Zasady pobierania materiału do badań diagnostycznych

W ratownictwie medycznym badania laboratoryjne są podstawowym narzędziem oceny stanu zagrożenie życia.

W zespołach wyjazdowych diagnostyka laboratoryjna jest znacznie ograniczona.

W SOR-ach są znacznie większe możliwości.

Rola ratownika medycznego w diagnostyce laboratoryjnej:

- pobieranie materiału (krwi, moczu, wymazów, plwociny, płynu po płukaniu żołądka i rany, itp.)‏

- przygotowanie pacjenta do pobrania materiału

- przygotowanie właściwych probówek

- posługiwanie się procedurami właściwymi dla poszczególnych badań

- przestrzeganie zasad aseptyki i antyseptyki

Pobranie moczu na badanie ogólne

• Mocz do badania powinno pobierać się po porannym przebudzeniu ( tzw. mocz
  z nocy) oraz po dokładnym umyciu okolic krocza. Należy dokładnie poinformować pacjenta, w jaki sposób może samodzielnie pobrać mocz do badania – pierwszą porcję moczu powinien oddać do toalety a środkowy strumień do pojemnika.

• W przypadku małych dzieci po dokładnym podmyciu okolic krocza, należy przykleić jałowy woreczek przeznaczony dla dziewczynek lub dla chłopców specjalnie dostosowany do okolic ujścia cewki moczowej. Co godzinę pielęgniarka/położna powinna sprawdzać czy we woreczku znajduje się mocz. Pobrany mocz należy umieścić w pojemniku oraz dokładnie opisać pojemnik i wraz ze skierowaniem dostarczyć do laboratorium.

Pobieranie materiału do badań mikrobiologicznych
zasady

• pobiera się we wczesnej fazie choroby przed podaniem pacjentowi antybiotyków

• - materiał powinien pobierać fachowy personel medyczny

• - w przypadku, gdy pacjent sam będzie pobierał materiał do badań ( mocz, kał, plwocina), powinien otrzymać bardzo szczegółowe instrukcje od personelu medycznego

• - należy pobrać wymaganą ilość materiału

• - podczas pobierania zwrócić szczególną uwagę na przestrzegania zasad aseptyki, aby uniknąć zanieczyszczeń próbki

• - dokładnie oznakować pojemnik z pobranym materiałem ( imię i nazwisko pacjenta, pesel lub wiek, oddział, rodzaj pobranego materiału, data i czas pobrania)

• - do pobranego materiału należy dołączyć skierowanie zawierające: imię i nazwisko pacjenta, pesel wstępne rozpoznanie, choroby towarzyszące, powód pobrania materiału do badania, rodzaj materiału, czyli skąd zastał pobrany, data pobrania i przesłania do laboratorium, pieczątka i podpis lekarza zlecającego badanie.

Wymaz z gardła ( migdałków, łuków podniebiennych)

• Pacjent przed pobraniem wymazu powinien pozostać na czczo

• Pacjent powinien przepłukać usta przegotowaną wodą

• Należy udzielić wskazówek pacjentowi jak będzie przebiegało same pobranie oraz

• jak powinien się zachować

• Głowę pacjenta lekko odchylić do tyłu i poprosić aby szeroko otwarł usta

• Szpatułką delikatnie przytrzymać język aby dokładnie uwidocznić miejsce pobrania

• Jałowym bawełnianym kwaczkiem pobrać materiał z powierzchni migdałków, łuków podniebiennych lub tylnej ściany gardła. Dodatkowo przed pobraniem można zwilżyć wacik jałowym roztworem 0,9% NaCL

• Wymazy należy pobierać z miejsc zmienionych zapalnie, czopów ropnych oraz także wydzielinę. Nie należy dotykać języka, języczka podniebiennego oraz zanieczyszczać pobranego materiału śliną.

• W przypadku gdy pobieramy materiał ukierunkowany na Bordetella pertusis, należy użyć wymazówki z dakronu lub alginianu wapnia, gdyż bawełniany wacik zawiera kwasy tłuszczowe, które są toksyczne dla tego drobnoustroju

• W przypadku gdy niemożliwe jest natychmiastowe przesłanie pobranego materiału do laboratorium, należy pobrać wymaz, który zawiera w zestawie podłoże transportowe np.Culture Swab Transport System (Disco), Culturette (Beton Dickinson), Portagerm (bioMerieux)

• Pobrany materiał należy przekazać jak najszybciej do badań mikrobiologicznych

• Wymaz z nosa

• Z błony śluzowej kanałów nosowych pobiera się materiał –wymaz przy użyciu wziernika nosowego.Z każdego kanału nosowego pobiera się wymaz osobno jałowym kwaczem z wymazówki, który może być suchy lub zwilżony jałowym roztworem 0,9% NaCl.

