Cz.3
GLOBALNE ŁAŃCUCHY
- Od globalnych łańcuchów produkcji (global commodity
chains GCC) do łańcuchów wartości;
- GCC – wywodzi się z paradygmatu systemu
światowego (rdzeń – peryferia) – opisuje sposób
organizacji światowego handlu i zmian historycznych/
regionalnych w jego obszarze (cykle);
- GCC- sieci procesów pracy i produkcji, których efektem
końcowym jest produkt;
-Na jednym końcu miejsce lokalizacji surowców na
drugim rynki końcowe;
- Łącznik pomiędzy dostawcami, producentami,
konsumentami;
_ Główne elementy GCC:
Struktury wkładu – wyniku (input-output) (relacje
dostawcy surowców –producenci –konsumenci);
_Rozkład geograficzny (distribution) (zmiany w
zależności od pojawiających się nowych rynków i
nowych firm wiodących);
_Struktury zarządzania (governance) (przepisy,
regulacje, podział władzy – detereminują
funkcjonowanie firm w GCC);
_Ramy instytucjonalne, zapewniające warunki dla
rozwoju (instytucjonalne normy, regulacje, polityki
publiczne etc. pozwalają firmom podporządkować sobie
inne.
Globalne łańcuchy wartości (global value chains GVC -
Gereffi et al. (2005):
W GTC nie jest istotny towar, ale relacje między
dostawcą a klientem – pokazane przez zaufanie, wzory
zachowań (face-to-face), możliwości technologiczne
dostawców;
Od krajowej do globalnej produkcji
Od lokalnych rynków do globalnych;
Od krajowej produkcji do globalnej;
Efekt:
- zmian strukturalnych w gospodarce;
- zmian form organizacyjnych i strategii KTNs;
- polityk publicznych rządów narodowych;
Początkowo uważane za zjawisko typowe dla
gospodarki amerykańskiej, potem japońskiej i
krajów europejskich;
Hegemonia USA po 2 wojnie światowej związana z
produkcją w krajach rozwijających się (off-shore lowwaged
assembly)
13
Element polityki zagranicznej USA – zachęta dla firm
produkcyjnych do inwestycji w krajach antykomunistycznych
( zimna wojna);
Ostatnie 3 dekady ucieczka globalnej produkcji od
tych wyborów politycznych;
Kontekst – KTN wyrosły poza krajowe rynki, prawa i
rynki finansowe a odkryły globalne rynki, i zaczęły
produkować zgodnie z globalnymi strategiami;
Rozprzestrzenienie się kapitalizmu – produkcji i
wolnego handlu => rozwój międzynarodowego
handlu oraz zwiększenia skali przepływów
inwestycyjnych;
Międzynarodowe struktury gospodarcze oparte na handlu i
finansach współzależne a związki między państwami
zacieśnione;
Elementy istotne:
- Wzrost produkcji transnarodowej (decyzje firm dot. lokowania produkcji
zagranicą, i zachowywania kontroli nad spółkami zależnymi);
- Zmiana technologiczna – innowacje – wpływ na efektywność i
konkurencyjność (potrzeby konsumenckie, koordynacja działań, nowe
procesy, nowe materiały);
- Komunikacja i transport – redukcja kosztów;
- Finanse – dostęp do kapitału (umiędzynarodowienie finansów i
zmniejszenie barier dla przepływów finansowych, innowacyjne
instrumenty finansowe);
- Aspekty polityczne – polityki – mix motywów – reakcja na zmianę
strukturalną oraz związane z tworzeniem liberalnego systemu handlowego
i płatniczego, strefy eksportoe (export processing zones);
Zmiany zasad organizacyjnych
Fuzje, przejęcia, alianse strategiczne i joint ventures;
- UNCTAD 2008 - crossborder mergers and alianses:
- 2000 – 175 umów (2,2%) – wartość 866,2 mld %$;
- 2007 – 300 (3,0%) – 1161 mld $;
- 2008 – 137 (3,1%) – 439, 4 mld $;
Nowe postawy i strategie FDI:
- Wcześniej - albo wzrost inwestycji lub ich
ograniczenie;
- Obecnie – inwestycje i dezinwestycje równocześnie –
inny kontekst lokalizacji
Główne kwestie
Korzyści FDI - wpływ na wzrost gospodarczy i rozwój (?);
- polityki publiczne;
- transfer technologii;
- Dodatkowy kapitał (bilans płatniczy/ wpływy podatkowe; dyfuzja
umiejętności etc.);
- Siła negocjacyjna państw (bargaining power) (?);
- R&D;
- Wypchnięcie firm lokalnych;
Interakcje z państwem narodowym:
- Postawy elit;
- Procesy decyzyjne oraz suwerenność;
- Zmiana polityk krajowych (competitive state (Cerny 1993) – presja
deregulacyjna);
- Siła robocza;
Regulowanie przepływów kapitału
PRZEPŁYWY KAPITAŁU
_ Prekursor – K. Marx;
_ gospodarki stworzone przez systemy przepływów
kapitałowych, pozwalające kapitalistom na akumulację
majątku i władzy poprzez nierówne procesy wymiany z
pracownikami;
_ Kapitał przepływa w 3 formach i schematach
okrężnych:
_Kapitału pieniężnego;
_Kapitału produkcyjnego;
_Kapitału towarowego;
_Podstawa funkcjonowania i reprodukcji systemu;
Światowa wymiana/ handel
_ Międzynarodowa wymiana gospodarcza –
międzynarodowy obrót czynnikami wytwórczymi,
produktami, będącymi efektem wykorzystywania
tych czynników (Frejterski…97);
_ Międzynarodowy w znaczeniu międzypaństwowy;
_ Inni interesariusze: KT, MSP, MUGP
Handel (Krugman, Obstfeld, 2007)
_ 25% produkcji światowej przedmiot sprzedaży
pomiędzy poszczególnymi krajami;
_ Kto handluje z kim?
