METODYKA PRACY RESOCJALIZACYJNEJ

Dr Robert OPORA

17.09.2005

Temat : Terminologia: znaczenia nadawane pojęciom "diagnoza resocjalizacyina" i "ekspertyza"

Metody pracy resocjalizacyjnej z osobami niedostosowanymi społecznie, mają charakter probabilistyczny a nie deterministyczny.
Probabilistyczny – przewidujący

Deterministyczny - determinujący

Słownikowe znaczenia terminów "diagnoza" i "ekspertyza"

DIAGNOZA - rozpoznanie choroby na podstawie jej objawów, po grecku diagnosis oznaczało rozpoznanie, rozróżnianie, osądzanie

EKSPERTYZA - zbadanie i rozwiązanie przy pomocy biegłych jakiegoś zagadnienia wymagającego specjalnych wiadomości

* po francusku expertise

* z łaciny expertus : doświadczony

*po angielsku "expertise" oznacza specjalne umiejętności lub wiadomości w jakimś zakresie a więc kwalifikacje eksperta:

a) expert witness - ekspert zeznający w sądzie

b) expert testimony - zeznanie eksperta

c) expert evaluation - badanie prowadzone przez eksperta

d) expert opinion/ report - opinia/sprawozdanie eksperta

Potocznie: EKSPERT - specjalista, rzeczoznawca, biegły, wybitny fachowiec

Dwa typowe rozumienia pojęcia diagnozy w pedagogice i psychologii:

1. Rozpoznanie zaburzenia psychicznego bądź przyczyn złego stanu osoby

2. Gruntowne poznanie kogoś lub czegoś konkretnego jednostkowego "obiektu"

Chodzi o takie "obiekty" jak: osoba, mała grupa (para małżeńska lub inna), rodzina, zespół np. pracowników, drużyna sportowa, klasa szkolna itd.

W tym ujęciu chodzi nie tylko o zaburzenia czy słabe strony, ale wszelkie ważne właściwości, .również pozytywne (np. zdolności, umiejętności itd.)

W odniesieniu do diagnozy i ekspertyzy można mówić o nich jako

a) procesie dochodzenia do rezultatu (a więc o samym procesie badania przeprowadzaniu badania, analizie jego wyników)

b) samym rezultacie, np. ujętym w postać dokumentu (opinii)

Role (funkcje) pedagoga w resacjalizacji

• diagnosta,

• terapeuta,

• doradca,

• członek zespołu interwencyjnego, konsultant dla różnych grup, ekspert,

• popularyzator wiedzy"

b) Kontekstowa definicja diagnozy w pedagogice i psychologii

(...) zadaniem psychologa klinicznego jest poznanie i rozumienie ludzi, ich zachowań, zaburzeń w zachowaniu, związków z otoczeniem, zwłaszcza z innymi ludźmi (...) powiązań ludzi z ich najbliższym "polem życiowym", z warunkami materialnymi, ze strukturą rodziny, z usytuowaniem jednostki w środowisku szkoły, pracy, grupy rówieśniczej i towarzyskiej. Mówiąc ogólnie, chodzi o poznanie sposobu uczestnictwa ludzi w kulturze

Kontekstowa definicja ekspertyzy

"Celem diagnozy może być selekcja lub ekspertyza - są to wówczas najczęściej opinie diagnostyczne dla takich instytucji, jak ZUS, sąd, instytucje wychowawcze, lub też opinie dla celów zawodowych i niezbędne są tarn, gdzie wymagany jest szczególny stan zdrowia i odporności psychicznej"

3 MODELE DIAGNOZY KLINICZNEJ: różnicowa " funkcjonalna i interakcyjna

w ujęciu Jerzego Brzezińskiego i Stanisława Kowalika

1. Diagnoza NOZOLOGICZNA = diagnoza RÓŻNICOWA = rozpoznanie choroby (zaburzenia) [NOZOS (gr.) = choroba

inaczej mówiąc ODRÓŻNIENIE danej choroby od innej choroby

2. Diagnoza FUNKCJONALNA = diagnoza FUNKCJONOWANIA człowieka w jakiejś sferze dla określenia jego słabych lub mocnych stron (niezdatności lub zdatności do czegoś)

3. Diagnoza INTERAKCYJNA = negocjowanie/ uzgadnianie między klientem diagnosty a diagnostą sposobu określenia problemu, jaki ma klient, w toku INTERAKCJI (wzajemnego oddziaływania) między klientem a diagnostą

a) Pojecia zwiazane z DIAGNOZA NOZOLOGICZNĄ

SYMPTOM [symptoma (gr.) zbieg okoliczności] pojedynczy objaw choroby; osobny przejaw, oznaka choroby

Podział objawów:

a) podmiotowe (subiektywne): odczuwane przez chorego

b) przedmiotowe (obiektywne) - stwierdza je pedagog

SYNDROM [syndrome (gr.) połączenie] zespół objawów JEDNOSTKA NOZOLOGICZNA [NOZOS (gr.) = choroba] konkretny rodzaj choroby, jednostka chorobowa.

Wyodrębnienie jednostki chorobowej jest wyrazem nagromadzenia wiedzy o:

- współwystępowaniu objawów (syndromy)

- o możliwości pomylenia się w rozpoznaniu w skutek tego, że objaw może wchodzić w skład różnych syndromów (stąd

konieczność RÓŻNICOWANIA)

- o możliwościach leczenia (TERAPIA) .

