ZATKANIA JELIT GRUBYCH U KONI
ZATKANIE JELITA ŚLEPEGO (obstipatio coeci)
Przyczyny
Schorzenie może być spowodowane przez skarmianie krótko ciętej sieczki, plew i innej trudno strawnej, bogatej w celulozę karmy (twarda słoma, złej jakości siano).
Czynnikami predysponującymi są: starszy wiek zwierząt, nagła zmiana karmy, ograniczenie ruchu, wady uzębienia, zapiaszczenie, ogólne osłabienie.
Zaleganie powstaje zwykle przy atonii jelit, rzadko jest następstwem ich spastycznego skurczu.
Wyróżnia się krótkotrwałą (zwykle) fazę spastyczną, występującą na początku schorzenia (trwa około 12 godzin), a następnie fazę atoniczną (najczęściej w tym okresie pacjent trafia do leczenia).
Zwierzęta są zwykle doprowadzane do leczenia 2-4 dnia choroby ze względu na występujące początkowo słabe objawy kliniczne i zachowany apetyt.
Objawy kliniczne
Występują objawy bólowe małego lub średniego stopnia, przerywane z krótkimi (postać spastyczną) lub długimi okresami bezbólowymi (postać atoniczną).
Ciepłota wewnętrzna w normie, oddechy w normie lub nieco przyśpieszone, tętno 50-60/min., przy długo trwającym procesie chorobowym i powikłaniach parametry CTO ulegają podwyższeniu.
Spojówki są początkowo niezmienione, później zaczerwienione i/lub zażółcone.
Często ma miejsce przyjmowanie postawy wahadłowej.
Apetyt początkowo może być zachowany, potem jest osłabiony (po zjedzeniu paszy bóle nasilają się) lub całkowity brak apetytu, brak pragnienia.
Perystaltyka nad jelitem ślepym jest wyraźnie osłabiona lub nie występuje. Początkowo kał jest uformowany, lecz oddawany w nieco mniejszej ilości, później brak oddawania kału, a następnie jest ponownie wydalany w skąpych ilościach i o konsystencji pastowatej.
Badanie przez prostnicę:
stwierdza się z prawej strony na wysokości dołu głodowego, tuż za ostatnim żebrem twór tęgiej konsystencji (ciastowatej, gliniastej lub deskowatej), grubości uda. Może on ulegać niewielkiemu przesunięciu ku środkowi i tyłowi.
Po wymacaniu głowy jelita ślepego (zwykle ją tylko wyczuwamy) łatwej do rozpoznania po kulistym kształcie, należy przesuwać rękę po krzywiźnie większej, na której wyczuwa się kieszonkę. Szczelina pomiędzy głową a pierwszą kieszonką jest głębokości około 5 cm (obejmuje szerokość ponad połowy dłoni).
Po przyśrodkowej stronie jelita wyczuwa się taśmę z przylegającymi bocznymi pofałdowaniami jelita. Trzon i wierzchołek ślepego jelita wyczuwa się w przypadkach przemieszczeń.
Rozpoznanie
objawy kliniczne
badanie per rectum
Przebieg
Choroba trwa 6—14 dni, wyjątkowo krócej - 4—5 dni lub dłużej do 21 dni.
Jako powikłania występują:
autointoksykacja z uszkodzeniem wątroby (żółtaczka), mięśnia sercowego i nerek
stan zapalny ściany jelita ślepego, mogący doprowadzić do pęknięcia jego ściany.
Samowyleczenia nie notowano.
Rokowanie
U młodych koni przy zatkania o małym stopniu rokowanie jest pomyślne, w pozostałych przypadkach ostrożne, a w powtarzających się, ze znacznym powiększeniem rozmiarów jelita ślepego, podobnie jak i w powikłaniach, niepomyślne.
Zwiększona liczba i zła jakość tętna są czułym wskaźnikiem niepomyślnie rokujących powikłań.
Leczenie
Zaleca się ścisłą głodówkę przez 24—48 godzin, po czym małe ilości siana lub świeżej trawy.
W okresie spastycznej postaci schorzenia stosuje się metamizol i NoSpa lub Buscopan comp. (?!), z równoczesnym podaniem doustnie i doprostniczo dużych ilości wody ze środkiem przeciwfermentacyjnym. Ewentualnie preparaty babki lancetowatej (Psyllium) lub potem kleik z siemienia lnianego.
