Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (potocznie: Europejski Trybunał Sprawiedliwości; ang. Court of Justice of the European Union, franc. Cour de justice de l'Union européenne) – instytucja sądownicza Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej, z siedzibą w Luksemburgu. Składa się z trzech organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości, Sądu i Sądu do spraw Służby Publicznej.
Historia
Trybunał powstał na mocy traktatu o EWWiS, a na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości objął jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot. W 1989 roku (na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego) przy Trybunale utworzono Sąd Pierwszej Instancji (obecnie Sąd), którego orzecznictwo dotyczy spraw dotyczących osób fizycznych i prawnych. Jego wyroki są prawomocne.
Trybunał został ustanowiony w 1952 r., na mocy Traktatu Paryskiego (1951) zawartego przez członków Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Na początku składał się z siedmiu sędziów. Każdy z sześciu krajów członkowskich był reprezentowany przez swojego sędziego, a siódmy przechodnio był reprezentantem jednego z trzech największych państw (RFN, Francji lub Włoch) Nieparzysta liczba sędziów zapewniała uniknięcie orzekania remisu. Trybunał Europejski stał się instytucją Wspólnot, kiedy na mocy Traktatów Rzymskich ustanowiono Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Choć wszystkie trzy Wspólnoty były wyodrębnione od siebie organizacyjnie, na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości objął swoją jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot. Trybunał Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali stał się Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Gdy w 1992 r. Traktat z Maastricht stworzył Unię Europejską, nazwa sądu nie uległa zmianie, tak jak w przypadku innych instytucji. W 1997 r. Konwencja została zastąpiona przez Traktat Amsterdamski gdzie jasno określono kompetencje i obowiązki Trybunału Sprawiedliwości. Ustanowiony jako oficjalny sąd Wspólnoty Europejskiej w 1988 r.
Wraz z wejściem w życie traktatu lizbońskiego Trybunał zmienił nazwę na Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Został również zreorganizowany – w jego struktury włączone dwie dawniej oddzielne instytucje: Sąd Pierwszej Instancji i Sąd do spraw Służby Publicznej. Trzecim organem sądowniczym został Trybunał Sprawiedliwości, pod względem charakteru będący bezpośrednim następcą Trybunału Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich.
Status prawny
Trybunał działa na mocy Traktatu o Unii Europejskiej (TUE) i Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE). Traktaty te konstytuują także istnienie dwóch jego organów sądowniczych: Trybunału Sprawiedliwości i Sądu. Artykuł 19. ust. 1 TUE oraz artykuł 257. TFUE pozwalają na tworzenie w jego ramach sądów wyspecjalizowanych. Sądy takie tworzone są przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej stanowiące zgodnie ze zwykłą procedurą prawodawczą. Obecnie jedynym istniejącym sądem wyspecjalizowanym jest Sąd do spraw Służby Publicznej.
Skład
W skład Trybunału Sprawiedliwości i Sądu wchodzi po 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Przy Trybunale Sprawiedliwości działa także 8 rzeczników generalnych. W skład Sądu do spraw Służby Publicznej Unii Europejskiej wchodzi siedmiu sędziów, mianowanych przez Radę Unii Europejskiej na okres sześciu lat.
Kompetencja
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej:
* kontroluje legalność aktów prawnych Unii Europejskiej
* czuwa nad poszanowaniem przez państwa członkowskie obowiązków wynikających z traktatów
* dokonuje obowiązującej wykładni prawa Unii Europejskiej na wniosek sądów krajowych
Roboczym językiem Trybunału jest język francuski.