Wykłady higiena i epidemiologia

Cele i metody badań epidemiologicznych

Wstęp

Epidemiologia jest dyscypliną zajmujacą się badaniem powstawania I rosprzestrzeniania się chorób wśród ludności i określeniem czynników determinujących ich występowanie. Związek przyczynowy między wojną, klęskami żywiołowymi ustalono już w zamierzchłych czasach. Niektórzy autorzy uważają że cywilizacja europejska została uratowana przed potęgą persów dzięki obezwładniającym epidemiom dżumy i czerwonki, panującym wówczas w wojskach perskich niż zwycięstwami Greków pod Maratonem i Salaminą. W historii starożytnego Rzymu decydującą rolę odegrała wielka zaraza w czasie wojen z Partami i ludami germańskimi. Zaraza ta spowodowała taką dezorganizację, wyludnienie i zubożenie, że potęga Imperium uległa nieodwracalnemu zachwianiu. W latach 531-580 dżuma „justyniańska” wyludniła zupełnie półwysep bałkański. W czasie wyprawy króla francuskiego Karola VIII do Włoch wybuchła w jego wojskach epidemia ostrej kiły, która potem długie lata, jako tzw, choroba francuska występowała endemicznie w Europie.

Epidemiologię dzielimy na:

• Opisową - zajmuje się określeniem wartości liczbowej współczynników chorobotwórczości w różnych populacjach niezbędnych do formułowania hipotez wyjaśniających Może być punktem wyjścia dla formułowania hipotez etiologicznych, a także informować o stanie zdrowia ludności i stanowić podstawę do działań organizacyjno-administracyjnych

• Analityczna – posługuje się metodami badań retrospektywnymi Materiał do badań stanowią najczęściej przypadki danej choroby, stwierdzone wśród np. pacjentów szpitalnych. Grupą kontrolną stanowią zwykle pacjenci tego samego szpitala hospitalizowani z powodu innych chorób.

Przy wnioskowaniu o związku pomiędzy czynnikiem chorobotwórczym i chorobą posługujemy się tzw. współczynnikami ekspozycji obliczanymi dla zdrowych i chorych. W analizie wyników badań retrospektywnych występuje szereg problemów i trudności interpretacyjnych spowodowanych doborem ….

Badania trwają często kilka lat i są kosztowne, gdyż muszą ulegać aktualizacji zgodnie z rozwojem techniki i postępem diagnostycznym. W analizie porównuje się 2 współczynniki zapadalności w grupie eksponowanej i nieeksponowanej. Badania prospektywne są bardziej przydatne niż retrospektywne do określania wpływu środowiska na stan zdrowia populacji. Błąd pomiaru jest mniejszy a ranga badań zbliżona do eksperymentu.

Pojęcie ryzyka względnego wystąpienia choroby u danej osoby.

Wykładnikiem liczbowym ryzyka wystąpienia choroby u danej osoby stanowiącej składową populacji jest współczynnik zapadalności. Informuje on o prawdopodobieństwie wystąpienia choroby w populacji. W badaniach epidemiologicznych bardzo istotnym jest określenie czy ryzyko wystąpienia choroby jest wyższe w grupie osób eksponowanych na dany czynnik niż wśród nieeksponowanych. Stosunek ten wyrażany jest liczbowo – ryzyko względne. Epidemiologia eksperymentalna zajmuje się badaniami naukowymi umożliwiającymi wykrywanie i zapobieganie powstawaniu chorób przyczyniających się do epidemii wraz z jej skutkami.

Losowe badania kontrolne

Polegają na doborze drogą losowania odpowiednich obiektów do testowanego czynnika lub grupy kontrolnej. Badania losowe kontrolne dzielą się na kliniczne i profilaktyczne. Zastosowanie w profilaktyce chorób zakaźnych, krążenia, nowotworów: oskrzela, białaczki.

Badania przeglądowe

Przesiewowe. Celem jest wykrycie i objęcie kontrolą lekarską każdego przypadku wymagającego opieki. Badania te dają wgląd w poszczególne choroby cywilizacyjne, stanowią podstawę do analizy uwarunkowań środowiskowych, odzwierciedlają patogenezę i przebieg kliniczny tych chorób. Polega na sklasyfikowaniu badanych za pomocą prostych testów diagnostycznych na 2 grupy:

• Osoby prawdopodobnie chore

• Osoby, u których choroba z dużym prawdopodobieństwem jest wykluczona

Ocena wartości diagnostycznej i wydajności testu przesiewowego zależy od jego powtarzalności i trafności diagnostycznej. Od powtarzalności zależy w jaki sposób pojedynczy pomiar w badaniu przesiewowym będzie wystarczającą podstawą rozpoznania. Natomiast na trafność testu ma wpływ ilość wyników fałszywie dodatnich i ujemnych stanowiących najczęstsze błędy diagnostyczne. Trafność zależy od swoistości polegającej na małej ilości przypadków fałszywie dodatnich, czułości z małą ilością wyników fałszywie ujemnych.

Mierniki stanu zdrowia zbiorowości

Zgodna z definicją WHO zdrowia. Badanie umieralności jest najdawniejszą metodą oceny stanu zdrowia. Jego celem jest określenie prawdopodobieństwa zgonu w danej populacji w wybranym okresie czasu. Do oceny tych parametrów służą odpowiednie współczynniki czyli wskaźniki. Wyróżniamy dwa rodzaje pozytywne i negatywne.

Badanie zachorowalności

Określenie częstości występowania chorób w populacji generalnej w poszczególnych grupach wiekowych, zawodowych, socjologicznych oraz zniesienia szkód zdrowotnych w postaci inwalidztwa i niezdolności do pracy. Pomiar chorobowości ma na celu uzyskanie informacji o częstości występowania choroby w danej populacji. Zachorowalność jako miernik dynamiczny dotyczy nowych zachorowań, chorobowość natomiast to miernik statyczny - zadawnionych zachorowań.

Epidemiologia i drogi szerzenia wybranych chorób zakaźnych

Droga kropelkowo-powietrzna

20-25% wszystkich chorób zakaźnych człowieka. Człowiek w czasie kaszlu, kichania, wydala kropelki śluzu zawierające zarazki na odległość 2-3m. Ważna jest wielkość cząsteczek, im mniejsze tym większy zasięg. Choroby:

• Płonica – paciorkowce β-hemolizujące

• Błonica – maczugowce błonicy typu gravis, mitis, intermedium

• Krztusiec – B. pertussis i bordetellapseeudopertussis, bronchoseptica

• Grypa – myxovirusinfluenzae

• Odra – wirus odry

• Ospa wietrzna I półpasiec – VZV

• Opryszczka zwykła

• Nagminne zapalenie przyusznic (świnka)

• Różyczka

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – aseptyczne lub ropne

• Mononukleoza zakaźna – EBV

• Pneumocytoza

• Legionelloza – pałeczki Legionella

Rezerwuarem jest człowiek. Okres wylęgania zależy od gatunku, leczenie objawowe lub przyczynowe. Zwalczanie i zapobieganie wg opracowanych dla poszczególnych chorób.

