Normy prawa międzynarodowego. Międzynarodowe stosunki prawne

1. Pojęcie normy prawa międzynarodowego

Prawo międzynarodowe (podobnie jak i prawo wewnętrzne) składa się z norm prawnych.

Norma prawa międzynarodowego to powstała w wyniku umowy podmiotów formalnie określona reguła, której stosowanie jest prawnie obowiązujące i zagwarantowane mechanizmem prawnym.

Norma jest ogólną regułą przewidzianą do stosowania w nieokreślonej ilości przypadków przez podmioty stosunków międzynarodowo-prawnych

Każda norma prawna ma swoją strukturę

2.2. Proces powstawania norm prawa międzynarodowego

Proces powstawania normy uzależniony jest od siły prawnej danej normy, to znaczy od tego czy jest ona imperatywna czy dyspozycyjna.

Normy dyspozycyjne to takie normy, które w swoich granicach dają podmiotom prawa międzynarodowego prawo samodzielnie określić w ramach wzajemnych interesów własne zachowanie i zbudować szczególne stosunki w danej sprawie.

Normy imperatywne (ius cogens), to takie normy, które stanowią podstawę prawną całości prawa międzynarodowego i wszystkich stosunków międzynarodowych, podstawę prawnego ładu międzynarodowego. Normy imperatywne posiadają najwyższą moc prawną i wszystkie normy prawa międzynarodowego powinny być z nimi zgodne.

4. Mechanizm realizacji norm międzynarodowo-prawnych

Międzynarodowo-prawne normy istnieją tylko wówczas, kiedy są realizowane, tzn., kiedy są wykorzystywane i stosowane w praktyce.

Realizacja lub implementacja (lat. Impere - wdrażać) określonych norm dokonywana jest za pośrednictwem mechanizmów prawnych.

Międzynarodowo-prawny mechanizm implementacji - całokształt środków międzynarodowych zapewniających wdrożenie norm prawa międzynarodowego, który jest tworzony w ramach systemu konferencji międzynarodowych, systemu organizacji i organów, a także w ramach innych struktur, które zobowiązane zostały do urzeczywistnienia norm prawa międzynarodowego, sprzyjania realizacji porozumień międzynarodowych a także narodowych-prawnych mechanizmów implementacji.

Formami prawnymi realizacji norm międzynarodowo-prawnych jest: przestrzeganie, wykonanie i zastosowanie.

Normy prawa międzynarodowego mogą być realizowane zarówno na terytorium konkretnego państwa, jak i poza jego obszarem, stąd tez mówimy o normach międzypaństwowych i wewnątrzpaństwowych.

Normy prawa międzynarodowego mogą działać bezpośrednio, tzn. rozciągać się na obszar państwa. Mogą być transformowane (implementowane do) w prawo narodowe poprzez włączenie ich do wewnętrznych aktów normatywnych (ustaw). Mogą też funkcjonować, jako norma delegacyjna, tzn. odnosić uregulowanie danej sprawy do traktatu międzynarodowego lub prawa międzynarodowego.

5. Międzynarodowego stosunki prawne i ich rodzaje

Wynikiem realizacji norm prawa międzynarodowego są międzynarodowe stosunki prawne. Międzynarodowe stosunki prawne są tworzone przez podmioty prawa i zobowiązania prawne uczestników.

Podmiotowe prawa i prawne zobowiązania dotyczą przedmiotu stosunków prawnych.

Przedmiotami międzynarodowych stosunków prawnych mogą być przedmioty świata materialnego (terytorium, majątek, prawa niematerialne, itd.), niematerialne dobra (Zycie, zdrowie), zachowanie podmiotów stosunków prawnych (działanie lub jego brak), rezultaty działań podmiotu (zdarzenie mające miejsce, wytworzony przedmiot).

Międzynarodowe stosunki prawne można klasyfikować z uwzględnieniem czasu istnienia, składu podmiotowego i przeznaczenia funkcjonalnego.

1

Struktura normy międzynarodowo-prawnej

Hipoteza - całokształt warunków. Opisuje warunki, w których norma ma zastosowanie.

Sankcja - wskazuje na konsekwencje niepodporządkowania się regule, a więc środki odpowiedzialności (sankcja, jako element normy międzynarodowo-prawnych stosunków rzadko występuje)

Dyspozycja - reguła postępowania. Wskazuje na dopuszczalne lub pożądane zachowanie podmiotów prawa międzynarodowego.

Wyrażenie przez podmioty prawa międzynarodowego zgody prawnej na przydanie danej normie charakteru obowiązkowego podporządkowania się w zachowaniu

Wypracowanie wspólnej woli uczestników stosunków w kwestii przydania danej regule statusu podwyższonej mocy prawnej (w porównaniu z innymi normami prawa międzynarodowego)

Wypracowanie wspólnej woli uczestników stosunków prawnych i przyjęcie reguł z uwzględnieniem ich wzajemnych interesów.

