Kanony piękna ciała na przestrzeni dziejów

• Starożytny Egipt: bandażowanie głowy niemowląt z rodziny faraona

• Nefretete, Egipt, była żoną Echnatona z XVIII dynastii

Agata Esnekier Twarz idealna – Nefertiti i Maska Marquardta

• Dama z Uruk – wapienna maska, odnaleziona w świątyni Inany w Uruk. Prawdopodobnie przedstawia boginię. Datowana jest na III tysiąclecie p.n.e.

• Dama z Uruk- ideał piękna sprzed 5 tysięcy lat

• „Ta twarz powiedziała mi o przeszłości, o Sumerach, o duszy ludzkiej więcej niż setki mądrych książek i rozpraw naukowych. W tym kawałku marmuru zaklęte zostało po wsze czasy życie. I triumf życia, i triumf piękna nad wszystkim, co przemija!” Marian Bielicki

• twarz Nefertiti, znaną z urody żona Echnatona, młodszą od Damy z Uruk o około 1600 lat. Jeśli pominąć zbyt wysoko umieszczone brwi, maska pasuje do niej niemal idealnie. Jest to jeden z portretów przywoływanych przez Marquardta w celu udowodnienia uniwersalnego charakteru opracowanej przez niego maski.

Starożytny Egipt

• Rozjaśnianie twarzy: pudrowanie ochrą, malowanie złotą i białą farbą

• Malowanie brwi: galenit (minerał o ołowiano-szarym odcieniu)

• „kocie oko”- na powiekach za pomocą mokrego patyczka i proszku na bazie związków ołowiu lub malachitu

• Tuszowanie rzęs- mieszanka sadzy, oliwy, białka

• Malowanie ust- pasta cynobrowa; lub sproszkowane karminowe pancerze chrząszczy i mrówek

Starożytna grecja

• Pitagoras jako pierwszy badał zasady tworzenia piękna, które utożsamiał z proporcjonalnością. Wraz z nim zrodziło się przekonanie, że natura odzwierciedla pewien ład, gdyż realizuje prawa matematyczne.

• To jemu lub jego uczniom przypisuje się odkrycie tzw. złotej proporcji, sectio aurea, nazywanej też złotym podziałem lub złotym cięciem. W ten sposób określa się stosunek, który tworzy się na odcinku AB, kiedy – przedzielony punktem C – AB jest wobec AC jak AC wobec CB. Stosunek ten nazywa się złotą liczbą i oznacza grecką literą Φ, a wynosi on w przybliżeniu 1.62.

• „boskie proporcje”- V w.p.n.e.Hippasus wyrysował złoty podział /łac. Sectio aurea/

• Pępek człowieka z idealnymi proporcjami dzieli wysokość jego ciała na dwie części i całość jego wzrostu ma się do jego większe części tak jak ta większa część do mniejszej

• Stosunek ten można przedstawić w postaci „złotej liczby”, czyli nieskończonego ciągu cyfr: 1,61803398874989…..

• pitagorejskim złotym cięciu, polegającym na takim podziale odcinka, by stosunek mniejszej części do większej był równy stosunkowi większej części do całości. Można ją opisać przy pomocy matematycznej formuły, która po wyliczeniu daje iloraz 0,618:0,382. Ujmując regułę złotego podziału procentowo — stosunek ten można wyrazić w przybliżeniu wartościami 62% : 38%.

• Boska Proporcja, czyli liczba φ jest fundamentalną jednostką, którą posługuje się natura, wyrażając swą perfekcyjną harmonię. Jest obecna m.in. w strukturze słonecznika, szyszki i muszli ślimaka. Lilie mają 3 płatki, jaskry 5, nagietki 13, astry 21 a większość stokrotek po 34, 55 lub 89. Trudno spotkać inne liczby poza podwojeniem wymienionych. Liczby 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89 stanowią początek ciągu Fibonacciego. Tarcza słonecznika, podobnie jak stokrotek i wielu innych kwiatów, ma układ dwóch rodzin wzajemnie nakładających się na siebie spiral, jedne nawijają się zgodnie z ruchem zegara, drugie w kierunku przeciwnym. Liczba spiral zależy od gatunku słonecznika.