-o typowych przebiegach, zmianach obrazu zaburzenia (tzw. ROKOWANIE, PROGNOZA)

Charakterystyczne cechy podejścia nozologicznego:

1. Terapeuta pomaga psychiatrze lub neurologowi

2. Terapeuta traktuje zaburzenia jako zmiany o podłożu biologicznym.

3. Terapeuta "szufladkuje" pacjenta (bardziej dostrzega chorobę niż pacjenta)

a) "REIFIKACJA OBIEKTU DIAGNOZY" - przedmiotowe zamiast podmiotowego traktowania pacjenta

b) "EKSTREMALNOŚĆ MYŚLENIA O PACJENCIE" gdy wiadomo, "co mu jest", pacjent jest uważany za chorego;

gdy nie wiadomo - za zdrowego .

b) DIAGNOZA FUNKCJONALNA

Szukanie odpowiedzi na pytanie, jak człowiek funkcjonuje w określonej sytuacji (w jakiejś roli, w jakimś rodzaju zadań) i z czego to wynika (jakie znaczenie mają czynniki psychologiczne ).

Przykłady: czy konkretny sześciolatek może już pójść do szkoły; czy dziecko, które nie zdało do drugiej klasy, powinno być skierowane do szkoły specjalnej; czy dany człowiek może kierować autobusem; dostać pozwolenie na posiadanie broni?

a) diagnoza negatywna: rozpoznanie trudności, niesprawności, "niezdatności"

b) diagnoza pozytywna: stwierdzenie dobrych stron, zdolności, "zdatności", możliwości kompensacji braków

Etapy diagnozy funkcjonalnej:

1, Analiza dotychczasowych cech zachowania jednostki oraz zachowania w sytuacji badania (opis funkcjonowania,

objawów zwłaszcza pod względem występujących w nim niesprawności, niedomagań, trudności )

2. Poszukiwanie przyczyn niesprawności, zwłaszcza tych, które leżą w sferze procesów psychicznych

3. Odkrycie właściwości pozytywnych, które można wykorzystać w procesie zmian

Obszar zastosowania diagnozy funkcjonalnej:

-działy medycyny somatycznej ( np. kardiologia, onkologia itd.)

- szkolnictwo

- zakłady pracy

- sport

- wojsko

-więziennictwo, itd.

C) DIAGNOZA INTERAKCVJNA

Proces "uzgadniania definicji problemu pacjenta i sposobów jego rozwiązania między psychologiem i osobą badaną lub jej najbliższym otoczeniem społecznym"

[Diagnoza dokonywana] przy współudziale pacjenta, ale z uwzględnieniem realnych warunków sytuacji oraz interesów instytucji

Etapy diaqnozy interakcvinej:

1. Określenie własnego problemu przez pacjenta

Pacjent często pozostaje pod wpływem opinii otoczenia społecznego na temat tego, co mu dolega. Tę opinię (bądź proces dochodzenia do niej) autorzy nazywają P R O T O D I A G N O Z Ą. Można także użyć tu pojęć: "ETYKIETOWANIE, ,S T Y G M A T Y Z A C J A" "NAZNACZENIE" ("upośledzony umysłowo" "leń", "agresywny", "alkoholik" itd.)

2. Badanie diagnostyczne

Często główny problem pacjenta diagnosta zaczyna spostrzegać inaczej, niż określił go sam pacjent

3. Negocjowanie diagnozy .

Psycholog w kontakcie z pacjentem lub osobami z jego otoczenia stara się tak sformułować problem pacjenta, aby jego określenie było do przyjęcia dla obu stron.

Cele, ku jakim zmierza negocjowanie diagnozy:

a) Uzgodnienie diagnozy może zapoczątkować u pacjenta bardziej aktywny stosunek do problemu (lepsze rozumienie go, . nastawienie na zmianę)

b) Proces uzgadniania diagnozy podkreśla bardziej partnerskie podejście pedagoga do pacjenta i jego rodziny ( rola konsultanta, doradcy), podmiotowe traktowanie jest realizacją ideałów etycznych

c) Udział pacjenta j jego rodziny w procesie diagnozy zwiększa szanse na ich współdziałanie w procesie zmian

KOGO I CZEGO DOTYCZY EKSPERTYZA SĄDOWA?

a. Ekspertyzy w sprawach karnych

1) osoba dorosła, której zarzuca się przestępstwo:

a) jej poczytalność

b) jej osobowość.

c) jej wyjaśnienia

2) nieletni (zarzut przestępstwa lub demoralizacji)

[oceniany jest "stopień rozwoju psychicznego, cechy zachowania i charakteru, stopień demoralizacji i jej przyczyny, właściwości środowiska i wychowania", ustalane są "wskazania resocjalizacyjne"]

3) świadkowie przestępstwa (lub świadkowie jako osoby poszkodowane)

a) świadkowie małoletni (przed ukończeniem 18 lat)

b) inni świadkowie, których zdolność spostrzegania i pamiętania nasuwa wątpliwości (osoby upośledzone umysłowo, z zaburzeniami funkcji sensorycznych, w podeszłym wieku itd.)

4) ślady pozostawione przez sprawcę przestępstwa.

b. Ekspertyzy w sprawach cywilnych

1) małoletni, ich rodzice i opiekunowie

a) wpływ ewentualnego rozwodu na dalszy rozwój dziecka

b) związki uczuciowe dziecka z rodzicami/opiekunami

c) kompetencje wychowawcze rodziców/opiekunów

2) świadkowie (jak w punkcie A 3)

3) różne osoby jako podmioty czynności prawnych

a) podsądni w procesach o ubezwłasnowolnienie,

b) osoby wymagające zgody sądu na małżeństwo,

c) osoby starające się o unieważnienie małżeństwa,

d) osoby starające się o unieważnienie innych świadczeń woli

e) osoby ubiegające się o zgodę na przysposobienie dziecka

f)osoby ubiegające się o zgodę na zmianę płci.

