Organy ścigania:

Prokuratura-niezależny organ państwowy, powołany do tego, aby strzec praworządności i czuwać nad ściganiem przestępstw. Działa w oparciu o Ustawę o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985r.

prokuratorzy-prowadzą postępowania przygotowawcze w sprawach karnych, oskarżają przed sądem, nadzorują wykonywanie wyroków. Są chronienie immunitetem-za wykroczenia odpowiadają tylko dyscyplinarnie,nie mogą byc aresztowani i karani bez zezwolenia sądu dyscyplinarnego. Są związani z przepisami prawa i kodeksem etyki zawodowej

Struktura organizacyjna: Prokurator generalny:

- Prokuratura Generalna (prokuratury apelacyjne,okręgowe, rejonowe)

- Naczelna Prokuratura Wojskowa (wojskowe prokuratury okręgowe,garnizonowe)

- Instytut Pamięci Narodowej Komiska Scigania Zbrodni Przeciwko narodowi Polskiemu (oddziały IPN)

Prokuratot generalny: jeden spośród 2 kandydatów Krajowej Rady Sądownictwa i Krajowej Rady Prokuratorów, powołany przez prezydenta RP, 6-letnia kadencja.

Kandydat na prokuratpra: Musi ukończyć 26 lat, polskie obywatelstwo, pełnia praw cywilnych,ukończone wyzsze studia prawnicze (magister), złożyć egzamin prokuratorski lub sędziowski,pracować w charakterze asesora prokuratorskiego lub sądowego conajmniej rok

Asesor prokuratorski-osoba, która ukończyła aplikację prokuratorską,zdała egzamin prokuratorski i przygotowuje się do pełnienia obowiązków prokuratora

Policja-umundurowana i uzbrojona formacja służąca społeczeństwu, ktorej celem jest troska o bezpieczeństwo ludzi oraz utrzymywanie porządku publicznego. Policjanci zapobiegają przestępstwom, wykrywają je i ścigają ich przestępców. Obowiązuje ich zakaz przynależności do partii politycznych, mogą zrzeszać się w związku zaowodowym, nie mogą organizować strajków. Na czele stoi Komendant Główny, którego powołuje Prezes Rady Ministrów. KG podlega Ministrowi Spraw Wewnętrznych.

Podział policji: służba kryminalna, służba prewencyjna, służba wspomagajaca, policja sądowa, oddziały prewencji,pododdziały antyterrorystyczne, jednostki badawczo-rozwojowe, szkolnictwo policyjne

CBŚ- Centralne Biuro Śledze - formacja policyjna działająca przy KGP. Walczy z zorganizowaną przestępczością kryminalną, narkotykową i ekonomiczną.

CBA - Centralne Biuro Antykorupcyjne-urząd do spraw zwalczania korupcji w życiu publicznym i gospodarczym, w szczególności w instytucjach państwowych i samorządowych

Straż miejska i gminna- działa na mocy Ustawy o strazach gminnych z dnia 29 sierpnia 1997r. Może być powołana za uchwałą rady gminy (miasta) do utrzymania porządku publicznego i bezpieczeństwa jej mieszkańców. Gminna - gminy wiejskie, organ wykonawczy-wójt. Straż miejska-gminy miejskie, organ wykonawczy-burmistrz lub prezydent miasta. Podlega lokalnemu samorządowi, nie władzy centralnej. Pracę straży kontroluje wlaściwy wojewoda za posrednictwem wojewódzkiego komendanta Policji. Powstała w PL w 1991r.

Straż Ochrony Kolei- powstala na mocy ustawy o transporcie kolejowym z 1997r. Struktura: Komenda Straży ochrony Kolei, a w ramach jej funkcjonują odziały okręgowe i rejonowe. Aktem prawnym na podstawie którego działa SOK jest Ustawa o transporcie kolejowm z dnia 28 marca 2003r. Zadania: kontrola przestrzegania przepisów porządkowych na obszarze kolejowym, w pociągach i innych pojazdach kolejowych, ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia na obszarze kolejowym, w pociagach i innych pojazdach kolejowych. Mają prawo do legitymowania osób podejrzanych lub świadków, ujęcia osób w celu doprowadzenia ich do jednostki policji, zatrzymania i kontorli pojazdu drogowego, nakladanie grzywien w postaci mandatór karnych, wystepowanie do sądu o ukaranie, oskarżenie, stosowanie środków przymusu bezposredniego.

