członków i zorganizowany jest dla realizacji określonych pozakonsumpcyjnych celów.

Konsument - to jednostka, która przejawia i zaspokaja potrzeby konsumpcyjne spożywając dobra i usługi zakupione na rynku, wytworzone we własnym zakresie, uzyskane od innych gospodarstw domowych lub otrzymane ze świadczeń społecznych.

Gospodarstwo domowe - to baza ekonomiczna jednostki lub grupy osób powiązanych ze sobą więzami rodzinnymi lub innego rodzaju. Gospodarstwo domowe określa się także jako grupę osób, które razem mieszkają, łączą swoje przychody oraz różnego rodzaju zasoby w celu zaspokojenia potrzeb gospodarstwa jako całości oraz jego poszczególnych członków. Gospodarstwo domowe uprawia gospodarkę domową(organizacja spożycia, faktyczna konsumpcja).

gospodarstwo domowe > kategoria ekonomiczna

rodzina > kategoria socjologiczna

Zasoby gospodarstw domowych i konsumentów:

0. rzeczowe - w postaci majątku i dóbr trwałego użytkowania;

1. pieniężne - dochody bieżące + oszczędności;

2. siły robocze i czas wolny;

3. wiedza, umiejętności, zdolności poznawcze osób tworzących gospodarstwo.

Typy gospodarstw domowych:

0. osób samotnych (jednoosobowe),

1. rodzinne,

2. rodzinne uzupełnione osobami niespokrewnionymi,

3. grupowe.

Klasyfikacja gospodarstw domowych wg GUS-u:

0. pracowników,

1. pracowników użytkujących gospodarstwo rolne,

2. rolników,

3. pracujących na własny rachunek,

4. emerytów,

5. rencistów,

6. utrzymujących się z niezarobkowych źródeł.

Kryteria podziału gospodarstw domowych:

0. demograficzne,

1. ekonomiczne,

2. wg klasy miejscowości,

3. wg wieku gospodarstwa lub głowy rodziny,

4. wg zawodu głowy rodziny.

Przedmioty spożycia:

0. podstawowe - pośrednie, normalne;

1. wyższego rzędu - luksusowe, półluksusowe.

Elastyczność popytu - jest miarą względnej zmiany popytu wywołanej względną zmianą określonego czynnika wpływającego na popyt. Informuje o wrażliwości popytu na zmiany czynników kształtujących go.

0. popyt jest elastyczny, gdy niewielka zmiana czynników kształtujących popyt skutkuje znaczną zmianą wielkości popytu;

1. popyt jest nieelastyczny, gdy nawet znacząca zmiana determinantów powoduje jedynie niewielkie zmiany wielkości popytu.

Determinanty konsumpcji

Podziały dychotomiczne:

0. obiektywne i subiektywne,

1. ekonomiczne i pozaekonomiczne,

2. zewnętrzne i wewnętrzne,

3. makro i mikro > wg skali oddziaływania determinant,

4. mierzalne i niemierzalne,

Uwarunkowania makroekonomiczne:

0. poziom dochodu narodowego, tempo jego zmian, proporcje podziału;

1. transformacja gospodarcza;

2. inflacja, bezrobocie, przekształcenia własnościowe;

3. integracja europejska.

Uwarunkowania ekonomiczne obiektywne wewnętrzne:

0. poziom i źródła dochodów,

1. kredyty,

2. oszczędności,

3. poziom konsumpcji naturalnej,

4. wyposażenie gospodarstwa domowego,

5. dotychczasowy poziom i struktura spożycia.

Uwarunkowania ekonomiczne obiektywne zewnętrzne:

0. podaż,

1. poziom i relacje cen,

2. infrastruktura handlowo-usługowa,

3. system infirmacji instytucjonalnej,

4. polityka sprzedaży.

