BIOLOGIA ROZWOJU- WYKŁAD II

Mezoderma wewnątrzzarodkowa

• Sklerom -> kości, chrząstki, elementy włókniste kręgosłupa;

• Miotom -> mięśnie szkieletowe;

• Dermatom -> skóra właściwa i tkanka podskórna;

Fałdowanie się zarodka (18 dzień):

• Płasko leżąca na pęcherzyku żółtkowym tarcza zarodkowa unosi się -> powstaja fałdy: głowowy, ogonowy i boczne -> z grzbietowej części pęcherzyka rozwinie się jelito;

• Przy powstaniu fałdu głowowego część mezodermy (somity 3-5) układają się brzusznie względem jelita -> z tego rozwine się przegroda poprzeczna a późnej mięśnie przepony (22dzień);

• Jelito środkowe utrzymuje łączność z pęcherzykiem żółtkowym poprzez przewód żółtkowo – jelitowy;

• Przewód żółtkowo – jelitowy zbliża się do szypuły brzusznej i wchodzi w skład pępowiny.

Struna powstaje z mezodermy

• głowowa -> czaszka, mięśnie, tkanka łączna głowy, zęby;

• trzyosiowa -> tkanka łączna, skóra właściwa, mięśnie grzbietu, kości z wyj. Czaszka;

• pośrednia -> układ moczowo-płucny;

• boczna -> mięśnie, tkanka łączna kończyn, mięśnie tkanki łącznej żołądka i jelit, otrzewna, opłucna i nasierdzie, układ sercowo – naczyniowy i chłonny, śledziona, część korowa nadnerczy.

STRUKTURY POWSTAJĄCE Z ENDODERMY I EKTODERMY

ENDODERMA

• nabłonek gardła, migdałki, przytarczyce, nabłonek przewodu pokarmowego, wątroba, trzustka, pęcherz moczowy, moczowód, nabłonek tchawicy oskrzeli i płuc;

EKTODERMA

• pokrywająca – naskórek, gruczoły (przysadka), włosy, paznokcie, szkliwo, ucho wewnętrzne, soczewka;

• neuroektoderma (inaczej ektoderma nerwowa);

• grzebienie nerwowe – zwoje nerwowe, nerwy, część rdzenia nadnerczy, komórki barwnikowe;

• cewa nerwowa.

BŁONY PŁODOWE

• chronią przed wpływami środowiska;

• pośredniczą w wymianie substancji odżywczych, gazów i produktów przemiany materii;

zarodek + błony płodowe = jajo płodowe

• są 4błony płodowe: kosmówka, owodnia, omocznia, pęcherzyk żółtkowy

PĘCHERZYK ŻÓŁTKOWY

• formuje się jako pierwszy w rozwoju (7-8 dzień);

• mezoderma pozazarodkowa tworzy błonę Heusera -> błona łączy się z brzegami hipoblastu -> powstaje pierwotny pęcherzyk żółtkowy;

• rozdzielenie na mezodermę ścienną i trzewną (między warstwami powstaje pozazarodkowa jama ciała);

• komórki hipoblastu obrastają mezodermę trzewną i zrastają się z nią tworzą wtórny pęcherzyk żółtkowy (9 dzień);

• po wytworzeniu fałdów powstaje pęcherzyk ostateczny, który łączy się z jelitem środkowym za pomocą przewodu jelitowo – żółtkowego;

• w 5 tygodniu następuje odłączenie od jelita;

• pęcherzyk zrasta się z zygota tworząc sznur pępowinowy.

Znaczenie:

• w 2-3 tygodniu bierze udział w przenoszeniu płynu odżywczego z trofoblastu przez mezodermę pozazarodkową i pozazarodkową jamę ciała do zarodka;

• w 3 tygodniu w ścianie pęcherzyka pojawią się wyspy krwiotwórcze (hemopoeza do 5 tyg.);

• w 3 tygodniu pojawiają się też pierwotne komórki płciowe.

OWODNIA

• formowanie się zaczyna w 2 tygodniu rozwoju;

• między tarczką zarodkową a trofoblastem powstaje szczelina (jama owodni);

• amnioblasty obrastają od wewnątrz cytotrofoblast – powstaje owodnia;

• między amnioblastem i cytotrofoblastem wciska się mezoderma pozazarodkowa;

• pozwala na swobodnie poruszają się płodu;

• amortyzuje przed urazami;

• pomaga w utrzymaniu ciepłoty ciała;

• spełnia funkcje przy porodzie – rozszerzenie szyjki macicy.

