HIGIENA I EPIDEMIOLOGIA WYKŁAD 06.12
ŻYWNOŚC GENETYCZNIE MODYFIKOWANA (transgeniczna)
Organizm genetycznie zmodyfikowany (GMO) – organizm inny niż istota ludzka, w którym materiał genetyczny został zmieniony w sposób nie zachodzący w warunkach naturalnych wskutek krzyżowania lub naturalnej rekombinacji.
ŻYWNOŚĆ GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANA (ŻYWNOŚĆ GM): żywność zawierająca, składająca się lub wyprodukowana
Żywność transgeniczna:
-żywność będąca GMO (np. świeże pomidory)
-żywność zawierająca przetworzone GMO (np. frytki mrożone, koncentraty zup z pomidorów)
-żywność produkowana z zastosowaniem GMO (np. chleb pieczony z wykorzystaniem transgenicznych drożdży, piwo)
-produkty żywnościowe pochodne GMO, lecz nie zawierających żadnych komponentów „transgenicznych” (np. olej rzepakowy z transgenicznego rzepaku, cukier z transgenicznych buraków)
Organizmy modyfikowane genetycznie - CEL :
-otrzymanie organizmu o nowych cechach
-poprawienie plonowania
-synteza określonych związków (insulina, witaminy, białko)
-wytworzenie ochrony przeciw szkodnikom
-wytworzenie odporności na choroby
ROŚLINY GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANE:
Poprawa cech jakościowych i użytkowych roślin – zmniejszenia aktywności genu poligalaktouronazy (rozkład ściany komórkowej)
POMIDORY:
-spowolnienie dojrzewania
-większa trwałość
-większa zawartość suchej masy
-poprawa smaku
-intensywniejsza barwa, cieńsza skórka
-odporność na herbicydy
-odporność na szkodniki
-tolerancja na silne zasolenie gleby
„złoty ryż”(genetycznie zmodyfikowany ryż zawierający geny z żonkila, odpowiedzialne za produkcję beta-karotenu) – pozwoli zmniejszyć występujący niedobór witaminy A, zapobiegając dziecięcej ślepocie.
Kawa: zawierająca 70% mniej kofeiny, intensywny smak i aromat, zablokowano gen syntezy kofeiny.
Pszenica o zwiększonej zawartości glutenu.
Soja (uzupełnienie metioniną)
Ziemniak (uzupełnienie lizyny)
Ryż (lizyna + metionina)
Eliminacja białek alergennych: soja, pszenica, żyto, ryż, orzechy ziemne.
Odporność na herbicydy – chemiczne środki ochrony roślin, środki chwastobójcze. Najczęściej stosowana modyfikacja (soja, kukurydza, rzepak, tytoń, pomidory)
Soja odporna na herbicydy to najczęściej uprawiana roślina transgeniczna.
Odporność na owady – szkodniki:
Toksyczne białko Cry.
Pierwszą uprawianą roślina Bt był ziemniak odporny na stonkę.
Bawełna, kapusta, pomidory.
Kukurydza – kukurydza B (MON 810)
Odporność na niekorzystne warunki środowiska: mróz, wysoką temperaturę, suszę, zasolenie gleby, nadmiar promieniowania, na zanieczyszczenia środowiska (głównie szkodliwe metale w glebie, np. gorczyca)
Odporność na choroby powodowane przez grzyby, wirusy i bakterie:
Odporność na choroby grzybowe i bakteryjne: wprowadzenia transgenu kodującego enzymy: hitynaza, glukanaza (niszczą ścianę komórkową); osmotyna (uszkadza błonę komórkową)
Odporność na wirusy : wprowadzenie do rośliny genów białek płaszcza (kapsydu) danego wirusa, późniejsza infekcja tym wirusem jest znacznie słabsza lub skutki choroby pojawiają się z dużym opóźnieniem; tytoń odporny na wirusa mozaiki tytoniowej (TMV), ogórek, kalafior, pszenica, ziemniaki, pomidor, papaja.
ZIEMNIAKI :
-wzrost zawartości skrobi
-odporność na herbicydy, stonkę ziemniaczaną, wirusy
-„słodkie ziemniaki” wprowadzenie genu odpowiedzialnego za wytwarzanie słodkiego białka – taumatyny
-odporność na ciemnienie pouderzeniowe – większa trwałość
-mała zawartość glikoalkalidów – substancji szkodliwych na człowieka, wyst w surowych ziemniakach.
TRUSKAWKI, SOJA, RZEPAK, BURAKI CUKROWE.
WINOGRONA: w celu wyeliminowaniu pestek.
NADZÓR NAD ŻYWNOŚCIĄ GENETYCZNIE MODYFIKOWANĄ:
Żywność GM zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa UE nie może:
-mieć niekorzystnego wpływu na zdrowie, ludzi i zwierząt oraz na środowisko
-wprowadzać w błąd konsumenta
-różnić się pod względem wartości odżywczych od swojego konwencjonalnego odpowiednika, tzn niezmodyfikowanego genetycznie produktu spożywczego.
KONTROLA ŻYWNOŚCI GM W POLSCE:
-Państwowa Inspekcja Sanitarna (PIS)
-Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych
-Inspekcja Weterynaryjna
Kontrola żywności GM polega na:
-weryfikacji dokumentacji
-sprawdzeniu znakowania
-próbkobraniu
NADZÓR PIS NAD GMO DOTYCZY:
-prawidłowego znakowania surowców oraz gotowych wyrobów przeznaczonych do obrotu
-wdrożonych procedur i systemów umożliwiających śledzenie surowców i produktów oraz odtworzenie źródeł ich pochodzenia
-wiedzy i świadomości przedsiębiorców w zakresie wymagań obowiązujących przepisów dotyczących żywności zawierającej, składającej się lub wytworzonej z GMO, w tym zasad wprowadzania jej do obrotu
Wzmożony nadzór realizowany jest poprzez:
-kontrolę zakładów produkcyjnych, w których w prowadzonym procesie technologicznym stosowane są surowce potencjalnie zawierające lub składające się z organizmów zmodyfikowanych genetycznie lub też wyprodukowane z tych organizmów (dotyczy zwłaszcza wytwórni wykorzystujących surowce sojowe i kukurydziane)
Produkty podlegające kontroli obecne na rynku:
-żywność na bazie soi (tofu, oleje, sosy, pieczywo, ciastka, lecytyna)
-żywność na bazie kukurydzy (płatki, oleje, chipsy, skrobia, mąka)
KONSEKWENCJE STOSOWANIA ROŚLIN MODYFIKOWANYCH:
-rozwój oporności u owadów co prowadzi do powstania opornych populacji szkodników
-powstawanie nowych alergenów i toksyn
-zachwianie funkcji organizmów symbiotycznych
-niebezpieczeństwo ucieczki genu do roślin spokrewnionych
-rozwój oporności na antybiotyki
-pojawienie się opornych chwastów
Dodatkowe znakowanie żywności GM jest wymagane gdy:
-żywność GM różni się od swoich konwencjonalnych odpowiedników pod względem np. wartości odżywczych
-żywność GM może mieć wpływ na kwestie o charakterze etycznym lub religijnym