Pozaekonomiczne obiektywne wewnętrzne:

0. demograficzne: wiek, płeć, wielkość gospodarstwa domowego;

1. społeczno zawodowe: rodzaj i poziom wykształcenia, aktywność zawodowa, zawód;

2. społeczne: rodzina, grupy odniesienia, liderzy opinii.

Pozaekonomiczne obiektywne zewnętrzne:

0. cywilizacyjno kulturowe;

1. geograficzno-przyrodnicze: klimat, położenie, zanieczyszczenie środowiska;

2. organizacja życia społecznego.

Czynniki subiektywne:

0. nawyki, zwyczaje, tradycje;

1. postawy;

2. motywy;

3. proces uczenia się;

4. postrzeganie;

5. osobowość;

6. informacja prywatna.

Wskaźnik dochodów realnych

Fundusz nabywczy = pieniężne dochody ludności:

0. płatności nietowarowe (podatki, grzywny, opłaty, składki ubezpieczeniowe, składki na organizacje);

1. saldo oszczędności (zasoby gotówkowe, oszczędności instytucjonalne);

2. saldo kredytów (na cele konsumpcyjne).

Przeznaczany jest na:

0. zakup dóbr i usług konsumpcyjnych;

1. wydatki niekonsumpcyjne (zakup akcji, obligacji, papierów wartościowych, inwestycje i budownictwo indywidualne);

2. oszczędności.

fundusz nabywczy - wydatki na poziomie minumum socjalnego = fundusz swobodnej decyzji

Fundusz swobodnej decyzji przeznaczany jest na:

0. zakup dóbr i usług konsumpcyjnych wyższego rzędu (luksusowych);

1. wydatki w zakresie inwestycji indywidualnych;

2. oszczędności.

Dochód:

0. Kryterium - Pochodzenie:

1. Pieniężny (wynagrodzenie za pracę, świadczenia pieniężne, darowizny, wygrane spadki itd.);

2. Rzeczowy (vouchery, kupony, deputaty, deputaty produktów wytwarzanych w firmie, inne: samochód, telefon, mieszkanie, posiłki);

3. Kryterium - Regularność otrzymywania:

4. Dochód stały (wynagrodzenie, renta, emerytura, stypendia itd.),

5. Dochód nieregularny (dywidendy, zasiłek dla bezrobotnych, inne zasiłki, premie, nagrody itd.),

6. Dochód okazjonalny (wygrane, spadki).

Dochody nominalne i realne:

0. Nominalne – ilość pieniądza będąca w dyspozycji konsumenta (ludności) w powiązaniu z poziomem i strukturą cen dóbr i usług, przekształcają się w dobra realne;

1. Realne – suma dób r i usług konsumpcyjnych, które można zakupić przy danej wysokości dochodu nominalnego (uwzględniając koszty utrzymania).

2. wzrost dochodów nominalnych nie zawsze wpływa na wzrost konsumpcji

3. dochód realny jest funkcją dochodu nominalnego i poziomu cen

Cena:

0. paramentr rynkowy,

1. wpływa na postawy konsumnetów,

2. urealnia dochód,

3. traci na znaczeniu w krajach wysoko roziwniętych,

4. trudno określić relacje między popytem a ceną ze względu na b. duże zróżnicowanie produktów i zmian w asortymencie,

5. realacja między ceną a popytem, prawo popytu Marshalla: "Popyt na dany towar wzrasta wraz ze zmniejszeniem jego ceny, przy czym stosunek między spadkiem ceny, a wzrostem popytu nie jest stały."

6. stosunek między ceną a zmiana mi poptytu zależy od:

7. poziomu zaopatrzenia rynkowego;

8. liczby dostępnych substytutów;

9. wielkości siły nabywczej konsumentów, itp..

