ŻYWIENIE
WODA
To największy ilościowo budulec ciała ludzkiego, który u donoszonego noworodka stanowi prawie 2/3 masy ciała (u dorosłego 2/3) i podstawowy składnik diety.
Podstawowym źródłem są wypijane płyny, a także spożywane pokarmy, powstaje także w procesie przemiany węglowodanów, tłuszczów oraz białek.
Dobowe zapotrzebowanie obejmuje podstawowe zapotrzebowanie zależne jest wieku i masy ciała oraz wszelkie nadmierne straty (np. podczas upałów, na skutek biegunki, wymiotów).
BIAŁKA
Dostarczane z pożywieniem są źródłem aminokwasów endogennych (izoleucyna, leucyna, lizyna, metionina, treonina, walina, histydyna, fenyloalanina – organizm dziecka nie potrafi syntetyzować) i egzogennych niezbędnych do budowy i odnowy tkanek organizmu oraz aktywności enzymów i hormonów.
Źródłem wysokowartościowych białek są przede wszystkim produkty zwierzęce: mięso, jaja, mleko i jego przetwory, ryby.
Niedostateczna podaż białek prowadzi do zahamowania rozwoju fizycznego, spadku odporności na choroby infekcyjne oraz obniżenie sprawności intelektualnej.
W diecie dzieci białko powinno dostarczyć od 9% (u karmionych naturalnie) do 12% dobowej energii.
WĘGLOWODANY
Są głównym źródłem energii
Węglowodany zawarte w diecie powinny dostarczyć około 50 – 60% dobowej energii.
Zalecana dobowa ilość błonnika w diecie to 0,4 – 0,5g/kg m.c. (wzór: wiek dziecka latach + 5 gram)
- węglowodany proste:
Monosacharydy:
Glukoza – jedyny cukier występujący w organizmie w postaci wolnej
Galaktoza – jest składnikiem laktozy i wielu węglowodanów złożonych, niezbędna do prawidłowego dojrzewania układu nerwowego.
Fruktoza – obecna w miodzie, owocach i warzywach.
Mannoza – występuje głównie w jarzynach w niewielkich ilościach
Disacharydy:
Laktoza – składa się z glukozy i galaktozy, jest podstawowym cukrem diety niemowląt regulującym uczucie sytości, ułatwia wchłanianie wapnia, magnezu i cynku oraz wpływa korzystnie na rozwój flory jelitowej.
Maltoza – powstaje w wyniku trawienia skrobi
Sacharoza – złożona z glukozy i fruktozy .
- węglowodany złożone:
Skrobia – podstawowe cukrem w diecie dzieci starszych
Glikogen – będący formą magazynowania glukozy w organizmie, głównie w wątrobie
Celuloza – składnik ścian komórek roślin, polimer glukozy oporny na trawienie.
Błonnik pokarmowy – zadania:
Rozluźnia masy kałowe dzięki zdolnościom wiązania wody
Reguluje perystaltykę jelit, skracając czas pasażu jelitowego
Stymuluje wzrost flory jelitowej
Wiąże kwasy żółciowe
Obniża stężenie cholesterolu w surowicy krwi.
TŁUSZCZE
Stanowią dobre źródło energii, dostarczając 9 kcal z 1 grama.
Są źródłem niezbędnych nasyconych kwasów tłuszczowych których organizm nie potrafi syntetyzować, tj. kwasu linolowego i alfa – linolowego
Stanowią nośnik rozpuszczalnych tłuszczach witamin A, D ,E ,K
Odpowiadają za uczucie sytości przez opóźnienie opróżniania żołądka i zwolnienie motoryki przewodu pokarmowego
Nadają smak przyjmowanych potraw
Zalety karmienia naturalnego
Składniki pokarmowe mleka kobiecego są idealnie dostosowane pod względem jakości, ilości, i proporcji.
Zwiększa się odporność noworodka i niemowlęcia na czynniki infekcyjne.
Przystawianie do piersi działa kojąco na noworodka.
Zmniejsza ryzyko pojawienia się w wieku późniejszym otyłości, nadwagi, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy.