Jeżeli wystąpi wzdęcie jelit należy wykonać punkcję (?!).
W postaci atonicznej postępujemy wg następującego schematu: w pierwszym i w drugim (?) dniu sól glauberska lub gorzka w 6—8 litrach wody wraz z olejem parafinowym lub olej po 3-4 godzinach. W przypadkach przewlekłych co drugi dzień podawać ½ dawki soli glauberskiej w 8 l wody.
Drożdże – przy atonii j. ślepego, gdy kał jest już rozmiękczony
W trakcie leczenia należy zapewnić zwierzętom dużo ruchu i wlewy doprostnicze.
Można zastosować masaże przez prostnicę (ostrożnie).
Z chwilą kiedy przy rozrzedzonej treści jelita po zjedzeniu porcji siana nie występują bóle, a brak perystaltyki jelita ślepego można podać w minimalnych ilościach Biolent forte, lentinę lub prostigminę. Wystąpienie bólów po zastosowaniu wymienionych środków jest przeciwskazaniem dla dalszego ich stosowania. Natomiast brak niepokoju pozwala na zwiększenie dawki użytego preparatu. Przy istniejących wskazaniach (atonia jelit) podawanie środków pobudzających perystaltykę kontynuujemy przez okres 2—3 dni.
Wprowadzenie soli glauberskiej z drożdżami bezpośrednio do jelita ślepego igłą Łopatyńskiego ma nielicznych zwolenników.
Leczenie objawowe:
środki przeciwbólowe
płynoterapia
glukoza 20%
witaminy z gr. B, wit. C
Cocarboxylasum
Calcium borogluconatum
środki nasercowe
chemioterapeutyki i.m, i.v. lub per os
ZATKANIE OKRĘŻNICY DUŻEJ (obstipatio colonis magni)
Najczęściej spotykane jest zatkanie zagięcia miednicznego, rzadziej rozszerzenia żołądkowego, najrzadziej zagięcia przeponowego.
Przyczyny
przyczyny podobnie jak przy zatkaniu jelita ślepego
trudno strawna lub zepsuta karma
usposabiająco działa nieprzestrzeganie porządku karmienia, pojenia oraz użytkowania zwierzęcia
Zatkanie zagięcia miednicznego okrężnicy dużej (obstipatio flexurae pelvinae colonis magni)
Objawy kliniczne
Występują okresowe objawy bólowe małego lub średniego stopnia, rzadziej o dużym nasileniu z krótszymi lub dłuższymi przerwami. Ciepłota wewnętrzna utrzymuje się w granicach normy lub jest nieznacznie podwyższona, tętno – 50-70/min., oddechy w normie lub nieco przyspieszone.
Spojówki są zaczerwienione. Zmiana w zabarwieniu (brudnoczerwone lub zażółcone) wskazuje na powikłania.
Występuje brak łaknienia i pragnienia. W późniejszym okresie choroby przy korzystnym przebiegu zwierzęta mogą (ale czynią to wyjątkowo) przyjmować pokarm.
Postawa wahadłowa
Przez opukiwanie powłok brzusznych z lewej strony stwierdza się szeroki pas stłumienia, rozciągający się od łuku żebrowego do okolicy dołu przylędźwiowego.
Badaniem przez prostnicę wyczuwa się z lewej strony jamy miednicznej lub u jej wejścia wypełnione zalegającym kałem, o różnej konsystencji (gliniasta, twarda), zagięcie miedniczne. Łukowate zakończenie pokładu dolnego, przechodzącego w pokład górny, przy rozpoznaniu nie budzi wątpliwości. Zatkaniu zagięcia miednicznego towarzyszy zwykle mniejszego lub większego stopnia wypełnienie masami kałowymi dolnego pokładu. Jest on łatwy dla rozpoznania ze względu na posiadane kieszonki i taśmy. W niektórych przypadkach zagięcie miedniczne może ulec przesunięciu ku środkowi.
Rozpoznanie opiera się na badaniu przez prostnicę.