KOSMÓWKA

• zaczyna rozwijać się przy końcu 2 tygodnia ciąży i początkowo składa się z warstw trofoblastu i mezodermy ściennej;

• na początku 3 tygodnia pojawiają się kosmki pierwotne (z trofoblastu);

• do rdzenia wnikają kosmki mezodermalne (z pozazarodkowej mezodermy ściennej) – powstają kosmki wtórne;

• w końcu 3 tygodnia powstają wyspy krwiotwórcze i naczyniowe -> kosmki ostateczne;

• w 4 tygodniu cała powierzchnia kosmówki jest pokryta kosmkami ostatecznymi;

• wraz z rozwojem łożyska nastepuje zróżnicowanie kosmówki na gładką i kosmatą (ok. 10 tygodnia);

• kosmówka otacza jajo płodowe od zewnątrz (tworzy ścianę pęcherzyka płodowego) i bezpośrednio kontaktuje się ze śluzówką macicy – błonę doczesną.

BŁONA DOCZESNA – w zależności od umiejscowienia dzieli się na:

• doczesną podstawową;

• doczesną torebkową (pokrywową);

• doczesną ścienną;

• doczesna torebkowa łączy się od strony wewnętrznej z owodnią i kosmówką gładką (tworząc błonę owodniowo – kosmówkową)

• ok. 22 tygodnia błona owodniowo – kosmówkowa łączy się z doczesną ścienną -> zamknięcie jamy macicy -> powstaje pęcherz płodowy;

• odżywnianie zarodka.

OMOCZNIA

• formuje się jako OSTATNIA (w 16 dniu rozwoju);

• powstaje jako uwypuklenie jelita tylnego do szypuły łączącej (zbudowana jest z endodermy pozazarodkowej mezodermy pozazarodkowej szypuły łączącej);

• między 3 a 5 tygodniem w scianie omoczni powstają wyspy krwiotwórcze i pierwotne naczynia, z których tworzą się dwie tętnice i żyła pępowinowa;

• naczynia połączą się z kosmkami i naczyniami zarodka.

ŁOŻYSKO

• narząd przejściowy zbudowany z tkanki matki (z doczesnej podstawowej) i zarodka (trofoblast u przekształcającego się w kosmówkę kostną);

• formowanie łożyska zaczyna się w momencie implantacji blastocysty w śluzówce macicy;

• na początku 3 tygodnia pojawiają się kosmki pierwotne;

• w 4 tygodniu cała powierzchnia kosmówki jest pokryta kosmkami ostatecznymi;

• dochodzi so zbliżenia się naczyń włosowatych kosmka z systemem naczyń włosowatych w mezodermie i szypule łączącej – tworzy się pozazarodkowy układ naczyniowy;

• ok. 21 dnia układ pozazarodkowy łączy się z wewnętrzzarodkowym -> rozpoczyna się krążenie łożyskowe;

• matczyna część łożyska tworzy doczesną podstawową;

• od strony płyty doczesnowej powstają przegrody łożyskowe -> łożysko zostaje podzielne na liścienie;

• po 3 miesiącach łożysko jest w pełni wykształcone i sklada się z 10-40 liścieni;

• wnętrze liścienia wypełnia rozgałęziona sieć kosmków oraz opływająca je krew matczyna;

• krew matki oddzielona jest od krwi płodu tzw. błonę (barierą) łożyskową tworzona przez 3 warstwy kosmka: trofoblast, tkanka łączna kosmki i śródbłonek naczynia kosmka;

• krążenie łożyskowe składa się z dwóch układów krążenia oddzielonych barierą;

• krążenie płodowe można porównać z krążeniem płucnym . krew płodowa z dwutlenkiem węgla – wpływa z tętnic biodrowych płodu do dwóch tętnic pępowinowych i dalej do kosmów, a powraca przez żyłę pępowinową, która uchodzi do żyły próżnej dolnej płodu;

• krążenie matczyne rozpoczyna się w 2 tygodniu ciązy; krew matczyna wnika do przestrzeni międzykosmkowej przez tętnice spiralne błony śluzowej.

Łożysko zapewnia:

• Wymiana składników gazowych;

• Przenoszenie pr. oddechowych;

• Wydalanie produktów przemiany materii;

• Ochrona przed wniknięciem ciał obcych;

• Wydzielanie chormonów (gonadotropina kosmówkowa (hCG), hormon somatommatropowy (hCS), estrogeny, progesteron, tyreotropina);

  Łożysko żyje ok. 266 dni, zostaje wydalone ok. 30 minut po porodzie.