Mleko kobiece zawiera szereg substancji bioaktywnych, peptydowych czynników wzrostu i enzymów, które wykazują aktywność samym w mleku, w przewodzie pokarmowym dziecka oraz w jego tkankach. Substancje te wspomagają procesy trawienia węglowodanów i tłuszczów oraz wykazują aktywność p/zapalną i p/bakteryjną (laktoferryna, lizozym), czyli pełnią funkcje immunomodelujące i obronne.
Zalety pokarmu kobiecego
Pokarm kobiecy zawiera:
Odpowiednie proporcje białek, tłuszczów i cukrów dostosowane do potrzeb niemowlęcia.
Tłuszcze o dużej zawartości krótkołańcuchowych nienasyconych kwasów tłuszczowych, co ułatwia ich trawienie i wchłanianie.
Dużo cholesterolu (350g/l pokarmu) niezbędnego w procesie mielinizacji osłonek nerwowych, a tym samym w dojrzewaniu OUN.
Białka swoiste gatunkowo, a więc nie alergizujące.
Laktoferynę – białko transportowe ułatwiające przyswajanie żelaza.
Jony wapnia i fosforu w proporcjach ułatwiających dziecku ich przyswajanie.
Czynnik bifidogenny wpływający na rozwój fizjologicznej flory przewodu pokarmowego noworodka.
Laktulozę ułatwiającą rozwój pałeczek kwasu mlekowego w przewodzie pokarmowym dziecka.
Immunoglobuliny klasy A, które „tapetują” i chronią przewód pokarmowy dziecka przed wirusami, bakteriami i ich toksynami.
Immunoglobuliny klasy G i M odpowiedzialne za odporność swoistą.
Lizozym o nieswoistym działaniu przeciwbakteryjnym.
Komórki układu odpornościowego (makrofagi, limfocyty).
Czynniki odpornościowe zależne od drobnoustrojów chorobotwórczych, z którymi styka się matka, a tym samym dziecko.
Ponadto pokarm kobiecy charakteryzuje się:
Zmiennym składem w zależności od wieku niemowlęcia.
Zmiennym składem w zależności od temperatury otoczenia.
Na skład pokarmu kobiecego wpływają następujące czynniki:
Czas trwania ciąży – mleko matki karmiącej wcześniaka zawiera zdecydowanie więcej białka.
Faza karmienia – na początku pokarm jest bardziej rozwodniony, aby zaspokoić pragnienie dziecka, następnie zwiększa się zawartość tłuszczu, który jest podstawowym źródłem energii.
Pora dnia – nocą pokarm zawiera zdecydowanie więcej tłuszczu.
Stan odżywiania matki – odpowiedni przyrost masy ciała w ciąży.
Stosowana dieta – głównie rodzaj i ilość spożywanych tłuszczów.
Przeciwwskazania do karmienia naturalnego
Przeciwwskazania ze strony matki
Aktywna, nie leczona gruźlica.
Zakażenie wirusem HIV lub ludzkim wirusem limfo tropowym T – komórkowym typu 1 lub 2 (HTLV – 1, HTLV – 2).
Stosowanie, w celach leczniczych lub diagnostycznych, izotopów radioaktywnych lub kontakt z materiałami radioaktywnymi).
Stosowanie niektórych leków p/nowotworowych lub p/metabolicznych (stałe lub okresowe p/wskazanie przez okres ich wydalania w mleku naturalnym).
Ciężkie przewlekłe choroby w stanie niewyrównania, np. niewydolność krążenia bądź nerek.
Przeciwwskazania ze strony dziecka
Bezwzględne:
Galaktozemia.
Wrodzona nietolerancja laktozy - głównego cukru mleka kobiecego (bardzo rzadko występująca).
Względne:
Fenyloketonuria.
Rozszczep wargi i/lub podniebienia.
Ciężki stan ogólny dziecka.
Wrodzone wady serca.
W następujących sytuacjach nie ma przeciwwskazań do karmienia piersią:
Ostra choroba infekcyjna (wirusowa lub bakteryjna)karmiącej przebiegająca z gorączką.
Nosicielstwo antygenu HBs lub HCV.
Opryszczka skóry sutka, zapalenie lub ropień sutka.
