Dla hałasu i drgań mechanicznych wymagania określone zostały w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne Dotyczą one:

• poziomu i rodzaju narażenia, włącznie z narażeniem na hałas impulsowy lub drgania mechaniczne przerywane i powtarzające się wstrząsy;

• czasu trwania narażenia, w tym czasu pracy w godzinach nadliczbowych, oraz obowiązującego u pracodawcy systemu i rozkładu czasu pracy;

• wartości NDN (dla hałasu - 85 dB) oraz wartości progów działania dla hałasu (80 dB) lub drgań mechanicznych;

• skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników,

• skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, wynikających z interakcji między hałasem i drganiami mechanicznymi;

• informacji na temat poziomu emisji hałasu lub drgań mechanicznych, dostarczanych przez producenta środków pracy;

• informacji uzyskanych w wyniku profilaktycznych badań lekarskich pracowników;

• skutków dla zdrowia i bezpieczeństwa pracowników, wynikających z interakcji pomiędzy hałasem i substancjami chemicznymi o działaniu szkodliwym dla narządu słuchu (substancjami ototoksycznymi), jeżeli umożliwia to stan wiedzy technicznej i medycznej;

• dostępności środków ochrony indywidualnej przed hałasem lub drganiami mechanicznymi o odpowiedniej charakterystyce tłumienia;

• wpływu niskich temperatur i zwiększonej wilgotności na pracowników narażonych na działanie drgań mechanicznych, a szczególnie drgań miejscowych.

W ocenie ryzyka zawodowego występującego przy ręcznych pracach transportowych, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych, należy uwzględnić:

• charakterystykę przemieszczanego przedmiotu - jego masę, rodzaj i położenie środka ciężkości (również możliwości jego uchwycenia),

• warunki środowiska pracy - w tym temperaturę i wilgotność powietrza oraz poziom czynników szkodliwych dla zdrowia. Istotna są także: przestrzeń pracy (jeśli jest ograniczona to będzie wpływać na postawę przy pracy), stan nawierzchni, po której przemieszczany jest ładunek, bardzo gorące lub zimne obiekty na stanowisku pracy; niewystarczające oświetlenie,

• organizację pracy - w tym stosowane sposoby wykonywania pracy (ze szczególnym uwzględnieniem zadań o wysokiej powtarzalności czynności i zadań wymagających sięgania na dużą odległość, skręcania tułowia oraz przenoszenia przedmiotów na duże odległości),

• indywidualne predyspozycje pracownika, takie jak: sprawność fizyczna, stan zdrowia (również wzrost, co jest ważne przy zespołowym przenoszeniu ładunków oraz płeć i wiek, które są istotne ze względu na zróżnicowane normatywy higieniczne dotyczące masy przemieszczanego ładunku).

W przypadku ręcznych prac transportowych, do ich bardziej szczegółowej analizy stosowane mogą być dwie proste metody:

• - MAC - brytyjskie karty oceny ręcznych prac transportowych,

• - KIM - niemiecka metoda wskaźników kluczowych dla czynności podnoszenia, przenoszenia, pchania i ciągnięcia.

W ocenie ryzyka zawodowego stwarzanego przez czynniki biologiczne (zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki) należy uwzględnić m.in.:

• klasyfikację i wykaz szkodliwych czynników biologicznych,

• rodzaj, stopień oraz czas trwania narażenia na ich działanie,

• informację na temat: potencjalnego działania alergizującego lub toksycznego choroby, która może wystąpić w następstwie wykonywanej pracy, stwierdzonej choroby, która ma bezpośredni związek z wykonywaną pracą.

SZACOWANIE POZIOMU RYZYKA ZAWODOWEGO.

Celem tego etapu jest określenie niepożądanych następstw aktywizacji zagrożeń oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia.

Wykorzystać do tego celu można jedną z prostszych metod szacowania, zawartą w Polskiej Normie PN-N-18002 (styczeń 2000 r.) Jest to metoda szacowania poziomu ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej.

