Status prawny komisji rewizyjnej wyznaczają odpowiednie przepisy ustaw samorządowych. Jest organem jednostki stanowiącej samorządu. Jako organ wewnętrzny jest częścią organu stanowiącego, w skład którego wchodzą tylko radni. O składzie komisji rewizyjnej decyduje organ stanowiący, który również przydziela jej do wykonania określone zadania oraz decyduje o zapewnieniu odpowiednich warunków formalnych i prawnych umożliwiających wykonanie zadań kontrolnych.
rewizyjna w stosunku do pozostałych komisji rady (sejmiku) zajmuje pozycję szczególną, a wyznacznikiem tego jest jej skład oraz zadania, jakie stawiają przed nią ustawy samorządowe.

W składzie komisji rewizyjnej, jako jedynej spośród komisji powoływanej przez radę (sejmik), mogą znaleźć się wyłącznie radni - przedstawiciele wszystkich klubów politycznych. Wszystkie trzy ustawy zakazują wyboru do komisji rewizyjnej marszałka województwa(dotyczy ust. O samorządzie powiatowym) , przewodniczącego i wiceprzewodniczących rady (sejmiku), a ponadto członków zarządu. Zakaz ten ma na uwadze zapobieżenie sytuacji, gdy kontrolujący i kontrolowany występują w tych samych rolach.

Jednym z najważniejszych zadań komisji rewizyjnej jest działalność kontrolna. Mimo że nowelizacje u.s.g. zwiększały zakres obowiązków komisji i jej uprawnienia kontrolne, nadal pozostają uprawnieniami delegowanymi przez radę. Ponadto obowiązkiem kom. Rew. Jest stawianie wniosku o udzielenie lub odmówienie udzielenia absolutorium dla wójta (burmistrza, prezydent miasta) lub zarządu. Komisja opiniując wykonanie budżetu, musi zapoznać się ze sprawozdaniem z wykonania budżetu złożonym przez wójta lub zarząd oraz sama ocenić stopień wykonania budżetu. W tym drugim przypadku może oprzeć się na sprawozdaniu zarządu, nie poddając go żadnej analizie lub też samodzielnie sprawdzić wykonanie budżetu. Pierwszy przypadek, który można nazwać biernym zachowaniem kom.rew., jest zaprzeczeniem wykonywania funkcji kontrolnej. Zachowanie takie musi wywołać reakcję regionalnej izby obrachunkowej poprzez negatywną ocenę wniosku komisji, bez względu na jego brzmienie.
Prawidłowo funkcjonująca kom.rew. nie ogranicza się tylko do wypracowania swego stanowiska wobec sprawozdania zarządu z wykonania budżetu, ale również samodzielnie dokonuje ustaleń sprawdzających rzeczywiste wykonanie budżetu. Należy zwrócić uwagę, że ustawodawca wyraźnie podkreśla, iż opiniowaniu kom.rew. podlega wykonanie budżetu, a nie sprawozdanie z wykonania budżetu.

W wyniku nowelizacji ustawy o samorządzie terytorialnym z 6 listopada 1992 roku kom. rew. otrzymała dodatkowe uprawnienie opiniodawcze, polegające na przedstawianiu swego stanowiska w przypadku złożenia wniosku o odwołanie zarządu lub poszczególnych jego członków. Kom. rew. ma prawo do wystąpienia do rady gminy z wnioskiem o nieudzielenie wójtowi absolutorium (ustawa o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta odebrała radzie gminy prawo do odwołania wójta, odwołanie wójta od momentu wejścia w życie tej ustawy możliwe jest wyłącznie w drodze referendum, referendum takie rada gminy musi ogłosić w przypadku przyjęcia uchwały o nieudzieleniu wójtowi absolutorium).  Zadania, jakie wykonuje kom. rew. w zakresie przedstawiania opinii, łączą się z jej uprawnieniami kontrolnymi.