Choroby infekcyjne dziecka mające łagodny przebieg, np. zapalenie górnych lub dolnych dróg oddechowych, biegunka.
Przedłużająca się żółtaczka (w przypadku nasilonej hiperbilirubinemii należy ustalić jej przyczynę).
Wprowadzanie nowych pokarmów do diety dziecka karmionego naturalnie
Wprowadzane produkty muszą być:
Wartościowe tzn. dostarczyć odpowiednią ilość energii i składników pokarmowych.
Bezpieczne tzn. przygotowane i przechowywane w odpowiednich warunkach higienicznych.
Odpowiednio podane tzn. uwzględniające moment głodu, dojrzałość rozwojową dziecka (karmienie łyżeczką, samodzielne jedzenie rączką lub sztućcami), upodobania ilościowe (jedzenie częściej ale w mniejszych porcjach), konsystencję posiłków dostosowaną do możliwości malucha (stopniowe przechodzenie z konsystencji płynnej na papkowatą, grudkową, twardą).
Model żywienia – tabelka.
Według Dyrektywy Unii Europejskiej (Dir. 91/32/EEC) wyróżnia się dwa rodzaje mleka modyfikowanego:
Mleko początkowe, zalecane do stosowania do 5 miesiąca,
Mleko następne – od 6 miesiąca.
Dyrektywa ta określa zawartość energii, podstawowe składniki (białko, węglowodany, tłuszcze), składniki mineralne oraz obecność witamin, ze szczególnym uwzględnieniem witamin A, D, E, K, a także makro – i mikroelementów, z uwzględnieniem Fe, Zn, J w mleku następnym.
Mleko początkowe różni się od następnego obniżoną zawartością białka, modyfikacją stosunku białek serwatkowych do kazeiny, modyfikacja składu tłuszczów i węglowodanów oraz stężeniem sodu.
Nowelizacja Dyrektywy w 1996 roku dopuszcza suplementację mleka początkowego w nukleotydy i długołańcuchowe kwasy tłuszczowe (arachodonowy, eikozapentaenowy, dokozaheksaenowy) oraz węglowodany (laktoza 3,5g/100 kcal, skrobia modyfikowana – 20 %, maltodekstryny, maltoza, sacharoza).
Laktoza jest prebiotykiem stymulującym rozwój korzystnej flory jelitowej (efekt bifidogenny), obniża uczucie sytości, obniża indeks glikemiczny oraz poprawia wchłanianie wapnia, magnezu i prawdopodobnie cynku.
Tłuszcze w pożywieniu stanowią ważne źródło energii, są istotnym składnikiem błon komórkowych (nienasycone kwasy tłuszczowe, cholesterol), a metabolity niektórych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych pełnią ważną rolę mediatorów wielu reakcji komórkowych (prostaglandyny, leukotrieny), a także fizjologicznych (krzepnięcie, reakcje naczynioruchowe), warunkują prawidłowy rozwój układu nerwowego.
Ze względu na wartość energetyczną tłuszczów, zaleca się ich wysoką zawartość w mieszankach modyfikowanych dla niemowląt.
Dla mleka początkowego i stosowanego w żywieniu wcześniaków 40 – 55 % energii powinno pochodzić z tłuszczów, co odpowiada 4,4 – 6,6 g/100 kcal, a dla mleka następnego 35 – 55 %, co odpowiada 4,0 – 6,0 g/100 kcal.
Składniki mleka kobiecego, krowiego i modyfikowanego
| Składnik | Jednostka | Mleko kobiece | Mleko krowie | Mleko częściowo modyfikowane | Mleko modyfikowane |
|---|---|---|---|---|---|
Białko Kazeina Serwatka |
% % |
40,0 60,0 |
82,0 18,0 |
80,0 20,0 |
40,0 60,0 |
Tłuszcze Oleje roślinne |
g/100 ml | 4,2 - |
3,7 - |
3,4 ++ |
3,6 ++ |
| Węglowodany | g/100 ml | 7,4 | 4,9 | 7,3 | 7,3 |
Składniki mineralne Fe Ca Na |
mg/l mg/l mg/l |
0,08 35,0 15,0 |
0,05 117,0 50,0 |
0,5 85,0 25,0 |
0,5 54,0 18,0 |
| Wartość energetyczna | g/100 ml kcal/100 ml kJ/100 ml |
1,1 70,0 290,0 |
3,5 66,0 275,0 |
1,9 66,0 275,0 |
1,5 66,0 275,0 |
Stosowanie dużych ilości długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (LC PUFA) może nieść ryzyko tworzenia nadmiernej ilości nadtlenków (konieczna podaż witaminy E co najmniej 0,5 mg/g LC PUFA w przeliczeniu na kwas linolowy.