Przez barierę łożyskową przechodzą:;

• Tlen, dwutlenek węgla, czad, woda i elektorlity, zmonokwasy, cukry proste, kwasy tłuszczowe, witaminy

• Produkty przemiany materii;

• Hormony steroidowe;

• Leki, uzywki i związki skażające środowiskowe (metale ciężkie, związki promieniotwórcze i rakotwórcze);

• Czynniki infekcyjne (wirus ospy, odry, różyczka, opryszczka, zapalenie mózgu);

• Erytrocyty i limfocyty w obie strony;

• Antygen Rh i przeciwciała anty Rh, matczyne antygeny chorób (błonnica, odra, różyczka, ospa, tężec).

Konflikt serologiczny

1. Pierwsz ciąża – matka Rh - ; Płód Rh +

2. Tworzenie przeciwciał

3. Druga ciąża

Pępowina

• Ok. 20 dnia znajduje się pomiędzy pecherzkiem owodni a pęcherzykiem żółtkowym i poprzez szypułkę łąćzą się z płytką kosmówki

• Podczas fałdowania zarówno szypułka i pęcherzyk zbliżają się do siebie i łączy w całości tworzy sznur pępowinowy

• Sznur długości 50-60 cm

TOLERANCJA IMMUNOLOGICZNA

Zespół płodowo –łożyskowy – z punktu widzenia immunologicznego jest naturalnym przeszczepem w odpowiedzi na odrzucenie.

• Komórki trofoblastu cechuje zmniejszona ekspresja antygenów transplantacyjnych (warstwa glikokaliksu na powierzchni);

• Trofoblast nie posiada antygenów zgodności tkankowej (HLA) jest antygenowo obojętny;

• Syncytiotrofoblast wydziela czynniki immunosupresyjne neutralizujące limfocyty (hamują odpowiedź na IL-2);

• Immunosupresyjnie działanie hormonów: estrogeny, progesteron, hCG.

CIĄŻA MNOGA

• Bliźnięta bizygotyczne – blastocysty zagnieżdżają się oddzielnie i tworzą oddzielnie łożyska i błony płodowe (dwuowodniowa, dwukosmówkowa);

• Blastocysty zagnieżdżają się w jednym miejscu tworzą oddzielne owodnie ale kosmówka i łożysko sa wspólne (dwuowodniowe, jednokosmówkowe);

• Bliźnięta monozygotyczne – rozdział może nastapic w stadium

• Dwóch blastomerów -> powstaja dwie owodnie, dwie kosmówki i dwa łozyska;

• Podział w późniejszym okresie wiąże się z powstaniem jednej kosmówki i nawet i owodni;

Podział nastepuje najczęściej między 3- 8 dniem

• Bizygotyczne, dwuowodniowe, jednokosmówkowe

• Monozygotyczne, dwuowodniowe, dwukosmówkowe

• Monozygotyczne, jednoowodniowe, jednokosmówkowe

• Monozygotyczne, jednoowodniowe, jednokosmówkowe

OKRESY ROZWOJOWE

• Okres rozwoju przedzarodkowy – od zapłodnienia do końca 3 tygodnia (zygota -> z trójlistkowa tarcza zarodkowa);

• Okres rozwoju zarodkowego – od 4 do końca 8 tygodnia (rozwój i zróżnicowanie narządów – organogeneza – morfogeneza);

OKRES PRZEDZARODKOWY

• Okres rozwoju płodowego – od 9 do końca 38 tygodnia;

• Zapłodnienie;

• 1 DZIEŃ- zygota;

• 2 DZIEŃ – bruzdkowanie, stadium 4-8 blastomerów;

• 30h – podział zygoty na 2 blastomery;

• 4 DZIEŃ – morula, zejście do macicy;

• 5 DZIEŃ – wolna blastocysta o ponad 100 kom. Węzeł zarodkowy, trofoblast;

• 6 DZIEŃ – zagnieżdżenie blastocysty;

• 8 DZIEŃ – węzeł zarodkowy różnicuje się na ekto i endodermę;

• 9 DZIEŃ – tworzą się pierwotny pęcherzyk żółtkowy i owodnia;

• 11-12 DZIEŃ – blastocysta zagnieżdżona; krążenie maciczno-lakularne;

• 13 DZIEŃ – tworzą się pierwsze kosmki kosmówki i mezoderma wewnątrzzarodkowa (smuga pierwotna);

• 16 DZIEŃ – powstaje węzeł pierwotny Hensena, a od niego idzie ku przodowi przedłużenie głowowe;

• 18 DZIEŃ – z węzła pierwotnego uwypukla się kanał struny grzbietowej - tworzy sie płytka nerwowa;

• 20 DZIEŃ – powstają pierwsze somity; powstaje rynienka nerwowa i fałd głowowy; zaczyna wykształcać się jelito pierwotne.

