1. LOGIKA ARYSTOTELESA

Podstawowym elementem logiki arystotelesowskiej jest pojęcie, które odpowiada istniejącej w świecie rzeczywistym kategorii (rodzajowi). Pojęcie wprowadza definicja wskazująca nadrzędny rodzaj oraz różnicę gatunkową. Np. w definicji człowieka jako „istoty rozumnej” – „istota” jest nazwą nadrzędnej kategorii, a "rozumna" określa właściwość, która wyróżnia człowieka spośród innych istot.

Pojęcia są powiązane w zdania, czyli sądy, którym można przypisać prawdziwość lub fałsz. Sąd nie może być zarazem prawdziwy i fałszywy (zasada sprzeczności). Arystoteles przedstawił reguły wnioskowania, jako związku między różnymi sądami, a szczególnie teorię sylogizmów – związku dwóch zdań z trzecim.

• SYLOGIZM - konkluzja, wniosek / jest to wnioskowanie o dwóch przesłankach, przy czym obie przesłanki zawierają wspólny element, a każdy element wniosku zawarty jest w dokładnie jednej przesłance.

• Sylogizm wywodzi się z prac Arystotelesa, który jako pierwszy podał jego przykład, znany właśnie jako sylogizm Arystotelesa. Jego sformułowanie uważane jest za początek klasycznej logiki. Najczęściej przywoływany jest w postaci:

• Jeżeli każdy M jest P oraz każdy P jest S, to każdy M jest S.

• Przytoczone powyżej zdanie jest prawdziwe niezależnie od tego, czy za "każdy M jest P" lub "każdy P jest S" podstawimy prawdę czy fałsz. Np. jeżeli powiemy: Jeżeli każdy człowiek jest drzewem i każde drzewo jest rośliną, to każdy człowiek jest rośliną, całość będzie zdaniem prawdziwym, pomimo że np. przesłanka każdy człowiek jest drzewem jest oczywiście fałszywa.

1. LOGIKA STOIKÓW

Sąd jest podstawową jednostka logiczną, nie rozkłada się na pojęcia, jednostki.

Rodzaje sądów:

1. KOPULATYWNE- spójnik „i”

2. DYSJUNKTYWNE - rozdzielające, oparte na „albo”, „tylko jeden z...” jeden musi być fałszywy.

3. HIPOTETYCZNE - „jeśli, to...”

• PIERWOTNA POSTAĆ SĄDU –

1. PSYCHOLOGIZM W LOGICE

Psychologizm głosił, że prawa logiczne są "prawami myślenia", a logika jako nauka o prawach myślenia, czyli pewnego typu czynnościach psychicznych, jest częścią psychologii

Husserl demonstruje błędność psychologistycznej koncepcji logiki, stosując kilka różnych argumentów. Wskazuje między innymi na niedorzeczne następstwa i fałszywe założenia psychologizmu. Spośród tych antypsychologistycznych argumentów, dość dobrze zresztą znanych, chciałbym przypomnieć o dwóch. Otóż Husserl zwraca uwagę na to, że - zgodnie z psychologistyczną koncepcją logiki - wszelkie prawa logiczne są ustalane metodą indukcji, która nigdy nie gwarantuje powszechnej i niepodważalnej ważności, a tylko pewne prawdopodobieństwo. Skoro więc, jak głosi psychologizm, prawa logiczne mają być oparte na pewnych prawach psychologicznych, czyli indukcyjnych uogólnieniach, same też muszą być, jak podstawa, na której się wspierają, jedynie prawdopodobne. To jednak kłóci się z faktem, że prawa logiczne są poznawalne poprzez apodyktyczną oczywistość drogą wglądu, czyli poznawalne a priori. W opinii Husserla fałszywy jest także pogląd, że logika zajmująca się pojęciami, sądami lub wnioskowaniami traktuje o określonych zjawiskach psychicznych: pojmowaniu, sądzeniu, wnioskowaniu. Podobnie bowiem jak w matematyce liczby i zbiory ujmowane poznawczo w aktach liczenia czy zbierania razem same nie są natury psychicznej, tak i w logice pojęcia, sądy, sylogizmy nie należą do bytów psychicznych, lecz mają naturę idealną. Ściślej mówiąc, pojęcia, sądy, wnioski stanowią idealną treść realnych z natury aktów pojmowania, sądzenia czy wnioskowania.

1. INDUKCJA ILUMINACYJNA J.S. MILLA

• Stanowi metodę poszukiwania związków przyczynowych między zjawiskami, a więc albo przyczyn pewnego zjawiska, albo skutków innego. Punktem wyjścia poszukiwania związku przyczynowego jest zgromadzenie możliwych przyczyn A1, A2, A3, ... An danego zjawiska (okoliczności, w których zjawisko to zachodzi) lub analogicznie prawdopodobnych skutków danego zjawiska B1, B2, B3, ... Bn.

• Definicja przyczyny- stale poprzedza:

Zjawisko A, po którym B stale następuje.

Definicja skutku- stale następuje:

Zjawisko A, które stale poprzedza B.

1. JĘZYK NATURALNY, A JĘZYK SZTUCZNY

• JĘZYKI NATURALNE – takie, których reguły ukształtowane zostały zwyczajowo, w sposób spontaniczny, a dopiero później ktoś podjął się ich tworzenia na podstawie obserwacji posługiwania się danym językiem przez członków jakiejś grupy.

• JĘZYKI SZTUCZNE – skonstruowane dla jakichś celów w ten sposób, że reguły tych języków zaprojektowano z góry (np. język esperanto).