Droga feralno-oralna

Występowanie tych chorób zależy od stanu higienicznego otoczenia. Choroby:

• Dur brzuszny – salmonella typhi

• Dury rzekome A, B, C – salmonella paratyphi

• Salmonellozy odzwierzęce –S. typhimurium, enteritidis

• Czerwonka bakteryjna – pałeczki z rodzaju Shigella (sonei, dysenteriae, flexneri)

• Zatrucia pokarmowe – paciorkowce, gronkowce

• Zatrucia jadem kiełbasianym – Clostridium botulinum

• Nagminne porażenie dziecięce – polio

• WZW typu A i E

Rezerwuarem i źródłem jest chory i ozdrowieniec lub nosiciel. Materiał zakaźny: wydaliny u wydzieliny osób i zwierząt zakażonych.

Choroby kontaktowe

Wiążą się z warunkami bytowania, częstością …… i niedostatkami higieny. Należą tu

• Sex: kiła, rzeżączka, wrzód miękki, mięczak zakaźny.

• Tężec

• Zgorzel gazowa

• Róża

• Tularemia

• Wąglik

• Nosacica – pałeczka nosacicy

• Różyca – włoskowiec różycy

• Listerioza

• Krętkowice

• Wścieklizna

• Gorączka Q

• Chroba ptasia (papuzica)

• Toksoplazmoza

• AIDS

Rezerwuarem są chorzy, nosiciele, ozdrowieńcy. Kontakt materiału z krwią, wydzieliną osób chorych, wrażliwość uogólniona

Choroby zakaźne przenoszone przez stawonogi

Stanowią 20% wszystkich chorób zakaźnych. Zarazki znajdujące się we krwi człowieka są przenoszone przez stawonogi ssące (komary, wszy, pchły, kleszcze) zwykle bezpośrednio do nowego żywiciela. W durze plamistym wtarcie kału wszy w uszkodzoną skórę powoduje zakażenie. W durze powrotnym natomiast zarazek wnikający do organizmu pochodzi ze zmiażdżonego owada. W dżumie pchła wystrzykuje drobnoustroje do krwi organizmu wrażliwego wraz z zawartością przewodu pokarmowego. W zimnicy natomiast ślina komara jest nośnikiem zarazków Cechy epidemiologiczne tych chorób zależą w dużej mierze od właściwości wektorów-stawonogów np. od ich miejsca stałego lub najczęstszego pobytu, co wiąże się z klimatem, porą roku, średnią temperaturą otoczenia, szerokością geograficzną oraz wędrówkami ludzi i zwierząt. Wrażliwość człowieka na te choroby jest bardzo duża, jednak ich rozpowszechnienie stosunkowo niewielkie. Choroby:

• Dur wysypkowy (plamisty lub nawrotowy)

• Gorączka powrotna – krętek Borelliarecurrentis, duftoni

• Kleszczowe zapalenie mózgu – wirus kleszczowego zapalenia mózgu

• Zimnica

• Choroba z Lyme (borelioza) – borelliaburgdorferi

W większości przypadków tych chorób rezerwuarem i źródłami są zwierzęta i ludzie. Zapobieganie i zwalczanie jest zróżnicowane i polega na sprawnym organizowaniu szczepień ochronnych w rejonach epidemicznych i poprawie bytu ludności obszarów zagrożonych.

Zadanie służby przeciwepidemicznej

• Unieszkodliwienie źródła zakażenia

• Przerwanie dróg szerzenia się zakażeń

• Uodpornienie populacji wrażliwej

We wszystkich krajach działalność ta ujęta jest w odpowiednie normy prawne uregulowane przepisami przeciwepidemicznymi (WHO) i sprowadza się do realizowania następujących punktów

• Poprawa warunków sanitarno-epidemiologicznych

• Rejestracja przypadków chorób zakaźnych

• Izolacja chorób zakaźnych

• Zwalczanie nosicielstwa oraz tzw. „kontaktów”

• Organizacja zabiegów DDD w rejonach epidemicznych

• Uodpornienie populacji narażonej poprzez szczepienia ochronne

• Leczenie

• Rozwój oświaty sanitarnej w rejonach endemicznych i zagrożonych

Choroby kwarantannowe:

Cholera, dżuma, żółta gorączka, ospa prawdziwa, gorączka krwotoczna, dur wysypkowy.

Cholera jest ostrą chorobą zakaźną w której patogenezie główną rolę odgrywa enterotoksyna zaburzająca gospodarkę wodno-elektrolitową. Czynnik etiologiczny przecinkowiec cholery.

Drogi rozprzestrzeniania: woda pitna ryby łowione w zakażonej wodzie, żywność: warzywa nawożone zakażonymi odchodami lub podlewane zanieczyszczoną wodą.

Okres wylęgania kilka godzin do 6 dni, przeciętnie 2-3 dni. Drobnoustroje są wydalane w kale i wymiocinach przez cały okres trwania choroby i przez kilka dni po wyzdrowieniu. Odporność populacyjna nie istnieje. Występuje: Peru, Ekwador, Czad, Nigeria, Ukraina.

Podstawowe pojęcia epidemiologiczne oraz zasady profilaktyki chorób zakaźnych

W badaniach epidemiologicznych często stosuje się następujące określenia obrazujące i opisujące poszczególne zjawiska

Etiologiczny podział chorób zakaźnych

• Bakteryjne

• Krętkowice

• Riketsjozy

• Wirusowe

• Wywołane przez pierwotniaki i tkankowce

W przebiegu choroby zakaźnej występują następujące okresy:

• Zakażenie

• Wylęganie

• Zwiastunów

• Rozwój lub trwanie choroby: narastanie, szczyt, wygasanie, zdrowienie.

Postępowanie lecznicze i profilaktyczne dzieli się na:

• Swoiste – stosowanie szczepionek z odpowiednimi antygenami i surowic odpornościowych

• Nieswoiste – ogólnie wzmacniające organizm, hartujące

• Leczenie farmakologiczne – antybiotykoterapia, łagodzenie i hamowanie odczynów zapalnych, immunomodulacja

• Leczenie niefarmakologiczne – stosowanie odpowiedniej diety, fizykoterapia

Choroby zakaźne inwazyjne

Wywołane inwazją pasożytów: owsica, glistnica, włośnica, lamblioza, rzęsistkowica, tasiemczyca. Objawy zależą od: mechanizmy oddziaływania pasożyta na ważne dla życia i zdrowia narządy i układy, wtórna alergizacja ustroju, niedobory białkowe, witaminowe, energetyczne, niedokrwistości u osób zakażonych.