Cholesterol jest składnikiem błon komórkowych, substratem do wytwarzania hormonów steroidowych, witaminy D, kwasów żółciowych oraz lipoprotein. Bierze udział w mielinizacji OUN. Jest czynnikiem regulującym, co ma ogromne znaczenie w leczeniu hipercholesterolemii.
Zaleca się powolną zamianę diety bogato tłuszczowej na dostarczającą 30% energii z tłuszczów powyżej 2. roku życia, kończąc na okresie zakończenia wzrostu. Zaleca się w wielu krajach mniejsze spożycie całkowitego tłuszczu do 30 – 35 % jego wartości energetycznej, ze zmniejszeniem udziału tłuszczów nasyconych do około 12 %. Europejska Komisja ds. Zaburzeń z Niedoboru Jodu oraz Polska Komisja Ekspertów zaleca suplementację jodu w ilości 10 µg/100 ml mleka modyfikowanego dla niemowląt donoszonych oraz 20 mg/100 ml dla wcześniaków.
Nowe składniki w mleku modyfikowanym:
Tłuszcze strukturalne – kwas palmitynowy.
Prebiotyki: oligosacharydy – fruktooligosacharydy.
Probiotyki – Bifidobacterium lactis, Streptococcus thermophilus.
Preparaty mleka modyfikowanego oraz mieszanek mlecznych
| Firma | Wcześniaki < 34 tc. |
< 4 mż. | 5 – 12 mż. | ||
|---|---|---|---|---|---|
| Nutricia | Nenatal | Bebiko 1 Bebiko omneo 1 Bebilon 1 Milumil 1 |
Bebiko 2 Bebiko omneo 2 Bebilon 2 Milumil 2 |
Bebiko 2R Bebiko 2GR |
Bebiko 3R Bebilon 3 Milumil 3 Bebiko 3 bananowe |
| Nestle | Alprem | Nan 1 | Nan 2 Nan 2 Bifidus |
Nan 2R | Nestle Junior Nestle Junior Bifidus |
| Gerber | Gerber 1 | Gerber 2 | Gerber 3 | ||
| Humana | Humana O | Humana 1 | Humana 2 |
Modyfikacja mleka krowiego polega przede wszystkim na:
Zmniejszeniu całkowitej ilością białka i wzbogaceniu go o białka serwatkowe (wymóg dla mleka początkowego).
Zmniejszeniu ilości węglowodanów (w mleku krowim jest ich prawie 2 – krotnie mniej niż w ludzkim), których podstawowym źródłem powinna być, tak jak w mleku kobiecym, laktoza, ale dopuszcza się dodatki glukozy i dekstromaltozy.
Zmianie profilu tłuszczów poprzez wprowadzenie olejów roślinnych i tym samym dostarczenie odpowiedniej puli niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych linolowego i alfa – linololenowego), warunkujących prawidłowy rozwój dziecka (głównie mózgu i narządu wzroku).
Obniżeniu zawartości sodu (warunkuje prawidłową pracę niedojrzałych nerek).
Utrzymaniu właściwych proporcji wapnia i fosforu – 2:1, podobnie jak w mleku kobiecym.
Wzbogacaniu w witaminy i niektóre składniki mineralne (np. żelazo, selen).
Wprowadzeniu dodatków wspomagających dojrzewanie przewodu pokarmowego, pełniących funkcje ochronne lub Regulujące tj.; tauryna, oligosacharydy, długołańcuchowe, wielonienasycone kwasy tłuszczowe (LC PUFA), prebiotyki lub probiotyki.