Funkcje ceny: dochodowa, informacyjna, równoważąca, stymulująca popyt, redystrybucyjna.

poziom cen > rozmiar konsumpcji

relacje cen > struktura konsumpcji

Cena - popyt:

0. odgrywa dużą rolę w konsumpcji gospodarstw ubogich,

1. im wyższy dochód tym mniejsze znaczenie ceny,

2. cena odgrywa znaczącą rolę w postrzeganiu cech produktów,

3. poziom cen - skala konsumpcji,

4. relacje cen (między produktami - strukturą konsumpcji) oddziaływuje na nią!

Typy cen: regularne (np. energii, gazu, usług pocztowych itd.); wolne.

Metody ustalania ceny: narzutu na koszty, inne.

Podaż - oferta dóbr i usług na rynku i jej układ:

0. asortymentowy: terytorialny i czasowy } zakreślają granice zaspokajania potrzeb z pośrednictwem rynku.

Przejawy wpływu podaży na konsumpcję:

0. podaż wyznacza ramy konsumpcji rynkowej;

1. ukazuje możliwości zaspokajania potrzeb, kreuje nowe potrzeby;

2. ciągła dostępność dobra wyrabia przyzwyczajenie, lojalność;

3. niedostateczna podaż > ograniczenie konsumpcji pewnych dóbr + popyt na substytuty; rynek sprzedawcy > przymusowe oszczędności, zakupy na zapas odległych substytutów; efekt spekulacyjny;

4. odpowiednia podaż > umożliwia rozszerzenie i uatrakcyjnienie sposobów zaspokajania potrzeb;

5. bogata i zróżnicowana oferta (zmniejsza rolę ceny, zwiększa znaczenie marki).

Czynniki obiektywne pozaekonomiczne:

0. zmienne demograficzne, społeczno-zawodowe:

1. ilość osób w gospodarstwie domowym,

2. struktura ludności wg wieku,

3. struktura ludności wg płci,

4. struktura zawodowa, charakter wykonywanej pracy.

0. zmienne przyrodniczo-geograficzne:

5. warunki klimatyczne, ilość opadów, właściwości krajobrazu.

0. zmienne cywilizacyjno-kulturowe:

6. poziom i charakter wykształcenia (techniczne, humanistyczne).

Styl życia - to przejaw pewnych wyborów dokonywanych przez ludzi znajdującycj się na określonym poziomie życia. Wpływ na:

0. charakter i zróżnicowanie potrzeb;

1. zróżnicowanie preferencji;

2. zróżnicowany udział w życiu publicznym i kulturalnym;

3. zróżnicowanie obyczajów.

Czynniki subiektywne (zmienne interwencyjne):

0. opinie są werbalnym wyrazem postaw, mogą zawierać przewidywanie zdarzeń przybierając postać oczekiwań;

1. przekonanie to uznanie prawdziwości lub fałszywości jakiegoś sądu, stwierdzenia;

Postawy - przejawiają się w tendencji do stałych i stereotypowych lub specyficznych sposobów i form reagowania na bodźce w określonych sytuacjach. przyjmowanie postaw łączy się z kształtowaniem określonych ideologii, poglądów, przekonań itp. i przyczynia się do preferowania jednych celów, wartości i sposobów działania nad inne.

Motywy - to świadome powody wszelkiego zachowania się. Motywacja ma swój kierunek (jest zorientowana na osiągnięcie wybranego celu) oraz intensywność.

Aspiracje - to istotne wyróżniki życia. Wyrażają pożądany styl i standard życia, będąc jednocześnie podstawą oceny rzeczywistego poziomu życia, aspiracje są wynikiem naturalnych właściwości człowieka, jego marzeń, indywidualnych hierarchii wartości oraz naśladownictwa określonych wzorców konsumpcji.

Percepcja (postrzeganie) - to proces poznawczy, polegający na odzwierciedleniu przedmiotów i zjawisk świata zewnętrznego, oddziałując na narządu zmysłowe człowieka w postaci bodźców.