Przebieg
Choroba trwa 1—3 dni, wyjątkowo przy rozległym zatkaniu pokładu dolnego dłużej. Powikłania są rzadko notowane. Samowyleczenie jest możliwe przy zatkaniach małego stopnia.
Rokowanie
Rokowanie jest z reguły pomyślne, u starych koni, przy rozległych zatkaniach ostrożne. Powikłania rokują niepomyślnie.
Leczenie
zaleca się ścisłą głodówkę przez 24-48 godzin.
sole przeczyszczające (sól glauberska, sól gorzka w 6—8 litrach wody) i olej parafinowy, ewent. środek przeciwfermentacyjny
2-3 – krotne w ciągu dnia głębokie doodbytnicze wlewy ciepłej wody oraz co kilka godzin ruch stępem przez 20-30 minut
przy atonicznym przewodzie pokarmowym i braku defekacji przy rozmiękczonych masach kałowych stosujemy drożdże bądź Biolent forte, lentinę lub prostigminę
przy nietypowym przebiegu schorzenia postępowanie lecznicze zależy od konkretnej sytuacji
leczenie objawowe – podobnie jak przy zatkaniu jelita ślepego
Zatkanie zagięcia przeponowego okrężnicy dużej (obstipatio flexurae diaphragmaticae colonis magni)
Przyczyny
W etiologii należy uwzględnić fakt, iż zatkania w zagięciu przeponowym dotyczy obydwu pokładów okrężnicy dużej — z reguły nie występują samodzielnie, lecz towarzyszą zatkaniem w miejscach predylekcyjnych.
Pokład dolny zagięcia przeponowego może ulec przeładowaniu w następstwie zatkania zagięcia miednicznego, zaś pokład górny przy zatkaniu rozszerzenia żołądkowatego.
Ponadto pokład dolny może ulec zapiaszczeniu (saburra). Piasek zalega w kieszonkach jelita, powodując zaburzenia w trawieniu, przejawiające się w przypadkach zaawansowanych objawami morzyskowymi. Obecność piasku w zagięciu przeponowym jest połączona (z reguły) z jego nagromadzeniem w jelicie ślepym. Zapiaszczenie ziemią lub piaskiem następuje w wyniku pobierania przez dłuższy okres (6—12 tygodni) zanieczyszczonej karmy.
Objawy kliniczne
Rozległe zatkanie zagięcia przeponowego pokładu dolnego manifestuje się objawami podobnymi do występujących przy zatkaniu zagięcia miednicznego, lecz są bardziej nasilone.
Objawy towarzyszące zatkaniu górnego pokładu zagięcia przeponowego zależą od stopnia zagęszczenia treści w rozszerzeniu żołądkowatym i siły ucisku (rozpierania), jaką wywierają masy kałowe na ściany jelita.
W obydwu przypadkach zwierzęta często przyjmują postawę wahadłową.
Wyniki badania przez prostnicę podano przy zatkaniu zagięcia miednicznego i rozszerzenia żołądkowatego.
Przy zapiaszczeniu jelit, w wywiadzie uzyskujemy informację o częstym (coraz częstszym) występowaniu przemijających objawów morzyskowych słabego stopnia i postępującym chudnięciu zwierzęcia albo o naprzemiennym występowaniu biegunek i zaparć, a także o okresowym ziewaniu zwierząt.
Rozpoznanie opiera się na badaniu przez prostnicę. Stawiamy je na podstawie stwierdzenia w kale obecności piasku. Czasem przeprowadzając badanie przez prostnicę możemy wyczuć zalegające twarde masy w kieszonkach okrężnicy lewego dolnego pokładu lub w jelicie ślepym.
Przebieg
Przy zatkaniu każdego z pokładów zagięcia przeponowego okrężnicy dużej choroba trwa 3—5 dni, przy zapiaszczeniu przez kilka tygodni.
Rokowanie
Rokowanie przy zatkaniu dolnego pokładu jest z reguły pomyślne, przy powikłaniach ostrożne lub niepomyślne, przy zatkaniu górnego pokładu ostrożne.
Znacznego stopnia zapiaszczenie rokuje niepomyślne zejście procesu chorobowego. Tylko w początkowym okresie choroby możliwe jest wyleczenie.