Pojęcia epidemiologiczne stosowane w określeniu różnych zjawisk medycznych

Endemia

Stałe występowanie zachorowań na określoną chorobę zakaźną na danym terenie w liczbie przypadków utrzymujących się od lat na tym samym poziomie

Epidemia

Pojawienie się w zbiorowości ludzkiej na określonym terenie jednoczasowychzachorowań zakaźnych w liczbie przypadków większej niż w latach poprzedzających i odbiegających od ilości przewidzianej na podstawie wieloletnich obserwacji.

Pandemia

Epidemia rozprzestrzeniająca się na ogromne tereny np. kontynent.

Ognisko epidemiczne

Miejsce przebywania zakażonych ludzi lub zwierząt, w którym są dobre warunki do namnażania i rozprzestrzeniania się zakaźnego czynnika chorobotwórczego.

Nadzór epidemiologiczny

Ścisła obserwacja połączona z kontrolą zdrowotną tzw. Kontaktów w celu wczesnego rozpoznania zakażenia lub wykrycia choroby zakaźnej, nie ma ograniczeń w zakresie swobody poruszania się osób obserwowanych, obowiązkowe zgłoszenia na badania kontrolne w przewidzianych terminach.

Dochodzenie epidemiologiczne

Jest to działalność mająca na celu wykrycie przyczyn, rezerwuarów, źródeł, dróg szerzenia się chorób zakaźnych.

Wywiad epidemiologiczny

Zbieranie informacji o czynnikach i zjawiskach mających wpływ na występowanie i szczerzenie się choroby zakaźnej u poszczególnych osobników.

Proces epidemiczny

Szerzenie się choroby zakaźnej w populacji ludzkiej, uzależniona od 3 zasadniczych czynników:

• Obecności zarazka

• Czynnika, który ułatwia zetknięcia się mikroorganizmu i makroorganizmami

• Obecność organizmów ludzkich wrażliwych na osiedlenia i rozmnażania się w nich zarazka.

Źródło zakażenia

Miejsce pobytu i rozmnażania się zarazków, z którego przenoszą się one na osoby wrażliwe. Może to być człowiek, zwierzę, nosiciel, ozdrowieniec.

Rodzaje nosicielstwa

• Śródchorobowe

• Śródzakaźne

• Pochorobowe

• Przewlekłe tkankowe

Ze względu na okres trwania rozróżnia się nosicielstwo ostre, przewlekłe, stałe lub okresowe.

Drogi szerzenia się chorób zakaźnych

• Kropelkowa

• Pokarmowa

• Kontaktowa

• Transmisyjna

Rezerwuar zarazka

Zbiornikiem zarazka choroby zakaźnej nazywamy środowisko, w którym zarazki przebywają stale, gdzie mnożą się i przechowują i skąd się rozprzestrzeniają.

DZIAŁANIE SŁUŻBY ZDROWIA ODDZIAŁU I ZWIĄZKU TAKTYCZNEGO W ZAKRESIE DZIAŁALNOŚCI PROFILAKTYCZNEJ I PRZECIWEPIDEMICZNEJ NADZORU SANITARNEGO”

Głównym celem zabezpieczenia sanitarno – epidemiologicznego wojsk jest utrzymanie warunków pozwalających na zachowanie dobrego stanu zdrowia fizycznego i psychicznego żołnierzy. Jest to możliwe poprzez systematyczną realizację następujących przedsięwzięć:

• Rozpoznanie higieniczno – epidemiologiczne rejonu rozmieszczenia i działania wojsk.

• Nadzór nad: warunkami rozmieszczenia i zakwaterowania

Przestrzeganie zasad higieny osobistej i umundurowania

Stanem zdrowia żołnierzy (fizyczny i psychiczny)

Zasad higieny pracy (służby / na stanowiskach stanowiących zagrożenie dla zdrowia

Przestrzeganie przepisów sanitarnych dotyczących grzebania poległych

• Szczepienia ochronne wg obowiązkowego kalendarza oraz wskazań epidemicznych

• Kontrola stanu zdrowia oraz opracowanie przeciwepidemiczne żołnierzy przebywających na uzupełnieniu jednostek

• Wczesne wykrycie osób podejrzanych o chorobę zakaźną i chorych na chorobę zakaźną i ich izolowanie

• Przeprowadzanie dochodzeń epidemicznych i wykrywanie osób z kontaktu

• Przeprowadzanie zabiegów sanitarnych całkowitych połączonych z dezynfekcją odzieży

• Szkolenie stanu osobowego wojsk w zakresie zagrożeń epidemią i możliwości działań zapobiegawczych oraz znaczenie zabiegów sanitarno – higienicznych w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia.

Siły i środki realizujące zabezpieczenia:

• Podstawowy zakres zabezpieczenia sanitarno – przeciwepidemicznego jest realizowany przez służbę zdrowia jednostek wojskowych. Lekarz oddziału siłami posiadanego personelu organizuje rozpoznanie terenu rozmieszczenie i działania, izolację chorych podejrzanych o chorobę zakaźną, szczepienia ochronne, nadzór sanitarno – epidemiczny, zabiegi dezynfekcyjne – dezynsekcyjne, pracę oświatowo - zdrowotną

• Zabiegi:

Ogólnolekarskie -> personel plutonów, batalionów wchodzących w skład brygad, samochodowych batalionów, związków taktycznych i pułków wojsk

Kwalifikowane -> realizuje personel plutonów specj. Mech. Brygad i batalionów mech dywizji

Specjalistyczne -> wykonywanie przez jednostki ruchome (kompanie pw- epidemiczne batalionów wzmocnienia mech. I batalionów pw- epidemicznych i stacjonarne (stacje sanitarno – epidemiczne okręgów wojskowych i M.W, WIHiE, oddziały zakaźne szpitalne)

Służba zdrowia brygad i związków taktycznych:

• Służba ta dysponuje odpowiednim wyszkoleniem personelu i wyposażeniem (autolabolatoria uniwersalne), realizuje kwalifikowane zadania sanitarno – epidemiologiczne oraz prowadzi nadzór nad pracą szczebli niższych

• Odpowiedzialnymi nad tymi ogniwami są szefowie służby zdrowia ZT

• Służba zdrowia okręgu (korpusu zmechanizowanego) i szczebla centralnego. Realizowanie zadań sanitarno – epidemicznych specjalistycznych wykorzystywane wojskowe i cywilne jednostki stacjonarne lub ruchome pionu epidemiologicznego.