_ Grawitacyjny model handlu;
_ Nawiązanie do modelu Newtona;
_ Handel miedzy 2 krajami jest proporcjonalny do
iloczynu ich PKB, maleje zaś ze wzrostem odległości
miedzy nimi;
_ Duże gospodarki wydają dużo na import gdyż mają
dochody;
_ są też w stanie przyciągać duże wydatki innych krajów
(eksportować) gdyż produkują dużą gamę produktów;
Handel Wniosek:
_ Handel tym większy im większy choćby 1 z partnerów
wymiany;
_ Przykład USA i UE
_ Ograniczenia modelu:
_ Odległość;
_ Bariery (NAFTA);
_ Granice (fizyczne);
_ Czy świat staje się coraz mniejszy?
Handel
_ Kontekst:
_ Względna wydajność pracy krajów różna;
_ Dzięki specjalizacji kraje czerpią korzyści;
_ Kraj może produkować np. wino b. efektywnie przez
wytwarzanie np. sera i wymienianie go na wino, niż
przez produkowanie wina bezpośrednio (zał. 2 kraje, 2
produkty, stan równowagi międzynarodowej);
_ Im więcej produktów tym trudniej się specjalizować;
_ Kraje czasem chronią swoje gałęzie przemysłu przed
konkurencją z zagranicą;
_ Transport kosztowny – skłania do samowystarczalności
niektórych gałęzi przemysłu.
Handel Ograniczenia:
_ Założenie: silna tendencja do specjalizacji (aż taka
nie występuje);
_ Brak wpływu międzynarodowego na podział dochodu
wewnątrz kraju - kraje jako całość zyskują z
wymiany międzynarodowej, ale pojawia się podział
dochodu wewnątrz kraju;
_ Wyposażenie krajów w zasoby pominięte;
_ Pominięte korzyści skali jako powód wystąpienia
handlu międzynarodowego (nie da się wyjaśnić
wymiany pomiędzy podobnymi krajami);
_ W przypadku braku handlu gospodarka musiałaby
produkować dokładnie tyle ile konsumuje i vice versa
=> konsumpcja w gospodarce autarkicznej znajduje się
na granicy możliwości produkcyjnych;
_ W gospodarce, która prowadzi wymianę, można
konsumować więcej (obu) dóbr niż w przypadku
autarkii;
_ Jeśli gospodarka jako całość konsumuje więcej obu dóbr
to każdej jednostce można dostarczyć więcej obu dóbr =
_ => wymiana międzynarodowa korzystna! – zwiększa
możliwości wyboru w gospodarce; czyli możliwa taka
redystrybucja dochodu, aby każdy obywatel na niej
skorzystał!
Optymalna polityka handlowa
_ Założenie: dążenie rządu do maksymalizacji dobrobytu
społeczeństwa;
_ Szacowanie korzyści i strat ludzi/ grup społecznych;
_ Czy handel powinien zostać zakazany jeśli pogarsza
sytuację pewnych grup ludności?
_ Wpływ handlu na podział dochodu ludności
(nieakcentowany przez ekonomistów):
_ Podział dochodu nie wynika tylko z handlu
międzynarodowego;
_ Lepiej zezwolić na handel i straty pewnych grup
społecznych, które można zrekompensować;
_ Ci którzy mogą stracić w wyniku natężenia handlu,
zwykle lepiej zorganizowani niż ci którzy mogą zyskać
(p.100) => wpływ na proces polityczny (np. lobbying)