Polityka regionalna UE po 2007 roku.

Region. Pojęcie ważne w UE. Można też spotkać się z nazewnictwem polityka spójności regionalna (pojęcie pierwotne) strukturalna.

Definicja regionu:

W pełni wykształcony region posiada 4 cechy:

Wspólnota interesów gospodarczych

reprezentacja polityczna pochodząca z wyboru

więź społeczna oparta na poczuciu wspólnej tożsamości

Bezpośrednie podporządkowanie szczeblowi centralnemu

Definicje polityki regionalnej (wiele definicji - my mamy jedną) - świadoma i celowa działalność organów władzy publicznej zmierzająca do rozwoju regionalnego (wykorzystania zasobów regionu w sposób optymalny - najkorzystniejszy możliwy biorąc pod uwagę zrównoważony rozwój dla trwałego wzrostu gospodarczego i podnoszenia konkurencyjności regionu). Niwelowanie różnic w spójności w rozwoju ekonomicznym społecznym i przestrzennym.

Polityka interregionalna

prowadzona przez centralne organy władzy publicznej - zorientowane na regulowanie proporcji rozwoju, kierunków rozwoju - budżety dotacje

prowadzona przez regionalne organy władzy publicznej - dla realizacji własnych celów - środki własne i odpowiedzialność własna.

Spójność społeczno gospodarcza -

Pokazywana w trzech aspektach

Ekonomicznym - miernikiem jest PKB per capita. Wzrost spójności gospodarczej polega na zmniejszeniu zróżnicowań w poziomie rozwoju gospodarczego między regionami Bogatyni a biednymi.

Społeczny - miernikiem stopa bezrobocia, jednak coraz częściej jako miernik uwzględnia się ilość ludności w wieku produkcyjnym jaka znajduje zatrudnienie. Wzrost spójności społecznej ma polegać na zmniejszaniu zróżnicowań w wykorzystaniu kapitału ludzkiego pomiędzy różnymi obszarami. Propagowanie badań, rozwoju nauki, wiedzy ludzi.

Przestrzenny - mierzony czasem przejazdu do danego obszaru - komunikacja lotnicza, drogowa, kolejowa. Liczy się także wskaźnik ilości konsumentów osiągalnych w danym czasie. Wzrost spójności osiąga się poprzez eliminowanie barier dostępności do regionów peryferyjnych poprzez lepsze powiązanie ich z obszarami centralnymi wspólnoty, W drugim mierniku coś o przekwalifikowaniach o dostępności nisz rynkowych etc.

Traktat z Lizbony tytuł XVIII - spójność gospodarcza społeczna i terytorialna.

Art 174 - W celu wspierania harmonijnego rozwoju całej Unii rozwija ona i prowadzi działania służące

wzmocnieniu jej spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej.

W szczególności Unia zmierza do:

zmniejszenia dysproporcji w poziomach rozwoju różnych regionów

oraz zacofania regionów najmniej uprzywilejowanych.

Przykłada się dużą wagę do obszarów wiejskich i podlegających przekształceniom przemysłowym. Oraz regionom, które długotrwale cierpią poprzez złe warunki demograficzne, klimatyczne etc.

Art 175 - Co trzy lata Komisja przedstawia Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Komitetowi Ekonomiczno- Społecznemu i Komitetowi Regionów sprawozdanie w sprawie postępów w urzeczywistnianiu spójności gospodarczej, społecznej i terytorialnej oraz w sprawie sposobu, w jaki różne środki przewidziane w niniejszym artykule przyczyniły się do tego. Sprawozdanie to zawiera, w odpowiednim przypadku, stosowne propozycje.

Sprawozdania te określa się mianem raportów kohezyjnych

Analiza ewolucji uwarunkowań spójności ekonomicznej – aspektów przestrzennych gospodarczych terytorialnych UE

Umożliwia to propozycje dalszych dostosowań biorąc pod uwagę cele i priorytety wspólnotowe.

Wiąże się to z konsultacjami na poziomach wspólnotowym krajowym regionalnym i lokalnym. Ma to zapewnić że nowa wizja odpowiada potrzebom i oczekiwaniom obywateli. Dostarczają one wiedze w jakim stopniu polityka regionalna prowadzi do zmniejszania nierówności regionalnych.

Pierwszy raport komisji 1996 - podstawa do Agenda 2000.