Kompanie przeciw – epidemiczne B.W.M i batalionu pw – epidemicznego

Zdolne do samodzielnej pełnej diagnostyki w każdych warunkach a także do prowadzenia przedsięwzięć do likwidacji ognisk zakażonych

Zadania:

• Organizowanie i wykonywanie rozpoznania sanitarno – epidemiologicznego. W związkach taktycznych i wśród ludności cywilnej zamieszkującej w strefie działania wojsk

• Analizowanie i prognozowanie stanu sanitarno – epidemicznego wojsk i terenu działań oraz planowanie potrzeb w związku z aktualnymi lub przewidywalnymi zadaniami operacyjnymi

• Kontrola ujęć wody oraz nadzór jej jakością i procesem uzdatniania

• Badania laboratoryjne powietrza, gleby, żywności i przedmiotów użytkowych

• Przeprowadzone we współpracy ze służbą chemiczną zabiegów sanitarnych (kąpiel dezynfekcja, dezaktywacja, deratyzacja)

• Nadzorowanie i wykonywanie zabiegów sanitarnych na etapach ewakuacji medycznej]

• Wnioskowanie o konieczności przeprowadzenia szczepień ochronnych i innych czynności zapobiegawczych ze wskazań epidemicznych

• Współdziałanie ze stacjonarnymi placówkami wojskowej i cywilnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki chorób zakaźnych ich zwalczania oraz wymiany informacji o sytuacji epidemiologicznej ludności i terenu działań wojsk.

WYKŁAD 2 23.03.2011r

CHOROBY INFEKCYJNE -> ZAKAŹNE

To stany kliniczne i objawy wywołane przez czynnik zakaźny biologiczny. Stany te dzielimy na: zaraźliwe (grypa, odra, czerwonka), niezaraźliwe (tężec)

Podział chorób:

• Bakteryjne (błonica, płonica, czerwonka, dur brzuszny, krztusiec, tężec, salmonelloza, dżuma, cholera)

• Krętkowice (choroba z Lyme, kiła)

• Wirusowe (grypa, odra, ospa prawdziwa, ospa wietrzna, półpasiec, opryszczka, AIDS, WZW ABC, świnka)

• Inne: pierwotniaki, tkankowce

Choroby zakaźne transmisyjne:

To zespół objawów klinicznych przenoszonych przez stawonogi ssące i kłujące (muchy, komary, kleszcze, inne) ze zwierząt na ludzi luz z człowieka na człowieka (zimnica, żółta gorączka, dur plamisty, kleszczowe zapalenie mózgu)

Choroby zakaźne inwazyjne:

Choroby spowodowane inwazją pasożytów (owsica, glistnica, włośnica, lamblioza, rzęsistkowica, tasiemczyca)

Objawy zależą od:

• Mechanizmów oddziaływania pasożyta na ważne dla życia i zdrowia narządy i układy

• Wtórna alergizacja ustroju

• Niedoborów białek, witamin, związków energetycznych

• Niedoborów u zakażonych

Choroby zakaźne kwarantannowe:

To szczególnie niebezpieczne, epidemiczne i zaraźliwe choroby infekcyjne wywołane przez bakterie, riketsje, wirusy. Należą do nich: ospa prawdziwa,, gorączka żółta, dżuma, cholera,, dur plamisty, Ebola, Lassa, Marburg.

Choroby zakaźne odzwierzęce: (antropozoonozy, zoonozy)

To choroby zakaźne lub pasożytnicze przenoszone z chorego zwierzęcia na człowieka drogą:

• Bezpośrednią: toksoplazmoza, wścieklizna, papuzica, krętkowica, włośnica, tasiemczyca

• Przez nosicieli: gł. Stawonogi, kleszcze: dżuma, filariozy, choroba z Lyme, leiszmanioza.

Choroby zakaźne tropikalne:

Występują w krajach tropikalnych w związku ze sprzyjającą sytuacją geoepidemiologiczną

Okresy:

Zakażenia -> wylęgania -> zwiastunów -> rozwoju -> trwania choroby (narastanie -> szczytowanie -> wygasanie objawów) -> zdrowienia

Przerwanie procesu epidemicznego na poziomie źródła zakażenia odbywa się poprzez:

Dla chorych:

• Hospitalizację osób z objawami klinicznymi choroby

• Izolację osób zakażonych w okresie istniejącego z ich strony zagrożenia dla populacji

Dla podejrzanych:

• Kwarantannę osób zdrowych, mających kontakt z chorobą zakaźną, która trwa przez podwójny, najdłuższy okres wylęgania danej choroby licząc od momentu hospitalizacji ostatniego przypadku i wykonaniu dezynfekcji końcowej

Czas kwarantanny:

Średni czas wylęgania choroby razy 2

Wrażliwość populacji na zakażenie i rozwój epidemii chorób zakaźnych wywiera duży wpływ…

Wrażliwość zbrojowa to jest taka, która składa się z wrażliwości jednostek tworzących daną populację. Pod pojęciem wrażliwości rozumiemy zdolność organizacji do odpowiadania na wtargnięcie zarazka procesem infekcyjnym w różnych formach. Umieralność nigdy nie jest 100% (10-15% nieleczonych przetrwa)

Pojęcie zakażenia:

Jest różnie interpretowane. Termin ten może być stosowany w języku potocznym do określenia stanów zanieczyszczenia drobnoustrojami powierzchni ciała, produktów żywnościowych, wody, powietrza.

Kontaminacja:

Jest określeniem stanu zanieczyszczenia lub zakażenia środków, osób lub zwierząt, substancji chemicznych, fizycznych i biologicznych.

Postępowanie lecznicze i profilaktyka:

• Swoiste:

• Czynne: szczepionki z Ag

• Bierne: surowice odpornościowe

• Nieswoiste:

• Ogólnie wzmacniające

• Hartujące

• Farmakologiczne – antybiotykoterapia:

• Łagodzenie, hamowanie odczynów zapalnych

• Immunomodulacyjne

• Dieta i fizjoterapia

Współczesne zagrożenia zdrowotne związane z zastosowaniem broni biologicznej

Podpisane i ratyfikowane przez większość państw ustawy międzynarodowe o zakazie doskonalenia, produkowania, przechowywania i używania broni biologicznej i chemicznej ograniczają jedynie prawdopodobieństwo ….

Możliwość przewidywania aktu terrorystycznego biologicznego czy też zagrożenia przestępczością biologiczną są bardzo ograniczone. Nawet w przypadku szantażu atakiem biologicznym i sposób jego użycia mogą być nieznane, co zmniejsza skuteczność zastosowania środków ochronnych.

Wraz z rozwojem chemii i biochemii zacierają się różnice między bronią chemiczną a biologiczną. Coraz więcej zarazków zostaje zastąpionych toksycznymi produktami ich przemiany materii otrzymanymi syntetycznie.

Broń biologiczna i chemiczna składa się z:

• Czynnik aktywny

• Pojemnik zawierający czynnik aktywny

• Środek przenoszenia

Bojowe środki chemiczne (broń chemiczna) stanowią toksyczne związki, które ze względu na swoje właściwości fizyczne i chemiczne nadają się do militarnego wykorzystania. Charakteryzują się śmiertelnym lub szkodliwym działaniem na ludzi i zwierzęta lub uprawy roślin, są cieczami i ciałami stałymi.

