ZESTAW XIX Architekturarokowa we Francji i Młoda Polska

Architektura barokowa we Francji

Sorbona – kościół zbudowany przez Jacques'a Lemerciera

Kościół Val-de-Grâce – projekt Françoisa Mansarta

Pałacyk Vaux-le-Vicomte – projekt Louisa Le Vau, ogród André Le Nôtre

Wersal

Ogród wersalski

Grand Trianon w Wersalu, projekt Hardouin-Mansarta

Do Francji barok zawitał w pierwszej połowie XVIIw. Największy jego rozkwit przypada na drugą połowę XVII wieku, a na początku XVIIIw. przechodzi w specyficzną odmianę stylu nazywaną rokoko. W 1624 r. Ludwik XIII mianował kardynała Richelieu na pierwszego ministra. Ich wspólne działania doprowadziły do umocnienia władzy monarszej oraz dominacji politycznej i ekonomicznej Francji w Europie. Wzrost dobrobytu społeczeństwa i poczucie własnej wartości owocuje rozkwitem nauki i sztuki. Głównym ośrodkiem był dwór królewski, który otoczył mecenatem wielu artystów. Monarchia absolutna dla podkreślenia własnej wspaniałości potrzebowała wielu dzieł sztuki jako oprawy. Bogactwo i splendor dworu królewskiego stał się wzorcem dla szerokich kręgów szlachecko-mieszczańskich w kraju i innych monarchii w Europie.

Francuscy historycy stosują zwyczaj określania poszczególnych stylów od imienia panującego we danym okresie władcy. Stąd warto przypomnieć, kto panował w okresie poszczególnych faz baroku:

1.pierwsza faza – wczesny barok, styl Ludwika XIII, od ok. 1625- 1643

2.druga faza – rozkwit baroku –styl Ludwika XIV , 1643 –1715

3.rokoko –styl Ludwika XV, 1715 – 1750

Przejście renesansu w barok we Francji przybrało łagodną formę. W pierwszym okresie widoczne są wpływy włoskie i niderlandzkie. Jednak nowe trendy nie zdominowały francuskiej formy renesansu dekoracyjnego. Właściwie do końca panowania Ludwika XIV przewijały się dwa nurty:

- włosko-barokowy, bardzo powściągliwy, ograniczony do ryzalitowania fasad, stosowania bogatych w formie bębnów i kopuł oraz lunet ; tylko wystrój wnętrz cechuje drobiazgowa, rzeźbiarska dekoracyjność,

- francusko-renesansowy, nazywany także "barokiem klasycznym" lub "klasycyzującym", popierany przez rząd i propagowany w otwartej w Paryżu Akademii Architektury (30 grudnia 1671r.).

Barok w formie wypracowanej we Włoszech nigdy nie zaistniał we Francji, stąd w opinii niektórych historyków francuskich, we Francji baroku nigdy nie było.

Barok wczesny i dojrzały

Do pierwszych przedstawicieli baroku klasycznego we Francji należą:

Kierunek włosko-barokowy reprezentuje Charles Lebrun, architekt, rzeźbiarz i malarz. Pracował na zlecenie Ludwika XIV zdobiąc wnętrza pałaców Vax-le-Vicomte ( 1658 - 1661 ), Hôtelu Lambert ( 1650 -1658), Luwru (Galeria Apollina ok. 1680 ) i Wersalu (Galeria Zwierciadlana, Salony Wojny i Pokoju, architektura ogrodowa oraz nieistniejące Schody Ambasadorów 1678 - 1690 ). Jego twórczość to przede wszystkim doskonale skomponowane z wnętrzem dekoracje. Wprowadza gęsty podział płaszczyzn ścian , sufitów i posadzek . Obramowania stolarskie, cokoły , belkowania zdobi precyzyjnymi ornamentami złożonymi z drobnych elementów. Pomiędzy nimi umieszcza obrazy, gobeliny, obicia.