Żywienie dzieci małych (1. – 3. rok życia)
Zapotrzebowanie dobowe wynosi około 900 – 1000 kcal/24h (90 kcal/kg mc. w 2. roku życia i 80 kcal/kg mc. w 3. roku życia).
Udział podstawowych składników odżywczych w zaspokajaniu dobowego zapotrzebowania:
Białko – zapewnia 12 – 13 % energii, proporcje białka pochodzenia zwierzęcego i roślinnego powinny zbliżać się do 1:1,podawać należy mleko i jego przetwory (do 2. roku życia – produkty pełnotłuste, w 3. roku życia – powolne wprowadzanie produktów mlecznych o obniżonej zawartości tłuszczu), chude mięso, ryby, rośliny strączkowe – w niewielkich ilościach.
Węglowodany – zapewniają 55 – 60 % energii, pod postacią produktów zbożowych (produkty pełnoziarniste – około 50 %), warzyw i owoców (należy pamiętać o błonniku pokarmowym).
Tłuszcze – zapewniają około 30 % energii, masło i tłuszcze zwierzęce stopniowo zastępujemy „miękkimi” margarynami. Do surówek i krótkiego smażenia potraw używamy olejów roślinnych (oliwa z oliwek, olej rzepakowy niskoerukowy, olej słonecznikowy czy kukurydziany. W żywieniu małych dzieci należy stosować przyprawy naturalne: zieloną pietruszkę, koperek, majeranek, kminek, sok z cytryny i kwaszonek. Do potraw nie dodajemy octu ani ostrych przypraw.
Ilość posiłków – 4 – 5/24h w odstępach 3 – 4 godzinnych.
Niezbędne jest uwzględnienie zapotrzebowanie dziecka na płyny, podawane również między posiłkami.
Zakazane produkty:
Prażona kukurydza, drobne cukierki, orzeszki.
Hamburgery, chipsy, tłuste frytki.
Znaczne ilości słodyczy, kremowe oraz francuskie ciasta.
Słodkie napoje gazowane oraz sztucznie barwione.
Wysoko przetworzona i konserwowana żywność.
Nie stosujemy diet odchudzających, oczyszczających, makrobiotycznych.
Kształtowanie prawidłowych zachowań żywieniowych
Wykorzystanie zainteresowania dziecka nowymi smakami, kolorystyką, konsystencją potraw oraz wspólnymi posiłkami zjadanymi mniej więcej o tej samej porze.
Nie zmuszanie dziecka do jedzenia w porach, kiedy dziecko nie jest głodne.
Nie nagradzamy słodyczami za zjedzony posiłek.
Kontrolujemy oddziaływanie reklam telewizyjnych na upodobania dziecka.
Porcje dziecka dostosowane do wieku.
Dietę należy urozmaicać, podając różnorodne produkty o wysokiej wartości odżywczej.
Zabawa i ruch na świeżym powietrzu wzmaga łaknienie.
Nie stosujemy diet hipoalergicznych bez uzasadnionej przyczyny.
Robimy zakupy z maluchem, pozwalając mu dokonywać właściwego wyboru.
Zachęcamy do czynnego udziału w układaniu menu i przygotowywaniu posiłku dla całej rodziny.
Żywienie dziecka przedszkolnego (4. – 6. rok życia)
Zapotrzebowanie dobowe wynosi około 1200 – 1400 kcal/24h ( 80 – 82 kcal/kg mc.) przy przeciętnej aktywności ruchowej. Jeśli dziecko zwiększa wydatek energetyczny związany z aktywnością fizyczną, to należy proporcjonalnie zwiększyć ilość dobowych kalorii o około 200 kcal, a przy dużym wysiłku (uprawianie intensywnego sportu) nawet o dodatkowe 200 – 400 kcal.
Energia dostarczana z białek wynosi 12 – 13 % (u młodych sportowców można podnieść do 15 %), z węglowodanów – 55- 60 %, z tłuszczów – 30 – 32 %.
Zalecane produkty żywieniowe
Mleko i produkty mleczne w ilości przynajmniej 2 filiżanek dziennie (lub odpowiednią ilość jogurtu, kefiru, twarogu, sera żółtego) zgodnie z AAP można już włączyć produkty o obniżonej zawartości tłuszczu (np. mleko 1,5%, 2 % zamiast 3,2 %) – wczesna profilaktyka p/miażdżycowa.