Chemiczne związki = broń masowego rażenia:

• Toksyczność

• Szybkie lub utajone (przewlekłe) działanie

• Brak cech organoleptycznych

• Łatwa przenikalność przez różne materiały (tekstylia, guma)

• Odporne na wpływ czynników atmosferycznych i chemicznych środków odkażających

• Trudna wykrywalność

• Odporne na detonację, temperaturę, długotrwałe magazynowanie.

Ze względu na mechanizm działania dzieli się na:

• Drażniące

• Psychotoksyczne

• Parzące (nekrotyzujące)

• Ogólnotrujące

• Paralityczno-drgawkowe

Broń biologiczna jest środkiem masowego zakażenia ludzi, zwierząt i roślin. Rażącym czynnikiem jej działania są środki biologiczne, do których należą drobnoustroje chorobotwórcze (bakterie, wirusy, riketsje, grzyby) i wytwarzane przez bakterie jady (toksyny). Zakaz prowadzenia badań nad bronią biologiczną, z czynników wymienia się:

• 9 gatunków bakterii

• 3 gatunki riketsji

• 2 gatunki pierwotniaków

• 16 rodzajów wirusów

• 19 toksyn

• 14 patogenów wirusowych zwierząt

• 16 patogenów roślin.

Art. 1 konwencji

Pozwala na prowadzenie badań, w zakresie profilaktyki i ochrony przed tymi czynnikami, odbywa się to pod kontrolą organizacji międzynarodowych.

Zwiększenie produkcji niebezpiecznych czynników biologicznych do skali masowej nie przedstawia dużych problemów techniczno-produkcyjnych

Mogą być one użyte do celów:

• Militarnych – wojna biologiczna

• Terrorystycznych – ang. Bioterrorism

• Kryminalnych – ang. Biocrime.

Skuteczna broń biologiczna charakteryzuje się:

• Łatwym, szybkim i tanim rozmnażaniem patogenów

• Wysoką zjadliwością

• Wytrzymałością na szkodliwe czynniki środowiska

• Przydatnością do rozproszenia w postaci aerozoli

• Powodowaniem zachorowań o cechach krótkiego okresu wylęgania, dużej zaraźliwości i śmiertelności

• Trudną wykrywalnością metodami tradycyjnymi

• Możliwością paniki cywilów.

W ostatnim okresie czasu dokonano podziału niebezpiecznych czynników biologicznych na 3 kategorie

A: wirus ospy prawdziwej, wąglik, dżuma, tularemia, jad kiełbasiany, filo wirusy

• Łatwe do rozprzestrzenienia lub łatwo przenoszą się z osoby na osobę

• Powodują wysoką śmiertelność i mogą mieć duży wpływ na zdrowie populacji

• Mogą wywołać panikę

• Wymagają specjalnych przygotowań ze strony służb publicznych (zdrowia)

Czynniki biologiczne

Żywe organizmy lub metabolity pochodzące z żywych organizmów. Powodują choroby lub uszkodzenia u ludzi, zwierząt i roślin lub powodują zepsucie lub pogorszenie właściwości materiału. Mogą być adaptowane i użyte jako broń terrorystyczna, wywołując: wąglika, tularemię, cholerę, zapalenie mózgu.

3 typy: bakterie, wirusy, toksyny. Czynniki te mogą mieć postać: kropel, aerozoli, suchych proszków.

Aktualne znane czynniki biologiczne mogą być przeniesione przez drogi oddechowe, przewód pokarmowy. Pozostałe metody, takie jak rozrzucanie zakażonych owadów czy przedmiotów obecnie ….

Aerozol

Przenoszone powietrzem substancje stałe lub płynne, wielkość cząsteczek od 0,01 – 100 µm średnicy.

Struktura strat sanitarnych

Broń biologiczna zatrucia 50-70%, zachorowania 30-50%

Broń chemiczna zatrucia 90-95%, oparzenia 5-10%.

Objawy występujące w organizmach po czynnikach biologicznych

• Płucna postać wąglika

• ……

• Płucna postać dżumy – wysoka gorączka

• Tularemia – w zakażeniach aerozolowych objawy duru brzusznego, gorączka, bóle głowy, kaszel, objawy zapalenia płuc. W badaniu fizykalnym objawy durowe przy braku adenopatii

• Ospa prawdziwa

• Zatrucie jadem kiełbasianym

• Wirusowe gorączki krwotoczne – gorączka, bóle głowy, wysypka krwotoczna, postępujące objawy krwawienia.

Wskazówki epidemiologiczne świadczące o możliwości ataku bioterrorystycznego

• Duża liczba chorych z podobnymi objawami

• Duża liczba przypadków o niewyjaśnionej etiologii

• Występowanie w populacji nietypowych chorób

• Wysoka zachorowalność i śmiertelność w związku ze zwykłym przebiegiem często występujących chorób albo brak

• Podobieństwo genetyczne

Zasady udzielania pomocy medycznej w przypadku ataku biologicznego i chemicznego powinny opierać się na szczególnych założeniach wynikających z konieczności działania w warunkach ekstremalnych. Należy zwrócić uwagę na:

• Sprawne przyjęcie i segregację porażonych

• Ustalenie kolejności i zakresu udzielania pomocy.

Higiena pracy i służby

Higiena osobista

Posiada szeroki zakres i jest ważnym działem ochrony zdrowia. Przestrzeganie zasad higienicznego trybu życia zależne jest od:

• Posiadanego zakresu podstawowych wiadomości o ochronie zdrowia

• Możliwości wytwarzania i nabycia pozytywnych nawyków mających wpływ na prawidłowy i optymalny rozwój zdrowia

• Istniejących urządzeń sanitarnych, socjalnych i zabezpieczających

Higiena ciała

Skóry

Wymaga starannej i stałej pielęgnacji (wydziela 700g potu na dobę). Pot odparowując, pozostawia na skórze około 1-2% suchej masy zawierającej sól, kwas moczowy, kwasy tłuszczowe. Wydzielany z gruczołów łojowych łój wraz z kwasami tłuszczowymi i mlekowym tworzy tzw. kwaśny płaszcz. Zabezpiecza on organizm przed nadmiernym rozwojem drobnoustrojów. Gromadzenie się tej wydzieliny w dołkach pachowych, pachwinowych, przestrzeniach między palcami stóp stwarza dogodne warunki do rozwoju drobnoustrojów, które są przyczyną chorób skóry.

Higiena snu

Wiadomo, że 1/3 życia człowieka przeznaczona jest na sen. Czasokres snu zależy od wieku, wysiłku, pory roku, stanu psychicznego, temperatury pomieszczenia, odpowiedniej ilości O_2. Zapotrzebowanie jest regulowane indywidualnie. 2 typy snu pierwszy głęboki, krótki okres zasypiania, drugi płytki, długi okres zasypiania.