Zwyczaje a przyzwyczajenia:

Rezultatem uczenia się jest nawyk, wyrażający związek między powtarzającym się bodźcem, a określonym typem reakcji(zachowania się). Nawyki to ukształtowane przez wielokrotne powtarzanie aktów zachowania się rozstrzygnięć które dają w poczuciu jednostek i rozstrzygnięć, które dają w poczuciu jedostek pozytywne rezultaty. Stanowią efekt doświadczenia jednostek lub doświadczeń poprzednich pokoleń, w tym przypadku przyjmuję czasami charakter tradycji lub obyczaju.

Uczenie się jest procesem prowadzącym do zmian zachowania jednostki w wyniku jej uprzednich doświadczeń.

Prawidłowości konsumpcji

Związki między dochodem a konsumpcją

Prawo Engla: W miarę wzrostu dochodów, maleje udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem.

Współczesna interpretacja prawa Engla: W miarę wzrostu dochodów maleje udział wydatków na dobra zaspokajające potrzeby podstawowe w wydatkach ogółem.

WYJĄTKI OD DZIAŁANIA PRAWA POPYTU MARSHAL'A

Paradoks Giffena: Wzrost spożycia dobra w wyniku wzrostu jego ceny. (dotyczy dóbr poślednich)

Paradoks Veblena(snobizmu): Wzrost popytu na dobro pod wpływem wzrostu jego ceny, dotyczy artykułów luksusowych, ekskluzywnych.

Efekt dochodu Hicksa: W wyniku zmiany ceny produktu zmieniają się dochody realne konsumenta i jego popyt - najczęściej rośnie popyt na ten produkt, którego cena spadła. (CENA - POPYT)

Efekt dochodowy obniżki cen (Hicksa): Spadek popytu na dobro poślednie w wyniku obniżki jego ceny oraz przeniesienie go na substytuty cenniejsze i bardziej pożądane.

Efekty spekulacyjne: Mimo wzrostu cen nabywcy zwiększają zakupy w obawie przed dalszymi podwyżkami cen; mimo spadku cen, konsumenci powstrzymują się od zakupu w oczekiwaniu na dalsze obniżki.

Efekt sceny: Nabywanie dobra niezależnie od sceny, tylko dlatego, że kupują je inni.

Efekt Fishera: Spadek cen danego dobra powoduje wzrost popytu zarówno na to dobro, jak i na dobro komplementarne. (CENA - POPYT)

Hipoteza Franko Modiglianiego: Im większy zgromadzony majątek, im wyższe dochody bieżące i spodziewane, tym niższe oszczędności.

Hipoteza dochodów względnych: Poziom oszczędności i konsumpcji nie zależą od bezwzględnej wielkości dochodów lecz dochodów względnych.

Efekt rygla - następuje, gdy następuje drastyczny spadek dochodów realnych. Konsumencji uruchamiają docelowe oszczędności, podejmują dodatkowe zatrudnienie, zaciągają kredyty, uruchamiają własną produkcję produktów, wzrasta rola pomocy rodziny i państwa.

Hipoteza dochodów stałych - podkreśla podział dochodów i podział konsumpcji na część stałą (wydatki na dobra podstawowe) i zmienną (fundusz swobodnej decyzji).

Sytuacja poenglowska - odnosi się do krajów dobrze, wysoko rozwiniętych, w których zmienia się struktura spożycia żywności, koszt wytworzenia. Wysoki udział konsumpcji żywności drogiej, lepszej jakości usług. W tej sytuacji: "Udział wydatków na żywność w ogólnych wydatkach nie maleje i nie rośnie w miarę wzrostu dochodów, następuje natomiast zahamowanie spadku udziału wydatków na żywność w ogólnych wydatkach."

Współczesna interpretacja prawa Engla - rozwój asortymentu dóbr i uslug sprawił, że zestaw środków podstawowych do spożycia rozszerzył się na inne grupy i rodzaje wartości użytkowych, które z czasem stały się niezbędne (kultura, wypoczynek, rekreacja itp.) lun konwencjonalnie niezbędne. Udział tych grup wydatków (związanych z zaspokojeniem potrzeb podstawowych) w wydatkach ogółem zachowuje się podobnie jak żywność.