Leczenie
Zatkanie dolnego pokładu leczymy jak zatkanie zagięcia miednicznego; górny pokład jak zatkanie rozszerzenia żołądkowatego.
Zapiaszczenie można próbować leczyć zachowawczo (przy dobrym stanie ogólnym), stosując sole przeczyszczające z olejem parafinowym przez okres 4—6 tygodni lub preparaty babki lancetowatej lub jajowatej (50-70g).
Leczenie chirurgiczne jest możliwe, ale należy je podejmować przy dobrym stanie ogólnym zwierzęcia, jeżeli domniemany stan zapalny jelit jest małego stopnia.
Leczenie objawowe - jak przy innych zatkaniach jelit.
Zatkanie rozszerzenia żołądkowatego okrężnicy dużej (obstipatio ampullae coli)
Przyczyny
Przyczyny - jak przy zatkaniach innych odcinków jelit grubych.
Szczególne znaczenie ma karma włóknista, trudno strawna, o zdrewniałych łodygach (koniczyna, lucerna).
Usposabia działa występujący przerost warstwy mięśniowej jelita w miejscu przejścia okrężnicy dużej w małą.
Objawy kliniczne
Stwierdza się ciągły ból średniego lub dużego stopnia. Wyjątkowo przy niezbyt zbitej treści pokarmowej zalegającej w hipotonicznym rozszerzeniu żołądkowatym ból jest przerywany, małego lub średniego stopnia.
Ciepłota wewnętrzna może być nieco podwyższona (do 39°C), tętno 60-80/min., oddechy do 30/min.
Spojówki są zaczerwienione.
Obserwuje się brak łaknienia i pragnienia.
Zdarza się, że zwierzęta leżąc przyjmują pozycję grzbietową i pozostają w niej przez dłuższy czas (podobnie jak przy zatkaniu okrężnicy małej).
Badaniem przez prostnicę stwierdza się końcami palców kulisty gładkościenny twór, położony daleko w przodzie, z prawej strony jamy brzusznej. Porusza się on (oddalając i przybliżając do ręki) synchronicznie z ruchami oddechowymi. U dużych koni rozszerzenie źołądkowate może być nieosiągalne przy badaniu przez prostnicę. W takich przypadkach rozpoznanie ułatwia ustawienie konia (przy ponownym badaniu) w ten sposób, aby przód znajdował się wyżej.
W rzadkich przypadkach górny pokład okrężnicy dużej i rozszerzenie źołądkowate ulegają przybliżeniu do jamy miedniczej. Wyczuwamy je wówczas jako walcowaty gładki twór ułożony poprzecznie z prawej strony jamy brzusznej, w bezpośrednim sąsiedztwie jamy miedniczej.
Bardzo charakterystycznym objawem jest obecność w prostnicy gęstego białego oblepiającego rękawicę śluzu. I nawet przy negatywnym badaniu przez prostnicę, jego obecność stanowi podstawę dla podjęcia leczenia analogicznego jak przy zatkaniu rozszerzenia żołądkowatego i okrężnicy małej.
Rozpoznanie
Rozpoznanie opiera się zwykle na badaniu przez prostnicę lub jeżeli jego wynik jest negatywny, na stwierdzeniu w prostnicy obecności gęstego, białego śluzu.
Choroba trwa od 2 do 4, a nawet 6 dni (przy znacznym nagromadzeniu się zbitej treści pokarmowej w górnych pokładach okrężnicy).
Rokowanie
Powinno być ostrożne. Zejścia śmiertelne wskutek zatkania tego odcinka okrężnicy są na ogół stosunkowo rzadko notowane.
Leczenie
2-3x w ciągu pierwszej doby, jeżeli ból jest średniego lub dużego stopnia, należy podać dożylnie metamizol
sondą nosowo-przełykową sole przeczyszczające z olejem parafinowym
conajmniej 2-3x w ciągu doby przeprowadzić głębokie wlewy doprostnicze !!!
przez następne dni podajemy dożołądkowo roztwór soli przeczyszczających, ale głębokie wlewy należy wykonywać 2-3 razy dziennie, aż do wyleczenia.
w trakcie leczenia zaleca się ruch zwierzęcia (po każdym wlewie doprostniczym)
w końcowym okresie choroby przy jelitach atonicznych, jeżeli nasilenie bólów znacznie zmalało, a stan ogólny nie wskazuje na powikłania, celowe jest podawanie środków pobudzających perystaltykę jelit.