Straż graniczna-powstala na mocy ustawy z dnia 12 października 1990r, jest to formacja jednolita, uzbrojona i umundurowana, utworzona do ochrony granicy państwowej na ladzie i na morzu oraz do organizowania i prowadzenia kontroli ruchu granicznego. Ma charakter formacji policyjnej. Funkcjonariusze mają uprawnienia kontrolowania podróżnych w dowolnym miejscu naszego kraju oraz do sprawowania pełnej kontroli nad migracją cudzoziemcow przez terytorium PL. Uprawnienia:dokonywanie kontroli osobistej,legitymowanie osób,zatrzymanie pojazdów,nakladanie grzywien

System Informacyjny Schengen (SIS)-komputerowa baza, która pozwala wszystkim slużbom porządkowym szybko zweryfikować informacje i osobach mogących stwarzać zagrożenie, o podejrzanych lub o posuzkiwanych w zwiazku z popełnionym przestępstwem.

Uprawnienia służb porządkowych w Polsce: określają je przepisy rangi ustawy lub nizsze.

Policjanci maja prawo do:

- legitymowania w celu ustalenia tożsamości

-zatrzymywania osób w przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego

- zatrzymywania osób pozbawionych wolności

- zatrzymywania osób stwarzajacych zagrozenia dla życia,zdrowia, mienia

- pobierania wymazu ze śluzówki policzków

- materiału biologicznego ze zwłok

- przeszukiwania osób i pomieszczeń

- dokonywania kontroli osobistej, bagaży (uzasadnione podejrzenie)

- obserwowania i rejestrowania obrazu zdarzeń w miejsach publiczncyh

- żądania pomocy od instytucji, organów

- dokonywanie kontroli używanego paliwa poprzez pobieranie probek

Uprawnienia strażnika miejskiego:

-udzielanie pouczeń, zwracanie uwagi

- legitymowanie w celu ustalenia tożsamości

- ujęcia osób stwarzajacych zagrozenia dla życia,zdrowia,mienia i przekazanie do najbliższej jednostki Policji

- dokonywanie kontroli osobistej, przegladanie zawartści podręcznych bagaży

- nakladanie grzywien

- kierowanie wniosków o ukaranie do sądu

- usuwanie pojazdów i ich unieruchomienie, blokada kół

- wydawanie poleceń

Uprawnienia pracowników ochrony: firmy ochroniarskie funkcjonuja na podstawie licencji uzyskanej w MSW. Są zobowiazani do ochrony osób i mienia na określonym terenie. Nie mogą zastąpić policji. Nie mają prawa wylegitymować ani przeszukać podejrzanego - mogą go zatrzymać i wezwać policję.

Legitymowanie, zatrzymanie, przeszukanie:

- Policjant, strażnik mają prawo nas wylegitymować- nie mamy prawa mu odmowić, ale nie mamy obowiązku mieć przy sobie dowodu osobistego. Tożsamość moze potwierdzić inny dokument ze zdjęciem, lub moga ją poświadczyć dwie inne osoby, które wylegitymowano. Jeżeli nie mamy żadnego dokumentu i jesteśmy sami, można ustalić dane poprzez kontakt z osobami, ktore wskażemy. Legitymująca osoba ma obowiązek nam sie przedstawić, podać imię, nazwisko, stopień. Funkcjonariusze mają prawo nas legitymować, zatzymać, przeszukać- zawsze jednak muszą podać przyczynę i podstawę prawną. Zgodnie z Kodeksem postępownaia karnego zatrzymany powinien być niezwłocznie i w zrozumiały dla niego sposób informowany o przyczynach zatrzymania, z którego przebiegu nalezy sporządzic protokół. Zatrzymanemu na jedo żądanie przysługuje prawo do nawiązania kontaktu z adwokatem, wniesienie zażalenia do sadu na zasadność,legalność lub prawidłowość zatrzymania. Po przewiezieniu na komisariat osoby nieletniej policjant powinien zawiadomić rodziców, a nieletniego skierować do policyjnej izby dziecka. Zatrzymany powinien być zwolniony niezwłocznie po ustaniu przycyzn zatrzymania, a maksymalnie po 48h. Mamy prawo domagać się, aby kontroli osobistej dokonala ta sama płeć, i żeby byl przy tm obecny swiadek. Tymczasowe aresztowania może nastąpić tylko na podstawie postanowienia sądu. Areszt orzeka sie na 3msc, ale może być przedłużony do 2 lat.