2000 - drugi raport kohezyjny. Wskazanie na zasadniczą zmianę sytuacji polityki regionalnej UE. Dyskusja na temat kierunków po rozszerzeniu wspólnoty (np. o państwa rolnicze p. Polska, potrzebne reformy polityki albowiem wchodzą nowe państwa potrzebujące € na wyrównanie różnic). Szacowano że kraje ubiegające się o wstąpienie mają PKB na poziomie 50% średniej unijnej. Od 2001 prowadzone są dyskusje na temat nowej polityki spójności.

dyskusja nabiera tempa po 3 raporcie kohezyjnym (2004) na temat spójności społecznej i gospodarczej oraz komunikatu w sprawie nowej perspektywy budżetowej na lata 2007-13. Te dokumenty formułowały szczegółowo założenia i zmiany w polityce wspólnotowej zarówno jeśli chodzi o ilość jak i o zasady. Propozycja pakietu pięciu aktów.

Płaszczyzny dyskusji nad polityką spójności:

• Kwestie budżetowe - bilans wpłat i wypłat do budżetu UE. Trzy stanowiska

  • Chęć zmniejszenia obciążeń finansowych w związku z problemami budżetowymi

  • Zabiegający o możliwość ciągłego korzystania z programów - dotychczasowy beneficjenci programów. Albo brak zmian albo brak zmian na gorsze

  • Państwa kandydujące - zaproszone do debaty. W ich interesie jak największa pomoc strukturalna.

• Polityczny charakter debaty budżetowej i konstytucyjnej w obliczu rozszerzenia UE

• Debaty nad przyszłą polityką spójności w obliczu rozszerzenia UE

• Interesy rozwojowe poszczególnych państw członkowskich UE - sposób widzenia roli polityki spójności jako instrumentu wspierającego rozwój konkretnych państw.

Raport ukazuje się co cztery lata.

Założenia dla polityki spójności:

utrzymanie dotychczasowej rangi polityki spójności i utrzymanie a na pewno nie zmniejszenie jej budżetu. Ma być na ta politykę ponad 1/3 budżetu UE.

Zachowanie zasad dotychczasowych polityki spójności:

• wieloletniego programowania

• współfinansowania

• partnerstwa

• dodatkowości i ewaluacji

Podniesienie pułapu maksymalnego dofinansowania do 85%

Ograniczenie funduszy strukturalnych do dwóch - Europejskiego Funduszu Społecznego i Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Zachowanie Funduszu spójności - czasowego na określone ramy czasowe i nie zaliczanego do funduszy strukturalnych.

Aby uzyskać wsparcie z funduszu spójności PKB per capita musi być niższy niż 90% PKB średniej europejskiej.

Rezygnacja z Inicatyw wspólnotowych

EQUAL - kontynuacje programów adapt czy employment - promowanie nowych sposobów zwalczania nierówności i dyskryminacji na rynku pracy

INTERREG - współpraca przygraniczna

LEADER - program wspomagania nowoczesnych strategii rozwoju terenów wiejskich - wspieranie najlepszych

URBAN - dotyczy miast tzw. gospodarczej i społecznej regeneracji miast.

Te cztery inicjatywy zostały włączone do trzech nowych celów polityki spójności.

Decentralizacja - silniejsze angażowanie podmiotów lokalnych przygotowywanie programów.

Uproszczenie wdrażania funduszy strukturalnych - mniej dokumentów, rezygnacja z wielokrotnego uzupełniania programów operacyjnych, jednofunduszowe programowanie

Nakierowanie polityki na cele a nie na działanie.

Cele polityki spójności mają być bardziej zorientowane na cele unii (strategia lizbońska i goteborska)

Promowanie konkurencyjnej trwałej gospodarki opartej na wiedzy

koncentracja na regionach najmniej rozwiniętych

uproszczony przejrzysty i skuteczny sposób wdrażania

W wyniku tych raportów przedstawiono strategie i nowe założenia polityki spójności. Miała się ona skupiać wokół nowych trzech celów

• konwergencji(proces upodobniania się do siebie) - modernizacji i dywersyfikacji w celu utrzymania ii tworzenia trwałych miejsc pracy. Działania w badaniach, rozwoju, społeczeństwa informacyjnego, środowiskowych, transport, energia, edukacja, zdrowie, zdolności adaptacyjne. Dla regionów gdzie PKB per capita niższe niż 75% średniego PKB UE. 80% środków, trzon funduszy strukturalnych.