Rodzaj diagnozy /model diagnozy/	Cele diagnozy	Odbiorca diagnozy	Typowe instytucje oczekujące diagnozy	Aktywność diagnosty	Relacja między diagnozą a terapią
NOZOLOGICZNA czyli Różnicowa	Zaklasyfikowanie pacjenta do grupy chorych	Instytucja	Szpital psychiatryczny, więzienie, wojsko	Rutynowe czynności (standardowe testy)	Brak relacji (terapię prowadzi często ktoś inny)
FUNKCJONALNA	Zrozumienie rodzaju trudności i jej źródeł (przy okazji może być osiągnięty cel wskazany wyżej)	Sam psycholog, instytucja	Szkoła	Elastyczny wybór działań na podstawie wiedzy teoretycznej, wiedzy o narzędziach diagnostycznych	Duży związek (rozumiejąc problem pacjenta, terapeuta może oddziaływać na niego)
INTERAKCYJNA	j.w + doprowadzenie do akceptacji diagnozy (gdy trzeba, zostaje ona zmodyfikowana)	Pacjent i jego otoczenie społeczne	Psycholog sam uwzględnia punkt widzenia różnych instytucji ważnych dla pacjenta	j.w + oddziaływanie na pacjenta i jego środowisko	Terapeuta prowadząc terapię wciąga do współpracy pacjenta oraz jego środowisko

Zjawisko etykietyzacji /stygmatyzacja, labeling/ - przypisana diagnoza jest etykietą pomimo poprawy. Nie przywiązywać się do swoich ukrytych teorii osobowości np. oceniając człowieka po ubiorze

NADUŻYCIA W PRACY Z PODOPIECZNYMI – coś czego powinniśmy unikać

1. Posługiwania się trudnymi teoriami

2. POLIPRAGMATYZMU - wpisywanie dużo zaleceń, podopieczny nie jest w stanie ich wykonać/

3. Unikanie bycia osobą tzw. alarmistą tzw. pomagaczem - alarmistą; należy najpierw przemyśleć sprawę a później działać

4. Unikanie przedmiotowego traktowania osób ( należy okazywać szacunek )

5. Przekazanie diagnozy najpierw ustnie a później pisemnie

6. Unikanie nadmiernej koncentracji nad podopiecznym /za duże zainteresowanie się pacjentem/

7. Unikanie postawy JATOPATOGENNEJ tj. mówienie niezrozumiałym językiem dla podopiecznego

8. Unikanie wywyższania się

9. Unikać narzucania swojej wiedzy i swoich przekonań – należy stosować zasadę typu : „proponuj a nie radź”

10. PARAFRAZOWANIE – powtórzenie wypowiedzi podopiecznego w celu sprawdzenia jej zrozumienia; nie dodajemy swoich myśli i interpretacji, jest to zrozumienie tego co osoba do nas mówi czyli powtórzenie jej słów ze zrozumieniem

11. Konflikt intern….? – zrozumienie całego ciągu wypowiedzi

WARUNKI DOBREJ TERAPII :

1. Zaczynanie rozmowy od spraw ogólnych, dopiero później przejście do szczegółów

2. Rozluźnienie nowej sytuacji np. poprzez opowiedziany dowcip ( w ten sposób można dosyć szybko nawiązać kontakt z osobą zamkniętą w sobie )

3. Zapewnienie bezpieczeństwa, zaufania

4. Warunki w jakich przeprowadza się rozmowę z daną osobą np. zamknięta sala bez możliwości wejścia do niej osób trzecich

5. Czas poświęcony osobie musi być z góry ustalony i jasno określony

CISZA – czasami powoduje niepokój, czasami osoba nie wie co odpowiedzieć, czasami osoba intensywnie myśli – ciszę należy umieć wykorzystać !!!

DIAGNOZY CZĄSTKOWE

1. Kategonialna – pozwala przydzielić kogoś do danej grupy lub typu kategorii osób np. recydywista- nierecydywista

2. Genetyczna – przedstawia rozwój zaburzenia, określa pochodne zaburzenia , etnogeneza

3. Funkcjonalna – ukazuje jak osoba funkcjonuje w ZK, wojsku, szkole

4. Fazowa – sprawdzamy czy osiągnęliśmy jakieś postępy podczas pracy z osobą

5. Rozwojowa – mówi na jakim etapie jest dana osoba np. rozwoju

6. Decyzyjna – pozwala podjąć decyzję czy potrzeba podjąć jakieś działania resocjalizacyjne czy też nie

Badania diagnostyczne mogą być prowadzone na przestrzeni jakiegoś czasu np. okresu 3 lat i jest to tzw. KATAMNEZJA ( badanie osoby jak zmienia się na przestrzeni tego okresu )

Informację dotyczącą osoby uzyskujemy od:

• Samej osoby

• Otoczenia osoby

Diagnoza KATAMNESTYCZNA – diagnoza na podstawie kilku lat obserwacji pokazująca jak dana osoba się zmieniła

Diagnoza ANAMNESTYCZNA - diagnoza cofająca się wstecz od danego momentu na przestrzeni czasu np. dlaczego dana osoba stała się przestępcą, alkoholikiem itp.

