Podziękowania dla Dwóch Wspaniałych Kobiet, które użyczyły swoich notatek, by ułatwić życie Maluczkich! Jesteście wspaniałe!

Socjologia Polityki – Wykłady

Wykład 10.10.2011r.

Socjologia Polityki – Politologia w wersji science

Przedmiotem tej dyscypliny jest cały obszar Społeczno – polityczny, a nie tylko jego wycinek.

Rzeczywistość społeczno – polityczna jest dynamiczna – ciągle zmienia się. Można ją jednak uchwycić w pewnym kształcie.

Jest obserwowalna poziomie mikro (jednostka), makro (np. państwa, poziom międzypaństwowy) i pośrednim (grupy społeczne, partie polityczne).

Stare ujęcie: Nowe ujęcie:

Sfery polityczna i społeczna przenikają się, nie sposób je czasem rozdzielić. Niemożliwe jest też zdefiniowanie polityczności, stąd granice zainteresowania Socjologii Polityki są niedookreślone. Jako nauka, socjologia polityki nie wykształciła własnej metodologii – korzysta z powodzeniem z metod innych nauk humanistycznych. Nie da się podać jednej definicji polityki, co także powoduje, że dokładne określenie zakresu zainteresowania socjologii polityki nie jest możliwe.

Jednostka

- jest kształtowana przez kulturę, a jednocześnie sama kulturę tworzy, podstawowy element badań

- w Socjologii Polityki postrzegamy jednostkę przez 3 aspekty:

• Zachowań politycznych – które są przedmiotem badań SP

• Instytucji Społecznych – np. partii Polit, zw. Zawodowych, grup nacisków, społeczeństwa obywatelskiego, i innych, które jednostka tworzy, modyfikuje i w których podejmuje zachowania polityczne [ tu: instytucje- E. Durkheim – trwałe kulturowe formy określające działanie ludzkie; instytucje jako formy realizacji jednostki np. więzienia]

• Interesu – co jednostka bierze pod uwagę podejmując zachowania polityczne

O zachowaniu politycznym decyduje też psychologia / psychika i uwarunkowania biologiczne. Tutaj będziemy je pomijać.

Obecnie badacze nie opowiadają się jednoznacznie ani za indywidualizmem, ani za holizmem, uważają bowiem, że jednostka zarówno rzeczywistość tworzy, jak i jest przez nią zmieniana.

Nazwa socjologia polityki – używana od 1952r,a ale nie w Polsce. W 1958r. Julian Hotfeld zaproponował termin socjologia stosunków politycznych. Oddaje on wpływ teorii marksistowskiej. Używano go do 1989r., gdy to powrócono do socjologii polityki.

Na początku la 90. Socjologia polityki była częścią socjologicznej, wyjaśniającą zjawiska walki o władzę i sprawowania władzy (władza rozumiana jako istota polityki).

Socjologia polityki – socjologiczne objaśnienie zjawiska władzy oraz taka ogólna interpretacja rzeczywistości, która dostrzega znaczenie władzy jako istoty polityki.

Socjologia polityki badała tylko władzę w znaczeniu politycznym.

Socjologia polityczna socjologiczne objaśnienie zjawiska władzy i taka interpretacja rzeczywistości, która uwzględnia miejsce władzy w tej rzeczywistości. Teoria ta we władzy widziała podstawowy element konstytucyjnej rzeczywistości społecznej, jednak także pozapolityczne aspekty władzy były tu uwzględniane.

Relacja między socjologią polityki a politologią

- socjologia polityki to nadzieja na zbudowanie nauki o społeczeństwie pozbawionej wartościowania

- dzięki odwołaniu się do obiektywnych badań naukowych, socjologia polityki może budować prawa nauki, a tym samym stawać się nauką w wersji science

- obydwie te dyscypliny są skierowane na wzorzec analityczno – empiryczny, w obydwu występuje więc:

1. Rezygnacja z szukania istoty, badanie zjawisk realnych [fenomenalizm]

2. istnienie czegokolwiek doświadczamy, przez doświadczenie obiektywne [nominalizm]

3. rezygnacja z sądów oceniających, bo pozbawione są wartości poznawczej

4. jedność poszukiwania metody naukowej

- socjologia polityki = politologia typu science, jeżeli wyzbywa się wartościowania i podejścia instytucjonalnego

- w Polsce socjologia polityki = politologia; dalej w politologii obecny jest silny mit historyczny i instytucjonalny

- w świecie zachodnim socjologia polityki = politologia typu science

Wykład 17.10.2011

Jednostka uczestnicząc w życiu społecznym przyjmuje nawyki, powtarza charakterystyczne dla społeczności zachowania.