Osoby z pierwszym typem snu budzą się wypoczęte i najbardziej wydajnie pracują w godzinach przedpołudniowych. Osoby ze snem płytkim wstają zazwyczaj znużone i pracują najbardziej wydajnie w godzinach popołudniowych. Osoba chcąca prawidłowo wypocząć podczas snu powinna dbać o szybkie zasypianie i możliwie głęboki sen. W tym celu można przedsięwziąć odpowiednie kroki, które zmierzają do:

• Właściwe odżywianie

• Odpowiedni warunki mikroklimatyczne (wilgotność, temperatura, odpowiednia zawartość tlenu w powietrzu)

Higiena układu nerwowego -> wzrost technizacji coraz bardziej intensywny tryb życia zwiększają liczbę i intensywność bodźców wpływających na stan układu nerwowego. Młodzi ludzie w czasie pełnienia służby wojskowej są szczególnie narażenia na różne negatywne bodźce (tj. oderwanie od środowiska, rodziny, kolegów, miejsca pracy). Te negatywne bodźce są przyczyną [powstawania tzw. Chorób cywilizacyjnych (choroba wrzodowa, nadciśnienie tętnicze, nerwice, psychonerwice)

Jednym z typowych objawów nerwicowych jest zaburzenie snu. W oparciu o prowadzone badania wiadomo, że pierwsze tygodnie po wcieleniu stanowią dla nowowcielonych „sytuację krytyczną”. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na stworzenie dogodnych warunków w pierwszym okresie służby, zarówno ze strony służby zdrowia i aparatu dowódczego.

Odpoczynek -> obciążenie fizyczne w czasie wykonywanej pracy jest mniej istotne, niż obciążenie psychiczne. Krótkotrwałe przerwy w pracy pozwalają na restytucję sił fizycznych i krótkotrwałe odprężenie psychiczne. Faza restytucji po obciążeniu psychicznych jest znacznie dłuższa. Zakłada się że 2 dni odpoczynku po tygodniu pracy pozwala na odprężenie psychiczne. Pełen odpoczynek psychiczny jest możliwy dopiero w czasie urlopu, który nie powinien być krótszy niż 14 dni.

Powinno obowiązywać jako zasada iż osoby pracujące fizycznie korzystają z biernej formy wypoczynku, odwrotnie osoby pracujące umysłowo powinny odpoczywać czynnie.

Higiena koszar i miejsc pracy:

Lokalizacja i wyposażenie koszar: kompleksy koszarowe są stałym miejscem pobytu żołnierzy w czasie pełnienia służby oraz miejscem pracy żołnierzy zawodowych. W skład kompleksów wchodzą poza pomieszczeniami kwaterowania żołnierzy, pomieszczenia sztabów, sal szkoleniowych, świetlic, magazyny sprzętu wojskowego, wartowni, warsztatów, garaży, izb chorych.

Bardzo ważnym elementem jest wybór terenu przeznaczonego do tego typu zabudowy. Z punktu widzenia zabezpieczenia sanitarno – higienicznego ważnymi elementami są:

• teren o poziomie wód gruntowych więcej niż 1,5

• teren położony wysoko w dużej odległości od terenów podmokłych

• oddalony od źródeł zanieczyszczenia powietrza, gleby, wody 1,5-1 km

• teren ze źródłem wody odpowiadającym normatywą sanitarno – higienicznym w wojsk

• odpowiednie rozśrodkowanie budynków koszarowych: budynki koszarowe – garaże 100-150 m; kotłownie (elektrownia) – 75-100 m; budynki gospodarcze 50-100 m

• budynki koszarowe służące do zakwaterowania żołnierzy powinny zawierać następujące grupy pomieszczeń:

izby żołnierskie; pomieszczenia magazynowe i inne gospodarcze (prasowalnie, suszarnie, punkty czyszczenia broni, magazyny broni, kąciki gospodarcze)

• pomieszczenia administracyjne

• pomieszczenia sanitarne (umywalnie, natryski, ustępy)

• budynki mieszkalne nie powinny mieć więcej niż 4 kondygnacje

wymagania stawiane izbom żołnierskim:

• na jednym poziomie 7-10 wolnostojących łóżek z przejściem 40-50 cm

• kubatura powietrza nie mniej niż 12 m2

wszystkie pomieszczenia muszą posiadać wentylację grawitacyjną, która zapewnia wielokrotność minimalnej wymiany powietrza na godz. Umywalnie, dwukrotna, pomieszczenia z natryskiem pięciokrotna, ustępy – dwukrotna, palarnia tytoniu - dziesięciokrotna.

Systemy grzewcze w koszarach

Zastosowane systemy ogrzewcze w kompleksach koszarowych muszą zapewnić utrzymanie temperatury. Na poziomie:

• izby żołnierskiej 16-18 stopni

• sale wykładowe 18 stopni

• łaźnie i umywalnie 20 stopni

• ustępy i korytarze 15 stopni

• klatki schodowe 10 stopni

• ambulatoria 22 stopnie

• ale operacyjne 25 stopni

• sale szpitalne 21 stopni

higiena umundurowania:

odzież pełni od lat rolę ochronną w stosunku do ciała ludzkiego w odniesieniu do niekorzystnego oddziaływania środowiska zewnętrznego. Współczesna rola odzieży, jako odrębna nauka, daje podstawy do rozwiązań surowcowo – konstrukcyjnych i technologicznych dla przedmiotów odzieżowych i obuwia. Możliwe jest to w oparciu o prowadzone badania fizyczne, biologiczne określające wpływ odzieży na organizm człowieka, jego zdrowie i zdolność w pracy.

W połączeniu z prowadzonymi badaniami laboratoryjnymi, każdorazowo prowadzone są badania stosowanego nowego wzoru, które oparte są na: przeglądach okresowych, ankietowaniu, wypowiedziach użytkowników

Właściwości włókiennicze materiałów

Do produkcji materiału stosowane są dwa rodzaje włókien:

Naturalne:

• roślinne (bawełna, len, juta, konopie)

• Zwierzęce ( wełna, jedwab naturalny)

Chemiczne

• Sztuczne: wiskozowe, octanowe, białkowe

• Syntetyczne: poliestrowe, poliamidowe, poliuretanowe, polipropylenowe, poliamidowe

Właściwości higieniczne wyrobów włókienniczych:

Właściwości te określane są w oparciu o szereg wskaźników fizycznych

• Izolacyjność cieplną

• Przepuszczalność pary wodnej

• Higroskopijność

• Wodochłonność

• Przemakalność

• Włoskowatość

• Gęstość

• Porowatość

• Podatność do kumulowania ładunków elektrycznych

Ponadto określa się właściwości higieniczne odzieży w oparciu o reakcje fizjologiczne organizmu:

• Wydatek energetyczny – wskaźniki hemodynamiczne

• Temperatura powierzchni skóry

• Ilość widzialnego potu

Higiena obiektów specjalnych:

Określenie przydatności do pracy w:

• Obiektach specjalnych oparte jest o analizę stanu zdrowia

• Ocenę wydolności układu krążenia

• Ocenie wydolności układu oddechowego

• Ocena realizacji określonego typu bodźce psychiczne

• Ocena reakcji na określonego typu bodźce psychologiczne

Nie dopuszcza się do pracy w obiektach specjalnych osób chorujących na:

• Chorobę wrzodową dwunastnicy i żołądka

• Dyskinezy

• Nadciśnienie tętnicze uogólnioną miażdżycę

• Astmę

• Nerwice

Dobowe zapotrzebowanie kaloryczne pokarmu nie powinno przekraczać 2500 – 2800 kcal. Ilość płynów 1500 ml.