Obok niej występują inne metody: szacowania w skali pięciostopniowej, wstępnej analizy zagrożeń (PHA), analizy bezpieczeństwa pracy (JSA), wskaźnika ryzyka (RISK SCORE), grafu ryzyka.

Bardzo często metody te uwzględniają kryteria dopuszczalności ryzyka zawodowego, pozwalające na określenie, do jakiego poziomu ryzyko występujące na stanowisku pracy można uznać za akceptowalne.

Jeśli chodzi o metodę szacowania poziomu ryzyka zawodowego w skali trójstopniowej. Podano w niej określenia, kiedy możliwe skutki występujących zagrożeń uważa się za małe, średnie lub duże, jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia tych skutków (na trzech poziomach: małym, średnim i dużym) i w konsekwencji z ryzykiem na jakim poziomie mamy do czynienia (z kryterium dopuszczalności ryzyka).

I tak:

Następstwa zagrożeń są małe, gdy oznaczają urazy lub choroby nie powodujące długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy; a jedynie czasowe pogorszenie stanu zdrowia. Przykłady: niewielkie stłuczenia i zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy itp.

Następstwa zagrożeń są średnie, gdy oznaczają urazy lub choroby powodujące niewielkie, ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości związane z okresami absencji. Przykłady: zranienia, oparzenia II stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna) itp.,

Następstwa zagrożeń są duże, gdy oznaczają urazy lub choroby powodująceciężkie i stałe dolegliwości i/lub śmierć. Przykłady: oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma itp.

Prawdopodobieństwo wystąpienia następstw zagrożeń jest małe, gdy nie powinny one wystąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

Prawdopodobieństwo wystąpienia następstw zagrożeń jest średnie, gdy mogą one wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

Prawdopodobieństwo wystąpienia następstw zagrożeń jest duże, gdy mogą one wystąpić wielokrotnie podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

Powyższe kryteria znajdują najlepsze zastosowanie w przypadku narażeń na: czynniki mechaniczne w środowisku pracy, np. wirujące, nieosłonięte części maszyn, śliską, zabrudzoną, nierówną nawierzchnię, nieosłonięte, niezabezpieczone przewody elektryczne itp.

W normie PN-N-18002 zawarto również zasady oceny ryzyka zawodowego dotyczącego występujących na stanowisku pracy czynników chemicznych, które mają określone takie parametry jak NDS (najwyższe dopuszczalne stężenie), NDSCh (najwyższe dopuszczalne stężenie chwilowe) i NDSP (najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe) Szacowanie ryzyka odbywa się na podstawie właśnie tych, charakteryzujących narażenie wielkości (patrz: norma PN-N-18002, załącznik A). Liczba takich czynników chemicznych jest jednak ograniczona, obecnie do 495.

W innych przypadkach możliwe jest zastosowanie uproszczonych metod oceny ryzyka zawodowego związanego z obecnością czynników chemicznych, które mogą być pomocnym narzędziem do początkowej oceny ryzyka i określenia niezbędnych środków ograniczających to ryzyko. W metodach tych zazwyczaj uwzględnia się ryzyko związane z występowaniem czynników chemicznych, pojawiające się w wyniku bezpośredniego kontaktu czynnika z ciałem człowieka, działania energii wytworzonej na skutek chemicznej reakcji, np. pożaru lub wybuchu.

Jeszcze inną metodą szacowania poziomu ryzyka zawodowego dla czynników chemicznych, znajdującą zastosowanie dla czynników niemających ustalonych wartości dopuszczalnych, jest metoda opracowana przez Komisję Bezpieczeństwa, Higieny i Ochrony Zdrowia w Pracy (przy Europejskiej Komisji Zatrudnienia i Spraw Socjalnych). Przy dokonywaniu oceny ryzyka tą metodą uwzględnia się trzy zmienne:

• podstawowe zagrożenie daną substancją chemiczną (na podstawie zwrotów R),

• skłonność do przedostawania się substancji do środowiska (lotność/tworzenie pyłów),

• ilość substancji użyta w ocenianej operacji .