Nawyki – zwyczaje – charakterystyczne dla jednostki zachowania, za którymi nie idzie żadna sankcja)

Bez powtarzalności nie ma nawyku, nawy możemy sprzedać pozostałym jednostkom za pomocą interakcji przy użyciu języka, pomocna jest tu także obserwacja.

To jednostka decyduje, czy dany zwyczaj jest potrzebny.

Nawyki możemy kategoryzować (dochodzi do typizacji zwyczajów), człowiek poprzez swój rozwój społeczny i tworzenie typów nawyków, pojmował rzeczywistość społeczną.

Obok człowieka istnieje wewnętrzny świat typów (Durkheim, „zewnętrzny świat kultury, instytucji musimy badać tak jak rzeczy”). Obiektywność świata zewnętrznego widział wtedy, gdy nowa jednostka wchodzi w społeczeństwo, przejmuje całe dobrodziejstwo tego świata, nie poddaje niczego wątpliwości.

Człowiek jest twórcą zachowań kultury i instytucji (które są elementami kultury).

Kultura ma funkcję kontrolną, ulega zmianom, instytucje, np.rodzina, także można modyfikować – na przestrzeni lat zmienił się choćby stosunek do modelu rodziny; obowiązujący wzór związku monogamicznego, heteroseksualnego nie jest obecnie jedynym dopuszczalnym w społeczeństwie).

Tworząc instytucje uprawnione przez religię i ideologię, człowiek dąży do tego, by były trwałe i przyjęte przez innych.

Na jednostkę wpływają psychologia, interesy i biologia.

Na zachowania jednostki głównie wpływają jej interesy.

Formy rozumienia instytucji społecznej

1. Rozumienie najszersze – instytucja podstawą wszelkiego ładu społecznego;
   instytucje to wszelkie istniejące na zewnątrz nas sposoby wierzenia, myślenia, działania,; to zestandaryzowane sposoby zachowania, sposoby współdziałania w sposób nawykowy

2. Rozumienie potoczne – instytucje ujmowane jako wyodrębnione, zorganizowane typy działalności, podejmowane w celu zaspokojenia ludzkich potrzeb; instytucje takie mają zawsze naczelne normy, strukturę wewnętrzną, np. giełda, partie, szkoła (instytucje ekonomiczne, polityczne, dotyczące stratyfikacji społecznej, reprodukcji, edukacji i wychowania)

3. Rozumienie Goofmanna – tzw. Instytucje totalne , kontrolujące jednostki, jednostka poddana reżimowi (szpital, szkoła, wojsko, więzienie), ich zadaniem jest dyscyplinowanie

Foucault – badacz więzień, szpitali psychiatrycznych – wykazał, że instytucje całkowicie dominują nad jednostką

Socjalizacja polityczna – termin wprowadził w 1959r. Herbert Heimann; jest to uczenie się przez jednostkę społecznych wzorów zachowania, odpowiadających jej społecznej pozycji, za pośrednictwem różnorodnych agend społeczeństwa

Inne definicje:

• Wprowadzanie w kulturę polityczną jednostki

• Proces stawania się osobą polityczną

• Proces przyjmowania określonej roli politycznej

• Proces zdobywania wiedzy o polityce

• To funkcje pierwotne systemu politycznego

Zarzuty wobec konstruktywizmu społecznego :

- nie wiemy, kiedy coś subiektywnego zmienia się w fakt obiektywny (fakt społeczny)

Wykład – 24.10.2011

Kultura polityczna

Kręgi kulturowe – wyodrębnione poszczególne kultury, dla których charakterystyczne są ich poszczególne elementy, trendy; tu także możliwe do wyodrębnienia np. kultury polityczne

Dyfuzja kulturowa - przepływ wzorów kulturowych z jednego społeczeństwa do innego; to bardzo nośna teoria w XXw. Tłumaczoną nią np. zmiany i zależności