RÓŻNICE:

JĘZYKI NATURALNE:

- sposób powstawania: naturalny

- uniwersalność (o językach naturalnych można mówić w języku naturalnym)

- obecność definicji ostensywnych (opisowi słownemu towarzyszą pewne gesty wskazujące na definiowany obiekt)

- obecność wyrażeń okazjonalnych (brak jednoznacznie przyporządkowanych desygnatów; zmieniają się w zależności od kontekstu)

- zmienność funkcji semiotycznych (stosunek obiektów przedmiotowych do:

- innych wyrażeń (funkcje syntaktyczne)

- rzeczywistości pozajęzykowej (funkcje semantyczne)

- użytkowników języka (funkcje pragmatyczne)

- są stałe

- zmienność kategorii semantycznych w zależności od sytuacji i kontekstu

- duża redundancja (nadmiar) środków komunikowania

JĘZYKI SZTUCZNE

- sposób powstania: w jakimś celu

- zmieniają się

- mała/zerowa redundancja środków komunikowania

• JĘZYK SFORMALIZOWANY - język, dla którego został spisany zasób terminów (słownik) i składnia logiczna.

• JĘZYK FORMALNY - jest to podzbiór zbioru wszystkich słów nad skończonym alfabetem. Język formalny jest kluczowym pojęciem w informatyce, logice matematycznej i językoznawstwie. Język formalny nie jest uściśleniem pojęcia języka naturalnego i nie powinien być z nim mylony.

1. POJĘCIE KOMPETENCJI JĘZYKOWEJ W.G. J. KMITY

• Kompetencją językową, niezbędna dla wytworzenia dowolnego wyrażenia językowego będącego zdaniem oznajmującym języka J, stanowią reguły formowania, czyli:

1. reguły tworzenia słownika języka J

2. reguły ustalające kategorie gramatyczne wyrażeń języka J

3. reguły ustalające sposób budowania zdań w języku J z wyrażeń teorii języka określonych kategoriach gramatycznych

Norma - normy, podobnie jak zdanie rozkazujące komunikuje wartość.

Nie wolno kraść

Teza - komunikuje fakt

np. Poznań leży nad Wartą i nie leży nad Wartą.

Kontrteza- nie komunikuje faktu, jest zaprzeczeniem tezy języka

Nieprawdą jest, że Poznań leży nad Wartą i nie leży nad Wartą.

1. SĄDY W SENSIE LOGICZNYM, A SĄDY W SENSIE PSYCHOLOGICZNYM

• nieartykułowane i artykułowane wg. K. Ajdukiewicza

• SĄDY W SENSIE LOGICZNYM - orzekają o fakcie i fałszu w sposób odrzucający lub akceptujący

• SĄDY W SENSIE PSYCHOLOGICZNYM ( procesy sądzenie )

  • niewerbalne ( nieartykułowe ) – wyrażone w języku, nie wyczerpuje ich treści, procesu myślowego np.: przejście przez ulicę: muszę iść, przejdę, nie przejdę.

  • werbalne ( artykułowe ) – opis zlewa się z przeżyciem ( moment asercji = przekonanie – pozytywne, negatywne np.: jeśli X uznaje zdanie Y, tzn. że wiąże z tym zdaniem pozytywne przekonanie )

• Reguły redukcyjne- potrzebne do tego, by stwierdzić co jest tezą, a co nie jest tezą języka J.

• reguły aksjomatyczne- nakazujące bezwarunkowo uznać za prawdziwe pewne ustalone zdania, czy twierdzenie, czyli przyjąć je za tezy.

• reguły inferencyjne- nakazujące bezwarunkowo uznać za prawdziwe pewne zdania o ile za prawdziwe zostały uznane określone zdania zwykle inne.

Zdanie Z’ nie jest aksjomatem

Reguła inferencyjna : Z’ jest tezą języka J o ile tezą jest zdanie Z.

Z jest aksjomatem, tezą

To Z’ jest tezą.

Z’ jest bezpośrednią konsekwencją inferencyjną zdania Z.

Z’’ nie jest aksjomatem

Reguła inferencyjna: Z’’ jest teza języka J, o ile tezą jest zdanie Z’

Z’ jest tezą języka J.

Zatem:

Z’’ jest tezą języka J.

Bezpośrednia konsekwencja inferencyjna zdania Z’

Pośrednia konsekwencja zdania Z.

• KOMPOZYCJA JĘZYKOWA - niezbędna i wystarczająca do uznania danego ciągu wyrażeń języka J za zdanie oznajmujące tegoż języka będące zarazem jego tezą, zawiera reguły formowania ( słownik, ustalone kategorie gramatyczne i składnia ) oraz reguły dedukcyjne ( reguły aksjomatyczne i inferencyjne ).

1. RODZAJE WNIOSKOWAŃ

• WNIOSKOWANIE – jest to proces myślowy polegający na tym, że ktoś przyjmując pewne zdanie lub kilka zdań za prawdziwe dochodzi na tej podstawie do przeświadczenia o prawdziwości innego zdania.

• PRZESŁANKI - zdania, na których podstawie uznajemy inne zdania za prawdziwe, czyli te zdania od których zaczyna się wnioskowanie.

• WNIOSEK – zdanie, które uznajemy za prawdziwe w rezultacie procesu wnioskowania.

• PRZESŁANKA ENTYMEMATYCZNA – przemilczana, domyślna przesłanka czyjegoś wnioskowania.

• WNIOSKOWANIE DEDUKCYJNE - to takie wnioskowanie z którego przesłanek wynika logicznie wniosek. Czyli przesłanka (przesłanki) są racją logiczną a wniosek następstwem logicznym.