Na zlecenie Ludwika XIV pracował także przedstawiciel baroku klasycznego, lekarz i architekt Claude Perrault . Jego największym dziełem był projekt wschodniej fasady Luwru ( 1667 - 1670 ) utrzymanej w stylu nawiązującym do palladianizmu . Powyżej poziomu parteru, który optycznie stanowi cokół bryły, umieścił kolumnadę w wielkim porządku zwieńczoną ażurową attyką . Płaszczyznę akcentują trzy ryzality umieszczone na narożach i w osi fasady.

Do czołowych przedstawicieli francuskiego baroku należał Jules Hardouin-Mansart . W 1677 r. Ludwik XIV jemu powierzył kierowanie pracami przy rozbudowie Wersalu. Współpracując z Lebrunem w latach 1678 - 1689 , kontynuował dzieło Le Vau nad powiększeniem pałacu. W skrzydle północnym zaprojektował teatr dworski i dwupoziomową kaplicę pałacową ( 1698 - 1710 ). Kaplicę w latach 1708 - 1710 wyposażył jego uczeń Robert de Cotte. Dziełem Mansarta były także inne, mniejsze budowle, wchodzące w skład zespołu pałacowego:

Inne, znane dzieła Mansarta to:

Zespół pałacowo-ogrodowy Wersalu powszechnie jest uznawany za najlepsze dzieło francuskiego renesansu. Ogród został zaprojektowany przez André Le Nôtre , twórcę barokowego ogrodu francuskiego .

Rokoko

Pod koniec baroku wyodrębnił się nowy kierunek nazwany rokoko ( j. franc. rocaille – muszla). We Francji jego pierwsza faza określana jest jako styl regencji (regence) a późniejsza, dojrzalsza forma stylem Ludwika XV. Nowe tendencje, które pojawiły się zwłaszcza w architekturze wnętrz, wiązane są ze swobodną i beztroską atmosferą dworów Filipa Orleańskiego i Ludwika XV oraz fascynacją sztuką chińską , której dzieła w tym czasie masowo sprowadzano do Europy.

Architektura rokoko znacznie odbiega od surowszego nurtu klasycyzującego baroku, nie przypomina także rzeźbiarskich form ukształtowanych we Włoszech. Charakterystyczne cechy rokoka to przede wszystkim lekkość i swoboda kompozycji. Architekci rozwiązują płaszczyzny ścian i sufitów jako całość. Powierzchnia ścian dzielona jest na poszczególne, pola ( panneau ) w postaci prostokątów, których naroża są często zaokrąglone. Pola otrzymują obramowania z delikatnie rzeźbionych ornamentów w postaci linearnych, często asymetrycznie skomponowanych plecionek , wici, arabeski o motywach inspirowanych światem roślinnym, kształtem muszli i falującej wody ( rocaille ). Pomiędzy poszczególnymi polami wkomponowane są płaszczyzny drzwi z supraportami , okien i luster, które także otrzymują ozdobne ramy. Dolną część ścian pokrywa się boazerią a pola podziału wypełniają malowidła lub ozdobne tkaniny. Dominuje pastelowa paleta barw o kolorach jasnoróżowych, kości słoniowej, jasnoliliowej, błękitnej, jasnozielonej, białej, złotej i srebrnej. Lekkie meble o dekoracyjnych profilach i porcelanowe drobiazgi dopełniają wnętrze tworząc pogodny nastrój. Najbogatszymi elementami elewacji stają się ślusarskie detale balustrad, krat i ogrodzeń.

Na dworze Filipa Orleańskiego działał niderlandzki architekt i dekorator wnętrz Gilles Marie Oppenordt. Jego prace są związane ze zmianami wystroju wnętrz pałacu w Villers-Cotterêts oraz kilku kościołów w Paryżu. W swoich projektach w miejscu pilastrów i belkowań wprowadził ozdobne, zawiłe elementy sztukatorskie w postaci dekoracyjnych pasów, girland , festonów . W podobnym kierunku podąża także Robert de Cotte.