OKRES ZARODKOWY

• 4 TYDZIEŃ

• fałd głowowy powoduje że zarodek zaczyna wyginać się w kształcie litery C;

• Powstają łuki skrzelowe i fałdowanie zarodka

• Rynienka nerwowa zanurza się w cewkę, tworzą się 3 pęcherzyki mózgowe;

• Powstają pęcherzyki oczne i plakoidy uszne;

• Powstają: łuki skrzelowe, naczynia krwionośne, zawiązek serca, tchawicy i oskrzeli;

• somity dzielą się, zarastają otwory nerwowe;

• zawiązki kończyn górnych;

• tworzy się łożysko;

• 5 TYDZIEŃ (32 dzień)

• powstają przegrody serca, tworzą się płaty płuc;

• Rozwijają się pęcherzyki mózgowe;

• powiększa się głowa;

• 6 TYDZIEŃ

• głowa stanowi największą część ciała, trwa formowanie twarzy;

• Widać podział na kończyny;

• Serce w pełni wykształcone, aorta i tętnice płucne rozdzielają się;

• Kostnienie płaskich kości międzyczaszki;

• Tworzą się rozgałęzienia oskrzeli;

• Wykształcają się oczy.

• 7 TYDZIEŃ

• kończyny górne wydłużają się;

• pierwsze skurcze mięśni szkieletowych;

• 8 TYDZIEŃ

• Zarodek ma wszystkie narządy;

• Ogon grubieje i skraca się;

• Palce dłoni i stóp rozdzielają się jądra i jajnika;

• Zarodek pokryty naskórkiem płodowym;

  OKRES PŁODOWY

• 9 TYDZIEŃ

• Głowa bardziej owalna;

• Oczy zamknięte, szeroko rozstawione;

• Płód reaguje na bodźce;

• W wątrobie rozpoczyna się hemopoeza;

OKRES PŁODOWY

• 10 TYDZIEŃ

• Zanik fizjologicznej przepukliny pępowinowej, początek rozwoju paznokci;

• Płód zaczyna połykać płyn owodniowy, wydalać mocz;

• 11-12 TYDZIEŃ

• Głowa stanowi 1/3 ciała;

• Kończyny długie i cienkie;

• Dobrze wyodrębiona szyja;

• Zrastają się wyrostki podniebienie;

• Zróżnicowane zewnętrzne narządy płciowe;

• 4 MIESIĄC (13- 16 tydzień)

• wzrasta objętość płynu owodniowego;

• głowa prostuje się;

• pojawiają się rysy twarzy;

• 17- 20 tydzień

• ciało pokryte mazią płodową;

• wykształca się macica;

• ruchy płodu wyczuwalne przez matkę;

• 6-7 MIESIĄC ( 21- 25 tydzień)

• Skóra pomarszczona i różowa;

• Szybki przyrost masy ciała;

• W 24.tygodniu pneumocyty zaczynają wydzielać SURFAKTANT;

• 26- 29 TYDZIEŃ

• Oczy otwarte, na powiekach pojawiają się rzęsy;

• Rozwija się podskórna tkanka tłuszczowa;

• Funkcje krwiotwórcze przejmuje szpik kostny;

• Układ nerwowy reguluje ciepłotę ciała;

• Płód zdolny do życia po urodzeniu ( przy intensywenej opiece);

  7-8-9 MIESIĄC

• 30-34 TYDZIEŃ

• Skóra gładka i różowa;

• Pojawia się odruch źrenicy;

• Paznokcie na palcach stóp;

• Płód urodzony w 32. tygodniu zwykle przeżywa;

• 35-38 TYDZIEŃ

• Niewielki wzrost płodu;

• Kończyny zgięte i przyciśnięte do tułowia;

36-40. tydzień – PORÓD

CIĄŻA TRWA – 280 dni (40 tygodni)