"Udział wydatków na wszelkie dobra i usługi w danych warunkach, uznane za podstawowe w ogólnych wydatkach maleje, natomiast wzrasta udział wydatków na dobra i usłygi wyższego rzędu."

W ujęciach statycznych, skłonność do konsumpcij mierzymy stopą procentową udziały wydatków na konsumpcję w bieżących dochodach, a skłonność do oszczędzania, stopą procentową udziału oszczędności z bieżących dochodów. W ujęciu dynamicznych (długi okres, 5 lat) badamy konkurencyjny rozkład dochodów między przyrostem wydatków konsumpcyjnych a przyrostem oszczędności.

Gospodarka musi spełniać następujące warunki, aby gospodarstwa miały skłonność do oszczędzania:

0. niska stopa inflacji,

1. systematyczny wzrost dochodów,

2. społeczeństwo lub grupa osób osiągnęły realtywnie wysoki poziom spożycia,

3. korzystne stopy procentowe oszczędzania w relacji do ceny kredytu,

4. systematyczny rozwój podaży atrakcyjnych, wysoko jakościowych dóbr i usług, dóbr drogich.

Psychospołeczne prawidłowości zachowań konsumentów:

0. naśladownictwo społeczne wewnątrz- i między grupowe, w tym efekt pokazowy(realizowanie modelu spożycia identycznego lub zbliżonego do wzorca, charakterystycznego dla innych jednostek lub grup społecznych);

1. naśladownictwo w skali międzynarodowej;

2. konsumpcja ostentacyjna i efekt snobizmu(efekt snobizmu to odmiana efektu Veblena, przejawia się tym, że ludzie podlegający jego działaniu nabywają produkty rzadko kupowane przez innych, aby odróżnić się od reszty społeczeństwa lub swojej grupy, czyli tzw. szarego tłumu);

3. moda(powszechnie przyjęty w określonym środowisku i ulegający częstym zmianom sposób zachowania się, nabywany przez obserwację innych ludzi. Cechami odróżniającymi modę od innych typów naśladownictwa to okresowość i duża zmienność oraz ograniczenie występowania do pewnych regionów czy grup ludzi).

Fundusz spożycia

Fundusz spożycia - część Dochodu Narodowego przeznaczona na cele spożycia.

0. w ujęciu wartościowym,

1. w ujęciu naturalno rzeczowym.

Fundusz spożycia konsumpcji:

0. indywidualnej - spożycie z dochodów osobistych ludności, czyli dochody osobiste, wartość spżycia naturalnego, umownie zaliczana wartość zużycia budynków mieszkalnych.

1. zbiorowej - zużycie dóbr i uslug materialnych w przedsiębiorstwach sfery nieprodukcyjnej, spozycie przez ludność dóbr i usług dostarczonych jej nieodpłatnie lub częsciowo odpłatnie.

Formy konsumpcji wyodrębnione wg:

0. sposobu finansowania spożycia (z której części funduszu pochodzą środki);

1. kierunków przeznaczenia środków finansowych (czyli czyje potrzeby mają być zaspokojone).

Organizacja spożycia wg form i podmiotów:

Funkcje spożycia:

0. ekonomiczne i pozaekonomiczne;

1. rola konsumpcji w życiu gospodarczym i społecznym oraz skutki zaspokajania potrzeb dla gospodarstw domowych i całej gospodarki.