Czołowym przedstawicielem rokoko był Juste-Aurèle Meissonnier . Projektant funkcjonalnych rozwiązań domów mieszkalnych i bogato dekorowanych wnętrz. W jego pracach występują sale o zaokrąglonych narożach i balkony o falujących liniach. Ozdobą płaszczyzn są asymetryczne ornamenty przechodzące z wici roślinnych w linie o niesprecyzowanym kształcie układające się w skomplikowane kratki, koronki, muszelki. Zaprojektował także fasadę kościoła St-Suplice w Paryżu. Ta praca, jako zbyt odbiegająca od zrównoważonych fasad francuskich budowli, nie została zrealizowana.

MŁODA POLSKA

Za początek Młodej Polski przyjmuje się, jak już wiadomo, rok 1891. Nie jest to jednak data oczywista i określona w sposób jednoznaczny. Właściwie krytyka ideałów pozytywistycznych trwała już od lat 80, utworzone zaś w 1887 r. w Warszawie "Życie" (nie mylić z "Życiem" krakowskim!) w swoim dziale literackim prowadzonym przez Zenona Przesmyckiego zawierało wyraźne zapowiedzi nowych wartości w sztuce. Tak więc tendencje antypozytywistyczne nasiliły się około 1890 r., ale trudno określić jakąś jedną, konkretną datę. Podobnie jest z końcem epoki. Przyjmuje się, że pokrywa się on z datą historyczną. Rok 1918, to rok zakończenia I wojny światowej, odzyskanie, przez Polskę niepodległości i koniec literatury rozbiorowej. Jednak to również jest data umowna, bowiem już choćby sama literatura okresu wojny zdecydowanie różni się od literatury młodopolskiej.
Cezurami wewnętrznymi mogą być dla Młodej Polski: przełom wieków, rewolucja 1905, wybuch I wojny światowej (1914).

Określenie Młoda Polska zostało przyjęte jako nadrzędna nazwa okresu 1891-1918 w literaturze i sztuce polskiej. Okres ten obfitował bowiem w ogromną liczbę różnych, często bardzo się między sobą różniących, prądów ideowych i literackich. Nazwa Młoda Polska nie preferuje żadnego z nich, staje się próbą podsumowania całokształtu tendencji i dążeń artystycznych. Historycy oraz krytycy literatury wskazują jednak na dwie nazwy, które przez długi czas pretendowały do miana określenia całej epoki. Były to modernizm i neoromantyzm.

Modernizmem nazywamy dążenia zmierzające do zaakcentowania nowości (fr. moderne - nowoczesne) i odmienności dążeń artystycznych i światopoglądowych od wszystkiego, co zaistniało wcześniej, co "stare". Często było to związane z próbami odcięcia się od tradycji, od spuścizny minionych epok. Modernizm jest określeniem charakterystycznym przede wszystkim dla tendencji, jakie dominowały w literaturze młodopolskiej w jej pierwszym okresie, tj. w latach 1891-1900. Wtedy również sformułowano większość manifestów nowej epoki.

Neoromantyzm to z kolei określenie tych tendencji w literaturze i sztuce, które służyły podkreśleniu związków z tradycją, a w szczególności z tradycją romantyczną. Neoromantycy wskazywali na swoje powinowactwo duchowe z romantykami, na konieczność kontynuowania dążeń niepodległościowych, spowodowali wreszcie wzrost zainteresowania twórczością Mickiewicza i Słowackiego.

POGLĄDY FILOZOFICZNE

Na kształtowanie się literatury Młodej Polski wielki wpływ miały poglądy filozoficzne formułowane w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Do filozofów, z których założeń czerpano najwięcej, należeli:

Artur Schopenhauer (1788-1860) - bardzo ważny dla pesymistów i dekadentów, którzy powtarzali za nim, że istotą życia ludzkiego jest popęd, pozbawiony celu oraz nie zaspokojony. Ludzie wciąż oczekują na coś, czego nigdy nie osiągną, a to powoduje, że ich życie staje się pasmem cierpień. Metodami walki z popędem mogły być: wyzbycie się pożądań i potrzeb przez ucieczkę w nirwanę (pojęcie rodem filozofii indyjskiej, oznacza zanik bytu indywidualnego, roztopienie się w niebycie), wzbudzenie w sobie współczucia dla innych cierpiących, uprawianie lub kontemplacja sztuki, ucieczka w świat przyrody.