• posągi, takie jak Apolla Belwederskiego (Leochares) i Wenus z Milo - są wedle opinii niektórych znawców we wszystkich szczegółach zbudowane w oparciu o zasadę złotego cięcia.

• Zasadę tą zastosował Michał Anioł w rzeźbie Dawida

Starożytna Grecja

• starożytni Grecy powzięli myśl, że piękno jest warunkiem doskonałości i najwyższej sztuki. pitagorejczycy twierdzili, że polega na właściwej proporcji i harmonijnym układzie części. Nazwali je proporcją, „symmetrią”, harmonią, ładem. Widzieli w pięknie tajemnicę sztuki, zwłaszcza muzyki, o której mówili, że jest dziełem bogów, dając w ten sposób wyraz jej doskonałości.

• Grecy pojęcie piękna rozumieli szeroko, określając nim wszystko co cenne, co się podoba, co godne uznania i wyboru. „Kalos” — piękne znaczyło dla nich mniej więcej to samo, co „kagatos" — dobre, oznaczało nie tylko rzeczy zmysłowe, ale także umysłowe, nie tylko piękne ciała czy wazy, ale także piękne charaktery i piękne prawa. Grecy stawiali piękno obok prawdy i dobra, zapoczątkowując triadę: „prawda — dobro — piękno”.

• Hipokrates uważał, że na podstawie wyglądu człowieka można ustalić jego stan zdrowia. Sama twarz może wiele o tym powiedzieć. Do historii medycyny przeszło też tzw. oblicze Hipokratesa (łac. facies Hippocratica), które jest oznaką zbliżającej się śmierci. Twarz Hipokratesa odznacza się: zaostrzonymi rysami, wydłużonym nosem, wpadniętymi oczami, zapadniętymi policzkami, ziemistą cerą, spieczonymi ustami.

• Hipokrates zalecał upiększającą maść z wątroby jaszczurki, wina i oliwy

• Rozjaśnianie włosów- stosowanie płukanek, posypywanie włosów sproszkowanym złotem

• Pomadki- z dodatkiem mielonych pereł

• Skóra ramion- malowana na biało

Antyczna Grecja i Rzym

• Ideał proporcji ciała

• Kanon piękna stworzony przez Polikleta, Mirona, Lizypa, Praksytelesa

• Młodzi, zdrowi, proporcjonalnie i atletycznie zbudowane osoby, ale różne proporcje

• Durer: piękno ma wiele odmian i przyczyn

Poliklet

• traktat Kanon (gr. miara, reguła, wzorzec), według którego stopa powinna być równa 1/6 ciała, głowa – 1/8, dłoń 1/10, natomiast wszystkie te wielkości powinny być wielokrotnościami modułu, którym była długość palca u ręki.

• matematyczne proporcje, którymi szczególnie interesował się artysta, posługując się długością głowy, palca czy nosa jako jednostką miary
  - Doryforos  był raczej modelem, ideałem człowieka, niż kimś realnym.

• Poliklet pisał: „Piękno tkwi w proporcji nie żywiołów, lecz części ciała, to jest w proporcji palca do palca, palca do przegubu, jego dłoni do dłoni, jej do łokcia, łokcia do ramienia, wszystkich tych części jednych do drugich”.

• W V w. p.n.e. Poliklet napisał rozprawę zatytułowaną Kanon, w której podał następującą zasadę:, aby proporcje ciała były idealne, wysokość postaci powinna wynosić siedem i pół głowy.

• Rzeźby pochodzące z pewnego okresu V w. p.n.e. mają czoło niższe a dolną część twarzy dłuższą. Poliklet wrócił do podziału twarzy na równe części

• Ciało w tych rzeźbach zostało podzielone na 7 identycznych modułów

• Atletyczna, mezomorficzna budowa ciała

• Ideał budowy męskiego ciała

• Diadumenos, Poliklet
  V w.p.n.e

• Kanonowi piękna Polikleta swój ideał przeciwstawia Lizyp (IVw.p.n.e.)