• WNIOSKOWANIE REDUKCYJNE - Wnioskowaniem redukcyjnym nazywamy takie, w którym z wniosku wynika przesłanka, choć z przesłanek tego wnioskowania nie wynika jego wniosek.

Przesłanka: następstwo

Wniosek: racja

Zachodzi w przeciwną stronę niż kierunek wynikania.

• Wnioskowanie redukcyjne może zaistnieć gdy jest kilka przyczyn, a jeden skutek. Aby wnioskować redukcyjnie, trzeba być przekonanym, ze inne racje są mało prawdopodobne.

• We wnioskowaniu redukcyjnym popełnienie błędu materialnego przesądza o fałszywości wniosku (bo przesłanka jest następstwem, a wniosek racją – fałszywość następstwa przesądza o fałszywości racji).

• INDUKCJA ENUMERACYJNA ZUPEŁNA I NIEZUPEŁNA

• Wnioskowaniem indukcyjnym nazywamy takie, w którym na podstawie wielu przesłanek jednostkowych, stwierdzających, iż poszczególne zbadane przedmioty pewnego rodzaju mają pewną cechę, dochodzi się do wniosku ogólnego, że każdy przedmiot tego rodzaju taką cechę posiada.

• We wnioskowaniu indukcyjnym niezupełnym przesłanki są zdaniami atomicznymi, a wniosek jest zdaniem subsumpcyjnym ogólno-twierdzącym. Nie posiadamy wiedzy czy przedmioty przez nas wymienione w przesłankach są jedyne i nie ma innych przedmiotów danego rodzaju.

• We wnioskowaniu przez indukcję niezupełną z przesłanek nie wynika wniosek ale z wniosku wynikają wszystkie przesłanki z osobna jak również koniunkcja wszystkich przesłanek łącznie.

• W indukcji niezupełnej błąd materialny w którejkolwiek przesłance przesądza o fałszywości wniosku, bo fałszywość przesłanki jako następstwo przesądza o fałszywości racji – wniosku.

• We wnioskowaniu indukcyjnym zupełnym oprócz przesłanek będącymi zdaniami atomicznymi - formułuje się przesłankę będącą zdaniem egzystencjalnym.

• We wnioskowaniu przez indukcję zupełną z koniunkcji wszystkich przesłanek wynika wniosek, a jednocześnie z wniosku wynikają przesłanki atomiczne, natomiast nie wynika przesłanka egzystencjonalna.

• W indukcji zupełnej wiadomość że popełniono błąd materialny nie przesądza o fałszywości wniosku.

• Jeżeli jednak mamy dodatkowe informacje, że błąd popełniono w którejś z przesłanek atomicznych to przesądza to o fałszywości wniosku (bo przesłanki atomiczne są następstwem).

• Popełnienie błędu materialnego w przesłance egzystencjalnej nie przesądza o fałszywości wniosku.

• WNIOSKOWANIE PRZEZ ANALOGIĘ - We wnioskowaniu przez analogię przesłanki są zdaniami atomicznymi – wniosek również jest zdaniem atomicznym.

• We wnioskowaniu przez analogię z przesłanek nie wynika wniosek, chociaż prawdziwość przesłanek zwiększa szanse na prawdziwość wniosku.

• We wnioskowaniu tym z wniosku nie wynikają przesłanki.

• Przy wnioskowaniu z analogii między przesłankami a wnioskiem nie zachodzi stosunek wynikania ani w jednym ani w drugim kierunku.

• Błąd materialny nie przesądza o fałszywości wniosku (po prostu zmniejsza prawdopodobieństwo prawdziwości tegoż).

Aspekty porównania wnioskowań

1. Do jakiego rodzaju zaliczamy porównywane wnioskowania

DEDUKCYJNE –wnioskowanie niezawodne, wartościowe logicznie

REDUKCYJNE –wnioskowanie zawodne, wartościowe logicznie.

INDUKCJA ZUPEŁNA – wnioskowanie dedukcyjne niezawodne

INDUKCJA NIEZUPEŁNA – wnioskowanie redukcyjne uprawdopodobniające

ANALOGIA - Wnioskowanie uprawdopodobniające

2. Budowa przesłanek

DEDUKCYJNE – przesłanki o budowie prawa logicznego - jeżeli mamy wnioskowania rachunku zdań – to przesłanki sa zdaniami prostymi albo złożonymi, jeżeli mamy wnioskowania rachunku nazw – to przesłanki są zdaniami subsumpcyjnymi

REDUKCYJNE - przesłanki o budowie prawa logicznego – jeżeli mamy wnioskowania rachunku zdań – to przesłanki sa zdaniami prostymi albo złożonymi, jeżeli mamy wnioskowania rachunku nazw – to przesłanki są zdaniami subsumpcyjnymi

INDUKCJA ZUPEŁNA – prawie wszystkie przesłanki są zdaniami

atomicznymi, jedna jest zdaniem egzystencjalnym

INDUKCJA NIEZUPEŁNA –wszystkie przesłanki są zdaniami atomicznymi

ANALOGIA – Przesłanki są zdaniami atomicznymi

3. Budowa wniosku

DEDUKCYJNE – wniosek o budowie prawa logicznego zdanie proste albo złożone

REDUKCYJNE - wniosek o budowie prawa logicznego zdanie proste albo złożone

INDUKCJA ZUPEŁNA – wniosek jest zdaniem subsumpcyjnym

INDUKCJA NIEZUPEŁNA - wniosek jest zdaniem subsumpcyjnym

ANALOGIA – wniosek jest zdaniem atomicznym

4. Związek pomiędzy przesłankami a wnioskiem i odwrotnie.

DEDUKCYJNE - z przesłanek logicznie wynika wniosek

REDUKCYJNE - z przesłanek nie wynika wniosek, z wniosku wynikają przesłanki

INDUKCJA ZUPEŁNA – z koniunkcji przesłanek wynika wniosek, z wniosku wynikają przesłanki

