SYLWETKA WSPÓŁCZESNEGO PEDAGOGA/WYCHOWAWCY
Współcześnie w środowisku pedagogów funkcjonuje koncepcja pożądanej sylwetki wychowawcy efektywnego i kreatywnego. Ta koncepcja ukazuje pedagoga, który:
Sprawnie realizuje zadania edukacyjne.
Trafnie określa możliwości wychowawcze i podejmuje w tym zakresie odpowiednie inicjatywy.
Uzyskuje wysokie wyniki w działalności oświatowej.
Współczesna pedagogika ukazuje uniwersalne, ogólne i szczegółowe cechy osobowościowe efektywnego wychowawcy:
Dyspozycje ogólne.
Dyspozycje organizatorskie (planowanie działalności edukacyjnej i aranżowanie różnych sytuacji wychowawczych).
Dyspozycje kierownicze (sprawowanie merytorycznego nadzoru i bezpośredni udział w przedsięwzięciach edukacyjnych).
Dyspozycje partnerskie (wzajemne relacje interpersonalne, umiejętności dostosowania się do poziomu wychowanka i jego oczekiwań, włączanie wychowanka do podejmowania decyzji i przedsięwzięć).
Dyspozycje doradcze (zaufanie do osoby pedagoga, szczere wyrażanie swojego stanowiska, rozumienie potrzeb i oczekiwań wychowanków).
Dyspozycje do współpracy (umiejętność uwzględniania stanowisk, poglądów innych wychowawców w kwestii celów, form, metod).
Dyspozycje szczegółowe.
Zaangażowanie w proces edukacyjny.
Właściwa postawa etyczno-moralna.
Postępowanie zgodnie z normami.
Stosunek do wychowanka.
Dyskrecja.
Takt wychowawczy (cechy nauczyciela, formy obyczajowo-kulturowe, za pomocą których jest wyrażony stosunek nauczyciela do wychowanka, np. grzeczność, umiar, stanowczość, sprawiedliwość).
Talent pedagogiczny (intuicja, która pozwala wypracować własne metody pracy, a nie naśladować już gotowe).
Autorytet pedagoga (autentyczny, osobisty a nie formalny, wynikający z pełnionej funkcji. Autorytet to obdarzenie przez wychowanków pedagoga, uczuciami szacunku i zaufania. Jest bardzo łatwo go stracić, a ciężko odzyskać, czasem jest to niemożliwe).
W życiu społecznym spotykamy się z pewnym układem stosunków, które określamy słowem „autorytet” (łac. wpływ, powaga, siła). Tym określeniem posługujemy się, gdy występują co najmniej dwie osoby pozostające w stosunku zależności i podległości.
Taki stosunek nadrzędności i podrzędności zachodzi, np. między rodzicami a dziećmi, nauczycielem a uczniem, rządem a obywatelem. Autorytet posiadają też różne instytucje społeczno-kulturalne (szkoła, kościół, państwo, instytucje naukowe i ich przedstawiciele).
Uznawanie autorytetu może być dobrowolne lub przymusowe. Autorytet oparty tylko na przymusie (fizycznym, materialnym) ma charakter problematyczny i przemijający (formalny), uznawany jest pozornie.
W każdej grupie społecznej istnieje autorytet ceniony przez daną społeczność. Wyróżniamy:
Autorytet rzędu wyższego (polityczny, naukowy, artystyczny, religijny, moralny).
Autorytet rzędu niższego (oparty na sile fizycznej, majątku, modzie itp.)
Autorytety rzędu wyższego mają charakter dobrowolny, niektóre z nich są wieczne, wywierają wpływ na pokolenia przez wieki (np. Jezus Chrystus). Elementy stanowiące treść autorytetu rzędu wyższego składają się na autorytet pedagogiczny (generalnie autorytet rodziców, w większości, nie ulega odrzuceniu, trwa praktycznie, z wahaniami, przez całe życie – okres wahań, to okres dojrzewania).
Według badań czynnikami, powodującymi rozpad autorytetu pedagoga, mogą być:
Elementy wewnętrzne – struktura osoby pedagoga, jego postępowanie w szkole i życie prywatne, braki w przygotowaniu fachowym, wykolejenia w sferze moralnej.
Elementy zewnętrzne – wynikają ze stosunków środowiskowych, społecznych i politycznych. Konflikty i nieporozumienia z rodzicami, wciąganie nauczyciela do rozgrywek politycznych, niski status materialny nauczyciela).
Uświadomienie własnego autorytetu ma swój początek w sytuacjach, w których dana jednostka uzyskuje możliwość zaprezentowania swych zdolności, umiejętności, zalet lub uzyskuje możliwość narzucenia swojej woli danej grupie. Świadomość posiadanego w środowisku znaczenia, oznaki uznania i powodzenia wyzwalają uczucie dobrego samopoczucia i dumy.
Pedagog powinien posiadać świadomość własnego autorytetu, który wynika z następujących względów:
Pedagog góruje nad uczniami wiekiem, doświadczeniem, wiedzą.
Sprawuje funkcje edukacyjne, powierzone mu przez władze.
Rozporządza w szkole określonymi uprawnieniami, które wzmacniają jego autorytet.
Dobry pedagog posiada świadomość swego profesjonalizmu i dobrych wyników pracy.