Jak pies odbiera świat - psie zmysły

Zmysły służą psu podobnie zresztą, jak człowiekowi do zbierania informacji z otaczającego go świata, odbierania bodźców, komunikowania się z nim….. Jednak pewne z nich odgrywają u psa znacznie ważniejszą rolę, niż u człowieka…. Człowiek patrzy i myśli „jakie to piękne”…. Pies wącha i odczuwa "hmmm interesująco pachnie"……. rodzące się szczenię jest ślepe i głuche, ale potrafi odbierać pierwsze bodźce właśnie dzięki węchowi, poprzez dotyk i w mniejszym stopniu poprzez smak.

Jednym z pierwszym zmysłów, którym nowo narodzone szczenię odbiera świat to…. ZMYSŁ DOTYKU. W ten sposób zaczyna się komunikować z matką, odczuwa jej ciepło i bliskość……. pies pozbawiony dotyku matki i jej pieszczot, a potem dotyku i obecności człowieka, w okresie socjalizacji z pewnością wyrośnie na psa nieufnego.

Dlatego tak ważne jest wprowadzenie przez człowieka Wczesnej Stymulacji Neurologicznej Szczeniąt. Pies odbiera bodźce za pomocą całej powierzchni swojej skóry, choć należy zaznaczyć, że szczególną rolę odgrywają włosy czuciowe umiejscowione kępkami nad oczami i pod dolną wargą tzw. wibryssy. To dzięki nim pies dotykając jakikolwiek przedmiot rozpoznaje jego kształt, czy fakturę. Każdy dotyk właściciela jest przez psa entuzjastycznie i emocjonalnie odbierany, co pies sygnalizuje całym swoim ciałem, trzeba jednak zaznaczyć, że pewne punkty na ciele psa mają „strategiczne” znaczenie…np.:. najwięcej pozytywnych doznań dostarcza psu mizianie za uszkiem, czy pod brodą, a już klepanie po głowie kojarzy się z aktem „władzy”….. są to zachowania wrodzone w spadku po dzikich przodkach, dlatego tak ważna jest umiejętność poznania psiej psychiki i towarzyszących jej zachowań.

Dzięki ZMYSŁOWI POWONIENIA, nowonarodzone szczenię bezbłędnie rozpozna specyficzny zapach listwy mlecznej suki i bez problemu trafi do "jadłodajni". Węch odgrywa u psa dominującą rolę w odbieraniu świata. Człowiek odbiera świat przede wszystkim wzrokiem….. pies kieruje się węchem. Nos to najważniejsze psie „narzędzie”. Psy o długich kufach mają lepszy węch, niż psy o skróconych kufach. Pofałdowana powierzchnia wewnętrzna nosa jest niemal tak duża, jak powierzchnia psiego ciała. Nabłonek węchowy w nosie dorosłego człowieka ma wielkość około 3 cm2, podczas, gdy w nosie przeciętnego psa zajmuje powierzchnię 130 cm2. Psi nos posiada, aż 220 milionów receptorów węchowych, dla porównania człowiek tylko 5 milionów. Wilgotny nos rozpoznaje również znacznie więcej molekuł zapachowych, niż suchy.