Kultura polityczna – także brak jednej dominującej deifinicji

Platon: musi istnieć między ludźmi tyle ludzkich charakterów, ile istnieje ustrojów politycznych

Arystoteles: sprawująca władzę warstwa społ. musi posiadać określone cechy władcze, mówił też o poczuciu wspólnoty państw

Almond Gabriel (1956r.) – systemy polityczne musimy budować za pomocą zachowań politycznych – działań społecznych – opartych na stosunku do polityki; badania nad szeroko pojętą kulturą polityczną

Korzystając z teorii Mertona, Verba i Powell stwierdzili, iż teoria socjologiczna winna być poparta faktami zdobywanymi przy pomocy badań terenowych

Kultura Polityczna – określony układ postaw politycznych, odczuć, informacji i umiejętności; określenie orientacji Polit., postawy wobec systemu politycznego

3 części składowe orientacji politycznej:

1. Orientacja poznawcza – pewien zasób wiedzy (prawdziwej i fałszywej) na temat systemy politycznego

2. Orientacja afektywna – dotycząca poczucia więzi, zaangażowania, sprzeciwu, wobec określenia obiektów politycznych

3. Orientacja oceniająca – sądy i opinie o obiektach politycznych = jednostki bowiem wartościują

Składniki kultury politycznej – wartości, oceny, przekonania i wzory zachowań politycznych
Postawy – kształtowane są w oparciu o większy bądź mniejszy zasób wiedzy

Kultura Polityczna – zmienny w czasie, wytworzony gł. Pod wpływem tradycji historycznej, struktur instytucji Polit., całokształt orientacji społeczeństwa (grup społ., jednostek) do polityki, to sfera działań subiektywnych przejawiająca się w konkretnych zachowaniach, np.:

- w zainteresowaniu polityką, wiedza o niej, znajomością faktów

-ocenie wartości uznawane, pożądane dotyczące systemu politycznego

- ocenie zjawisk politycznych, sądy wartościujące instytucje polityczne
- koncentrują się wokół polityki

Pojęcie kultura polityczna jest typem idealnym – pewną kalką, dzięki której możemy badać różne społeczeństwa.

3 czyste typy modeli kultury politycznej (Almond i Verba)

1. Zaściankowa/ parafialna / tradycyjna

2. Podporządkowana / podaniowa

3. Uczestnicząca / partycypacyjna

Ad. 1

- brak świadomości istnienia mechanizmów politycznych, brak wiedzy o polityce, zainteresowania nią

- polityka zamknięta wyłącznie do wąskich grup

- występuje we wspólnotach pierwotnych, w średniowieczu, w pierwotnych wspólnotach cyrykańskich

Ad. 2

- w społeczeństwie tradycyjnym (do czasu rewolucji przemysłowej), także w monarchiach absolutnych, państwach autorytarnych i totalitarnych

- jednostka ma prawo uczestnictwa w polityce, lecz z niego nie korzysta, zadowala się rolą obserwatora poczynań elit rządzących

- to forma wycofania się z życia politycznego

Ad. 3

- występuje w społeczeństwach demokratycznych, których zdecydowana większość obywateli aktywnie uczestniczy w życiu politycznym

- wysoka świadomość obywateli – znają mechanizmu polityczne, są skłonni do aktywnego uczestniczenia w polityce brania spraw w swoje ręce

Kultura obywatelska - istnieje realnie; nie jest tym samym co modelowa kultura uczestnicząca

Kultura obywatelska

• W społeczeństwach demokratycznych Zachodu

• Różna, w rozmaitych społeczeństwach

• Większość obywateli bierze aktywny udział w życiu politycznym

• Dominuje system wartości związany w demokracją

Narzędzia badania kultury politycznej - określają, z jaką kulturą polityczną mamy do czynienia

• Badanie postaw jednostki wobec grupy społecznej; gdy przeważają postawy indywidualistyczne, mamy do czynienia z kulturą uczestniczącą / obywatelską

• Badanie postaw jednostki wobec równości; pozytywnie nastawieni do równości, uczestniczą