Leczenie objawowe jak przy zatkaniach innych odcinków jelit grubych
Zatkanie okrężnicy małej (obstipatio colonis parvi)
Przyczyny
Jak przy zatkaniu rozszerzenia żołądkowatego okrężnicy dużej
Objawy kliniczne
Ból ciągły średniego lub dużego stopnia, wyjątkowo małego
Cipłota w normie, tętno 60-80/min. Lub wyższe, oddechy przeyśpieszone
Spojówki zaczerwienione, nastrzykane, potem znacznie zaczerwienione do brudnoczerwonych
Postawa-koń leży na grzbiecie oparty o ścianę lub klęczy na nadgarstkach
Perystaltyka znacznie osłabiona, chociaż przy wzdęciu mogą pojawiać się dźwięczne szmery jelitowe
Per rectum - gęsty biały śluz w prostnicy, brak kału oraz kulisty, rzadziej walcowaty twardy twór pośrodkowo, rzadziej z lewej lub prawej strony jamy brzusznej blisko miednicy
Rozpoznanie
Charakterystyczne objawy kliniczne i wynik badania przez prostnicę
Przebieg
Choroba trwa bez powikłań ok. 48 godzin, rzadko dłużej. Z reguły dochodzi do autointoksykacji i zapalenia ściany jelita, co może prowadzić do jej pęknięcia.
Rokowanie
Ostrożne, a przy rozległym zatkaniu niepomyślne (śmiertelność około 20%).
Leczenie
Środki przeciwbólowe
Sole przeczyszczające i olej parafinowy, ewentualnie środek przeciwfermentacyjny
Wlewy doprostnicze kilka razy na dobę !!!
Ruch stępem
Leczenie objawowe
Ewentualnie leczenie chirurgiczne
Zakrzep i zator tętnic krezkowych oraz zaczopowanie jelit – proszę doczytać !!!
Przyczyna
Oberwanie się cząstek z dużego zakrzepu umiejscowionego w tętnicy krezkowej przedniej i powstanie zatoru w mniejszych odgałęzieniach tętnicy prowadzi do wystąpienia objawów morzyskowych Zakrzep powstaje na skutek drażniącego działania na intimę larw słupkowców
Objawy
Nagle, bez dających się uchwycić przyczyn występują średniego lub dużego nasilenia bóle ciągłe. W miarę upływu czasu — po kilku godzinach nasilenie bólów maleje
C-wzrasta ,T- 50-70 (zależy od rozległości zajętego odcinka jelit)
Perystaltyka jelit w pierwszym okresie jest wzmożona, następnie ulega osłabieniu lub znika zupełnie. Zależnie od perystaltyki oddawany jest kał uformowany lub papkowaty, nierzadko z domieszką krwi (kał ciemny).
Badaniem przez prostnicę można niekiedy stwierdzić odcinkowe zgrubienie ścian jelita a także odcinkowe ich wzdęcie. Przy pociąganiu za krezkę bóle ulegają wyraźnemu nasileniu, bezpośrednie omacywanie objętych zmianami odcinków jelit jest niebolesne.
Punkcja do jamy otrzewnowej już po kilku godzinach wykazuje obecność zwiększonej ilości płynu z domieszką krwi.
Rozpoznanie
nie zawsze jest pewne.
nagłe bez uchwytnych przyczyn wystąpienie morzyska
krew w kale i zwiększona ilość płynu otrzewnowego z domieszką krwi.
Przebieg
Choroba trwa od kilku godzin do kilku dni zależnie od rozległości zmian w jelitach
Obserwuje się spontaniczne wyzdrowienie w ciągu kilku godzin i kilkudniowe okresy choroby kończące się mimo leczenia śmiercią
Rokowanie
ostrożne lub niepomyślane
Leczenie
Leki przeciwzakrzepowe
leczenie objawowe: nowalgina, środki nasercowe jak strofantyna i kofeina, antybiotyki
płyny nawadniające, preparaty wapnia i lekkostrawna karma. Możliwe leczenie chirurgiczne
Zapobieganie
Systematyczne odrobaczanie