Mandaty i pkt karne:

Mogą nakładać: policjanci, strażnicy graniczni, żandarmi wojskowi, strażnicy miejscy, strażnicy gminni, strażnicy leśni, funkcjonariusze ochrony kolei

Możemy odmówić przyjecia mandatu. Sprawą zajmie sie wtedy sąd właściwy do spraw wykroczeń. Może nas uniewinnić albo nałożyć karę mniejszą od proponowanej przez policjanta. Gdy uznaja nas za winnych - ponosimy koszty postępowania sądowego. Mandaty płaci sie w banku lub na poczcie, policjantom nie wolno przyjmować gotówki.

taryfikator punktów karnych-zawiera spis wykroczeń drogowych z przypisaną im odpowiednią maksymalna liczbą pkt

W ciągu roku można zebrać maks 24pkt karne - po przekroczeniu obowiazkowe jest przystąpienie do kursu reedukacyjnego i przejscie badania psychologicznego. W ciągu następnych 5 lat kierowca nie może nazbierać 24pkt. Jeśli tak się stanie kierowaca straci wszystkie prawa jazdy.

Srodki przmusu bezpośredniego:

- można je stosować w przypadku niepodporządkowania się wydawanym zgodnie z prawem poleceniom, np.: gaz łzawiący, pałki służbowe, chwyty obezwładniajace, kajdanki, kolczatka do zatrzymywania pojazdów, pociski niepentrujace miotane z broni palnej, psy służbowe. Jeśli środki nie okażą się wystarczające lub ich u,zycie będzie nioemożliwe, policjant ma prawo do użycia broni palnej w sciśle określonych przepisami sytuacjach.

Pedofilia-kazde zachowanie osoby doroslej wobec dziecka, ktore sluży podnieceniu i zaspokojeniu potrzeb seksualnych dorosłego

kazirodztwo-współżycie seksualne między spokrewnionymi ze sobą osobami, z osobami przysposobionymi (adoptowanymi), przysposobiajacymi 9adoptującymi), braćmi, siostrami, osobami wstępnymi i zstępnymi

Zgwałcenie-zmuszenie drugiej osoby do obcowania płciowego, poddania się innej czynności seksualnej lub wykonania takiej czynności przez jedną lub wiele osób, posługujących się siła fizyczną, przymusem, nadużyciem władzy, podstępem lub wykorzystujacym niemożność wyrażenia świadomej zgody przez daną osobę

Pigułka gwałtu-srodek garmakologiczny, podawany osobom np. na dyskotekach bez ich wiedzy. w połączeniu z alkoholem powoduje on między innymi problemy z poruszaniem się, zawroty głowy i belkotliwą mowę. Ogiara zasypia na kilka godzin, po przebudzeniu nie pamięta nic, traci pamięć wsteczną.

Instytucje:

-Ministerstwo Spaw Wewnętrznych. W Departamencie Polityki migracyjnej MSW funkcjionuje Zespół do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi

- Fundacja Przeciwko Handlowi Kobietami La Strada-przeciwdziałanie różnym formom handlu ludźmi, niewolnictwu, pracy przymusowej, prostytucji

- Fundacja Dzieci Niczyje - program na rzecz dzieci-ofiar handlu i dzieci cudzoziemców pozostawionych bez opieki

- Centrum Pomocy Prawnej im.Haliny Nieć-świadczy bezpłatną pomoc prawną ubogim, ofiarom przemocy, grupom zagrożonym wykluczeniem społecznym

- ITAKA Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych-prowadzi serwis zawierajacy bazę osób zaginionych, odnajduje ich, pomaga ich rodzinom, zapobiega zaginięciom