• Podejście jednostki do sposobu rozwiązywania konfliktu społecznego; gdy nastawienie na dialog. Konsensus, mówimy o kulturze uczestniczącej

• Badanie stosunku do modernizacji systemu wartości kulturowych; nastawieni pozytywnie do zmian – kultura uczestnicząca / obywatelska

Wykład – 7.11. 2011

Kultura zaufania

1999r. – „O zaufaniu społecznym”, Sztompka Piotr

Dlaczego podjęto temat zaufania? Gdyż w społeczeństwie coraz powszechniejszy był lęk. (Beck, Społeczeństwo ryzyka)

Lęk związany był między innymi z :

- rynkiem pracy

- rodziną

- kulturą, społeczeństwem heterogenicznym (boimy się wchodzenia w relacje z drugą osobą)

- zbyt rozwiniętymi technologiami

- wymogiem mobilności.

Kultura zaufania redukuje lęk.

Oczekiwania instrumentalne– oczekujemy, że ktoś będzie wykonywał czynności, których jest zobowiązany

Oczekiwania związane z racjonalnością – oczekujemy od jednostek, że będą zachowywać się racjonalnie

Oczekiwania związane z moralnością – oczekujemy od jednostek moralnego zachowania się

Oczekiwania opiekuńcze powiernicze) – liczymy na to, iż ludzie będą dbali o nasze sprawy, o dobro

Zaufanie osobiste – kierowane do osób nam znanych (rodzina/ przyjaciele)

Zaufanie pozycyjne – kierowane do osób zajmujących w społeczeństwie określoną pozycję, stanowiska, urzędy ( wzgląd na urząd, nie na osobę)

Zaufanie komercyjne – kierowane do towarów, marek, firm, produktów

Zaufanie techniczne / technologiczne – kierowane do sklasyfikowanych systemów technicznych, telekomunikacyjnych

Zaufanie instytucjonalne – kierowane do organizacji angażujących określoną liczbę jednostek

Zaufanie systemowe – kierowane pod adresem systemu społecznego i jego uczestników (zaufanie do cywilizacji, postępu, wolnego rynku)

Dlaczego ufamy innym

1. Reputacja – buduje ją historia danej osoby

2. Osiągnięcia – częściej i chętniej ufamy osobom, które mogą pochwalić się konkretnymi osiągnięciami

3. Fizjonomia – wygląd, symbole statusu budują zaufanie

Ufamy osobom, które są wbudowane w instytucje, są elementem struktury (kontekst buduje zaufanie). Obraz zaufania tworzony jest w wyniku socjalizacji. Zaufanie społeczne składa się z tendencji społecznej ufności i nieufności, jesteśmy kształtowani przez tę społeczną atmosferę.

Determinanty zaufania społecznego

1. Dziedzictwo historyczne – historia determinuje naszą ufność, tylko historia może zbudować zaufanie

2. Aktualny kontekst strukturalny – stabilność normatywna buduje zaufanie

3. Przejrzystość organizacji – im przejrzystsza organizacja, tym większe zaufanie

4. Trwałość porządku społecznego

5. Podporządkowanie się władzy regułom prawa

6. Realizacja i egzekwowanie obowiązków

Wykład – 14.11.2011

Skandale polityczne

- wchodzą na arenę polityczną w latach 60. XX wieku (m.in.Watergate)

- 1963r. afera Johna Profuno – minister do spraw wojny, konserwatysta miał romans z show-grirl; okazało się, że romansował też z attache ambasady ZSRR… zaprzeczył stosunkom seksualnym, dowiedziono mu jednak kłamstwa przed parlamentem; w ten sposób zakończył swą ministerialną karierę; zaistniało bowiem uzasadnione podejrzenie o zagrożenie bezpieczeństwa państwa – nie wiadomo bowiem było, co pan minister mógł przekazać swym partnerkom z zakresu bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii…

Skandal polityczny – ma miejsce, gdy dotyczy osoby politycznej; osoba ta, zaangażowana w sieć pozycji społecznych, zajmujących się sprawowaniem władzy

Andrei Markovits Mark Silverstein

Logika władzy – nie do końca znana obywatelom, ukryta, sfera w której funkcjonują politycy, podejmują działania, które nie mają nic wspólnego z porządkiem konstytucyjnym; sprywatyzowana, ekskluzywna, objęta tajemnicą, trudna do obserwacji