WYKŁAD 5 27.04.2011r

SANITARNA OCHRONA GLEBY I GRUNTU

Gleba stanowi zewnętrzną warstwę ziemi, w której zachodzą liczne przemiany organiczne i nieorganiczne. Podstawą tworzenia gleby są naturalne procesy fizyko – chemiczne, zachodzące w ziemi pod wpływem: powietrza, wody, energii słonecznej, działalności organizmów roślinnych i zwierzęcych. Stan sanitarny gleby może na organizm człowieka oddziaływać – dodatnio – tworzenie dobrych wód pitnych w zbiornikach podziemnych – ujemnie – zanieczyszczenia powodowane niedostatecznym unieszkodliwieniem związków toksycznych.

Do pierwiastków w fazie stałej zaliczamy: tlen, krzem, glin, żelazo, wapń, magnez, wodór, tytan.

Do mikroelementów zalicza się: kobalt, jod, mangan, fluor. Substancje mineralne występują w postaci różnej wielkości cząstek, tworząc tzw. Pory. Ziarna te najczęściej spojone są próchnicą lub koloidami

SKŁAD I WŁAŚCIWOŚCI GLEBY:

Gleba składa się z 3 faz:

• Stała (substancje mineralne, organiczne i organiczno – mineralne)

• Płynna (roztwory wodne)

• Gazowa (powietrze)

W skład fazy płynnej wchodzą roztwory wodne (rzeczywiste i koloidalne). Są one rozpuszczalnikiem dla soli mineralnych

Faza gazowa – powietrze znajdujące się w porach gruntu charakteryzujące się dużą zawartością CO2 oraz obecnością NH3, CH4, H2S. W raz z wnikaniem do głębszych warstw ziemi maleje zawartość tlenu a rośnie zawartość CO2 i pary wodnej. W glebie występują także związki organiczne, które powstają z rozkładu roślin, nawożenia ziemi nieczystościami, odpadami. W wyniku tej działalności powstaje próchnica, w skład której wchodzą związki (bitumy, związki humusowe) gleba stanowi bogaty rezerwuar mikro – i makroorganizmów. Najliczniej występują bakterie, grzyby pierwotniaki i robaki

ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZENIA GLEBY:

Zanieczyszczenia przemysłowe gleby:

1. Gazy i pyły

Do najczęściej spotykanych zaliczane są związki azotu i siarki. Dwutlenek siarki jest przyczyną tzw. Kwaśnych deszczy oraz zakwaszenia gleby. Związki azotu powodują obumieranie roślin (lasy). Rozwój przemysłu wydobywczego i hutniczego powoduje zanieczyszczenie gleby metalami ciężkimi: rtęć, ołów.

1. Ścieki przemysłowe:

Za ścieki uważamy wody zużyte, które powstają w wielu procesach produkcyjnych. Mogą one zawierać toksyczne związki organiczne (węglowodory alifatyczne i aromatyczne), detergenty, sole metali ciężkich, tłuszcze, oleje, rozpuszczalniki. Zanieczyszczenie gleby Może następować poprzez:

• Bezpośrednie odprowadzenie nie oczyszczonych ścieków przemysłowych

• Przenikanie zanieczyszczeń do zbiorników przemysłowych

• Przenikanie zanieczyszczeń do otoczenia z niesprawnych oczyszczalni, czy przewodów kanalizacyjnych

Proces naturalnego oczyszczania ścieków składa się z 3 faz:

• Zatrzymania zanieczyszczeń w trakcie przesiąkania wód ściekowych

• Rozkładu zanieczyszczeń

• Przyswajania produktów mineralizacji przez organizmy żywe

Ścieki przemysłowe dzielone są na trzy grupy:

• O minimalnej ilości substancji agresywnych (cukrownicze, browarniane, wody kopalniane)

• O znacznym stopniu szkodliwości (zakłady chemiczne, włókiennicze, zakłady przemysłu spożywczego)

• Bardzo agresywne (galwanizernie, garbarnie)

• Przemysłowe odpady stałe:

1. Produkowane są one przez przemysł wydobywczy, metalurgiczny, energetyczny, chemiczny, budowlany. Odpady stałe powstają w wyniku: wydobywania i przetwarzania kopalin, stosowania poszczególnych technologii, wytwarzania przemysłowego (materiały uboczne), wykonywania czynności dodatkowych na terenie lub w obiektach produkcyjnych (np. sanitarnych)

Zanieczyszczone gleby przez rolnictwo: Wysoki stopień chemizacji rolnictwa w procesie przygotowania gleby pod uprawę oraz ochrona chemiczna plonów powoduje zagrożenie dla zdrowia ludzi i zwierząt. Powszechnie stosowane pestycydy dzielimy na:

• Fungicydy (grzybobójcze i grzybostatyczne)

• Herbicydy (regulujące wzrost roślin)

• Zoocydy (trujące dla zwierząt)

• Repelenty (działające odstraszająco)

• Atraktany (środki zwabiające)

Usuwanie i unieszkodliwianie odpadów i nieczystości:

Gleba stanowi naturalny zbiornik odpadów, charakteryzuje się dużą zdolnością do samooczyszczania ze względu na swoje właściwości fizyczno – mechaniczne, chemiczne i biologiczne. Stałe zwiększanie ilości i postępujące zmiany jakości zanieczyszczeń stwarzają coraz to inne zagrożenia zdrowotne, szczególnie o charakterze toksykologicznym i zakaźnym. Powodowana przez nie degradacja gleby wpływa negatywnie na rozwój świata roślinnego i zwierzęcego.

Sytuacje te powodują konieczność stosowania technologii zapewniających zmniejszenie ilości i toksyczności zanieczyszczeń produkujących oraz właściwego gromadzenia, usuwania, unieszkodliwiania i przetwarzania odpadów oraz zagospodarowywania wysypisk. Zbieranie odpadów jest wstępnym etapem w zakresie oczyszczania osiedli i zakładów pracy. Pojemniki na odpady powinny być wykonane z litego materiału, posiadać gładkie ściany i pokrywy utrudniające dostęp muchom, robactwu i gryzoniom, powinny być łatwe do mysia, posiadać odpowiednie parametry (pojemność, wysokość, kształt). Coraz częściej stosowane są pojemniki przeznaczone do zbierania odpadów jednego rodzaju np. szkło, papier, plastik, metal.