Wyrażenie przez podmioty prawa międzynarodowego prawnej zgody na obowiązywanie ustalonych reguł zachowania

Wypracowanie wspólnej woli uczestników stosunków prawnych i przyjęcie reguł z uwzględnieniem ich wzajemnych interesów

Normy imperatywne

Normy dyspozycyjne

Proces powstawania norm prawa międzynarodowego

Rodzaje norm prawa międzynarodowego

Wg. charakteru zawartego polecenia

Wg. funkcji w mechanizmie uregulowań międzynarodowo-prawnych

Według zawartości reguł postępowania

Wg. sfery działań

Wg. mocy prawnej

Wg. charakteru zawartego polecenia

Normy-określenia - uwypuklają, wyjaśniają, konkretyzują, treści pojęć wykorzystywanych w prawie międzynarodowym

Normy-kompetencje - dają określone prawa

Normy-zobowiązania - określają środki pożądanego zachowania subiektów stosunków międzynarodowych, tzn. tworzą obowiązki.

Normy-zasady - mają charakter podstawowy, bazowy. Tworzą podstawy międzynarodowego porządku prawnego i współpracy.

Normy-zakazy - ustalają zakaz wskazanego w nich zachowania. Np.: „Nikt nie powinien wzbogacać się na niewolnictwie; niewolnictwo i handel niewolnikami jest zakazany we wszystkich formach” (art.8 Paktu о prawach obywatelskich i politycznych z 1966 r.)

Wg. funkcji w mechanizmie uregulowań międzynarodowo-prawnych

Normy regulacyjne - dają prawo do dokonania przewidzianych w nich działań

Normy ochronne - pełnią funkcje ochronne przed naruszeniem norm międzynarodowego porządku prawnego

Normy materialne - ustanawiają prawa i zobowiązania podmiotów i ich status prawny

Normy procesowe - reglamentują tryb powstania i wdrożenia w życie norm prawa międzynarodowego

Wg. treści reguł zachowania

Wg. sfery działań

Regionalne - normy powstające w poszczególnych regionach w sytuacjach wymagających bardziej szczegółowego uregulowania prawnego określonych spraw.

Uniwersalne - normy regulujące stosunki między podmiotami prawa międzynarodowego w ważniejszych kwestiach współczesności, których rozwiązaniem zainteresowana jest większość państw

Lokalne - normy mające zastosowanie w odniesieniu do ograniczonego kręgu uczestników, głównie zawarte są w porozumieniach dwustronnych.

Wg. mocy prawnej

Imperatywne -to normy, które mają szczególną moc prawną. Nie spełnienie ich lub niepodporządkowanie się im prowadzi do poniesienia odpowiedzialności. Normy te są stosowane bezwarunkowo przez podmioty prawa międzynarodowego.

Dyspozytywne - to normy, które powstają w drodze porozumienia i są dopuszczalne odstępstwa od w ich stosowaniu w pewnych granicach za obopólna zgodą podmiotów w ich bilateralnych stosunkach. Większość norm występujących w stosunkach międzynarodowych to normy dyspozytywne.

Formy realizacji norm międzynarodowo-prawnych

Przestrzeganie - to sposób funkcjonowania głównie norm-zakazów. Wprowadzając zakaz, normy międzynarodowo-prawne narzucają tym samym podmiotom konieczność wstrzymania się od określonego, nazwanego zachowania. Ich zrealizowanie sprowadza się, zatem do przestrzegania.

Wykonanie - dotyczy przede wszystkim norm-obowiązków, a więc tych, które zawierają działania, które podmioty musza wypełnić. Ich zrealizowanie sprowadza się zatem do ich wykonania.

Zastosowanie - jako forma realizacji norm międzynarodowych obejmuje różnego rodzaju zachowania.

Sfera realizacji norm prawa międzynarodowego

Międzypaństwowa

Wewnątrzpaństwowa

Bezpośrednie działanie

Transformacja (implementacja) do ustawowych norm prawa wewnętrznego

Delegacja do traktatów międzynarodowych lub prawa międzynarodowego

Stosunki prawne składają się z:

Praw podmiotowych: - to prawa przynależne konkretnemu podmiotowi międzynarodowych stosunków prawnych, tj. potencjalne, możliwe zachowanie i jego realizacja zależy od woli podmiotu stosunków prawnych. Podmiotami stosunków prawnych mogą być państwa, narody, walczące o niepodległość, organizacje międzynarodowe, twory państwo-podobne, tzn. wszyscy ci, których zachowanie regulowane jest przez normy prawa międzynarodowego.

Obowiązków prawnych - pożądanych zachowań podmiotów. O ile podmiot może nie korzystać z praw podmiotowych, to nie ma możliwości wyzwolenia się z obowiązków prawnych.

Czas istnienia

Terminowe - czas istnienia jest ograniczony

Bezterminowe - czas istnienia jest nieograniczony

Międzypaństwowe - podmiotami są tylko państwa

Pozapaństwowe - podmiotami są inne niż państwa podmioty międzynarodowych stosunków prawnych

Regulacyjne - stosunki prawne powstają na podstawie norm prawa międzynarodowego i określają zasady zachowania podmiotów

Ochronne - stosunki prawne powstają w następstwie niezgodnego z prawem zachowania podmiotów i są nakierowane na przywrócenie naruszonych norm i ukarania tych, którzy je naruszyli

Skład podmiotowy

Przeznaczenie funkcjonalne

Klasyfikacja rodzajów

międzynarodowych stosunków prawnych

---