INDUKCJA NIEZUPEŁNA – z przesłanek nie wynika wniosek, z wniosku wynikają przesłanki

ANALOGIA – z przesłanek nie wynika wniosek, z wniosku nie wynikają przesłanki zdanie proste albo złożone

5. Konsekwencje popełnienia błędu materialnego

DEDUKCYJNE – błąd materialny nie przesądza o fałszywości wniosku

REDUKCYJNE - błąd materialny przesądza o fałszywości wniosku

INDUKCJA ZUPEŁNA - błąd materialny w przesłankach atomicznych nie przesądza o fałszywości, błąd w przesłance egzystencjalnej nie przesądza o fałszywości.

INDUKCJA NIEZUPEŁNA - błąd materialny przesądza o fałszywości wniosku

ANALOGIA - błąd materialny nie przesądza o fałszywości wniosku

zdanie proste albo złożone

6. Czy można popełnić błąd formalny?

DEDUKCYJNE – nie można popełnić błędu formalnego

REDUKCYJNE - można popełnić błąd formalny

INDUKCJA ZUPEŁNA - nie można popełnić błędu formalnego

INDUKCJA NIEZUPEŁNA - można popełnić błąd formalny

ANALOGIA - można popełnić błąd formalny

1. BŁĘDY LOGICZNE

• BŁĄD MATERIALNY - We wnioskowaniu przynajmniej jedna z przesłanek jest zdaniem fałszywym.

• BŁĄD FORMALNY - non sequitur- nie wynika - We wnioskowaniu sprawia, że wniosek nie wynika logicznie z przesłanek.

• BŁĄD ŻADANIA PODSTAWY - petito principi - przynajmniej jedna z przesłanek jest zdaniem bezpodstawnie przyjętym.

• BŁĘDNE KOŁO W ROZUMOWANIU - curicullus vitiosus - Wniosek „W” wyprowadzany z przesłanki „P”, a następnie przy uzasadnianiu przesłanki „P”, powołujemy się na wniosek „W”.

• BŁĘDNE KOŁO W DEFINIOWANIU - cucicullus in definiendo )

  • Indem per indem ( samo przez to samo )

  • Błędne koło bezpośrednie- polega na użyciu wyrazu definiowanego w członie definiującym

  • Błędne koło pośrednie- polega na tym że termin A definiuje się przez grupę terminów zawierających termin B, a następnie w definicji terminu B pojawia się termin A.

1. CZYNNOŚĆ RACJONALNA W WARUNKACH PEWNOŚCI

• CZYNNOŚĆ RACJONALNA - pojęcia zrelatywizowanie do warunków jej podjęcia (warunki ryzyka, niepewności, pewności)

• CZYNNOŚĆ RACJONALNA W WARUNKACH PEWNOŚCI:

trener- drużyna- mecz

możliwe czynności rezultaty

C1- lekka ofensywa R1- wygrana

C2- defensywa R2- remis

C3- ostra ofensywa R3- przegrana

Który rezultat odpowiada trenerowi-> preferencja rezultatów: R1,R2,R3

1. Trener ma podjąć jedną z czynności C1,C2,C3....

2. Na gruncie wiedzy X czynności te dopełniają się i zarazem wykluczają tzn. że tylko 1 z czynności może i musi być podjęta, przy czym każda z tych czynności prowadzi do określonego rezultatu.

r₁ ( r= 1,2,3,...; m : n = n ) ( czynność )

1. rezultaty są dla X ustalone przez relacje preferencji, czyli po każdych dwóch rezultatach r_i oraz r_j ( i , j = 1,2,3,...m ; m mniejsze bądź równe n ) może odpowiedzieć który bardziej preferuje.

Różne sytuacje:

Możliwe czynności Możliwe rezultaty ( prawdopodobieństwo)

S1 S2 S3

C1 r₁₁ r₁₂ r₁₃

_{wygrana remis przegrana}

C2 r₂₁ r₂₂ r₂₃

C3 r₃₁ r₃₂ r₃₃

3 macierze :

1. rezultatów

2. prawdopodobieństwa

3. użyteczności

rezultat * prawdopodobieństwo + ... = użyteczność oczekiwana

1. CZYNNOŚĆ RACJONALNA W WARUNKACH RYZYKA

Podejmuje decyzje w warunkach ryzyka.

1. może podjąć jedna z czynności C1, C2, C3...Cn

2. na gruncie wiedzy X czynności te wykluczają się i wzajemnie wypełniają tzn. że tylko jedna z tych czynności może i zarazem musi być podjęta, a także że każda z tych czynności odpowiada określony zbiór rezultatów a określonymi prawdopodobieństwami.

3. Rezultaty ze wszystkich z tych zbiorów są dla X uporządkowane przez relacje preferencji.

Kiedy czynność podejmowana w warunkach ryzyka jest czynnością racjonalną? – odniesienie do preferencji rezultatów.