Porządek konstytucyjny – podstawowe reguły, procedury, zasady sprawowania władzy w społeczeństwie, mają charakter powszechnie dostępny, publiczny, otwarty

Sfera skandalu politycznego – obszar niezgody z porządkiem konstytucyjnym;

Osoba publiczna narusza zasady i procedury konstytucyjne, by zdobyć więcej władzy

Zgodnie z tym rozwiązaniem, skandal seksualny polityka nie mieści się w normach skandalu politycznego, gdyż nie narusza porządku konstytucyjnego. Ponadto zakłada ono, że tylko liberalna demokracja może zrodzić skandal polityczny, gdy w innych ustrojach nie ma logiki porządku konstytucyjnego. Stąd biorą się zarzuty:

- skandal seksualny również jest skandalem politycznym

- nie tylko liberalne demokracje rodzą skandale polityczne.

John Thompson Paul Bourdier

Pole polityczne – koncepcja, która dostarcza kontekstu do skandalu i kształtuje wzory skandalu

Pole polityczne – ustrukturyzowana przestrzeń pozycji społecznych, których właściwości są określane poprzez relacje między tymi pozycjami oraz zasadami im odpowiadającymi; jednostki zajmując odpowiednie pozycje czerpią z nich zasoby, które umożliwiają osiągnięcie celów i realizację interesów; pozycje są stabilne, bo osadzone w instytucjach

Cząstkowe pole polityczne – w nim pozycje i instytucje polityczne składające się na państwo (politycy, urzędnicy, Sejm, Rada Ministrów)

Szersze pole polityczne – poza instytucjami funkcjonują tu też obywatele; politycy zachęcają obywateli do głosu na nich w wyborach; pole to nie występuje w totalitaryzmie

Sfera umiejscowienia skandalu politycznego – w cząstkowym polu politycznym, sfera naruszenia zasad, których nigdy nie dostrzegamy

Sfera zapośredniczonych skandali politycznych – zarówno np. Watergate (osadzona w cząstkowym polu), jak i Bunga bunga (osadzona w szerszym polu polityki)

Pole mediów – nakłada się na obydwa: cząstkowe i szersze, media są ważne w demokracji - chcą wydobyć jak najwięcej skandali

Pole cząstkowe walczy o poparcie pola szerszego. Jego elementy (P.Cz.) nawzajem się zwalczają wywołując skandale (np. dziadek z Wehrmachtu).

Dlaczego skandal polityczny jest rozpowszechniony:

1. Zwiększona widzialność liderów, dzięki środkom masowego przekazu

2. Lepsze środki kontroli liderów (idea „końca prywatności”)

3. Rozwój masowych technologii, większe możliwości przekazu informacji

4. Zmiany w kulturze politycznej (mniejsze znaczenie polityki ideologicznej)

5. Wzrost legalizacji życia publicznego (pojawienie się ustaw etycznych w stosunku do polityków, np. oświadczenia majątkowe)

Wykład – 28.11.2011

Opinia publiczna

- jej znaczenie potoczne dość jasne, nie sprawiające kłopotów definicyjnych – większość, duża część społeczeństwa

- w dyskursie politycznym – forma perswazyjna, politycy chcą zbudować symboliczną definicję rzeczywistości a posługiwanie się pojęciem opinii publicznej kreuje ich autentyczność ( czy większość ma zawsze rację)

Podstawowe sposoby rozumienia pojęcia opinia publiczna

Sposób agregatywny – opinia publiczna, zbiorem agregatownie dodawanych opinii, sumą indywidualnych opinii członków społeczeństwa w dalszej kwestii; da się opinię publiczną wyrazić w rozkładzie statystycznym ( da się prowadzić badania sondażowe)

Sposób kolektywistyczny - Bloomer – rozumienie opinii publicznej jako instytucji, pewnej formy organizacji; związki, układy wynikające z form komunikacji pomiędzy ludźmi, coś zewnętrznego wobec jednostki, decydującą rolę odgrywają liderzy opinii publicznej, którzy ją kształtują

Kształtowanie świadomości społecznej - (w podejściu kolektywistycznym) – od dołu – niewielka szansa przebicia się z ideą; „handlarze ideami” – wybitni intelektualiści kształtują od góry np. pisząc artykuły do gazety, szybko wpływają na naszą świadomość

W pojęciu kolektywistycznym opinia publiczna zawsze ma podmiot i przedmiot (kwestie polityczne – dot. Zainteresowania większej liczby osób).