Henryk Bergson (1859-1941) - wychodząc z założeń ewolucjonizmu, przyznawał intuicji naczelną rolę w poznawaniu świata. Przyroda i cały świat podlegają ciągłej, dynamicznej, samorzutnej, nieograniczonej i nieprzewidzianej przemianie. Bergson wprowadził pojęcie elan vital, czyli pędu życiowego: życie człowieka rozumiał jako strumień przeżyć i postępków. Każdy, kto może pokierować swoim działaniem, sobą samym, jest wolny.

Fryderyk Nietzsche (1844-1900) - głosił afirmację życia, indywidualizm, pochwałę człowieka mocnego, aktywnego i kształtującego swą siłę duchową. Stąd wzięła się właśnie koncepcja nadczłowieka, pana gardzącego podludźmi, których uznawał za niewolników. Nietzsche odrzucał wszystko, co słabe i niedoskonałe, także sprawiedliwość, altruizm oraz litość, poświęcenie dla innych. Zarzucano mu relatywizm moralny - celowe zamazywanie granicy między dobrem i złem. Nietzscheanizm rozwinął się w Polsce pod koniec XIX i na początku XX w., przykładem jego wpływów może być sonet L. Staffa Kowal.

Karol Marks (1818-1883) i Fryderyk Engels (1820-1895) - stworzyli filozofię marksistowską, będącą podstawą praktycznej ideologii proletariatu. Ich poglądy stały się jedną z głównych przyczyn rewolucji społecznych, wszczynanych pod hasłem wystąpienia klasy uciskanej przeciwko klasie uciskającej.

W sensie formalnym Młoda Polska wypowiedziała się w malarstwie w kierunkach takich jak: impresjonizm (przeniesiony z Paryża przez W. Podkowińskiego i J. Pankiewicza), symbolizm (J. Malczewski, J. Mehoffer, W. Weiss, W. Wojtkiewicz, J. Szczepkowski, B. Biegas, X. Dunikowski, K. Laszczka) i secesja (S. Wyspiański, E. Okuń, J. Mehoffer, W. Szymanowski).

Wpływy zachodnioeuropejskie nie przeszkadzały dążeniom do tworzenia sztuki narodowej przez wprowadzenie polskiej tematyki historycznej wypływającej z dziedzictwa J. Matejki, eksponowanie specyfiki pejzażu (J. Fałat, J. Stanisławski), szukanie inspiracji w twórczości ludowej Podhala i okolic Krakowa (K. Przerwa-Tetmajer, J. Szczepkowski) i Huculszczyzny (W. Jarocki, F. Pautsch). W architekturze najważniejszym zjawiskiem było stworzenie stylu zakopiańskiego (S. Witkiewicz). W dziedzinie sztuki użytkowej dużą rolę odegrały Warsztaty Krakowskie i Polska Sztuka 

symbolizm  - kierunek artystyczny ukształtowany we Francji i w Belgii w ostatnim piętnastoleciu XIX w. Wypracował program głoszący, że sztuka powinna wyrażać poprzez symbol to, co niewyrażalne i docierać tam, gdzie nie dociera racjonalne poznanie. Rzeczywistość, która nas otacza, ma dwoistą naturę - składa się z materii i ducha; zadaniem sztuki powinno być odzwierciedlenie owej głębszej, duchowej, metafizycznej sfery ludzkiej egzystencji; świata duchów nie można przedstawić przy pomocy środków stosowanych przez sztukę realistyczną, gdyż nie jest on jednoznaczny i sprecyzowany; to co nieuchwytne, niewyrażalne, bo rozgrywające się poza światem zmysłów, można próbować przedstawić przy pomocy języka symboli, który dopuszcza możliwość wielu interpretacji; symbol jako środek artystyczny posiada dwa znaczenia: pierwsze, to postrzegalny zmysłowo obraz przedmiotu, osoby lub sytuacji, drugie, to podtekst, ukryte znaczenie, nie wypowiedziana jednoznacznie treść;
Secesja (od łac. secessio - wycofanie się, odstąpienie) to styl w sztuce modernistycznej i kulturze powstały w Wiedniu, panujący od około 1890 do około 1910 roku. We Francji nazywany Art nouveau, w Anglii Modern Style, w Niemczech Jugendstil lub Sezessionsstil, we Włoszech Stile floreale lub Stile liberty. W Polsce określany jako secesja, Młoda Polska lub Styl 1900.