TERMIN PORODU = data ostatniej miesiączki + 7 dni – 3 miesiące kalendarzowe

SYGNAŁY DO ROZPOCZĘCIA PORODU POCHODZĄ Z ORGANIZMU PŁODU

• Czynnikiem decydującym o rozpoczęciu porodu jest osiągnięcie odpowiedniej dojrzałości „płodowej osi regulacyjnej” podwzgórze – przysadka – kora nadnerczy

Płód

Podwzgórze

CRH Macica

Przysadka

ACTH estrogeny (w łożysku) prostaglandyny skurcz macicy

Kora nadnerczy łożysko przysadka przesuniecie wód płodowych

Glikokortykoidy oksytocyna rozszerzenie szyjki macicy

poród

OKRESY PORODU

1. Rozszerza się szyjka macicy regularne skurcze co 10 minut (7-12h);

2. Rodzenie noworodka (20-90 min);

3. Wydalanie łożyska (30 min. po porodzie);

WADY ROZWOJOWE

Wada wrodzona – trwałe uszkodzenie dotyczące budowy lub funkcji do którego doszło w okresie prenatalnym a które zostało rozpoznane po urodzeniu

Równoczesne występowanie kilku dużych wad nazywa się zespołem wad (zespół Downa, płodowy zespół alkoholowy).

• Ok. 3% noworodków stwierdza się wady wrodzone

• Większośc wad dotyczy:

• Układu nerwowego 10

• Serce 8

• Nerki 4

• Wady kończyn 2

• Inne 6

Wady wrodzone

• Czynniki genetyczne

• Mutacje pojedynczego genu zaburzenia w liczbie chromosomów (prawidłowy genotyp 44XX, 44XY)

• Aberracje chromosomowe non dysjunkcja (nierozejście się chromosomów w mejozie)

• Wady wielu czynników częściej dotyczy oocytów niż powstawania plemników

• Czynniki środowiskowe

• Wewnątrzmaciczne

• Pozamaciczne

Zaburzenia w liczbie chromosomów

1. Trisomia autosomalna

• Zespół Downa (44XX + 21, 44XY + 21)

• Płaska szeroka twarz, skośne oczy

• Powiększony język, szeroka dłoń, wady serca, upośledzenie umysłowe

• Zespół Edwardsa (44XX + 18, 44XY + 18)

• Mała twarz, zniekształcone małżowiny uszne, krótki nosek, nadmierne napięcie mięśniowe, wady serca, upośledzenie umysłowe

• Zespół Patau (44XX +13, 44XY + 13)

• Ciężkie upośledzenie przodomózgowia

• Duze wady oczu, uszu, warg, nosa, podniebienia

1. Trisomia chromosomów płciowych

• Zespół Klinefeltera (44XXY)

• Hipogonadyzm, niepłodność

• Sylwetka eunachoidalna

• Nadmierne rozwinięte gruczoły sutkowe

• 44 XXX

• Kobieta w pełni płodna (zespół nadkobiety)

• Brak charakterystycznych cech zewnętrznych

1. Monosomia

• Zespół Turnera 44X

• Niski wzrost, szeroka płetwowata szyja

• Szeroka klatka piersiowa

• Brak miesiączki

Czynniki środowiskowe

• Chemiczne

• Fizyczne

• Pokarmowe

• Matczyne

• Infekcyjne

• Zanieczyszczenie środowiska

• Mechaniczne

Wada wrodzona

• Stadium rozwoju zarodka: 18-60 (30) dzień; uszkodzenia wielonarządowe;

• Natężenie i czas działania czynnika;

• Genotyp zarodka;

Czynniki chemiczne

• Alkohol

• „płodowy zespół alkoholowy”

• Upośledzenie umysłowe, opóźnienie wzrostu płodu

• Wady stawów, serca

• Zaburzenia spermatogenezy

• Kofeina

• Uszkodzenie komórki jajowej

• Ryzyko poronień

• Hipotrofia płodu

• Koteratogen

• Dym tytoniowy

• Uszkodzenie komórki jajowej

• Zaburzenia bruzdkowania, transportu i zagnieżdżenia

• Płodowy zespół tytoniowy

• Hormony

• Androgeny i progesterony

• Efekt maskulinizacyjny

• Rozszczep podniebienia

• Narkotyki i leki uspokajające

• Kokaina – niedotlenienie zarodka (wady układu moczoweg, serca, dysfunkcja neurologiczna i psychologiczna ‘dziecko kokainowe”)