Etapy rozwoju spożycia:

1. zwiększenie ilości spozywanych dóbr i usług;

2. procesy substytucji:

0. artykuły niższego rzędu > artykuły wyższego rzędu;

1. artykuły o charakterze surowców > artykuły częściowo/calkowicie przygotowane do spożycia;

2. dobra łączące się z pracą w domu > usługi

3. wzbogacenie zestawu potrzeb, nowymi potrzebami;

4. przechodzenie do wyższych form konsumpcji, od biernej do aktywnego użytkowania

Humanizacja spożycia na poszczególnych stopach:

7. uświadomenie racjonalnego modelu spożycia.

8. odpowiednia polityka produkcji - lepsze substytuty, dobra ułatwiające pracę, usługi zastępujące dobra.

9. szczególne znaczenie > hierarchia potrzeb:

0. potrzeby podstawowe o charakterze bytowym;

1. wzrost zaspokajania potrzeb związanych z zakupem odzieży i obuwia;

2. wzrost wyposażenia domu, urządzenia mieszkania;

3. moda;

4. wzrost usług rozrywkowych;

5. wzrost dóbr dających poczucie swobody;

6. wzrost usług w zakresie kultury i poznawania świata.

Model Nicosii - skoncentrowany jest na relacjach zachodzących między firmą a jej potencjalnymi konsumentami. W najszerszym ujęciu, firma komunikuje się z konsumentami poprzez jej działania promocyjne, natomiast konsumenci komunikują się z firmą przez zakupy. Model ten prezentuje proces podejmowania decyzji przez konsumenta i podzielony jest na czetery obszary:

0. postawy konsumentów, kształtowane przez informację pochodzącą z rynku,

1. poszukiwanie produktów przez klienta i ich ocena,

2. akt zakupu,

3. sprężenie zwrotne w postaci zdobytego doświadczenia zarówno przez firmę jak i konsumentów.

Model Triady - opracowany przez Theo Poiesha. Główne znaczenie mają w nim trzy czynniki: motywy, zdolności, możliwości. Warunkują one wszystkie zachowania jednostki,w tym także konsumentów na rynku. Motywacja jest zainteresowaniem jakiegoś zachowania. Zdolnościami określa się kompetencje i możliwości osobowe konsumenta do zaangażowania się w jakieś zachowanie. Możliwości to sprzyjające lub niesprzyjające środowisko konsumenta do zaangażowania się w jakieś zachowanie. Model ten stara się wyjaśnić zachowania konsumenta przez te 3 czynniki.

Model Engela-Kollata-Blackwella - to model z pełnym rozwiązaniem problemu i odzwierciedleniem procesu podejmowania przez konsumenta nowej decyzji zakupu. Prezentuje różnorodne zmienne wpływające na proces decyzyjny konsumenta, jednocześnie próbując wyjaśnić relacje między komponentami i subkomponentami tego procesu. Uwzględnia ludzki proces przetwarzania informacji, ukazuje specyfikę procesów zachodzących w pamięci oraz rozwarza pozytywne i negatywne rezutlaty zakupów. jego wadą jest nieuwzględnianie w pełni koncepcji różnych poziomów rozwiązywania problemu przez konsumenta. Składa się z czterech części:

0. procesu decyzyjnego - składa się z 5 faz: rozpoznanie problemu lub potrzeby; wyszkukiwanie informacji z źródle wewnętrznym; informacje ze źródeł zewnętrznych; dokonanie oceny; zakup.

1. informacji na wejściu - o charakterze marketingowym i pozamarketingowym, zasilają część modelu dotyczącą przetwarzania informacji.

2. procesu przetwarzania informacji - odkodowywanie informacji przez konsumenta; jego uwagi; zrozumienie; akceptacja; zdolności zapamiętania informacji ze źródeł marketingowych i pozamarketingowych.

3. zmiennych wpływających na proces decyzyjny - zmienne indywidualne: motywy, wartości, styl życia, osobowość; zmienne zewnątrzne: kultura, grupy odniesienia, rodzina.