Ciągi rezultatów

Wygrana remis przegrana

r_11, r₂₁, r₃₁ r₁₂, r₂₂, r₃₂ r₁₃,r₃₂,r₃₃

2 1 0

Użyteczność rezultatów:

r_ij

c_i

s_j

U ( użyteczność ) ( r_ij )

Użyteczność- użyteczność oczekiwana

Suma wszystkich iloczynów użyteczności rezultatów przez jego prawdopodobieństwo

Np.: r₁₁ * ( prawdopodobieństwo) + r₁₂ * ( prawdopodobieństwo) + r₁₃ * ( prawdopodobieństwo )

Użyteczność oczekiwana czynności pierwszej c₁

Dla wygranej 2*prawdopodobieństwo + 1*prawdopodobieństwo +0*prawdopodobieństwo

C_i = ( i= 1,2,3,..., n)

U ( r_i1)* p(r_r1) + u(r_r1) * p(r_i2)+ ... u(r_in) * p(r_in)

1. INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA

• INTERPRETACJA HUMANISTYCZNA WG. J. KMITY

Wyjaśnienie- odpowiedź na pytanie kształtu „ Dlaczego P...?” gdzie P symbolizuje dowolne zdanie przy czym odpowiedź na to pytanie spełniać musi w każdym razie ten warunek, że wynika z niej zdanie P. Specyficzną odmianą wyjaśniania jest interpretacja humanistyczna, czyli czynność formowania odpowiedzi na pytania typu „ Dlaczego X podjął taką, a nie inną czynność?” lub „ Dlaczego dany przedmiot ma takie a nie inne cechy?”

Odpowiedź składałaby się z:

1. założenia o racjonalności X

2. opisu wiedzy X wyodrębniającej możliwe do podjęcia przez niego czynności, ich rezultaty

3. opisu charakterystycznego dla X porządku wartości utworzonego z owych rezultatów takiego, że rezultat czynności rozważonej jest wartością preferowaną.

1. CZYNNOŚĆ KULTUROWA

CZYNNOŚĆ KULTUROWA

2 rodzaje reguł kulturowych:

1. technologiczno użytkowe- czynności techniczno użytkowe

2. interpretacyjno kulturowa- czynności symboliczno- kulturowe

• Aktualna czynność kulturowa- czynność kulturowa podjęta z nastawieniem na interpretację przy czym sens przypisany jej przez przedmiot jest identyczny z sensem określonym dla niej przez reguły interpretacji kulturowej.

Zakłada się pewną świadomość kulturowego charakteru czynności.

• Obiekt kulturowy- wytwór czynności kulturowej, podlega regułom interpretacji kulturowej.

System kulturowy- zbiór norm interpretacji kulturowej:

1. reguły kwalifikacyjne- oznaczające ogólny rodzaj czynności racjonalnych podporządkowując im wspólny typ sensu np. gra w szachy.

2. Reguły pośrednie- dotycza poszczególnych podzbiorów zbioru czynności wyznaczonego przez reguły kwalifikacyjne i przypisują im bardziej szczegółowe sensy np.: obrona, atak w szachach

• Kompetencja kulturowa - wszystkie reguły interpretacji kulturowej stosowane przez daną jednostkę np.: językowa, mjuzyczna

• Obiekty kulturowe- to wg Kmity zdania:

  • Zdania oznajmujące- komunikują fakty

  • Zdanie pytające- komunikują problemy

  • Zdanie rozkazujące- komunikują normy

Wspólną cecha tych zdań jest to, że: komunikują pewne stany rzeczy, co stanowi pewien wspólny typ ich sensu, który przysługuje im na mocy reguł interpretacji kulturowej. Takie czynności czy też znaki, obiekty to znaki autonomiczne.

Znak autonomiczny- czynność kulturowa lub obiekt kulturowy których sens przyporządkowany jest im przez reguły interpretacji kulturowej odnośnego systemu kulturowego, polega na komunikowaniu pewnego stanu rzeczy.

1. ZNAK W.G. J. KMITY

ZNAK AUTONOMICZNY

Poznań leży nad Wartą.

Każdy wyraz to osobne znaki- element dyskursywny- każdy składnik znaku autonomicznego, który można zastąpić innym składnikiem tej samej kategorii uzyskując w ten sposób nowy znak autonomiczny.

Czyli, Konin leży nad Wartą.

1. ZDROWY ROZSĄDEK, A FILOZOFIA

• DEFINICJE ZDROWEGO ROZSĄDKU – Słownik definiuje rozum / rozumowanie jako „przyczynę, wyjaśnienie lub uzasadnienie działania lub wydarzenia”, a my powinniśmy dodać „lub osoby”.

Głównym synonimem rozumowania będzie więc „logika”.

Rozumowanie jest więc niezbędne, by:

• ustalić czy coś jest prawdziwe

• zrozumieć coś, co wiemy, że jest prawdziwe

• obronić prawdziwość tego, co jest prawdziwe

• Rozumu używa się więc tylko w odniesieniu do pewnego wycinka rzeczywistości (w odniesieniu do działania, wydarzenia lub osoby). Jeśli coś rzeczywiście istnieje, wówczas możemy, a nawet musimy, skorzystać z rozumu, by ustalić co to jest, zrozumieć to zjawisko i obronić je.

• FILOZOFIA OPOZYCYJNA WOBEC ZDROWEGO ROZSĄDKU –

• FILOZOFIA ODWOŁUJĄĆA SIĘ DO ZDROWEGO ROZSĄDKU -

16. DEFINICJE

    • DEFINICJA REALNA – zdanie podające taką charakterystykę pewnego przedmiotu czy też przedmiotów jakiegoś rodzaju, którą tym i tylko tym przedmiotom można przypisać.