• Kanon: „normalna” figura męska w rzeźbie Apoksymenosa, delikatniejsza figura, mniejsza głowa

• Lizyp (350 r. – 300 r. p.n.e.) - nadworny portrecista Aleksandra Wielkiego 

• - najbardziej wszechstronny rzeźbiarz tego okresu
  - mistrz techniki brązownictwa
  - twórca nowego kanonu ciała ludzkiego o proporcjach smuklejszych niż kanon Polikleta

• - posąg atlety  - Apoksyomenosa
  - kontrapost mocniej zaakcentowany

• - muskulatura przedstawiona zaś w sposób bardziej realistyczny, z uwypukleniem mięśni obciążonych i podkreśleniem odpoczywających niż w dziełach Polikleta

• Kanon- potężna, atletyczna postać Heraklesa Farnese- a hipertroficzną (Lizyp) muskulaturą i wymiarami

• Niecałe sto lat po Poliklecie: Praksyteles - sformułował kanon „ośmiu głów”, Leochares — kanon „ośmiu i pół głowy”, a Lizyp - zwiększył kanon do „dziewięciu głów”3.

• Grecy obserwowali, jakie proporcje ma prawidłowo zbudowany człowiek, był to więc - jak go nazywa Panofsky - „kanon antropometryczny”

• Praksyteles – Apollo z jaszczurką

• - jego rzeźby to wizerunki “pięknych bogów”

• - postacie greckich bogów jako młodych, pięknych osób o trochę sennym, zamyślonym spojrzeniu

• - miękka linia rzeźb
  - dbałość o detal
  - eleganckie, pełne zmysłowego piękna 

• - stworzył on także własny styl w przedstawianiu twarzy, na których obliczach maluje się zmęczenie oraz refleksja, także na rzeźbach herosów

• - delikatny liryzm, pewna poetyckość rzeźb

• Praksyteles: Afrodyta Knidyjska- rzeźba bogini wykonana z paryjskiego marmuru. Postać kobiety na posągu lekko pochyla się do przodu i na bok, zakrywając część ciała prawą dłonią, w geście skromności wielokrotnie powtarzanym później w licznych aktach. Wyraz jej twarzy stanowi syntezę delikatności, godności i frywolności, ze szczegółami bardzo lekko zaznaczonymi i subtelnym potraktowaniem skóry, tworzącym piękny kontrast świateł i cieni.

• Kanon idealnej budowy ciała kobiety wg Praksytelesa (375-330p.n.e.) Starożytna Grecja- Afrodyta z Knitos (atletyczna budowa ciała)

• Kanon rzeźbiarzy obejmował proporcje nie tylko całego ciała ludzkiego, ale także jego części, w szczególności proporcje twarzy. Dzielili twarz na trzy różne części: czoło, nos, usta z brodą.

• Antyczny Rzym- Wenus

Cztery typy Wenus

• Figurka z okresu paleolitu — Wenus z Willendorfu uosabia kult przyrody, ziemi i płodności, które dla ówczesnych ludzi były wartościami fundamentalnymi. Stąd wizerunek kobiety o pełnych kształtach, sytej i płodnej.

• Rzymska Wenus z Milo, inspirowana posągiem Afrodyty, jest hołdem złożonym przez artystę pięknu samej postaci, jej harmonii i wyważonym proporcjom; owocem poszukiwań starożytnych filozofów, matematyków i artystów.

• Wenus El Greca, ukazana jako żona Wulkana, przejawia emocje — zwraca się ku człowiekowi — partnerowi.

• współczesna japońska figurka Manga, stylizowana na Wenus, jest sztucznym tworem erotycznej fantazji; produktem skierowanym do konsumpcyjnego społeczeństwa

• Sandro Botticelli (1445-1510r.)

Średniowiecze

• Okres degradacji ciała

• Ciało niezbędne (niestety) opakowanie dla duszy

• W sztuce sakralnej: ciało symbolizuje ascezę, ból, rozpacz, chorobę

• Kościół katolicki- stosowanie środków upiększających- szatański wymysł pogan

• Kosmetyka zeszła do podziemi

• Bladość- wybielanie skóry mąką owsianą i białym ołowiem lub kadzidłem i mlekiem

• Depilacja- wapno z wodą lub moczem

• Malowanie warg- korą i korzeniami orzechowca lub krwią węża

Renesans

• Powrót do ideałów starożytności/ antycznych ideałów piękna ciała

• Leonardo da Vinci: podstawowy moduł idealnej sylwetki- długość głowy, która powinna się 8x zmieścić w długości ciała

• Swój kanon wpisał w krzyżu św. Andrzeja

• 1490, Leonardo da Vinci, Człowiek witruwiański, Galleria dell’ Accademia, Wenecja.