Istotą secesji było dążenie do stylowej jedności sztuki dzięki łączeniu działań w różnych jej dziedzinach, a w szczególności rzemiosła artystycznego, architektury wnętrz, rzeźby i grafiki. Charakterystycznymi cechami stylu secesyjnego są: płynne, faliste linie, ornamentacja abstrakcyjna bądź roślinna, która inspirowana była często wpływami sztuki japońskiej, swobodne układy kompozycyjne, asymetria, płaszczyznowość i linearyzm oraz subtelna pastelowa kolorystyka.


  ekspresjonizm
  - kierunek w sztuce ukształtowany w Niemczech przed I wojną światową, żywy do końca lat dwudziestych XX w. Nurt ten podstawową kategorią uczynił ekspresję (wyraz), a także inne ostre środki wyrazu: symbol, hiperbolę, groteskę. Kwestionował dotychczasowe postacie gatunków literackich, łączył obrazy codzienności z wizjami kosmicznymi, zapisami halucynacji i wizji sennych, a język potoczny z wyrafinowaną mową poetycką. Ukazywał przeżycia duchowe jako swoistą formę uczuciowego ekshibicjonizmu płynącego z głębin podświadomości.

impresjonizm  - kierunek w malarstwie ukształtowany we Francji w drugiej poł. XIX w, mający swoje odpowiedniki w literaturze, m.in. w poezji P. Verlaine'a. Przedstawiciele impresjonizmu pokazywali świat tak, jak jest on widziany w procesie poznawania go, oglądania; zadaniem sztuki jest przedstawienie przelotnych wrażeń, gdyż nie ma możliwości dotarcia do obiektywnej prawdy o rzeczywistości, a poznawanie świata ogranicza się do subiektywnych, przypadkowych odczuć napotkanych zjawisk;

Szkoła chicagowska to w architekturze określenie wczesnomodernistycznych trendów w twórczości architektów działających w Chicago pod koniec XIX i na początku XX w. Wznoszone przez szkołę chicagowską budynki posiadały kubiczną bryłę z płaskim dachem, stalową strukturę, widoczną w podziale elewacji oraz obszerne przeszklenia. Ściany elewacyjne pokryte były najczęściej fabrycznie produkowaną terakotą, lecz obfitowały w ornamenty, zwłaszcza w postaci wici roślinnych.

W Europie w tym samym czasie rozwijała się architektura secesji.

Wybrane przykłady szkoły chicagowskiej

(Lista chronologiczna - wszystkie obiekty w Chicago)

Wybrani przedstawiciele szkoły chicagowskiej

Dankmar Adler

Daniel Burnham

Louis Sullivan


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Mieszczaństwo i mieszczańskość w literaturze drugiej połowy XIX wieku, Pozytywizm i Młoda Polska
MŁODA POLSKA (Od lat? XIX w do lat I wojny światowej)
Architektura klasycyzmu w Anglii i we Francji, ODK, Nowoczesna powszechna, Architektura
XIX wieczne ogrody we Francji i Anglii
Architektura gotycka we Francji
023 Architektura gotycka we Francji
barok we francji architektura(1)
020 Architektura romańska we Francji
Edukacja przedszkolna we Francji
zagadnienie 25, LEKTURY, ZAGADNIENIA Młoda Polska
MICIŃSKI NIETOTA, ♠Filologia Polska♠, MŁODA POLSKA
przyklad i sklad zespolow Etapy integracji w ramach WE i UE 2013, Polska w UE
Pozytywizm i Młoda POLska zagadnienia dla maturzystów, Matura, Polski, ZAgadnienia z epok
Młoda Polska, Materiały do sprawdzianów
staff, Polonistyka, II rok, HLP, 2. Pozytywizm i Młoda Polska
MŁODA POLSKA, J.polski

więcej podobnych podstron