Przemoc w rodzinie-jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie naruszajace prawa lub dobra osobiste osób najbliższych, narażajace te osoby na utratę życia, zdrowia, naruszające ich godnośc, nietykalność cielesną, wolność seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu psychicznym i fizycznym

procedura ,,Niebieskiej Karty'' ułatwia funksjonariuszom opisanie przebiegu zdarzenia, informuje pokrzywdzonych i przysługujących im prawach i możliwości korzystania z pomocy wyspecjalizowanych instytucji

Organizacje pomocy:

- Sieć Pomocy Ofiarom Przestępstw

- Fundacja Dzieci niczyje

- Fundacja KIDprotect

- Fundacja Kobiesa eFKa

- Komitet Ochrony Praw Dziecka

Zasady sprzedaż i reklam alkoholu i profilaktyki, leczenia uzależnień alkoholowych reguluje ustawa z dnia 26 października 1982r o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi

Państwowa Agencja Rozwiazywania Problemów ALkoholowych (podległa Ministerstwu Zdrowia)-ustawowym celem jest rozwiązywania problemów alkoholowych. Zadaniem PARPA jest opracowania Narodowego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, a takze prowadzenie działalności informacyjno-edukacyjnej

Pomarańczowa linia-ogólnopolski telefon zaufania dla młodych ludzi pijących alkohol i ich rodzicow

Narkomania-uzależnienie od substancji chemicznych, które wpływają na sposób funkcjonowania ludzkiego mózgu i powodują w nim nieodwracalne zmiany. Zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii karze podlega pposiadanie, przechowywanie, produkowanie, uprawianie, przewożenie i handel narkotykami.

Środki wychowawcze do najmlodszych sprawców: upomnienie, naprawienie wyrządzonej szkody,wykonanie określonej pracy, nadzór opiekunów,nadzór kuratora, ośrodek kuratorski, utrata rzeczy, rodzina zastępcza, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, młodzieżowy ośrodek socjoterapii, osrodek szkolno-wychowawczy

Demoralizacja-odrzucenie obowiązujących norm moralnych prowadzących do naruszenia zasad współżycia spólecznego i łamanie prawa, np popełnienie czynu zabronionego, systematyczne uchylanie sie od obowiązku kształcenia, używanie alkoholu lub innych środków w celu wprowadzenia się w stan odurzenia, uprawnienia nierządu, włóczęgostwo, udzial w grupach przestępczych

do 13 lat-śr wychowawcze, 13-17 lat-śr zachowawcze i poprawcze, 15-17 lat-wyjątkowo środki karne (ciężkie przestępstwo), 17+ lat - środki karne (osadzneie w zakładzie karnym)

Zakłady poprawcze i schroniska dla nieletnich - umożliwienie zdobycia wykształcenia, prowadzenie działalności kulturowo-oświatowej i sportowej oraz wdrążającej do aktywności społecznej i pracy

Schronisko dla nieletnich-placówka opieki całkowitej, kieruje się tam osoby w wieku 13-21 lat, podejrzane o dokonanie czynu karalnego, jeżeli okolicznośc, charakter tego czynu i stopień demoralizacji, nieskuteczność dotychczasowych środków przemawiają za umieszczeniem nieletniego w zakladzie poprawczym w przyszlości. Pobyt orzeka sie na czas maksymalnie 3 miesięcy, można przedłużyć o kolejne 3, ale łączny czas pobytu nie może przekroczyć 1 roku.

Zakład poprawczy - najsurowszy środek, jaki może być stosowany w stosunku do nieletnich, decyzja o umieszczeniu w nim zapada w sytuacji, kieyd podejmowane wcześniej działania wychowawcze nie przyniosły żadnych efektów, a nieletni wykazuje wysoki stopień demoralizacji. Są tam kierowane osoby ze SdN, mogą przebywać tam do 21 roku życia, jesli nie został wobec nich zastosowany środke karny. Przyjęcie i zwolnienie nastepuje na mocy oreczenia sądu.

Nadzór nas SdN i ZP sprawuje Ministerstwo Sprawiedliwości poprzez prezesów sądów okręgowych i wizytatorów ministerstwa, wizytatorów zespołów nadzoru pedagogicznego.

Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobow tytoniowych zabrania ich sprzedaży osobom do lat 18.

Ustawa o wychowaniu w trzeźwości zabrania sprzedaży napojów alkoholowych młodziezy do lat 18.

Od 2019 roku-zakaz wytarzania i udostępniania dopalaczy.