• Konkurencyjności i zatrudnienia w regionach - innowacyjność i promowanie gospodarki opartej na wiedzy. Zwiększenie możliwości badań i rozwoju technologicznego. Stymulacja przedsiębiorstw lokalnych do zmian do gospodarki opartej na wiedzy. Przewidywanie zmian społecznych i gospodarczych. Efektywność energetyczna, promowanie ekologicznych środków transportu. Opracowywanie planów kryzysowych w ramach wystąpienia zagrożeń, rekultywowanie skażonych terenów. Dostęp do usług transportowych i telekomunikacyjnych, nowych technologii. Regiony kwalifikujące się to te które nie kwalifikują się do celu pierwszego.

• Europejska współpraca terytorialna - rozwój trans granicznych działań. Kontynuacja INTERREG. Stwarzanie współpracy międzyregionalnej. rozwój euroregionów. Pomoc dla obszarów przygranicznych.

Istotą celu Konwergencja jest propagowanie warunków sprzyjających wzrostowi oraz czynników prowadzących do rzeczywistego zniwelowania zapóźnień w najsłabiej rozwiniętych państwach członkowskich i regionach. W Unii Europejskiej liczącej 27 państw, cel ten – na terytorium 18 państw członkowskich – obejmuje 84 regiony o ludności liczącej 154 milionów, w których poziom PKB przypadający na głowę jest niższy od 75 % przeciętnej europejskiej, a także 16 regionów o populacji 16,4 milionów, gdzie poziom PKB nieznacznie tylko przewyższa ów próg, objętych wygasającą pomocą przejściową w związku z efektem statystycznym rozszerzenia UE. Fundusze dostępne w ramach celu „konwergencja” wynoszą 282,8 miliardów EUR, co stanowi 81,5 % ogółu środków; podział tych funduszy przedstawia się następująco: 199,3 miliardów EUR dla regionów konwergencji, przy zastrzeżeniu 14 miliardów EUR rezerwy dla regionów objętych wygasającą pomocą przejściową oraz 69,5 miliardów EUR na Fundusz Spójności obejmujący 15 spośród państw członkowskich.

Poza regionami konwergencji, cel Konkurencyjność regionalna i zatrudnienie zmierza do umocnienia konkurencyjności i atrakcyjności regionów, jak również do zwiększenia zatrudnienia. Czyni to w dwojaki sposób: po pierwsze, programy rozwoju, pomagające regionom w przewidywaniu i propagowaniu przemian gospodarczych poprzez innowacje i promowanie społeczeństwa opartego na wiedzy, przedsiębiorczości i ochrony środowiska, a także poprawę dostępności tych regionów. Po drugie, wsparcie posłuży zwiększeniu liczby i poprawie jakości miejsc pracy dzięki przystosowaniu pracowników do zmian i inwestycjom w kapitał ludzki. W UE liczącej 27 państw do objęcia pomocą zakwalifikuje się łącznie 168 regionów o ludności liczącej ogółem 314 milionów mieszkańców. Wśród nich, trzynaście regionów zamieszkałych przez 19 milionów ludności stanowi obszary stopniowo dochodzące do pełnych płatności, które otrzymują specjalne przydziały finansowe w związku z ich dotychczasowym statusem regionów objętych Celem 1. Kwota 55 miliardów EUR, – z czego 11,4 miliardów przeznaczono na regiony stopniowo dochodzące do pełnych płatności – stanowi zaledwie 16 % ogółu wyasygnowanych nakładów. Celem tym objęte są regiony położone w 19 z państw członkowskich.

Poprzednie programy Urban II i EQUAL zostały włączone do celów Konwergencja oraz Konkurencyjność i zatrudnienie w regionach.