1. Wywożenie odpadów musi się odbywać w sposób systematyczny i zorganizowany. System wywożenia odpadów musi zapewnić: pełne zabezpieczenie sanitarne osiedli, poszczególnych posesji i zakładów pracy. Bezpieczeństwo i dogodne warunki pracy dla zespołów oczyszczających. Utrzymanie porządku i spokoju na osiedlach.

2. Likwidacja odpadów polega na ich przetwarzaniu i unieszkodliwianiu. Składanie na wysypiskach (lądowych i morskich), zakopywanie – rowy 2,5 – 7m i głębokości 1m.

3. Kompostowanie

4. Spalanie – wysokie koszty inwestycyjne, możliwość zanieczyszczenia powietrza

5. Piroliza to termiczny rozkład materii (cykl technicznie zamknięty)

6. Utylizacja resztek organicznych, polega na wydzielaniu z nich substancji przydatnych do wytwarzania innych produktów np. nawozy sztuczne

7. Grzebanie zwłok

USUWANIE I UNIESZKODLIWIANIE ZANIECZYSZCZEŃ PŁYNNYCH

Odprowadzanie ścieków: Wyróżnia się podstawowe rodzaje kanalizacji:

• Ogólnospławne – usuwanie wszystkich zanieczyszczeń płynnych wspólną siecią kanałów (ścieki domowe, fabryczne, opadowe) Rozdzielcze - odprowadza każdy rodzaj ścieków odrębną instalacją Uniwersalna – (wspólna dla zanieczyszczeń płynnych i stałych – śmieci) Częściowa - (w przypadku częściowego skanalizowania np. osiedle)

WYKŁAD 6 4.O5.2011r

HIGIENA ŻYWIENIA -> NADZÓR SANITARNO – HIGIENICZNY NAD ŻYWIENIEM W WARUNKACH SŁUŻBY WOJSKOWEJ

Zadania służby zdrowia:

• Organizowanie i przeprowadzenie kontroli sanitarno – higienicznej w zespołach żywnościowych i składnicach żywnościowych

• Opracowywanie zarządzeń mających na celu zapobieżenie niedożywieniu żołnierzy

• Prowadzenie szkoleń sanitarno – higienicznych pracowników bloku żywnościowego

• Udział w układaniu jadłospisów

• Analizowanie stanu odżywiania żołnierzy

• Zapobieganie awitaminozom (zaopatrywanie w preparaty witaminowe)

• Organizowanie żywienia dietetycznego w przypadku zatruć pokarmowych (wniosek do d- cy J.W.)

• Kontrola organoleptyczna posiłków

Kontrola obiektów żywnościowych:

• (kasyno, kuchnia, stołówka, sklepy, WC – nie rzadziej niż dwa razy w tygodniu

• Środki transportu, magazyny – co najmniej 1 raz w miesiącu

• Kontrola jakości wody dostarczanej do kuchni

• Przeprowadzanie przeglądów i badań okresowych personelu bloku żywnościowego

• Praca wychowawczo – zdrowotna

Plan badań i przeglądów:

1. Badanie ogólnolekarskie

• Przed przyjęciem do pracy

• Po I kwartale każdego roku

1. Przeglądy lekarsko – sanitarne

• W 1 miesiącu

1. Przeglądy sanitarne drużyny roboczej:

• Codziennie dokonuje dyżurny izby chorych

Badania okresowe pracowników bloku żywnościowego:

1. Badanie serologiczne w kierunku kiły

• Przy przyjęciu do pracy

• Następnie w zależności od wskazań lekarskich (najczęściej 1 raz w roku)

1. Rtg klatki piersiowej

• Przed przyjęciem

• 1 raz w roku

1. Badanie lekarskie na nosicielstwo zarazków schorzeń jelitowych

• Trzykrotne badanie kału na nosicielstwo przed podjęciem pracy (badanie ważne na stałe)

Osoby, które przebyły chorobę z objawami jelitowymi zgłaszają ten fakt lekarzowi (!)

Podlegają także nadaniu na nosicielstwo osoby:

1. Które przebyły chorobę wywołaną drobnoustrojami schorzeń jelitowych

2. Które kontaktowały się z osobami chorymi zakaźnie (Salmonellozy, Shigellozy)

3. U których stwierdzono nosicielstwo pałeczek Shigella, Salmonella. Odsuwa się je od pracy do chwili całkowitego wykluczenia (potwierdzonego bakteriologicznie)

Żołnierze rezerwy powołani na stanowiska bloku żywnościowego muszą mieć aktualne badanie na nosicielstwo.

Zasady ogólne:

1. Produkty pochodzenia zwierzęcego muszą wyłącznie pochodzić z zakładów będących pod nadzorem Wojskowej Służby Zdrowia

2. Produkty te muszą być oznakowane

• Mięso – pieczęcie

• Wędliny, ryby, nabiał: etykiety określające ich pochodzenie

1. Mięso musi być pełnowartościowe (pieczęć okrągła o 4cm)

2. W warunkach polowych mięso i ryby należy dostarczyć w godz. Rannych a przygotować i wydać do spożycia tego samego dnia. Artykuły te mogą być przechowywane tylko w urządzeniach chłodniczych.

3. Stwierdzenie produktów zatrutych lub przeterminowanych należy:

• Powiadomić dowódcę J.W.

• Wstrzymać wydanie posiłku

• Zorganizować posiłek zastępczy

• Wysłać próbki do badania w Wojskowej Stacji Sanitarno –Epidemiologicznej

Przechowywanie produktów spożywczych w garnizonie:

1. Produkty łatwo psujące się przechowywać w temp. -20 stopni do +8

2. Chłodnie na mięso i ryby muszą mieć półki i wieszaki

3. Mięso świeże przechowywać w temp. Do +4st nie dłużej niż 2 doby, +8st nie dłużej niż jedną dobę. Mięso zamrożone można przechowywać 3-4 dni w temp. 8st (w temp. -25 st – do 10 dni). Po rozmrożeniu musi być zużyte tego samego dnia

4. Ryby w chłodniach przechowywać nie dłużej niż 1 dobę

5. Ryby mrożone przechowywać nie dłużej niż 2 doby

6. Mleko świeże – zużyć w ciągu 12h od przegotowania

7. Masło – przechowywać można do 7 dni, śmietanę do 3 dni, twaróg należy zużyć tego samego dnia wg terminu przydatności do spożycia

8. Mąka i produkty mączne - pomieszczenie suche, ułożone na podestach wysokości 20-25 cm w odległości 30 cm od ściany.