Opinia - ujęcie semantyczne, to pogląd, mniemanie; musi być opinią czyjąś i o czymś: ma więc podmiot i przedmiot

Szacka: Opinia publiczna - to zbiór dominujących w niej opinii w kwestiach publicznych, różnych dla społeczeństwa w danym czasie

Badanie opinii publicznej, uwzględnia dwa zjawiska: badanie samego zjawiska opinii publicznej i badanie stanu opinii publicznej.

Badanie zjawiska opinii publicznej – opinia publiczna instytucją, faktem społecznym, atrybutem społeczności ; jakie są metody przekazywania opinii publicznej, badanie roli i znaczenia elit dla znaczenia opinii publicznej

Badanie stanu świadomości – badanie opinii publicznej za pomocą metod sondażowych, I ośrodek badania opinii publicznej – OBOP (I badanie stanu świadomości studentów)

1982 – rząd powołuje CBOS (rząd zlecał badania, stąd niektóre wyniki badań mogły być niemiarodajne w pierwszym okresie ich przeprowadzania – uznawano je za narzędzie w rękach władzy) Za pomocą sondaży swoją wiedzę legitymował Gierek.

1980, 1989 – porażka socjologów; nie przewidzieli zamieszek ’80 i wyniku wyborów ’89 (Urban zlecił CBOS sondaż – w wyborach 4.06 miała wygrac PZPR)

Po 1989 społeczeństwo i politycy nie wierzyli w badania opinii publicznej, sondaże odegrały jednak dużą rolę w wyborach prezydenckich w 1995r.. Pentor budował sztuczne poparcie dla Cimoszewicza.

Krzaklewski (1995) – badano hasła polityczne; wykształciły się metody jakościowe; techniki marketingowe – fokusy (stosunkowo tanie) – sprawdzamy na podstawie wywiadów z wybraną grupą, czy hasło wyborcze dotrze do wyborców

Obecnie najpopularniejszymi metodami są fokusy oraz wywiad telefoniczny z wspomaganiem komputerowym.

Wykład - 5.12.2011

Dyskurs

W Polsce pokojowe rozwiązanie sporów – dialog społeczny - (pozycja ustrojowa), na zachodzie badanie dyskursu jako zjawiska społecznego

Dyskurs = rozmowa , strukturę dyskursu tworzy wielość rozmów

Połowa XXw. – zwrot w badaniach nad dyskursem; odchodzimy od wzorca analityczno empirycznego w stronę wzorca hermeneutyczno-humanistycznego

3 podstawowe elementy dyskursu

1. Użycie języka

2. Przekazywanie idei

3. Interakcja społeczna

Poziomy dyskursu

- psychofizyczny – możliwości nadawcy (rodzaj, stopień, charakter uczestnictwa)

- psychofizyczny – możliwości odbiorcy

- sytuacja – dyskurs jest determinowany przez otoczenie

- intencja nadawcy

3 formy dyskursu

1. Pozytywnie nacechowana rozmowa

2. Szczególna odmiana myślenia (uporządkowane dążenie do prawdy)

3. Znaczenie werbalnego charakteru rozmowy

Michael Focault

• Dyskurs nowym polem badań

• Szeroki, interdyscyplinarny charakter

• dyskurs wszystkim tym, co pozostały po działalności jednostki

• dyskurs odbiciem elementów władzy w społeczeństwie

• należy badać dyskursy wykluczone (na przekór elitom symbolicznym, które nadają ton dyskusji)

Dyskurs publiczny – klamra spinająca inne dyskursy we wspólną narrację. Jego elementy to:

• porozumienie

• ceremonia

• dramat społeczny (4 etapy: artykulacja, eskalacja, opanowywanie, zakończenie konfliktu)

• rytualny chaos (zrzucanie winy na przeciwnika)

Dyskurs polityczny to nie dyskurs polityki (to drugie to np. wypowiedź na forum Sejmu)

Podstawowym elementem dyskursu politycznego są elity polityczne.