Kom.rew. gminy wydaje następujące rodzaje opinii - w sprawie:

• wykonania budżetu,

• wniosku o udzielenie lub nieudzielenie wójtowi absolutorium. Wniosek powyższy podlega również zaopiniowaniu przez regionalną izbę obrachunkową.

Kom.rew. rady powiatu wydaje opinie w sprawie:

• wykonania budżetu powiatu,

• odwołania zarządu lub poszczególnych jego członków, w tym starosty i wicestarosty.

Kom.rew. sejmiku wojewódzkiego wydaje opinie w sprawie:

• wykonania budżetu województwa,

• odwołania zarządu województwa lub poszczególnych jego członków, z wyjątkiem marszałka województwa,

• wniosku co najmniej 1/3 ustawowego składu sejmiku o odwołanie marszałka z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium.

Opinie wydawane w powyższych sprawach przez kom.rew. nie mają charakteru wiążącego dla rady.

Zgodnie z brzmieniem art. 18a ust. 5 ustawy o samorządzie gminnym, zasady i tryb działania kom.rew. określa statut gminy, podobne rozwiązanie prawne przyjmuje art. 19 ustawy o sam. Powiatowym , ustalając, że organizację wewnętrzną oraz tryb pracy (...) komisji powołanych przez radę (...) określa statut, postanowienie analogiczne do zawartego w ustawie powiatowej zawarte jest w art. 28 ust.2 ustawy o samorządzie województwa.

Kom.rew. powinna posiadać plan pracy zatwierdzony przez organ stanowiący. Projekt planu powinien być opracowany przez przewodniczącego komisji i przed skierowaniem go na posiedzenia rady (sejmiku) powinien uzyskać aprobatę całej komisji. Praktycznie jest rzeczą statutu, czy organ stanowiący uchwali plan pracy kom.rew. na okres całej kadencji, czy też co roku komisja będzie wnosić pod obrady propozycje planu kontroli na okresy roczne. Komisja aprobując projekt planu, powinna określić szczegółowo zakres i liczbę planowanych kontroli oraz nazwy jednostek organizacyjnych przewidzianych do kontroli, przewidzieć czas potrzebny na ocenę sprawozdania rocznego z wykonania budżetu. Komisja planując swój czas, zawsze powinna mieć na uwadze, że organ stanowiący z własnej inicjatywy może zlecić kom.rew. dokonanie kontroli doraźnych wynikających z bieżących potrzeb. Z takim wnioskiem może wystąpić także Najwyższa Izba Kontroli. Komisja planując kontrolę, powinna mieć na względzie sposób wykonania kontroli i przewidzieć ewentualny udział w ocenie materiału pokontrolnego fachowców - rzeczoznawców. Zatrudnienie tego rodzaju osób musi wiązać się z pewnymi wydatkami, na które zgodę może wyrazić tylko organ stanowiący.

Przedmiotowy zakres kontroli komisji rewizyjnej wyznaczony został przez odpowiednie przepisy ustaw samorządowych: ustawy o samorządzie gminy, powiatowym oraz województwa. We wszystkich trzech ustawach organ stanowiący, jak i jego komisja rewizyjna mogą kontrolować jedynie zarząd oraz jednostki organizacyjne danego stopnia samorządu jemu podporządkowane. Jednostkami organizacyjnymi podporządkowanymi zarządowi są wszystkie jednostki budżetowe, w tym urząd gminy (urząd starosty czy urząd marszałkowski), urząd stanu cywilnego w gminie oraz tzw. jednostki gospodarki pozabudżetowej - zakłady budżetowe i gospodarstwa pomocnicze. W stosunku do tych jednostek może być prowadzona kontrola wewnętrzna.

Bibliografia

1. Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym.

2. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym.

3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa.

4. Izdebski H., Samorząd terytorialny. Podstawy ustroju i działalności, Warszawa 2004

5. Dolnicki B. , Samorząd terytorialny, Zakamycze, 2001.