LABOLATORIUM NARZĄDÓW ZMYSŁÓW
Receptory-wyspecjalizowane komórki przetwarzające rożne rodzaje energii na impuls przekazywany drogą nerwową do mózgu.
Wrażenia zmysłowe możemy podzielić na proste (tylko z jednego rodzaju receptorów zmysłowych) oraz złożone (kilka rodzajów receptorów – mogą „dotyczyć” tego samego zmysłu, lub bardzo duża ilość takich samych receptorów.
PODZIAŁ RECEPTORÓW
ze względu na lokalizację bodźca:
eksteroreceptory - bodźce zewnętrzne
telereceptory – bodźce dochodzące „z daleka” np. wzrok
proprioreceptory – bodźce „głębokie”
interoreceptory – receptory czucia trzewnego tzw. Czucie wewnętrzne
ze względu na rodzaj bodźca
mechanoreceptory
nocreceptory (receptory bólowe)
termoreceptory
chemoreceptory
fotoreceptory
Bodziec nieadekwatny (inny niż jest „przeznaczony” dla danego receptora) może pobudzić receptor pod warunkiem, ze jest wystarczająco silny.
Adaptacja receptorów – jeżeli bodziec działa ze stałą częstotliwością przez długi czas mózg przestaje go rejestrować (np. tykanie zegara), nie dotyczy to receptorów na ból.
Potencjał generujący – energia powodująca pobudzenie receptorów, jeżeli amplituda drgań jest dostatecznie duża powstaje potencjał czynnościowy, czyli salwa impulsów przekazujących informacje do mózgu. Siła impulsów zależy od powstałej tu amplitudy.
Szybkość przekazywania impulsów:
- najszybciej – włókna nerwowe z osłonką mielinową
- wolniej przekazywane są impulsy bólowe przez włókna bez osłonki mielinowej
-im większa średnica włókna nerwowego tym szybciej przekazywany jest impuls
W skórze znajduje się więcej receptorów czucia zimna niż ciepła, (choć oczywiście nie są to jedyne receptory znajdujące się w skórze).
Eksteroreceptory:
- czucia: dotykowe ciałka Meisnera i łąkotki dotykowe Merkela
- ucisku: ciałka Pacciniego
Najbardziej wrażliwe na dotyk są : paliczki oraz usta i nos a także plecy i grzbiety kończyn
Interoreceptory:
-tzw. Czucie nieświadome szczególnie w ukł. krwionośnym i oddechowym
-powodują promieniowanie bólu do bardzo dużego obszaru.
UCHO
Dzielimy je na:
ucho wewnętrzne: małżowina +kanał słuchowy
błona bębenkowa
ucho środkowe: kosteczki słuchowe
błona okienka owalnego
ucho wewnętrzne: ślimak słuchowy (narząd Cortiego)
Błędnik znajdujący się w uchu jest proprioreceptorem.
Ucho odbiera (ciśnienie wywierane na błonę bębenkową) od 10-12 V/m2 do 1 V/m2(ta wartość jest progiem bólu).
Zmysły działają w skali logarytmicznej 10-cio krotny wzrostu fali powoduje dwukrotny wzrost siły odbieranego bodźca.
Ucho środkowe wzmacnia falę akustyczną. Ciśnienie na błonie bębenkowej dzięki różnicy powierzchni błony i podstawy strzemiączka (zatem duża powierzchnia wywiera ciśnienie na małą). Kosteczki słuchowe tworzą dźwignię zwiększając ciśnienie o 1,3 raza. Kanał słuchowy (w kształcie stożka) powoduje dwukrotne zwiększenie ciśnienia. Sumarycznie dzisnienie zwiększane jest 27-mio krotnie.
Ucho środkowe reguluje natężenie dźwięku strzemiączko wykonuje ruch skręcający.
Wrażenia słuchowe odbieramy dzięki drodze powietrznej i przewodnictwu kostnemu (po to były te magiczne doświadczenia!)
Głuchota:
przewodzeniowa – występuje najczęściej u ludzi starszych, następuje tu uszkodzenie błony bębenkowej lub kosteczek słuchowych- czyli ucha zewnętrznego lub środkowego
odbiorcza –wrodzona, nie występuje połączenie między narządem Cortiego a mózgiem.
CZUCIE WIBRACJI
Rodzaje drgań:
wibracje - >0,5 Hz, systematyczne
wstrząsy - <0,5 Hz, z przerwami (nieregularnymi)
udar- jednorazowe o znacznej sile
Drgania mogą mieć działanie ogólne (wszystko się trzęsie, np. maszynista, traktor) lub miejscowe (u stomatologa trzęsie się tylko jeden ząb)
Drgania dzielimy na egzogenne (wynikające z działania czynnika zewnętrznego) i endogenne (czynnik wewnętrzny)
Podniesienie Progu Czucia Wibracji czyli adaptacja mechanoreceptorów => choroba lokomocyjna, u zawodowców.