Patologie dyskursu: ideologizacja, instrumentalizacja, brutalizacja

Wykład – 12.12. 2011

Pamięć

- ogranicza rozwój

- służy do podtrzymywania czasu przeszłego (wygasłego)

Spory o pamięć:

- gdy są środowiska, które chcą pamięć o przeszłości ograniczyć

- pamięć przeszkodą dla ideologii postępu

- w systemach totalitarnych deprecjacja pamięci, by budować świat przyszłości

Kultura stymuluje nasze pamiętanie

Pamięć indywidualna

- subiektywna – część naszego indywidualnego doświadczenia, poznawania świata

- intersubiektywna – właściwa dla zbiorowości ludzkich, zapis wspólnych doświadczeń, mających znaczenie dla tej zbiorowości

- obiektywna – zapisana w źródłach

2 rodzaje przeszłości

- najbliższa – minęła niedawno, tworzona była przez jednostkę (podejście emocjonalne) – obejmuje czas ostatnich 80-90 lat

- dawna – narratorem jej jest badacz

Funkcje pamięci indywidualnej

- gromadzenie informacji ze świata zewnętrznego, ich odtwarzanie i wykorzystywanie

- ułatwianie odnalezienia się we współczesności, umiejscowienia się w społeczeństwie

- buduje ciągłość trwania jednostki

Słabości pamięci

• nietrwałość

• roztargnienie

• blokowanie

• błędna atrybucja, tendencyjność

• podatność na sugestie

Pamięć społeczna / zbiorowa / świadomość historyczna

• nie jest tożsama z pamięcią / wiedzą historyczną – w pamięci społecznej są jednak ich fragmenty

• to układ wydarzeń / osób, z którymi spotyka się jednostka w ciągu swego życia

• tworzy się za pomocą języka, metafory ( np. czwarty rozbiór Polski)

Wykład – 19.12. 2011

Pamięć społeczna

Każde państwo narodowe w swej bieżącej polityce wykorzystuje instrumentalnie pamięć społeczną (święta narodowe, defilady, odznaczenia, muzea, filmy). Pamięć społeczna to układ informacji dotyczący wiedzy.

Szacka: 2 sposoby rozumienia pamięci społecznej:

- jako forma opisu idealnej, linearnej ciągłości dziejowej – PS tożsama jest tu z przeszłością
- odniesienie PS do wszelkich pojawiających się wyobrażeń i przeszłości (PS jako zasób społecznej wiedzy odnoszącej się do przeszłości) – rozumienie obecne

Na pamięć społeczną składają się wszelkie pozostałości po życiu i działalności poprzednich pokoleń. Jest to pewna forma świadomości trwania zbiorowości, zespół wyobrażeń społecznie istniejących o przeszłości.

Cechy pamięci społecznej

• podlega zmianie

• to zespół wspólnych wyobrażeń

• - podlega ciągłej selekcji

• Zaspokaja istotne potrzeby

• Jest tworem społecznym (podlega wytworzeniu pod wpływem tego, co funkcjonuje w społeczeństwie)

Prócz jednej wspólnej pamięci społecznej, występują pamięci społeczne poszczególnych grup.

Funkcje pamięci społecznej

• Przekaz pochodzących z przeszłości wartości i norm uznanych za cenne

• Legitymizacja istniejącego porządku społeczno – politycznego

• Prowadzi do formułowania wspólnej więzi grupowej, wynikającej ze wiadomości posiadania wspólnej przeszłości (kształtowanie tożsamości)

Instrumentalizacja pamięci społecznej

- komuniści – zanegowanie przeszłości, ukazanie swojej absolutnej, kompleksowej wiedzy o przyszłości
-pamięć o przeszłości (dawniej pamięć społeczna), zachowała się wśród jednostek
- instrumentalne traktowanie wybranych fragmentów II RP, PRL kontynuacją 1000-letniej historii Polski gwarantem stabilności

- po 1989r – do 1993r consensus, po 1993 spory o pamięć zaczynają dzielić polską scenę polityczną (co i jak mamy pamiętać?)
- opozycja solidarnościowa zbudowała zdecydowanie negatywny obraz PRL

Wykład – 9.01.2012

Czas społeczny

Sens czasu i jego rozumienie w filozofii (zostało pominięte w wykładzie..)