Mierniki spożycia

Konsumpcję gospodarstw domowych, tendencje w konsumpcji, przemiany zachodzące w niej i zachowania konsumentów można opisać wykorzystując zespół wskaźników zarówno obietkywnych jak i subiektywnych. Należą do nich różnego rodzaju mierniki spożycia, w ujęciu całościowym, w skali makro, w ujęciu wartościowym. Spożycie cząstkowe ujmuje się natomiast ilościowo lub wartościowo. Mierniki spożycia dzielą się więc:

0. ilościowe: bezpośrednie(spozycie dobra na osobę, gospodarstwo,tysiąc mieszkańców), symptomatyczne(warunki w jakich zachodzi konsumpcja, np. 12 osób na 10000łóżek szpitalnych, ilość osób na jedną izbę mieszkalną);

1. wartościowe.

Mierniki spożycia żywności:

0. ilościowe(jednostkowe)

1. przeliczeniowe:

2. kalorie,

3. składniki odżywcze,

4. proporcje białka zwierzęcego do roślinnego,

5. mierniki weryfikacji - weryfikują poprawność przeliczania składników pokarmowych;

6. mierniki substytucji - dokonują zamiany spozycia jednego artykułu na drugi;

7. mierniki proporcji - odnoszą się do porcji składników pochodzenia zwierzęcego, roślinnego przyjmowanej żywności;

8. jednostka konsumpcyjna - umożliwia wyrównanie różnic w składzie osobowym gospodarstw domowych wg płci, wieku i rodzaju pracy. Liczbę jednostek konsumpcyjnych w gospodarstwie domowym oblicza się stosując wskaźniki określające zapotrzebowanie osoby fizycznej na wartości kaloryczne spożywanych pokarmów w zależności od płci i wieku.

9. jednostka konsumująca - jednostka zapotrzebowania, mogą służyć do okreslenia zapotrzebowania na dobra i usługi. Jednostką może być człowiek jako użytkownik chleba, mydła itd.

Podział miernikóww wg rodzaju stosowanej miary:

0. przeliczeniowe - służą głownie do określania spożycia żywności w ujęciu ilościowym i strukturalnym;

1. struktury - określają udział konsumpcji różnych grup dóbr lub usług w konsumpcji ogółem, udział konsumpcji naturalnej, rynkowej w spożyciu ogółem;

2. wzorcowe - określają pewne normy spożycia(mierniki normatywne) lub porównania(mierniki komparatywne). Wśród normatywnych jest też minimum egzystencji;

3. komparatywne - umożliwia dokonywanie porównań międzynarodowych i międzyregionalnych;

4. dynamiczne - dokonuje się porównania spożycia wraz z upływem czasu. Należą do nich też wskaźniki kosztów utrzymania i cen detalicznych;

5. współzależności - mierzą związki pomiędzy spożyciem a czynnikami. Współczynnik elastyczności dochodowej, cenowej i krzyżowej popytu, skłonność do konsumpcji i oszczędzania;

6. agregatowe - w sposób syntetyczny, zagregowany charakteryzują poziom spożycia lub poziom życia ludności, np. średnia wielkość konsumpcji dóbr i usług na osobę w ujęciu wartościowym roaz metoda genewska porównująca w skali międzynarodowej poziom życia.

Identyfikatory konsumpcji - fakty wynikające z obserwacji konsumpcji, pozwalające na identyfikację spożycia.

0. skala mikro:

1. dla dóbr całkowicie zużywanych w procesie konsumpcji (wydatki ludności, obroty handlowe);

2. dla dóbr, których konsumpcja jest rozłożona w czasie (wskaźniki stanów posiadania z uwzględnieniem stopnia zużycia technicznego i moralnego);

3. dla konsumpcji usług (wolumen świadczonych usług, wartość sprzedaży, zakupów, wydatków, przy założeniu porównywalności cen.

4. skala makro - konsumpcja może być utożsamiana z funduszem spożycia, z uwzględnieniem podziału na fundusz spożycia indywidualnego lub zbiorowego.