• Wymaz z ucha

• Flora ucha zewnętrznego u zdrowego człowieka jest podobna do flory skóry otaczającej ucho. Ucho środkowe i wewnętrzne są jałowe

• ·        Do badania mikrobiologicznego pobiera się wydzielinę, która wydostaje się przez otwór w błonie bębenkowej.

• · Przed pobraniem wymazu skórę ucha należy przetrzeć 70% spirytusem etylowym i osuszyć.

• ·Jałowym kwaczykiem ( z wymazówki) zwilżonym 0,9% NaCl, należy pobrać wymaz ze zmian ropnych, osobno z każdego ucha.

• · Jeżeli doszło do perforacji błony bębenkowej lub laryngolog wykonał parecentezę ( celowe nacięcie błony bębenkowej), tylko lekarz może pobrać wymaz z ucha jałową wymazówką.

• ·Pobrany materiał należy dokładnie zabezpieczyć przed dostępem tlenu, oznakować i niezwłocznie przekazać do laboratorium.

• Jeżeli materiał będzie transportowany po dłuższym okresie od pobrania, materiał należy umieścić w podłożu, które zapewni przetrwanie drobnoustrojom tlenowym i beztlenowym.

Wymaz z odbytu

• ·Jałowym kwaczem wymazówki pociera się bardzo dokładnie w odbycie, tak aby w próbce znalazły się resztki kału oraz złuszczone komórki .

• ·Materiał powinien pobierać tylko fachowy personel medyczny.

• · Kwacz można zwilżyć 0,9% NaCl .

• · Dokładnie oznakować wymazówkę i dostarczyć wraz ze skierowaniem do laboratorium

Plwocina

• · Plwocinę pobiera się rano, po przebudzeniu, na czczo.

• · Pacjent powinien umyć zęby i przepłukać usta przegotowaną wodą.

• · Należy pouczyć pacjenta, aby odkrztusił plwocinę do jałowego pojemnika. W szpitalu dopuszcza się pobranie plwociny do jałowej płytki Petriego.

• ·Jeżeli pacjent ma trudności z odkrztuszeniem plwociny, należy podać pacjentowi 1-2 dni przed pobraniem plwociny, środki wykrztuśne oraz w dniu pobrania materiału zastosować inhalację, nebulizację oraz fizykoterapię (oklepanie pleców i klatki piersiowej).

• · Pobrana plwocina powinna zawierać objętość około 1-3 ml.

• ·  Materiał należy dostarczyć do laboratorium w czasie 2 godzin od pobrania ( temperatura pokojowa).Jeżeli transport będzie trwał dłużej, pobrany materiał należy schłodzić i dostarczyć do laboratorium przed upływem 24 godzin od pobrania.

Mocz na posiew

·Należy pouczyć pacjenta o dokładnym umyciu okolic krocza ( dziewczęta kierunek mycia z góry w kierunku do odbytu, mężczyźni odciągnąć napletek i dokładnie umyć żołądź prącia).

·Pobrać do badania w jałowy pojemnik środkowy strumień moczu około 5 ml.

• ·Podczas pobierania moczu nie dotykać brzegów pojemnika ani wewnętrznej powierzchni, (aby zachować jałowość).

• Ważne jest szybkie dostarczenie pobranego moczu do laboratorium, aby zapowiedz namażaniu się bakterii

• ·Jeżeli niemożliwe jest natychmiastowe dostarczenie moczu do badania, mocz należy do chwili transportu przechowywać w lodówce w temp.5 - 8˚C.

• ·Jeżeli konieczne jest pobranie moczu w godzinach popołudniowych, nocnych lub w dni weekendowe, należy pobrać mocz do pojemnika z podłożem i umieścić próbkę w cieplarce do czasu dostarczenia do laboratorium.

Kał

• ·Należy pobrać kał we wczesnym okresie choroby przed podaniem pacjentowi leków przeciwbakteryjnych

• · Pamiętaj o założeniu rękawic przed pobraniem kału

• ·Jeżeli kał zawiera krew, śluz lub ropę, do badania pobrać próbkę, która będzie zawierała w/w elementy

• ·Błędem jest pobranie próbki kału uformowanego.

• ·Po pobraniu materiału należy dokładnie oznakować kał i dostarczyć do laboratorium

Krew na posiew

Zakażenie łożyska naczyniowego może być pierwotne lub wtórne, gdy z ogniska zakażenia w innym narządzie dochodzi do wysiewu bakterii do krwi.