METODY DIAGNOSTYCZNE

1. Analiza akt osobowo-poznawczych – analiza dokumentów, akt sprawy

2. Analiza biografii – na podstawie pamiętników, życiorysu, ważne momenty życiowe

Korzyści z analizy biografii :

- poznajemy przyczyny niepowodzeń, które doprowadziły do uzależnienia, przestępstwa itp.

- daje możliwość sprawdzenia postaw społecznych danej jednostki

- pozwala zapoznać się z poziomem inteligencji danej osoby

3. Obserwacja – rejestrowanie informacji o danej osobie

- powinno być celowe i zaplanowane

- dokładna

- wielostronna

- uczestnicząca

- bierna

Wady obserwacji uczestniczącej:

• Nieświadome wpłynięcie na obserwowanego

• Za duże zaangażowanie

• Nie wszystko widzimy podczas obserwacji uczestniczącej

• Zdominowanie swoją osobą

4. Wywiad

   1. Formalny

      1. Z góry założony jago przebieg

      2. Pytania przygotowane

      3. uporządkowany

   2. Nieformalny, tj. swobodny

      1. Nie mamy z góry założonych pytań

      2. Dostosowanie się do osoby z którą rozmawiamy

Korzyści wywiadu

• Kontakt osobisty

• Możliwość dostosowania pytań do rozmówcy ( zmieniane pytania )

• Możliwość obserwacji zachowania rozmówcy

• W miarę szybkie zdobywanie informacji

• Możemy odwołać się do przeszłości jak i przyszłości

Wady wywiadu:

• Osoba może być nie szczera

• Osoba może manipulować lub nic nie powiedzieć

• Osoba może kłamać

• Osoba może być zamknięta w sobie

Podczas pierwszego kontaktu przy wywiadzie musimy ustalić pewien kontrakt czyli pewne zasady

W wywiadzie nie powinniśmy tworzyć koalicji tzn stawać po stronie osoby diagnozowanej

5. Analiza wytworów własnych –

• uzyskanie wiadomości na temat przeżyć poszczególnych osób

• pozwala pożytecznie wykorzystać czas wolny

1. Rysunek, wiersz, Rzeźba, Muzyka, Listy, Tatuaże

2. Rysunek rodzinny / do 12 lat, jest testem projekcyjnym – wyobrażeniowym, Tendencja HAPTYCZNA – dziecko rysuje tak jak czuje

Zjawisko etykietyzacji /stygmatyzacja, labeling/ - przypisana diagnoza jest etykietą pomimo poprawy. Nie przywiązywać się do swoich ukrytych teorii osobowości np. oceniając człowieka po ubiorze

NADUŻYCIA W PRACY Z PODOPIECZNYMI – coś czego powinniśmy unikać

1.Posługiwania się trudnymi teoriami

2.POLIPRAGMATYZMU - wpisywanie dużo zaleceń, podopieczny nie jest w stanie ich wykonać/

3.Unikanie bycia osobą tzw. alarmistą tzw. pomagaczem - alarmistą; należy najpierw przemyśleć sprawę a później działać

4.Unikanie przedmiotowego traktowania osób ( należy okazywać szacunek )

5.Przekazanie diagnozy najpierw ustnie a później pisemnie

6.Unikanie nadmiernej koncentracji nad podopiecznym /za duże zainteresowanie się pacjentem/

7.Unikanie postawy JATOPATOGENNEJ tj. mówienie niezrozumiałym językiem dla podopiecznego

8.Unikanie wywyższania się

9.Unikać narzucania swojej wiedzy i swoich przekonań – należy stosować zasadę typu : „proponuj a nie radź”

10.PARAFRAZOWANIE – powtórzenie wypowiedzi podopiecznego w celu sprawdzenia jej zrozumienia; nie dodajemy swoich myśli i interpretacji, jest to zrozumienie tego co osoba do nas mówi czyli powtórzenie jej słów ze zrozumieniem

11.Konflikt intern….? – zrozumienie całego ciągu wypowiedzi

WARUNKI DOBREJ TERAPII :

1. Zaczynanie rozmowy od spraw ogólnych, dopiero później przejście do szczegółów

2. Rozluźnienie nowej sytuacji np. poprzez opowiedziany dowcip ( w ten sposób można dosyć szybko nawiązać kontakt z osobą zamkniętą w sobie )

3.Zapewnienie bezpieczeństwa, zaufania

4.Warunki w jakich przeprowadza się rozmowę z daną osobą np. zamknięta sala bez możliwości wejścia do niej osób trzecich

5.Czas poświęcony osobie musi być z góry ustalony i jasno określony

CISZA – czasami powoduje niepokój, czasami osoba nie wie co odpowiedzieć, czasami osoba intensywnie myśli – ciszę należy umieć wykorzystać !!!

DIAGNOZY CZĄSTKOWE

1.Kategonialna – pozwala przydzielić kogoś do danej grupy lub typu kategorii osób np. recydywista- nierecydywista

2.Genetyczna – przedstawia rozwój zaburzenia, określa pochodne zaburzenia , etnogeneza

3.Funkcjonalna – ukazuje jak osoba funkcjonuje w ZK, wojsku, szkole

4.Fazowa – sprawdzamy czy osiągnęliśmy jakieś postępy podczas pracy z osobą

5.Rozwojowa – mówi na jakim etapie jest dana osoba np. rozwoju

6.Decyzyjna – pozwala podjąć decyzję czy potrzeba podjąć jakieś działania resocjalizacyjne czy też nie

Badania diagnostyczne mogą być prowadzone na przestrzeni jakiegoś czasu np. okresu 3 lat i jest to tzw. KATAMNEZJA ( badanie osoby jak zmienia się na przestrzeni tego okresu )

Informację dotyczącą osoby uzyskujemy od:

• Samej osoby

• Otoczenia osoby

Diagnoza KATAMNESTYCZNA – diagnoza na podstawie kilku lat obserwacji pokazująca jak dana osoba się zmieniła

Diagnoza ANAMNESTYCZNA - diagnoza cofająca się wstecz od danego momentu na przestrzeni czasu np. dlaczego dana osoba stała się przestępcą, alkoholikiem itp.