Cel Europejska współpraca terytorialna ma w zamierzeniu umocnienie współpracy transgranicznej w drodze wspólnych inicjatyw na szczeblu lokalnym i regionalnym, współpracy międzynarodowej służącej zintegrowanemu rozwojowi przestrzennemu oraz międzyregionalnej współpracy i wymiany doświadczeń. Ludność żyjąca w strefach nadgranicznych liczy 181,7 milionów ludzi (37,5 % ogółu populacji UE), podczas gdy wszystkie regiony i wszyscy obywatele Unii objęci są jednym z 13 istniejących obszarów współpracy międzynarodowej. 8,7 miliardów EUR (2,5 % ogółu) nakładów przeznaczonych na ten cel zostanie podzielone następująco: 6,44 miliardów EUR na działania transgraniczne, 1,83 miliardów EUR na międzynarodowe, i 445 milionów EUR na współpracę międzyregionalną.

Fundusze na wybrane cele:

Konwergencja - EFRR, EFS, FS

Cel 2 - EFRR, EFS

Cel 3 - EFRR

Mierzenie spójności odbywa się za pomocą NUTS - nomenklatury jednostek terytorialnych do celów statystycznych. Znaczenie NUTS:

• Identyfikacja obszarów problemowych

• Ocena dopuszczalności pomocy publicznej

• Dla tych jednostek przygotowywane są cele programowe

Wyróżniono 3 poziomy NUTS, z których najważniejsze są NUTS 2 oraz NUTS 3 - służące identyfikacji obszarów kwalifikujących się do wsparcia w ramach polityki strukturalnej UE. Na poziomie NUTS 2 wspierane są obszary problemowe o niskim poziomie rozwoju, a na poziomie NUTS 3 - obszary wymagające restrukturyzacji oraz regiony przygraniczne. Dodatkowo określono 2 poziomy bardziej szczegółowe nazywane "Local Administrative Units" (LAU), które jednak nie są regulowane Rozporządzeniem. W planach jest opublikowanie raportu Komisji Europejskiej dotyczącego możliwości rozszerzenia klasyfikacji regulowanej Rozporządzeniem o czwarty poziom.

Na terytorium Polski jednostki NUTS wyglądają następująco:

• NUTS 1 - makroregiony (grupujące województwa) (cały kraj), (regionalny)

• NUTS 2 - regiony (województwa) (16), (regionalny)

• NUTS 3 - podregiony (zgrupowanie kilku powiatów) (66, do 2007 roku było ich 45), (regionalny)

• NUTS 4 - powiaty i miasta na prawach powiatu (379), (regionalny)

• NUTS 5 - gminy (2478)( lokalny)

Rozporządzenie z 13 lipca 200

Zasady polityki regionalnej(różne podziały w literaturze):

Zasada subsydiarności - podstawowa zasada funkcjonowania UE. Polityka regionalna jest uzupełnieniem działań szczebla lokalnego lub krajowego.

Zasada koncentracji - środki przeznaczane są dla regionów o najtrudniejszej sytuacji.

Zasada partnerstwa - polega na współpracy KE z odpowiednimi władzami krajowymi, regionalnymi i lokalnymi w każdym państwie członkowskim, w zależności od potrzeb, zgodnie z obowiązującymi przepisami. Dzięki temu środki mogą trafiać do najbardziej potrzebujących - wskazując władze lokalne

Zasada programowania - wynika z niej, że pomoc przeznaczana jest na program trwałego rozwiązywania problemów danej gospodarki lub danego regionu. Obowiązek podejmowania decyzji w oparciu o wieloletnie planowanie i kompleksowe i zintegrowane strategie, Ramy czasowe związane są okresami trwania budżetu. Państwa członkowskie muszą dostosować swoje działania do perspektyw budżetowych

Zasada współfinansowania - dofinansowanie z UE ma uzupełniać środki z budżetu krajowego. Fundusze nie tyle zastępują co mają powiększyć środki przekazywanych na tą politykę przez władze lokalne lub centralne. Ma ona zredukować upośledzone regiony problemowe - pomoc nie trwa wiecznie.

Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego - najważniejszy instrument rozwoju polityki regionalnej. Finansuje działania związane z rozwojem infrastruktury (telekomunikacyjnej energetycznej transportowej), inwestycje sprzyjających tworzeniu nowych miejsc pracy (zwłaszcza w małych i średnich przedsiębiorstwach), lokalne projekty rozwoju

EFS - cel poprawa miejsc pracy o możliwości zatrudnienia w UE. działa w ramach celów 1 i 2 Finansuje działania związane z:

• integracja zawodową osób bezrobotnych i osób o niskich szansach na znalezienie pracy - przekwalifikowanie się, kursy

• szkolenia - wzmacnianie szans na rynku pracy

• Projekty sprzyjające podnoszeniu kwalifikacji zawodowych i tworzeniu nowych miejsc pracy

• integracja społeczna osób pokrzywdzonych przez los i walka z dyskryminacja na rynku pracy.