• LSD – wady kończyn i układu nerwowego

• Diapedeza – rozszczep wargi i podniebienia

• Lit – wada serca

• Leki tarczycowe

• Wole

• Kretynizm (zatrzymanie rozwoju fizycznego i umysłowego, nieprawidłowy rozwój kości i tk. Miękkich)

• Leki przeciwdrgawkowe

• Opóźnienie wzrostu, małogłowie, niedorozwój

• Upośledzenie umysłu, zaburzenia mowy (zespół trimetadionowy)

• Wady twarzy, uszkodzenie cewy nerwowej (zespół walproinowy)

• Antybiotyki

• Tetracyklina – uszkodzenie szkliwa i wzrostu kości długich

• Streptomycyna – głuchota

• Penicylamina – nadmierna elastyczność skóry

• Kwas acetylosalicylowy – hamuje przebieg ….doczesnowej

• Witamina A – wady układu nerwowego, zaburzenia rozwoju czaszki, zwiększa ryzyko poronień

CZYNNIKI INFEKCYJNE

• Wirus różyczki

• Prawdopodobieństwo zakażenia w 1 miesiącu 50-100%

• Zaćma, wady serca (5-10), głuchota (9)

• Zapalenie siatkówki, jaskra

• Małomózgowie, małopłytkowość

• Toksoplazmoza

• Uszkodzenie układu nerwowego

• Uszkodzenie wzroku

• Wodogłowie

• Wirus cytomegali

• Choroba w 1 miesiącu – śmierć zarodka

• W okresie płodowym: małogłowie, wodogłowie, zapalenie mózgu, głuchota, opóźnienie rozwoju umysłowego, padaczka

• Wirus ospy

• Pierwsze 4 miesiące, bliznowacenie skóry, niedorozwój umysłowy, niedorozwój mięsni

• Wirus grypy

• Zakażenie do 12 tygodnia ciąży może powodować poronienie

• Wady częściej występują u płci żeńskiej

• Wirus opryszczki

• Zakażenie we wczesnej ciąży zwiększa ryzyka

• Liczne wady wrodzone

• HIV

• Przenika przez łożysko, może powodować śmierć wewnątrzmaciczną

• Zespół wad to emprbiopatia HIV (mała masa…)

CZYNNIKI FIZYCZNE

• Promieniowanie jonizujące

• Uszkodzenie komórki jajowej i plemników

• Uszkodzenia zarodka (małogłowie, rozszczep kręgosłupa, podniebienia, wady wzroku)

• Upośledzenie rozwoju umysłowego

• Promieniowanie ultrasonograficzne (?)

• Warunki otoczenia (?)

• Surowa zima -> bezmózgowie, rozszczep kręgosłupa, zwichnięcie stawu biodrowego

• Upalne lato -> wady układu oddechowego i pokarmowego

• Hałas -> niska masa urodzeniowa

ZANIECZYSZCENIE ŚRODOWISKA

• Ołów

• Śmierć wewnątrzmaciczna

• Neurotoksyna

• Upośledzenie rozwoju

• Negatywny wpływ dotyczy też czynnika męskiego

• Kadm

• Toksyczny w stosunku do wątroby i nerek

• Melatonina – białko wiąże kadm

• Cynk (?)

• Spowolnienie rozwoju umysłowego

• Toluen, benzyna

• Zespół embriopatii toluenowej

• PCB – opóźnienie wzrostu

CZYNNIKIMECHANICZNE

• Wady posturalne

• Skrzywienie kręgosłupa, zwichniecie biodrowego, stopa końsko – szpotowa, zniekształcenie twarzy, pora żenienie nerwów

CZYNNIKI POKARMOWE

• Niedobór kwasu foliowego – wady cewy nerwowej

• Niedobór jodu – wole wrodzone, upośledzenie wzrostu, opóźnienie rozwoju umysłowego

CZYNNIKI MATCZYNE

• Cukrzyca – „embriopatia cukrzycowa” – małogłowie, brak przodomózgowia, rozszczep kręgosłupa, rozsczep wargi i podniebienia, wady serca układu pokarmowego, wady kręgosłupa i żeber

• Fenyloketonuria – brak hydroksylazy fenyoloalaniany; małogłowie, wady serca, wady twarzy, upośledzenie umysłowe

Ok. 90% zarodków z wadami wrodzonymi obumiera.