Psy wąchają niezależnie od oddychania. Psi nos jest wstanie rozpoznać ok. 500 tys. zapachów, a człowiek zaledwie 2-4 tys. Reakcja psa na zapach to mniej, niż 0,1 s u człowieka wynosi 0,45 s. Ziajanie natomiast znacznie osłabia proces wąchania, stąd im mocniej pies ziaje, tym słabiej odczuwa zapachy. Zdolność do wyczuwania zapachów ziejącego psa spada o około 40%. Miękkość i ruchliwość nozdrzy umożliwia także lokalizowanie kierunku, z którego płynie zapach. Dlatego pies jeszcze przed zobaczeniem „interesującego go obiektu” już wie , w którym kierunku za nim podążać. Ich węch jest znacznie lepszy od zmysłu zapachu człowieka, gdyż mają wielokrotnie lepszy zmysł powonienia od ludzkiego, nawet do 10 000 razy. Stąd też ta psia „ciekawość” w obwąchaniu każdego „nowego” w jego otoczeniu. W ten sposób pies rozpoznaje „cudzą zapachową unikalną osobliwą wizytówkę„. Tak dobrze rozwinięta zdolność „spostrzegania świata" węchem, a szczególnie obecności innych istot (zwierząt i/lub ludzi) wykorzystał właśnie człowiek, który już w odległych czasach udomowił psa, by ruszać z nim na łowy…..długo długo później ta wielka zaleta psiego nosa została wykorzystana do pracy w służbie człowiekowi…..psy ratownicze wyszukujące ludzi pod gruzami, czy lawinami, psy w służbie celnej i policyjnej wyszukujące ukryte narkotyki, bomby, psy tropiące odnajdujące zaginione, bądź też poszukiwanie przez prawo osoby. Zmysł węchu odgrywa ogromną rolę w życiu społecznym psów. Psy, podobnie jak inne zwierzęta, komunikują się za pomocą feromonów, ich różne rodzaje są wydzielane i uzależnione od sytuacji: strach, zaciekawienie, podniecenie……… uruchamiają ich produkcję. Często na spacerach psy „znaczą” miejsca…. ludzie zwykli mawiać, że zostawiają „psie listy” i faktycznie jest w tym dużo prawdy, bowiem w moczu również znajdują się specyficzne feromony stanowiące znak rozpoznawczy dla innego przedstawiciela gatunku. Komórki produkujące feromony znajdują się także w skórze stąd „specyficzny zapach psi” i taka nieodparta chęć ocierania się o przedmioty, by zostawić na nich „swoją osobistą wizytówkę”.

Po około dwóch tygodniach od urodzenia otwierają się psie oczy….. od tego momentu pies zaczyna odbierać bodźce ZMYSŁEM WZROKU - przyznać jednak należy, że wzrok nie jest najmocniejszą stroną psa. Żaden pies nie widzi niczego poza płaszczyzną, nawet patrząc na najbardziej realistyczny obraz. Jest on za to dostosowany do polowania bowiem psy znakomicie rejestrują ruch. Ostrość widzenia świata jest u psa słabo rozwinięta nie potrafi rejestrować szczegółów w porównaniu z człowiekiem wypada ok. 6 razy słabiej. Często można spotkać się z teorią, że psy odbierają świat w odcieniach czerni, bieli szarości, jednak w wypadku psów jest tak, iż widzą one w kolorach niebieskim i żółtym, a kolor zielony przypuszczalnie ma dla nich odcień szarości lub bieli, prawdopodobnie także nie potrafią odróżnić koloru czerwonego od pomarańczowego i raczej widzą te odcienie w zbliżeniu do szarego.

Dla psiego oka nie kolory są ważne a raczej ich ostrość, co oznacza że przedmioty bardziej jaskrawe są przez oko psie lepiej postrzegalne. Psy posiadają jedynie 10% receptorów wzrokowych człowieka, ale za to ich pole widzenia jest znacznie większe. Psy potrafią dostrzec coś, co dzieje się z boku, ba nawet cokolwiek za nimi, gdyż zakres pola to aż ok. 200-270 stopni i uzależniony jest od długości kufy i rozstawu i osadzenia oczu.