• Wzmacnianie kapitału ludzkiego poprzez reformy np. systemu kształcenia.

Fundusz spójności - instrument polityki strukturalnej ale nie fundusz strukturalny - ma zasięg krajowy a nie regionalny.

Projekty na rzecz ochrony środowiska i transportu (kiedyś przez wejściem była to ISPA)

Pomocy mogą towarzyszyć kredyty z Europejskiego Banku Inwestycyjnego.

Akty prawne

Poziom wspólnotowy:

• Rozporządzenie rady 1083/2006 z 11.07 dot. EFS i EFRR uchylające 1260/1999

• rozporządzenie Rady 1081/2006 ustanawiające funkcjonowanie EFS uchyla 1784/1999

• Rozporządzenie parlamentu i rady 1080/2006 z 5.07 dot. EFRR uchylające 1783/1999

• rozporządzenie Rady 1084/2006 do FS uchyla 1164/1994

• rozporządzenie Rady 1082/2006 dotyczy EWT i celu trzeciego (Europejskie Ugrupowanie Współpracy Terytorialnej)

Poziom krajowy:

• Ustawa z dnia 6.12.2006 o zasadach prowadzenia polityki rozwoju

• Narodowe strategiczne ramy odniesienia/Narodowa strategia spójności

• Strategia rozwoju kraju

Strategia rozwoju kraju 2007-15 przyjęta przez Radę Ministrów 29.11.2006 - rządowa wizja gospodarczego i społecznego rozwoju polski poprawy poziomu i jakości życia mieszkańców. Gruntowna modernizacja kraju. Realizacja może być finansowana zarówno ze środków krajowych (publicznych - budżetu państwa, budżetów samorządów i innych podmiot ów sektora finansów publicznych i prywatnych) oraz z funduszy UE oraz innych funduszy zagranicznych. Przeprowadzenie i koordynacja reform instytucjonalnych z działania mi finansowymi UE tak, by te dwa obszary wzajemnie na siebie oddziaływały. Realizacja zależy od uproszczenia i zmniejszenia kosztów działalności gospodarczej, racjonalizacji wydatków publicznych, sprawnie działającej administracji publicznej. Zgodnie z założeniami ma nastąpić poprawa na rynku pracy(wzrost zatrudnienia obniżenie bezrobocia), wzrost dochodów w sektorze gospodarstw domowych- ma to zwiększyć popyt, konsumpcję, łatwiejszy dostęp do edukacji - zwłaszcza tereny wiejskie, poprawa stanu zdrowia i bezpieczeństwa Polaków.

Narodowe strategiczne ramy odniesienia/Narodowa strategia spójności przyjęta przez Radę Ministrów 29.11.2006. Określa priorytety, obszary wykorzystania i system wdrażania funduszy unijnych - EFRR, EFS i FS. Dokument przygotowywany przez każde państwo UE, w którym to państwo określa priorytety, na które będą przeznaczane fundusze w określonym okresie budżetowym. Dokument zawiera analizę sytuacji społeczno ekonomicznej kraju i jego regionów, cele zmierzające do osiągnięcia spójności gospodarczej i terytorialnej z krajami i regionami wspólnoty. Alokacje środków finansowych (wg. programów na dany okres budżetowy) Skrócony opis systemu realizacji i opis programów.

Cel strategii NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost spójności społecznej gospodarczej i przestrzennej.

NSS realizowana jest za pomocą programów operacyjnych zarządzanych przez ministerstwo rozwoju regionalnego oraz regionalne programy operacyjne zarządzane przez samorządy wojewódzkie.

Cele szczegółowe

• Inwestycje w administracje, rozbudowa mechanizmu partnerstwa

• Poprawa jakości kapitału ludzkiego i zwiększenie spójności społecznej

• Budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, społecznej mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej

• Podniesienie konkurencyjności i innowacyjności polskich przedsiębiorstw w tym sektor WYTWÓRCZEGO O WYSOKIEJ wartości dodanej

• Wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji

• Wyrównywanie szans rozwojowych

Polska największym beneficjentem.