• Wpisanie ciała mężczyzny w dwie symboliczne figury: koło i kwadrat miało być drogą do odnalezienia idealnych proporcji i harmonii, dowodzącej związku człowieka z naturą.

• Leonardo da Vinci: „Jeżeli chcesz rzeźbić swoje figury zawsze na ten sam wzór, wiedz, że ich nie odróżnisz między sobą, czego nie ma w naturze”

• Albrecht Durer w swoim kanonie zastosował metodę analizy morfologicznej opartą na opracowanym diagramie części ciała

• Ideał przedstawił w postaci „Ewy”, modułem stała się długość głowy łącznie z szyją, która powinna się 7x mieścić w długości ciała

• Natalia Jakóbiec dokonała analizy profili wybranych, typowych dla danej epoki wizerunków twarzy męskich, pochodzących z okresów: starożytności, średniowiecza, renesansu i baroku.

Natalia Jakóbiec Porównanie profili wizerunków męskich 1. kanon

Natalia Jakóbiec Porównanie profili wizerunków męskich 2. indywidualizm

XVIII

• Poszukiwanie wzajemnych, numerycznych proporcji poszczególnych jego wymiarów

• A. Giovanni (1878) stworzył średni typ „idealnego człowieka”- wzrost nie odgrywa roli, ważny jest obwód klatki piersiowej (1/2 wzrostu); wysokość klatki piersiowej (1/5 jej obwodu); wysokość brzucha (2/5 obwodu klatki piersiowej); odległość od wyrostka mieczykowatego do pępka powinna być taka sama jak od pępka do kości łonowej itd.

• w XVIII wieku obok piękna zaczęły dominować inne idee: idee wdzięku, subtelności, wzniosłości i zgodności z celem, czyli odpowiedniości.

• istnieje wiele odmian piękna

• negujące piękno jako wartość obiektywną

• W roku 1725 Hutcheson pisał, że wyraz „piękno” oznacza tylko wyobrażenie, jakie mamy w sobie.

• rozpoczął się upadek idei piękna, piękno potraktowane jako poczucie osobiste, jako subiektywna reakcja jednostki

XIX i XX

• G. Gicesku (1966) przedstawia swój kanon oparty na proporcjach między długościowymi i szerokościowymi wymiarami ciała a wzrostem

• W XIXw. Pojawia się sceptycyzm co do pojęcia idealnej morfologicznej normy, pojawia się pojęcie średniej normy typologicznej

• Darwin (1859): proces formowania się człowieka cały czas trwa, nie ma identycznych ludzi, nawet wśród te samej rasy, a w wymiarach ciała ludzkiego można obserwować duże różnice

• 4 podstawowe typy:

• Nordyczny

• Śródziemnomorski

• Armenoidalny

• Laponoidalny

• Quetelet (1835)- na podstawie średnich arytmetycznych z danych tworzy „średniego człowieka”

• Tab. 9: Wartość wskaźnika otyłości

Karina Gniłka, Porównanie wizerunków Marilyn Monroe i Pięknej Madonny

• Profil Pięknej Madonny cechuje wypukłe czoło, długi nos, mocniej podkreślona broda niż usta. Profil Marilyn Monroe cechuje lekko zaokrąglony, zadarty nos oraz wyraźnie zarysowane usta.

Obecnie

• Paryża, Londynu, Berlina, Wiednia, Rzymu

• Piękno jest to pojęcie „otwarte”, którego niepodobna zdefiniować

Zmiany wzorców ciała

• Porównanie parametrów budowy ciała modelek Playboya

• Od roku 1950 modelki stają się coraz wyższe, masa ciała pozostaje ta sama, zwiększa się szczupłość

• Zmniejszał się rozmiar biustu i bioder, zwiększał talii

• Są one bardziej tubulatne (cylindryczne)i szczuplejsze

• Zatrzymał się trend szczupłości modelek