METODY DIAGNOSTYCZNE

1. Analiza akt osobowo-poznawczych – analiza dokumentów, akt sprawy

2.Analiza biografii – na podstawie pamiętników, życiorysu, ważne momenty życiowe

Korzyści z analizy biografii :

- poznajemy przyczyny niepowodzeń, które doprowadziły do uzależnienia, przestępstwa itp.

- daje możliwość sprawdzenia postaw społecznych danej jednostki

- pozwala zapoznać się z poziomem inteligencji danej osoby

3.Obserwacja – rejestrowanie informacji o danej osobie

- powinno być celowe i zaplanowane

- dokładna

- wielostronna

- uczestnicząca

- bierna

Wady obserwacji uczestniczącej:

• Nieświadome wpłynięcie na obserwowanego

• Za duże zaangażowanie

• Nie wszystko widzimy podczas obserwacji uczestniczącej

• Zdominowanie swoją osobą

4.Wywiad

3. Formalny

   1. Z góry założony jago przebieg

   2. Pytania przygotowane

   3. uporządkowany

4. Nieformalny, tj. swobodny

   1. Nie mamy z góry założonych pytań

   2. Dostosowanie się do osoby z którą rozmawiamy

Korzyści wywiadu

• Kontakt osobisty

• Możliwość dostosowania pytań do rozmówcy ( zmieniane pytania )

• Możliwość obserwacji zachowania rozmówcy

• W miarę szybkie zdobywanie informacji

• Możemy odwołać się do przeszłości jak i przyszłości

Wady wywiadu:

• Osoba może być nie szczera

• Osoba może manipulować lub nic nie powiedzieć

• Osoba może kłamać

• Osoba może być zamknięta w sobie

Podczas pierwszego kontaktu przy wywiadzie musimy ustalić pewien kontrakt czyli pewne zasady

W wywiadzie nie powinniśmy tworzyć koalicji tzn stawać po stronie osoby diagnozowanej

5.Analiza wytworów własnych –

• uzyskanie wiadomości na temat przeżyć poszczególnych osób

• pozwala pożytecznie wykorzystać czas wolny

5. Rysunek, wiersz, Rzeźba, Muzyka, Listy, Tatuaże

6. Rysunek rodzinny / do 12 lat, jest testem projekcyjnym – wyobrażeniowym, Tendencja HAPTYCZNA – dziecko rysuje tak jak czuje

6. Kwestionariusz – np. wywiadu czy skali np. samoocena osoby w jakim stopniu osoba jest wesoła, smutna itp.

7. Testy – wyłącznie dla użytku psychologów

1. mierzące umiejętności poznawcze – np. testy inteligencji, pamięci, myślenia abstrakcyjnego, mierzące koordynację wzrokowo-motoryczną

2. osobowości – test MMP, test „wielkiej piątki” ( BIG FIVE) mierzy ekstrawersję, introwersję, ugodowość, sumienność, otwartość, testy temperamentu STREYLAUa ( temperament jest wrodzony a osobowość nabyta )

3. neuropsychologiczne – pozwalają zmierzyć na ile osoba jest sprawna tzw. testy na organikę – pozwalają zdiagnozować jakie płaty mózgu są uszkodzone tj. mierzą zaburzenia układu nerwowego np. mowy

4. zainteresowań

5. projekcyjne – przeciwieństwo testów psychometrycznych czyli policzalnych, projektujemy swoje struktury poznawcze w oparciu o niejasne bodźce aktywizujące nasze struktury np. test atramentowych plam tj. każdy interpretuje kształt plamy wg własnego uznania, test CAT np. rysunki ze zwierzętami gdzie pokazana jest sytuacja z różnymi wyjaśnieniami

Pytania na egzamin :

1. Wymień 4 metody diagnostyczne

2. Wymień wady lub zalety wywiadu

3. Wymień wady obserwacji uczestniczącej

01.10.2005

Temat :

METODY RESOCJALIZACYJNE .

Metoda – zaplanowana, zorganizowana, to sposób oddziaływania

1. Metoda wpływu osobistego

1. autorytet formalny – kurator, pracownik sądu, nauczyciel, rodzic itp.