Przyjmuje się że psy o skróconej kufie (brachycefaliczne np.: mopsy, pekińczyki) mają oczy osadzone frontalnie i ich zasięg widzenia jest zbliżony do pola widzenia człowieka, zaś psy o wydłużonej kufie (dolichocefaliczne) – mają oczy osadzone szeroko po bokach czaszki, a ich pole widzenia sięga, aż do 270 stopni. Dla porównania człowiek musi się zadowolić możliwością obserwacji w polu 180-200 stopni. Mimo małej zdolności rozpoznawania przedmiotów wzrokiem, pies wykazuje dobrą orientację przy słabym świetle, dodatkowo posiłkuje się węchem, słuchem i zmysłem dotyku, który również jest mocniej rozwinięty, niż u człowieka. Związane to jest także z budową samego oka. Źrenice oka psów są znacznie większe , niż większości ludzi. Większą zdolność wychwytywania światła psy zawdzięczają znacznie większym soczewkom. Siatkówka psa jest zdominowana przez pręciki, które są czułe właśnie na słabe światło, dużą rolę odgrywa także błyszcząca powierzchnia znajdująca się pod komórkami pręcikowymi, odbijającej "skoncentrowane" światło (to specjalna makata położona tuż za siatkówką działająca , jak swego rodzaju lustro), mniej jest z to czopków odpowiedzialnych za widzenie jasnego światła i kolorów. Jak już wspomniałam psy dużo lepiej widzą ruch. W tej samej odległości, co dostrzegane przez psy obiekty ruchome, obiekty nieruchome pozostają niewidoczne. Dla przykładu nieruchomy obiekt dostrzegą z odległości 700 metrów, zaś ten sam wprawiony w ruch już z odległości 800-900 metrów. Psy, które mają oczy szeroko rozstawione mają doskonałe widzenie peryferyjne np.: Charty - Saluki to typowe wzrokowce ich oczy są usytuowane z przodu czaszki, co zapewnia im świetne widzenie dwuboczne. Psie oko zatem wyposażone w większą źrenicę, większą skupiającą światło soczewkę, większą liczbę pręcików i makatę odblaskową, jest w znaczącym stopniu bardziej czułym przyrządem do widzenia w półmroku, niż oko ludzkie. Dowiedziono, że psu potrzeba jedną czwartą światła potrzebnego człowiekowi, aby dobrze widzieć w nocy.

Mniej więcej w tym samym czasie, kiedy psy zaczynają widzieć mogą odkrywać świat jeszcze dzięki jednemu zmysłowi, który „uaktywnia się” w podobnym czasie - słuch.

ZMYSŁ SŁUCHU jest u psa niebywale ważnym „narzędziem” w odbieraniu świata. Słuch jest u psów nad wyraz rozwinięty, znacznie czulszy, niż u człowieka, skala zasięgu słuchu psa wybiega dalej, niż zasięg słuchu ludzkiego. Potrafią dosłyszeć dźwięki, które dochodzą nawet z odległości ponad 80 metrów, to znacznie lepiej, niż człowiek, który dosłyszy je z odległości 15-20 metrów.

Uszy psa wyposażone są w 17 mięśni to sprawia, że mogą się one optymalnie ustawiać w kierunku dobiegającego źródła dźwięku. Psy słyszą dźwięki o częstotliwości 35 000 drgań na sekundę i są w stanie rozpoznać dźwięki różniące się o jedną ósmą tonu. Potrafią też sterować swoim uchem wewnętrznym wyłapując spośród różnych szmerów konkretny dźwięk, na którym im zależy. Ucho psa chwyta dźwięki o tak wielkiej częstotliwości drgań, czy o tak wysokiej tonacji, że dla ludzkiego ucha są one już niesłyszalne. Pies nie tylko chwyta najsłabsze dźwięki, ale posiada również świadomość tego, z której strony ten dźwięk nadchodzi. Zdolność tę człowiek opanował w znikomym stopniu. Psy mają doskonałą pamięć słuchową dlatego też przy rozpoznawaniu osób kierują się na równi zmysłem węchu i słuchu. Każdemu chyba znane są przykłady kiedy pies siedzący w domu nagle zaczyna machać ogonem i biegnie do drzwi witać swojego pana jeszcze na długo przed tym zanim do tych drzwi on dojdzie.

Podobnie jak u innych zwierząt, wrażenia smakowe u psów są uzależnione od wrażeń węchowych i zmysłu powonienia. ZMYSŁ SMAKU, jednak nie odgrywa u psów już tak dużej roli, jak u człowieka - można powiedzieć że jest dla niego nie istotny.