Produkty zbożowe z uwzględnieniem produktów z pełnego ziarna, różnych gatunków kasz, makaronów.
Chude mięso i rośliny strączkowe.
Całe jajko kurze – 3 – 4 razy w tygodniu.
Owoce w ilości 1,5 filiżanki.
Warzywa w ilości 1,5 filiżanki.
Tłuszcz całkowity (około 30 % energii, w tym nasycone kwasy tłuszczowe nie więcej niż 10 % energii), należy spożywać umiarkowaną ilość masła, tylko miękkie i wzbogacone w naturalne stanole margaryny oraz oleje roślinne.
Ryby przynajmniej 2 razy w tygodniu, najlepiej grillowane, pieczone, sporadycznie smażone (sum, łosoś, rdzawiec, tuńczyk – w niewielkim stopniu narażone są na zanieczyszczenia rtęcią).
Soki owocowe należy spożywać każdorazowo w ilości 120 – 180 ml (max 1 szklanka).
Zaleca się, aby warzywa i owoce były składową każdego posiłku.
Unikamy:
Nadmiaru słodyczy, dosładzanych soków lub słodkich sosów.
Półproduktów lub gotowych produktów o dużej zawartości soli, konserwantów lub sztucznych barwników.
Nadmiaru soli (dosalanie potraw, stosowanie przypraw typu warzywko czy Vegeta).
Kształtowanie prawidłowych zachowań żywieniowych
Dbanie o spożywanie przez dziecko przynajmniej 4 posiłków na dobę.
Nie zapominanie o śniadaniu.
Kultywowanie tradycji wspólnego jedzenia dobrze skomponowanych pod względem jakości i ilości posiłków.
Jedzenie posiłków siedząc przy stole, dbanie o miłą i spokojną atmosferę, unikanie jedzenia przed telewizorem, czytania w tym czasie gazet lub prowadzenia burzliwych rozmów.
Kontrolowanie jakości i ilości przekąsek między posiłkami.
Zwiększenie zaangażowania dziecka w racjonalne zakupy produktów spożywczych, układanie jadłospisu, przygotowanie posiłku, nakrywanie do stołu.
Żywienie dziecka szkolnego (od 7. roku życia)
Żywienie powinno przebiegać zgodnie z tzw. piramidą zdrowia, u podstaw której znajduje się chleb, zboża, ryż, makaron.
Warzywa powinny być spożywane 3 – 5 razy dziennie, owoce 2- 4 razy dziennie.
Nie zastępujemy owoców sokami.
Produkty mleczne (mleko, jogurty, przetwory mleczne) – należy podawać 2 – 3 razy w tygodniu.
Mięso, drób, wędliny, ryby lub jajka włączamy do przynajmniej jednego posiłku w ciągu dnia.
Słodycze spożywane sporadycznie.
Śniadanie:
Powinno pokrywać 20 – 25 % dziennego zapotrzebowania energetycznego.
Powinno zawierać węglowodany złożone (pieczywo, płatki zbożowe), białko zwierzęce (mleko, wędlina, jajka, ser), mikro – i makroelementy oraz witaminy (np. warzywa: ogórek, pomidor, sałata, rzodkiewka, szczypiorek).
Podstawę kanapek powinno stanowić pieczywo pełnoziarniste (grahamki, bułki żytnie o niższym tzw. indeksie glikemicznym niż pieczywo białe – bułki, kajzerki, biały chleb) z dodatkiem wędliny, pieczonego mięsa, pasty jajecznej czy sera i obowiązkowo małym dodatkiem warzywa (liść sałaty, plaster pomidora). Do popicia takiej kanapki nadają się zimne napoje lub jogurty, kefiry, maślanka, woda mineralna.
Na zakończenie posiłku najlepiej spożyć sezonowy owoc (jabłko, gruszka, morele, brzoskwinie, śliwki).
Obiad:
Podaż pełnowartościowego białka (mięsa), węglowodanów (ziemniaki, kasze gruboziarniste np. gryczana, makarony) oraz dużej ilości jarzyn gotowanych i surówek.