2. autorytet realny, faktyczny – potrzeba czasu aby go osiągnąć, bardzo łatwo jest go stracić np. zaufanie dziecka

!!! wyróżnia się dwie relacje autorytetu między wychowawcą a wychowankiem :

1. relacja wewnętrzna - bazuje na głębszym podłożu

2. relacja zewnętrzna tzw. pozorna – pozorna resocjalizacja np. na lekcji w obecności nauczyciela dziecka stwarza pozory grzecznego i inteligentnego zaś po wyjściu nauczyciela uczeń pokazuje że jest arogancki

1. doradzanie wychowawcze – bardziej należy komuś proponować coś niż doradzać

2. przekonywanie – tzw. walka na argumenty np. palacz trwki ma wiedzę na temat szkodliwości tytoniu my zaś musimy mieć jeszcze więcej argumentów na temat szkodliwości palenia trawki i palenia w ogóle

2. Metody wpływu sytuacyjnego

- zmiana już istniejącej sytuacji

- podtrzymywanie pożądanych elementów sytuacji a zignorowanie niepożądanej sytuacji

- tworzenie nowych sytuacji np. zajęć lekcyjnych, pogadanki typu BIG BROTHER, BAR ( zabawa a te programy na zajęciach )

3. Metody karania i nagradzania

- odebranie nagrody jest karą

- jeśli jest taka możliwość należy częściej stosować nagrody niż kary

- konsekwencją kary jest złość, agresja, zbuntowanie, występuje tzw. REAKTYWACJA czyli opór psychologiczny, niechęć do współpracy

KARA – zmniejszenie prawdopodobieństwa złego zachowania

- kara ma zmodyfikować zachowanie osoby

- kara musi być adekwatna do przewinienia

- stosowanie kar musi być umiejętne

- w stosowaniu kar należy być konsekwentnym

Zasady stosowania kar :

- zasada indywidualizacji

- zasada odpowiedniości czyli adekwatna do czynu

- zasada stopniowalności czyli kara nie może być stosowana „na wyrost”

- kara musi być dotkliwa aby przyniosła pożądany efekt

- zasada konsekwencji

- kary i nagrody mają uświadomić skutki zachowania

3. Metody grupowe

1. metody samorządu

2. grupy zajęciowe – np. warsztaty – nauka robienia na drutach itp.

4. Metody zorganizowane :

- szkoła ma istotną funkcję wychowawczą i korekcyjną

- praca

- rekreacja np. wyładowująca napięcie podczas gry w siatkówkę

5. Metody psychokorekcyjne - wszystko zależy od aktywności człowieka np.

* werbalna – słowa

* niewerbalna – pantomima

* drama – osoba odtwarza coś co się wydarzyło w warunkach bezpiecznych

* muzyko – korekcja

* biblioterapia – wykorzystanie literatury

* ergoterapia – nauka podstawowych czynności dotyczących dnia codziennego

* relaksacja

6. Metody lecznicze :

1. farmakoterapia

• POSTAWA to względnie stałe ustosunkowanie się rzeczy, osoby itp., może być czynna lub bierna, wynika z zachowania, tonu głosu, myślenia, poznania, działania

• POSTAWA ma 3 rysy :

- dotyczy wartości - postawa negatywna lub pozytywna

- postawa spójna

- postawa złożoności – mniej lub bardziej złożona np. ile wiedzy posiadamy na temat jakiejś osoby

Charakterystyka działań CELOWOŚCIOWYCH :

1. diagnoza sytuacji, człowieka

2. uzasadnienie diagnozy

3. konstrukcja programu oddziaływania

4. realizacja przygotowanego projektu

5. sprawdzenie skutków

Proces resocjalizacji ma charakter celowości :

- diagnoza

- konstrukcja IPR (Indywidualny Program Resocjalizacji)

- wdrożenie IPR

- dokonanie okresowej oceny; okresowe sprawdzenie efektów w celu dokonania korekty w procesie resocjalizacji

- dokonanie diagnozy końcowej

- na podstawie końcowej diagnozy możemy próbować przewidzieć czy np. osoba jest dostosowana do społeczeństwa czyli prognozujemy, przewidujemy

Zadania IPR :

- usunąć przyczyny niedostosowania społecznego

- powinien starać się naprawić stan osobowości podopiecznego

- powinien utrwalać pozytywne rezultaty oddziaływań resocjalizacyjnych

- powinien wdrażać do samowychowania

- powinien określać warunki, środki, metody oddziaływania

Cele programu resocjalizacji :

1. etapowe – dokonujemy w trakcie procesu resocjalizacji aby zmienić, poprawić np. obowiązki, szkołę

2. końcowe – efekt

Cele indywidualne, stopniowe np. pisanie listów do rodziny.

02.10.2005

Temat :

NIEDOSTOSOWANIE SPOŁECZNE.

Rola dziecka w rodzinie dysfunkcyjnej :

1. rola maskotki

2. rola bohatera

3. rola kozła ofiarnego

4. rola dziecka wycofanego

Powodem przyjęcia przez dziecko którejś z w/w ról jest ukrycie sytuacji panującej w rodzinie.

W/w role są negatywne, służą jedynie w przetrwaniu trudnej sytuacji, mechanizmy obronne służą poprawieniu samopoczucia.

Reguły panujące w rodzinach dysfunkcyjnych :

1. NIE MÓW np. o tym, że ojciec jest pijany

2. NIE CZUJ np. po jakimś czasie osoba nic już nie odczuwa, jest „Zamrożona”

3. NIE UFAJ np. dziecko traci zaufanie do ojca, który nie dotrzymuje swoich obietnic

4. NIE BAW SIĘ

KOZIOŁ – charakterystyczne cechy tej postawy :

- próba naszej cierpliwości

- nie można takiej osoby „przekreślać”

- są to osoby nadpobudliwe, dosyć agresywne, impulsywne

- to tzw. „Jeże”, które potrafią dotkliwie skrzywdzić innych a mimo tego jest dzieckiem czułym, miękkim, płaczącym – jest w nich wiele lęku, niepokoju

- to osoba bardzo wrażliwa na własnym punkcie

- to osoba nie cierpiąca zakazów ( należy mówić co mają zrobić )

- osoby te mają wiele energii, którą muszą w jakiś sposób wyładować np. poprzez uprawianie sportu