Psy mają znacznie mniej kubków smakowych, niż inne zwierzęta, stąd rozróżniają smaki jedynie, jako przyjemne, obojętne lub nieprzyjemne. Psy potrafią np.: momentalnie rozpoznać, czy woda nadaje się do picia czy nie, gdyż wyposażone są w specjalne receptory, które pozwalają zanalizować subtelne nawet zmiany w składzie chemicznym wody, a zwłaszcza zawartości soli mineralnych. Często zwykło się mawiać, że pies chętnie zjada rzeczy nieświeże „mocno pachnące” zjada je nie dlatego że mu smakują, ale dlatego że specyficznie - czytaj - drażniąco dla niego pachną. Poza tym psia psychika działa na bazie instynktu, jeśli w psiej diecie czegoś zabraknie sama natura mu podpowie, by uzupełnił braki w nadarzającym się momencie. Jeśli zatem wasz pies chętnie sięga po „różności” należy zastanowić się nad jego programem żywieniowym.

Oprócz powszechnie znanych istnieją jeszcze powiedzmy dwa zmysły, których mechanizmy działania są dla człowieka najmniej poznane…. Jeden z nich to zdolności wrodzone orientacji w nieznanym terenie to - ZMYSŁ ORIENTACJI. Orientacji przestrzennej nie można wyrobić przez wychowanie lub naukę, można ją natomiast udoskonalić, co skrzętnie przez człowieka jest wykorzystywane. Niektóre psy potrafią bezbłędnie pokonać setki kilometrów i z całkiem obcego sobie miejsca wrócić do domu. Takie przypadki były nie raz i nie dwa opisywane. Człowiek wywieziony w obce miejsce, bez mapy, pomocy drugich osób i jakiś punktów odniesienia nie jest wstanie wrócić…. pies z pewnością można tu spekulować posiłkując się dodatkowo doskonale rozwiniętymi zmysłami słuchu i węchu drogę w jeszcze nie wyjaśniony dla człowieka sposób odnajdzie.

Kolejna tajemnicza zdolność psa to "dar telepatii", czy też wczesnego przewidywania pewnych zdarzeń i sytuacji…. umówmy się, że można to nazwać SZÓSTYM ZMYSŁEM. Wszystkim znane są przypadki, kiedy to przed np.: nastąpieniem trzęsienia ziemi, czy wybuchem wulkanu, to właśnie świat zwierząt, w tym psy reagują najwcześniej - ze spokojnego - nagle robią się podenerwowane – instynkt im zaczyna podpowiadać, że to miejsce będzie wkrótce niebezpieczne. Psy podobnie jak wiele innych zwierząt są wrażliwe na wibracje. Wiele z nich ma „dar” przewidzenia wystąpienia ataku np.: padaczki u osób chorujących na tę chorobę. Ta umiejętność już jest przez człowieka wykorzystywana, a psy z tym „darem” są odpowiednio szkolone, by tę umiejętność rozwijać. Nie jeden już ocalił swojemu panu życie reagując szczekaniem, skomleniem lizaniem itp. na zaraz mający nastąpić atak. Można sądzić, że pies właśnie dzięki wyostrzonym i bardziej rozwiniętym, niektórym zmysłom potrafi czulej i szybciej wychwytywać pewne zmiany psychologiczne, geofizyczne, chemiczne i fizyczne zachodzące w świecie, a także organizmie człowieka.

Redakcja Świata Czarnego Teriera

Bibliografia:

Tekst powstał na podstawie książki Coren S. „Tajemnice psiego umysłu”, Galaktyka, Łódź 2005 i zebranych materiałów własnych.

w artykule wykorzystano zdjęcia:

- autor - R. Janicki - szczenię z hodowli z Ruskich Bylin

- autor - K. Sokólska - Lary Zachełmianka

- autor - K. Stańczak - Sharlota z Nadezhdinoi Poliany