Poziom ryzyka zawodowego jest określany w skali od 1 do 4 ze wskazaniem zalecanych działań prewencyjnych dla każdego z nich. Więcej informacji o tej metodzie wraz z poziomami ryzyka i działaniami korygującymi podano w opracowaniu pod red. W. M. Zawieski "Ryzyko zawodowe. Metodyczne podstawy oceny", wyd. CIOP, Warszawa 2007.

Podobnie jak dla czynników chemicznych, również dla hałasu opracowano w normie PN-N-18002, algorytm szacowania w skali trójstopniowej ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas, jako czynnik szkodliwy dla narządu słuchu. . Różnica polega na występowaniu NDN - najwyższego dopuszczalnego natężenia.

Narażenie na hałas można charakteryzować za pomocą:

• poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do 8-godzinnego dnia pracy (LEX,8h), lub odpowiadającej mu dziennej ekspozycji na hałas (EA, 8 h) lub alternatywnie, w przypadku hałasu oddziaływującego na organizm człowieka w sposób nierównomierny, w poszczególnych dniach tygodnia:

• poziomu ekspozycji na hałas odniesionego do tygodnia pracy (LEX, w), lub odpowiadającej mu ekspozycji tygodniowej (EA, w),

• maksymalnego poziomu dźwięku A - LA max,

• szczytowego poziomu dźwięku C - LC peak.

Załącznik B do normy PN-N-18002 podaje algorytm oszacowania, w skali trójstopniowej, ryzyka zawodowego związanego z narażeniem na hałas jako czynnik szkodliwy.

Źródłem zagrożeń zawodowych jest także, obok warunków środowiska materialnego, sposób wykonywania pracy - określony przede wszystkim parametrami technicznymi obiektów - m.in. konstrukcją, wymiarami, ale także organizacją i metodami pracy oraz zachowaniami pracowników.

Te zagrożenia, które wynikają z nieprzystosowania warunków pracy na danym stanowisku pracy do możliwości fizycznych konkretnego człowieka określa się mianem ergonomicznych czynników ryzyka lub biomechanicznych czynników ryzyka. Wśród nich wymienić można zagrożenia, warunkujące w znacznym stopniu powstawanie chorób wywołanych sposobem wykonywania pracy (dolegliwości mięśniowo-szkieletowych), takich jak:

• wymuszona pozycja ciała przy pracy (nienaturalne pozycje całego ciała i/lub segmentów ciała, np. pozycja skręcona, zgięta);

• używanie znacznej siły (nieakceptowane wartości w trakcie wykonywania czynności roboczej);

• powtarzalność ruchów (niekorzystna dla zdrowia ze względu na wysoką częstotliwość powtórzeń, czas trwania każdego ruchu oraz wykonywanie w pobliżu skrajnych położeń kątowych w stawach);

• niska temperatura (otoczenia i lub środków pracy);

Do ich oceny mogą być stosowane takie metody jak:

• OWAS - Ovako Working Posture Analysis System - metoda do oceny ryzyka zawodowego uwzględniająca pozycję ciała oraz siłę zewnętrzną i czas ich utrzymywania - czyli obciążenia statycznego (czego skutkiem mogą być dolegliwości układu mięśniowo-szkieletowego);

• REBA - Rapid Entire Body Assessment - metoda służąca do oceny obciążenia całego ciała; RULA - Rapid Upper Limb Assessment - metoda oceny obciążenia kończyn górnych;

• OCRA - zgodnie z Normą PN-N-1005-5 - metoda przeznaczona do oceny ryzyka zawodowego podczas wykonywania prac powtarzalnych za pomocą kończyn górnych.