- kozioł ofiarny potrzebuje indywidualnej uwagi np. nauczyciela

- osoba taka najpierw zrobi coś a potem dopiero pomyśli ( należy więc pracować nad jego refleksją )

- osoby z postawą kozła ofiarnego należy karać bardzo ostrożnie, tzn. w krótkim czasie nie należy stosować kilku kar np. kilku jedynek w ciągu dnia za złe zachowanie – kary powinny być stosowane stopniowo

- osoba taka powinna usłyszeć, że jest przez nas akceptowana taka jaką jest jednak nie tolerujemy jej złego zachowania

- należy pracować nad taką osobą wspólnie z grupą np. klasą aby zaakceptowała jednostkę zwaną ”kozłem ofiarnym”

Zalecenia dla „kozła”:

• Ukierunkować energię

• Nie przekreślać od razu

• Nie akceptujemy zachowania a nie osoby

• Potzrba kontaktu indywidualnego, wtedy są grzeczne

• Stopniowe wprowadzanie do grupy

• Kozioł nie lubi zakazów, lepiej stosować nakazy

BOHATER – cechy:

• Osoba najstarsza w rodzinie, dbająca o nią, próbująca na nią zarobić

• Uczy się bardzo dobrze, ambitna

• Posprząta po sobie, każdemu pomoże – „mały dorosły”

• Nie pozwala sobie na błędy,

• sztywna w zachowaniu, brak spontaniczności, nie potrafi się bawić

• nie docenia swoich sukcesów

Zalecenia dla „bohatera”:

• obowiązki adekwatne do wieku rozwojowego

• zachowania równowagi między pracą, obowiązkami a zabawą

• uczenie spontaniczności

• ma prawo do popełniania błędów, które się zdarzają

• nauczanie proszenia o pomoc starszych

DZIECKO WYCOFANE – cechy:

• dziecko zamknięte w sobie, mające swój własny świat

• dyslektyk, z wadą wymowy, otyłe, z specyficznym zapachem – z kompleksem

• grupa mu dokucza, robi kawały, wyzywa

• dziecko stoi na uboczu, przypisują mu niższą inteligencję

• nie docenia swoich sukcesów

Zalecenia dla „dziecka wycofanego”:

• opracowanie metody by grupa zobaczyła że osoba ma swoje dobre strony

• nie zmuszać na siłę do uczestnictwa w zajęciach, - zachęcać

• trzeba zadbać o jego higienę

• dawanie mu więcej czasu na myślenie

• jak robią pracę to trzeba ją omówić

• trzeba chwalić i uwypuklać jego dobre stronny ale nie oceniać i krytykując tylko OPISYWAĆ wykonanie pracy

BŁAZEN, MASKOTKA – cechy:

• osoby cechujące się nieadekwatnością reakcji do sytuacji /ma być poważny jest wesoły/

• szukają ciepła, przytulają się

Zalecenia dla „błazna”

• pokazanie że mogą być sobą

• pokazanie normy sytuacji i jak powinna się zachować

• nauczyć wglądu w swoje uczucia i je rozpoznawanie

• wyrażanie swoich uczuć

• poznawanie nowych metod by były atrakcyjne dla dzieci

• metody muszą być aktywne

• rówieśnicy z danego kręgu np. alkoholowego, przemocy w rodzinie

• w grupie nie powinno być rodzeństwa by się nie wstydziło opisać swojego problemu

• metody pracy uzależnione od wieku rozwojowego dziecka

Przyczyny odgrywania różnych ról to : inteligencja, doświadczenie, pobudliwość, siła układu nerwowego, które to dziecko w rodzinie. Itp..

Role mogą się przeplatać, np. w domu „bohater” a w szkole „ kozioł”.

SPRAWCY PRZEMOCY

Na przemoc możemy spojrzeć z perspektywy:

1. moralna

2. prawna

3. psychologiczna

4. społeczna

Kryteria /4/ przemocy:

1. nie ma równowagi sił /kobieta-mężczyzna, dziecko-dorosły/

2. intencji /bicie kogoś dla jego dobra/

3. naruszanie praw drugiej osoby

4. szkody /fizyczne, psychiczne/

Cykl przemocy:

1. narastanie napięcia

2. akr przemocy

3. miodowy miesiąc

Mechanizm prania mózgu:

1. sprawca narzuca swój kodeks –decyduje o wszystkim

2. pokazuje swoją wszechwładze

3. sprawcy są „superczarusiami” komunikatywny, wesoły

4. odizolowuje ofiarę od wszystkich

5. upokażanie, zdegradowanie ofiary

6. okazywanie przychylności i ludzkiej twarzy

7. groźby, pozostawianie w niepewności, wykorzystanie słabych stron ofiary

8. Ofiara nie ma dokąd pójść

Ofiara przestępstwa jest niekonsekwentna w działaniu. Do podjęcia pewnych decyzji musi „dorosnąć”. Takiej osobie nie czującej się bezpiecznie trudniej pomóc.

Sposoby pomocy ofiarze przestępstwa:

• Interwencja /wspieranie się rodziną, ultimatum/

• Terapia /zmuszenie sprawcy do leczenia/

• Sprawa karna /udowodnienie że sprawca źle postępuje/

• Dochodzić separacji lub rozwodu.