·       - Krew pobiera się na szczycie gorączki.

·        Krew pobiera się do specjalnego podłoża znajdującego się w butelce (bulionówce)

·      -  Pobiera się materiał ze świeżego wkłucia do żyły.

·       - Nie wolno pobierać krwi na posiew z założonego na stałe cewnika naczyniowego .

·       - W zależności od stosowanego podłoża pobiera się krew w ilości od 3 – 5 ml.

• ·   Przed pobraniem krwi należy ogrzać podłoże do temp. 35-37˚C ( w cieplarce lub zanurzyć butelkę z podłożem w naczyniu z ciepłą wodą).

• · Dokładnie zdezynfekować korek butelki podłoża, pobrać wymaganą ilość krwi.

• ·  Zmienić igłę i wprowadzić pobraną krew do butelki z podłożem, dokładnie zmieszać.

• · Po wyjęciu igły z butelki podłoża, należy powierzchnię korka przykryć jałowym gazikiem, jeżeli nie istnieje fabryczne zamknięcie.

• · Dokładnie oznakować pobraną porcję krwi w butelce

• · Pobrany materiał powinien trafić do laboratorium przed ochłodzeniem próbki.

• · Jeżeli niemożliwe jest natychmiastowe dostarczenie pobranej krwi do pracowni, próbkę powinno umieścić się w cieplarce w temp 35 - 37˚C.

Kinaza fosfokreatyninowa (CPK) – przy podejrzeniu zawału mięśnia sercowego

Pobranie materiału

2 ml krwi do probówki na krzep

oznaczenie powinno być wykonane w ciągu godziny

Wartości prawidłowe

5 – 20 µg/l – oznaczana metodą czynnościową

poniżej 7 µg/l – oznaczana metodą wapową

Troponina – najlepszy marker biologiczny zawału mięśnia sercowego. Po 4 godzinach od niedokrwienia wzrasta stężenie troponiny

Pobranie materiału

5 ml krwi do probówki na skrzep

Wartości prawidłowe

0 – 0,2 µg/l

UWAGA! Wstrzyknięcie domięśniowe zwiększa 2 – 3 krotnie wartości prawidłowe

Kał na obecność pasożytów

• ·        Próbki kału pobiera się w specjalny pojemnik wyposażony a łopatkę lub kartonik zawierający torebkę z pałeczką(tzw. kałówka)

• ·        Pamiętaj o założeniu rękawic przed pobieraniem kału

• ·        Pobiera się uformowany kał w wielkości ziarenka grochu przez 3 kolejne dni.

• ·        Dokładnie oznakować pobraną próbkę i dostarczyć do laboratorium wraz ze skierowaniem

Kał na krew obecność krwi utajonej

W przypadku, gdy lekarz podejrzewa, że u pacjenta występuje krwawienie z przewodu pokarmowego, zaleca się pobranie kału na obecność krwi utajonej.

• ·        Pouczyć pacjenta, aby przez 3 dni nie spożywał pokarmów mięsnych, buraków i czekolady.

• ·        Na czwarty dzień pobrać próbkę kału wielkości ziarenka grochu.

• ·        Pamiętaj o założeniu rękawic przed pobraniem kału.

• ·        Materiał dokładnie opisać i wraz ze skierowaniem wysłać do laboratorium.

Możliwe błędy w trakcie pobierania wymazów

• 1.Zanieczyszczenie pobieranej próbki flora saprofityczną.

• 2.Pobranie materiału z miejsca niezmienionego chorobowo.

• 3.Pobieranie materiału w kierunku flory bakteryjnej przypadku zakażenia wirusowego.

• 4.Nieprawidłowy sposób zabezpieczenia materiału po pobraniu:

• ·Nie korzystanie z podłoży transportowych

• ·Nieodpowiedni sposób przechowywania materiału po pobraniu ( wysoka lub niska temp., dostęp tlenu)

• 5.Pobranie próby już po rozpoczęciu leczenia pacjenta antybiotykami

• 6.Nie przekazanie pracowni bakteriologicznej istotnych informacji o pacjencie.

• Badanie ogólne krwi

• Pobieranie krwi z żyły obwodowej –pobranej krwi uzależniona jest od rodzaju i ilości badania (zachowana zasada aseptyki i antyseptyki)

• Krew pobieramy do strzykawki a następnie „przelewany” do odpowiednich probówek

• Krew pobieramy do tzw. „monowet” – system próżniowy

• Krew „mieszamy ruchem wahadłowym”

• Krew włośniczkowa

• Z opuszki palca, ucha,

• pięty (u małych dzieci)