Obiad można zakończyć deserem – kisiel z owocami, budyń zamiast ciastek.
Nie zapominamy o rybach – co najmniej 2 razy w tygodniu.
Kolacja – lekkostrawna, spożywana około 2 godziny przed snem.
Zagrożenia pojawiające się w wieku szkolnym
Częste spożywanie posiłków przez dziecko szkolne poza domem.
Brak możliwości kontroli spożywania lub niespożywania pokarmów.
Brak drugiego śniadania lub zastępowanie go słodyczami, jedzeniem typu fast food.
Anoreksja, bulimia.
Hypolaktazja obserwowana u około 20 % dzieci w wieku szkolnym.
Ograniczenia ekonomiczne rodziny.
Kształtowanie prawidłowych zachowań żywieniowych
Nie wypuszczanie dziecka z domu bez spożycia przynajmniej małego śniadania (np. kromki chleba), wypicia szklanki mleka (kakao lub w ostateczności herbaty) bądź zjedzenia płatków z mlekiem albo z jogurtem.
Przygotowanie II śniadania z wędliną i serem, a do tego przynajmniej 1- 2 jabłka lub inne owoce.
Zachęcanie dziecka do picia wody mineralnej, kefirów, jogurtów, zamiast słodkich napojów (coca – cola), soki należy spożywać w ograniczonych ilościach – max 200 ml na dobę.
Przygotowanie i spożywanie domowych obiadów w gronie rodziny, w miłej atmosferze.
Lekką kolację należy podawać co najmniej 2 godziny przed snem.
Zachęcanie do uprawiania sportu, a najlepiej dawanie przykładu poprzez uprawianie wybranej przez siebie dyscypliny sportowej.
Żywienie młodzieży w okresie intensywnego wzrostu
Zapotrzebowanie energetyczne w wieku 15 – 18 lat wynosi średnio dla chłopców 2800 kcal/24h, dla dziewczynek o około 800 – 1000 kcal/24h.
Optymalny procentowy stosunek energetyczny podstawowych składników pokarmowych (białek, tłuszczów i węglowodanów) wynosi 14:31:55.
O zwiększone do wysokości 1,2 – 1,7 g/kg mc./24h spożycie białka powinni zadbać sportowcy uprawiający dyscypliny siłowe i wytrzymałościowe.
10 zaleceń dla dzieci i rodziców (opracowanych przez dr hab. n. med. Janusza Książyka na podstawie wytycznych AAP dotyczących żywienia dzieci i młodzieży)
Dorośli i dzieci powinni codziennie wykonywać ćwiczenia fizyczne, bawiąc się lub uprawiając gry sportowe przez kilkadziesiąt minut.
Dorośli i dzieci powinni ograniczyć spożywanie słodzonych napojów.
Dorośli i dzieci powinni ograniczyć solenie potraw.
Dorośli i dzieci powinni codziennie jeść warzywa.
Dorośli i dzieci powinni 2 razy w tygodniu jeść ryby i owoce morza.
Posiłki należy przygotowywać na tłuszczach roślinnych (najlepiej oliwa z oliwek lub oleju rzepakowym) i miękkich margarynach z ograniczeniem tłuszczu zwierzęcego, w tym masła.
Do posiłków należy spożywać wyłącznie ciemne pieczywo razowe oraz nieprzetworzone produkty zbożowe.
Nabiał powinien być ubogo tłuszczowy.
Chude mięso czerwone można spożywać nie częściej niż raz w tygodniu.
Mięso drobiowe należy zawsze spożywać bez skóry.
Bibliografia
[1] Mazur A.: Karmienie naturalne kontra karmienie sztuczne. Porównanie składu pokarmu kobiecego i mleka krowiego. Nowoczesne Pielęgniarstwo i Położnictwo 2008, vol. 2, nr 2. Portal Pielęgniarek i Położnych – http://www.pielegniarki.info.pl
[2] Krawczyński M.: Norma kliniczna w pediatrii. Warszawa PZWL 2005
[3] Woś H., Staszewska – Kwak A.: Żywienie dzieci. Warszawa PZWL 2008