Charakterystyka sprawców przemocy:

1. Niska samoocena i poczucie niedostosowania

2. poczucie izolacji i braku wsparcia przez społeczeństwo

3. brak umiejętności społecznych i asertywności

4. zaburzenia psychiczne takie jak lęk i depresja

5. nadużywanie alkoholu/lub narkotyków

6. słaba kontrola impulsów i zachowania antyspołeczne

7. zaborczość zazdrość, lęk przed porzuceniem

8. zrzucanie winnych na innych, podsycanie sporów, okazywanie agresji, przemocy w odpowiedzi na prowokację

9. brak empatii w stosunku do zależnej ofiary, co może być uwarunkowane złym stanem zdrowia fizycznego lub psychicznego, problemami seksualnymi lub uszkodzeniami w czasie życia płodowego lub okołoporodowego

10. przeniesienie złości spowodowane niezadowoleniem pracy, stresem w pracy lub niedawnym, niekorzystnym wydarzeniem życiowym np. śmierć dziecka, rozwód

11. problemy społeczno-ekonomiczne takie jak bezrobocie, złe warunki mieszkaniowe, trudności finansowe

12. Doświadczanie przemocy w dzieciństwie

13. stosowanie, groźby, przemocy lub używanie broni

14. wyznają często tzw. Tradycyjne wartości i podział ról w związku kobieta-mężczyzna

Przyczyny wystepowania zaburzeń psychicznych:

1. zaburzenia osobowości

2. zaburzenia spowodowane stosowaniem substancji psychoaktywnych

3. zaburzenia w przebiegu chorób somatycznych, organiczne i upośledzenie umysłowe

4. zaburzenia zachowania

5. zaburzenia preferencji seksualnych

6. zaburzenia adaptacyjne

7. zaburzenia afektywne czyli nastroju

8. zaburzenia psychotyczne z kręgi schizofrenii, urojeniowe

ŹRÓDŁA PRZEMOCY

Model ekologiczny /najpełniejszy/, składa się z:

• mikrosystem /wszystko to co zależy od samej osoby/

• mezosystem /jak rodzina postępuje ze sprawcą- sztywne role społeczne

• endosystem /wspieranie przemocy przez instytucje – szkoła, wojsko, media, kościół

• makrosystem /pokazuje jak społeczeństwo, mity podtrzymują przemoc

Szkoła Kofelda powstała w 1928 r. w Kopenhadze dla wykolejonyc społecznie osób np. bezdomnych, nieporadnych itp..

Zasoby możemy podzielić na

1. zewnętrzne – wewnętrzne

2. wyzwalające-zniewalające

Ad 1 zewnętrzne – wyzwalane bodzce oddziaływają na zewnątrz

Wewnętrzne – wyróżniamy obszary:

• ciało

• umysł

• emocji

• zachowanie

• struktura „ja”

Zjawisko WIKTYMIZACJI

– proces stawania się ofiarą i składa się z 3 stopni:

1. Zaburzenia utrwalonych przekonań na temat własny i świata

• Skrócenie perspektywy czasowej

• Utrata poczucia bezpieczeństwa

• Czuje się jak małe dziecko

• Pragnienie wycofania się, izolacji od ludzi

• Przeżywanie bezsilnego gniewu, złości i lęku

2. Wtórne zaniechanie /powodowane przez niewłaściwą reakcją otoczenia – niewiara, zaprzeczenie, pomniejszenie, obwinianie ofiary, piętnowanie, odmowa pomocy.

• Kwestionowanie prawdziwości opowieści ofiary

• Zaprzeczanie i pomiejszanie doświadczeń ofiary przez inne osoby

• Obwinianie ofiary

• Odmawianie pomocy ofierze

• Sugerowanie chęci zysku

3. Przyjmowanie tożsamości ofiary

• Myślenie o osobie jako osobie skazanej na bycie ofiarą

• Nietolerancja na własne błędy /samopiętnowanie się/

• Zaprzeczanie trudnościom osobistym

• Poniżanie się i tworzenie z tego własnej filozofii życia

• Myślenie w kategoriach „wszystko albo nic”

• Negowanie podstawowych praw osobistych

DIAGNOZA W SOCJOTERAPII

Socjoterapia – oddziaływanie na podopiecznych poprzez grupę, zorganizowana praca w grupie, z grupą.

Kierujemy na tą terapię osoby, które mają zaburzenia zachowania będącymi pewną regułą, stylem zachowania

Zalety:

• Pozwala dokonanie diagnozy wieloaspektowej z punktu widzenia osoby diagnozowanej

• Strukturyzuje obserwacje naszego podopiecznego

• Analizuje zachowanie podopiecznych

• Pozwala zaplanować sposób oddziaływania, korekcji nieporządanych postaw

Cechy charakterystyczne dla zaburzeń zachowania:

1. nieadekwatnośc /Błazen/

2. sztywność /1 sposób reagowania/

3. szkodliwość zachowania /dla ich samych i otoczenia/

4. towarzyszą negatywne emocje

Potencjały mogące wpłynąć na zachowanie podopiecznych:

1. wiara we własne siły

2. wiedza /powinna być adekwatna do wieku/

3. pamięć

4. procesy intelektualne

5. kompetencje społeczne

6. świadomość wsparcia społecznego

Skutki/konsekwencje urazów:

1. zaburzenia sądu

2. zaburzenia zachowania

3. zaburzenia sfery uczuć

Obrzary /4/ w diagnozie socjoterapeutycznej:

1. ja-rówieśnicy /radzenie sobie w kontaktach z rówieśnikami/

2. ja-zadanie /radzenie sobie z zadaniem/

3. ja-ja /poczucie wartości, samoocena/

4. ja-dorośli /formułowanie potrzeb, wstydliwość…/

34