    • Definicja realna jest wypowiedzią w języku pierwszego stopnia, formułującą określone twierdzenia o cechach wspólnych dla jakichś uprzednio wydzielonych przedmiotów.

    • DEFINICJA NOMINALNA – wyrażenie w ten czy w inny sposób podające informacje o znaczeniu jakiegoś słowa czy słów.

    • Definicja nominalna podaje informacje o znaczeniu definiowanego słowa – wypowiedź w języku drugiego stopnia.

    • W najprostszym przypadku definicja nominalna określa, jak w danym języku równoznacznie zastępować można pewien wyraz czy wyrazy słowami znanymi już co do znaczenia osobie, na użytek której podajemy tę definicję.

Różnice pomiędzy definicją realną a nominalną:

• STOPIEŃ JĘZYKA – def. nominalne wypowiadane są co najmniej w2 stopniu języka; def. realne wypowiadane są w języku przedmiotowym (1 stopień języka).

• Def. realne wszystkie są zdaniami w sensie logicznym, bo są albo prawdziwe, albo fałszywe – opisują rzeczywistość

• Def. nominalne tylko niektóre są zdaniami w sensie logicznym – mianowicie te, które stwierdzają jakie znaczenie ma/miał termin definiowany.

Natomiast definicje nominalne ustalające jak będziemy używać danego terminu w przyszłości w projektowanym sposobie mówienia nie są zdaniami w sensie logicznym bo nie są ani prawdziwe ani fałszywe – nie opisują rzeczywistości.

RODZAJE DEFINICJU ZE WZGLĘDU NA ICH ZADANIA

• DEFINICJA SPRAWOZDAWCZA - definicja, które wskazuje, jakie znaczenie ma czy też miał kiedyś definiowany wyraz w pewnym języku.

• DEFINICJA PROJEKTUJĄCA – definicja, która ustala znaczenie jakiegoś słowa na przyszłość , w projektowanym sposobie mówienia.

• DEFINICJA KONSTRUKCYJNA – ustala znaczenie pewnego wyrazu na przyszłość nie licząc się z dotychczasowym znaczeniem tego wyrazu, gdy jakieś w ogóle przedtem posiadał.

• DEFINICJA REGULUJĄCA – ustala na przyszłość wyraźne znaczenie pewnego wyrazu licząc się jednak z dotychczasowym niedostatecznie określonym, znaczeniem tego wyrazu.

RODZAJE DEFINICJU ZE WZGLĘDU NA ICH BUDOWĘ

• DEFINICJA RÓWNOŚCIOWA – składa się z trzech części:

• Zwrotu językowego zawierającego wyraz definiowany – DEFINIENDUM

• Jakiegoś zwrotu, który stwierdza, że definiendum ma takie samo znaczenie, jak wyrazy zawarte w trzeciej części definicji - ŁĄCZNIK

• Częsci definiującej – DEFINIENS

  • DEFINICJA KLASYCZNA – (jest definicją równościową) – zawiera wyraz definiowany, GENUS – rodzaj, do którego należy gatunek przedmiotów definiowanych; oraz DEFFERENTIA SPECIFICA – różnica gatunkowa ; wskazuje treść i zakres

  • DEFINICJA NIEKLASYCZNA – wskazuje zakresy nazw, które w sumie dają zakres nazwy definiowanej (np. A znaczy/oznacza/jest to P lub R lub S).

STYLIZACJE

• STYLIZACJA SŁOWNIKOWA – jeden wyraz można zastąpić innym wyrazem; występuje łącznik „tyle samo co”; definiendum i definiens są w supozycji materialnej (jest zwrot –wyraz-)

• STYLIZACJA SEMATYCZNA– pewien wyraz czy wyrażenie oznacza takie a takie przedmioty lub odnosi się do takich a takich cech, zdarzeń czy stosunków ; definiendum jest w supozycji materialnej a definiens w supozycji prostej (lub formalnej); występuje łącznik „oznacza”

• STYLIZACJA PPRZEDMIOTOWA – wskazuje znaczenie wyrazu definiowanego mówiąc o cechach tego, do czego wyraz definiowany się odnosi, albo wymieniając gatunki przedmiotów, które obejmuje dany rodzaj ; definiendum i definiens są w supozycji prostej (lub formalnej); występuje łącznik „jest to”; dla rozstrzygnięcia ważna jest intencja twórcy.

• DEFINICJE NIERÓWNOŚCIOWE:

• DEFINICJĄ PRZEZ POSTULATY – definicją aksjologiczną – wyrażenia „W” nazywamy zespół zdań o następujących właściwościach:

  • W zdaniach tych występuje wyrażenie „W”

  • pozostałe wyrażenia występujące w tych zdaniach mają ustalone znaczenie.

  • Wyrażenie „W” należy tak rozumieć, by zdania w których ono występuje zmieniały się wszystkie jednocześnie w zdania prawdziwe.

(Np. „W” jest zielone”/ „W” rośnie na łące/ „W” jedzą krowy/ Czterolistne „W” przynosi szczęście.)

• DEFINICJE CZĄSTKOWE – jeśli postulaty definicyjne nie określają w sposób wyczerpujący sposobu posługiwania się definiowanym terminem ; to zdanie lub zespół zdań, które co prawda nie dają rozstrzygnięcia iż daną nazwą definiowaną oznacza się wszystkie przedmioty danego typu, i tylko przedmioty danego typu; ale podają one niektóre tzw. pozytywne albo negatywne kryteria stosowalności nazwy definiowanej; albo wskazują one na to, że desygnatami nazwy są z pewnością takie a takie przedmioty, a może również inne (pozytywne kryteria stosowalności – wrona jest czarna) albo na to że desygnatami nazwy z pewnością nie są przedmioty określonego rodzaju, a być może również inne (negatywne kryteria stosowalności – wrona nie jest rybą).

