FINANSE PUBLICZNE – 29.10.2013 r.
W treści ustawy o FP z 2009 r. możemy wydobyć kilka zasad ogólnych które dotyczą funkcjonowania systemu finansów publicznych w Polsce. Generalnie nie ma sprecyzowanej ilości zasad, prof. Pomorska podaje 6 podstawowych:
1) Dwie łącznie ze sobą związane; zasada jawności finansów publicznych i zasada przejrzystości. Rozdział 4 ustawy o FP „Jawność i przejrzystość finansów publicznych’’
2) Zasada jedności materialnej FP, inaczej zasada wspólnego kotła finansowego.
3) Zasada zapewnienia ogółowi podmiotów prawa do realizacji zadań publicznych finansowanych ze środków publicznych
4) Grupa zasad ogólnych dotyczących wydatkowania środków publicznych.
5) Zasada objęcia wszystkich jednostek sektora FP kontrolą zarządczą oraz audytem wewnętrznym.
Ad. 1)
Musi być omówiona poprzez KONKRETNE PRZEJAWY tej jawności, a nie pisanie ogółu!
Art. 33. Określa na ile gospodarka FP w Polsce jest jawna.
Generalny przejaw, że finanse publiczne są jawne, są jawne obrady Sejmu i Senatu. One debatują nad ustawą budżetową. Na posiedzeniu, które ma na celu uchwalenie budżetu państwa na dany rok jak tez jawne są debaty nad przyjęciem sprawozdania z realizacji budżetu w danym roku. W Polsce budżet uchwala Sejm i TYLKO ON MOŻE PRZYJĄC SPRAWOZDANIE Z REALIZACJI BUDŻETU. Jednocześnie jest szeroka publikacja w prasie, rozpoczyna ją najczęściej expose ministra finansów;
Inne przejawy jawności; szerokie obowiązki wynikające z ustawy o FP, KTÓRE nakazują ministrowi finansów podawać do publicznej wiadomości wiele danych odnośnie finansów publicznych. Jawne są też obrady JST.
Minister finansów jest zobligowany podawać do publicznej wiadomości dane dotyczące wykonania budżetu za miesiąc poprzedni, co miesiąc w drodze obwieszczenia, które jest publikowane w MONITORZE POLSKIM. W szczególności musi podać wielkość dochodów i wydatków oraz wysokość nadwyżki bądź deficytu. Taka informacja pozwala śledzić wykonanie budżetu (wprowadzone w 2009, do tej pory minister finansów był zobowiązany do publicznej wiadomości podać 2x w roku, co pół roku).
Kolejne informacje, które minister finansów musi podać, to informacje dotyczące zakresu i wielkości oraz rodzajów dotacji, które przekazane zostały z budżetu państwa, jak też wykaz różnego rodzaju pożyczek i gwarancji poręczeń, które budżet państwa przekazał/udzielił osobom prawnym i fizycznym, a także tzw. jednostkom nie posiadającym osobowości prawnej. Spośród tych informacji, które udostępnia się ogółowi społeczeństwa, oprócz nich jest zobowiązany jeszcze podać relacje państwowego długu publicznego w stosunku do PKB, jak i wielkość i relacje tylko Skarbu Państwa w stosunku do PKB. ISTOTNE jest to pierwsze, czyli relacja długu do PKB.
Poza ministrem finansów, inne podmioty też są zobowiązane do udzielania informacji ogółowi społeczeństwa. Dyrektorzy Izb Skarbowych – poprzez zamieszczenie w wojewódzkim dzienniku urzędowym danych dotyczących wykazu osób, którym umorzono zaległości podatkowe w kwocie wyższej niż 5000zł (Organy skarbowe mogą umorzyć zaległości podatkowe pod warunkiem, że przemawia za tym ważny interes publiczny lub interes podatnika)
Obowiązek informowania ogółu społeczeństwa dotyczy też NFZ; ma on obowiązek przekazać do publicznej wiadomości i udostępnić informacje o przychodach i kosztach, a także ma podać listę świadczeniodawców, którzy realizują świadczenia z zakresu opieki zdrowotnej i musi podać nie tylko zakres przedmiotowy tych umów ale również sposób ustalenia ceny za zamówione świadczenia.
Wyróżniamy 2 urzędowe dzienniki, najwyższą rangę ma Dziennik Ustaw. Tam są zawarte ustawy, umowy międzynarodowe oraz niektóre rozporządzenia, natomiast informacje w formie zarządzenia poszczególnych ministrów są publikowane w niższych rangom dziennikach.
Monitor Polski – dziennik urzędowy, w którym publikuje się przepisy mniejszej wagi.
Wyłączone spod zasady jawności są środki publiczne, których pochodzenie lub przeznaczenie zostało uznane za informację niejawną (uznane na podstawie polskich przepisów prawnych albo przepisów zawartych umów międzynarodowych);
Trzy ostatnie artykuły rozdziału 4, czyli art. 39,40,41 dotyczą zasady przejrzystości.
Przejawy zasady przejrzystości w zakresie gosp. FP zostały ograniczone do głównych trzech:
świadczenie obowiązków narzuconych na jednostki sektora FP w zakresie stosowania tzw. klasyfikacji budżetowej.
stosowanie przez wszystkie jednostki sektora FP zasad ustawy o rachunkowości.
obowiązek składania przez każdą jednostkę sektora FP sprawozdania w odpowiednim, ustalonym przez ministra finansów terminie.
Ad. 2)
Gospodarkę środkami publicznymi można prowadzić w dwojaki sposób, albo metodą funduszowania albo metodą wspólnego kotła.
Zasada funduszowania: „koperty” z imiennie określonymi celami (wydatkami)
Wada: usztywnienie gospodarowania (np. niemożliwość skorzystania z przeceny)
Zaleta: gwarancja, że wszystkie wydatki zostaną zrealizowane w określonym czasie
Metoda wspólnego kotła: wszystkie dochody stanowią wspólny ‘’kocioł’’
Wada: obawa przed tym, że nie zrealizuje się wszystkich celów
Zaleta: elastyczność gospodarowania
Ad. 4)
Grupa zasad dotyczących wydatkowania środków publicznych:
Tylko na takie cele i w takiej wysokości, które wynikają albo z ustawy budżetowej (art. 44) albo z uchwały budżetowej JST bądź wynikające z planu finansowego jednostki sektora FP. Dochody publiczne w Polsce planowane i zawarte w ustawie budżetowej mają charakter prognozy, tzn. jeżeli ministrowi finansów nie uda się zrealizować zaplanowanych celów, to nie będzie on pociągnięty do odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny.
Jest odgórna ustalona kwota wydatków, nie może być ona przekroczona.
Wydatki powinny być dokonywane w sposób celowy i oszczędny, z zachowaniem zasady uzyskiwania jak najlepszych efektów z danych nakładów.
Wydatki publiczne powinny być dokonywane w wysokości takiej w taki sposób, który umożliwiałby terminowe wykonanie zadania.