Zespół definicji cząstkowych trafnie dobranych tworzy definicję przez postulaty.

BŁĘDY W DEFINICJACH:

• IGNOTUM PER IGNOTUM – nieznane przez nieznane – wyraz definiowany jest nieznany odbiorcy, definiens również jest nieznany odbiorcy.

  • jest to błąd względny i subiektywny

• IDEM PER IDEM – to samo przez to samo - w definiendum i w definiensie powtarza się ten sam zwrot (powtórzono wprost zwrot zawarty w definiendum).

  • jest to błąd bezwzględny i obiektywny

  • jest to błędne koło bezpośrednie.

  • Jeśli popełnia się ten błąd, jednocześnie popełnia się błąd ignotum per ignotum

• BŁĘDNE KOŁO POŚREDNIE – zespół definicji, w których pierwsza definicja odsyła do drugiej, a druga z powrotem do pierwszej (np. logika to nauka o poprawnym myśleniu / poprawne myślenie to myślenie logiczne / myślenie logiczne to myślenie zgodnie z prawami logiki)

• BŁĄD PRZESUNIĘCIA KATEGORIALNEGO – w definiensie podajemy jako określenie rodzajowe genus zasadniczo odmienny od tego, które należałoby wskazać ; w definiendum jest inna kategoria ontologiczna niż w definiensie.

  • definiendum i definiens wykluczają się.

    • DEFINICJA ZA SZEROKA – zakres definiensa obejmuje również przedmioty nie należące do definiendum

  • prokurator (S) to pracownik prokuratury (P)

• DEFINICJA ZA WĄSKA - zakres definiensa nie obejmuje wszystkich przedmiotów należących do zakresu definiendum.

• ołówek (S) to przyrząd do pisania złożony z pręcika grafitowego umieszczonego w niebieskiej oprawce (P)

• WYPOWIEDŹ MĘTNA - wątpliwości co do tego jak postrzegać wypowiedzi

• DEFINICJE PEŁNE I CZĄSTKOWE –

  • Pełne – dąży do wyczerpania całego zakresu semantycznego pojęcia

  • Cząstkowe - wskazuje pewne logiczne warunki stosowalności terminu ; wskazanie jakiegoś typowego desygnatu

• DEFINICJE WYRAŹNE, A KONTEKSTOWE –

  • Wyraźne – zawiera definiendum wyłącznie definiowany termin

  • Kontekstowe – przedstawia definiowany termin we właściwym dla niego kontekście werbalnym

• PRZEPIS NA DOBRĄ DEFINICJĘ –

GENUS PROXIMUM – najbliższy rodzaj szerszy zakres, który zawiera definiowaną definicję

DIFFERENTIA SPECIFIKA – różnica gatunkowa; wyodrębniają z G.P. definiowaną część

Np. dom (nasza definicja) to budynek (Genus Proximum) mieszkalny (defferentia Specifika)

• PSEUDODEFINICJE PERSWAZYJNE – manipulacja sensem terminu

16. ARGUMENTY

• ARGUMENT Z AUTORYTETU – (argumentum ex auctoritate) to argument, w którym uzasadnia się jakiś pogląd tym, że podziela go jakaś osoba lub grupa osób.

Ogólny schemat argumentu z autorytetu ma postać następującą:

X twierdzi (uważa, sądzi), że A.

X jest autorytetem w dziedzinie D.

A należy do dziedziny D.

Zatem: A.

• Wnioskowanie wedle tego schematu jest oczywiście zawodne. Nie możemy jednak uznać tego typu argumentów za całkowicie bezużyteczne — w przeciwnym wypadku należałoby np. uznać za bezużyteczną wszelką dydaktykę.

• Pytamy zatem: kiedy argument a autorytetu możemy uważać zaakceptowalny? SWW zaleca rozważenie następujących kwestii przy ocenie argumentów z autorytetu:

  • Czy osoba, na której opinię powołuje się argumentujący, jest ekspertem w dziedzinie, do której należy rozpatrywany pogląd?

  • Czy wypowiedź eksperta odpowiada jego przekonaniom? Czy nie ma podejrzeń, że jest on przekupiony lub szantażowany?

  • Czy nie działa pod wpływem silnych emocji?

  • Czy wypowiedź eksperta została w argumentacji dobrze zrozumiana, poprawnie przytoczona, starannie zinterpretowana? Jakie są opinie innych ekspertów? Czy jest dostatecznie jasno sprecyzowane, czyje twierdzenia się przytacza?

• ARGUMENT Z POWSZECHNEJ OPINII –

• ARGUMENTY SEMANTYCZNE –

• ARGUMENTY Z PODOBIEŃSTWA – (argument z analogii, per analogiam, a simili) odwołuje się do podobieństwa pod jakimiś względami pewnych przedmiotów (osób, sytuacji, itd.).

W takiej argumentacji posługujemy się więc schematem:

X jest podobne do Y .

Twierdzenie T jest prawdziwe o X.

Zatem: twierdzenie T jest prawdziwe o Y .

• Argument z podobieństwa jest, rzecz jasna, zawodny. Jednak rozumowania przez analogię bywają cenne poznawczo. Zauważmy, że między argumentem z podobieństwa a „zwykłym” stwierdzaniem analogii nie ma wyraźnej granicy.

• ARGUMENTY RÓWNI POCHYŁEJ –

16. REGUŁY RACJONALNEJ DYSKUSJI

• Każdy uczestnik dyskusji powinien przestrzegać następujących dwunastu zasad (pierwsze trzy są fundamentalne):

  1. Zasada wątpliwości dyktuje przyjęcie postawy sceptycznej nawet wobec stanowiska, z którym w pełni się zgadzamy i uważamy wstępnie za najlepiej uzasadnione.

  2. Zasada poszukiwania prawdy mówi, że każdy z uczestników dyskusji powinien zaangażować się w uczciwe odkrywanie prawdy lub odnajdywanie najlepiej uzasadnionego stanowiska.

  3. Zasada jasności głosi, że „Wszystkie stanowiska, obrony i ataki powinny być wolne od jakichkolwiek językowych niejasności oraz powinny być wyraźnie oddzielone od innych stanowisk i spraw”

  4. Zasada ciężaru dowodu, który ma spoczywać na tym uczestniku dyskusji, który przedstawił określone stanowisko;

  5. Zasada uczciwości (charity) w przeformułowywaniu stanowisk i argumentów oponenta, które ma byd zgodne z jego intencjami i przedstawione w możliwie najsilniejszej

wersji;

1. Zasada adekwatności i bezpośredniości przedstawianych racji w stosunku do sedna popieranego lub krytykowanego stanowiska;

2. Zasada akceptowalności, mówiąca, że należy używać argumentów lub kontrargumentów, które spełniają wzajemnie uznane i rozsądne kryteria

3. Zasada wystarczalności – „Ten kto przedstawia argument za lub przeciw pewnemu stanowisku powinien próbować dostarczyć racji, które będą wystarczające pod względem liczby, rodzaju i wagi, aby uzasadnić akceptację jego wniosków

4. zasada podważenia (rebuttal) nakazująca zwolennikowi lub oponentowi pewnego stanowiska podjęcie próby podważania wszystkich kontrargumentów drugiej strony, a w szczególności tych najsilniejszych;

5. zasada przyjęcia stanowiska, gdy zostało ono uzasadnione w sposób wystarczający za pomocą adekwatnych i akceptowalnych argumentów oraz skutecznie oddalono najmocniejsze kontrargumenty, a w razie gdy nie ma takiego stanowiska należy przyjąć to, któremu sprzyja najlepsza z przedstawionych argumentacji;

6. zasada powstrzymania się od decyzji, gdy więcej niż jedno stanowisko spełnia zasadę poprzednią;

7. zasada ponownego rozważenia, gdy zostaną przedstawione nowe argumenty lub kontrargumenty w stosunku do stanowiska zwycięskiego lub popartego przez najlepszą argumentację

16. KONCEPCJA JĘZYKA FERDINANDA DE SAUDDURE’ A

17. KONCEPCJA R. JAKOBSONA I CH. S. PEIRE’A

18. TARTUSKO-MOSKIEWSKA SZKOŁA SEMIOTYKI – (nazywana w zachodniej literaturze naukową "grupą Tartu-Moskwa")

Grupa ta nie stanowiła formalnej instytucji naukowej z własną strukturą organizacyjną, statutem, planami badawczymi itp. Powstała ona w rezultacie bezpośrednich kontaktów uczonych z kilku ośrodków naukowych byłego ZSRR (Moskwy, Tartu, Leningradu, Rygi, Wilna, Tallinna), którzy na przełomie lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych wykazali zadziwiającą zbieżność zainteresowań naukowych przy zachowaniu naturalnych różnic wynikających z przynależności do odmiennych tradycji naukowych i uprawiania różnych dyscyplin badawczych.

Grupa jednoczyła przedstawicieli różnych dziedzin wiedzy humanistycznej (historyków i teoretyków literatury, lingwistów, filozofów, historyków, etnografów, teoretyków sztuki, psychologów i neurofizjologów), którzy w metodzie semiotycznej dostrzegli szansę połączenia wysiłków, zmierzających do bardziej integralnego ujęcia fenomenu kultury. Należeli do niej m.in. Jurij Łotman, Boris Uspienski, Władimir Toporow, W moskiewskim skrzydle grupy, które w ostatnim czasie woli się określać jako Moskiewskie Koło Semiotyczne, zdecydowanie przeważali językoznawcy i folkloryści (Wiaczesław Iwanów, Boris Uspienski, Andriej Zalizniak, Tatiana Cywjan, Tatiana Jelizarienkowa, Tatiana Nikołajewa) - wykazywali oni zwiększone zainteresowanie diachronicznym aspektem badanych przez siebie dziedzin kultury, rekonstrukcją ich – odległych w czasie -

Semiotycy z wymienionej grupy zaproponowali własne ujęcie kultury. Według ich koncepcji ośrodkiem kultury jest język naturalny. W stosowanej przez ten krąg terminologii stanowi on prymarny system modelujący, zawierający pewien globalny, "zdroworozsądkowy" obraz (model) świata. Uprzywilejowana rola języka naturalnego wynika z faktu, że jest on najbardziej rozwiniętym (to "system systemów") i najbardziej uniwersalnym środkiem komunikacji. Język naturalny (etniczny) stanowi wzór systemowości dla pozostałych systemów kultury takich, jak mitologia, religia, sztuka, nauka. Wymienione dziedziny kultury są charakteryzowane jako "wtórne systemy modelujące" w tym sensie, iż są niejako nadbudowane na języku naturalnym lub wzorują się na nim w swojej budowie i działaniu.