Związek czasu z jednostką, świadomość czasu, czas jako kategoria budowania symboliczności

Poprzez symboliczność budujemy zaś rzeczywistość

Jak do tej kreacji świata wykorzystywany jest czas?:

- narzędzia temporalne

- sposoby wykorzystania tych narządzeń temporalnych na przestrzeni wieków

- czas jako układ cykliczny, wahadłowy, spirala, czas linearny

- czas w ujęciu ilościowym i jakościowym

Elżbieta Tarkowska – pani zajmująca się badaniem czasu w ujęciu społecznym, czas w społeczeństwie, głównie ujęcie jakościowe czasu (czas ilościowy to ten na zegarze, np. X godzin, czas jakościowy jest bardziej subiektywny, np. wykład z socjologii zdaje się trwać pół dnia)

Mamy wrażenie, że wszyscy dookoła mają jednakową cechę odczuwania czasu

Istnieje więc wyobrażenie czasu absolutnego – jednakowego dla wszystkich

Tymczasem każdy ma inne odczucie czasu, jest on indywidualnie tworzony, bo np. mamy różne doświadczenia życiowe, historyczne, system w jakim funkcjonujemy jest różny, zmieniają się elementy biologiczne (inaczej świat postrzegamy w młodości, inaczej w starości), temperament nasz także zmienia odczucie czasu

Różne było też odczucie czasu w różnych epokach historycznych, „przyspieszenie” czasu – dość radykalne po 1989r.

Początek szerokiego wpływu i włączenia czasu, jako istotnego elementu życia społecznego: w pierwszych XIX wiecznych fabrykach: pojawiły się pierwsze zegary, które regulowały czas zmian w pacy; od tamtej pory zegar właśnie zaczął władać rzeczywistością społeczną i nie było już od niego ucieczki

Jako się rzekło: czas to przede wszystkim STRACH

Człowiek podejmuje więc próbę zapanowania nad tym strachem ; wynika to też z kierunku upływu czasu – życie i zdarzenia w nim są nieodwracalne, więc nie można do niczego z przeszłości powrócić

Potoczna definicja czasu ma 3 wymiary temporalne: przeszłość, teraźniejszość i przyszłość

1989 – czas dał możliwość kreowania definicji

Po 1989 – elity budowały na bazie przeszłości nowe ramy czasowe i podziały – budowane na zasadzie alternatywy dla pewnego czasu

4.06.1989 – punkt symboliczny końca komunizmu; czas ten dał możliwość legitymizacji działań prawicy, która odcięła się od „złej przeszłości”

Legitymizowanie przyszłościowe – strategia lewicy – wiara w postęp, w rozwój, w to, co będzie; wynikało to z faktu, że nie było się do czego odwołać z przeszłości

W 1993 roku już taki punkt mieli – „nie wszystko w PRLu było złe”

Tożsamość zakorzeniona jest wokół czasu- czas zwiększa lub zmniejsza niepokój, stąd jest świetnym narzędziem polityki:

Politycy – starają się zmniejszać niepokój

Niepolitycy – wywierać presję, niepokój zwiększając

Czas ilościowy – jest bezwzględny, to czas zegarowy – daje nam jasny ogląd świata, synchronizuje działania w skali globu

Czas jakościowy – każdy ma własne poczucie czasu

Poczucie czasu społecznego – przeświadczenie, że wielu ludzi podobnie odczuwa jakościowy czas

Z czasu cyklicznego tworzy się czas absolutny – do 2007r żadna partia nie dostała 2x mandatu głównej siły

Jak ludzie panują nad czasem?

1. Mierzą go

2. Wynalezienie pisma – częściowo skuteczne panowanie nad czasem

3. Wykorzystywanie mitów i zwyczajów / rytuałów, prymitywna sztuka – powtarzanie mitów, cykliczność ceremonii budowała wyobrażenie, że ciągle jesteśmy w tym samym punkcie czasu (jak rok kościelny – religia doskonałym narzędziem panowania nad czasem, zmniejszania strachu z tym związanego)

4. Panować nad czasem = wypełnić go wartościowymi czynnościami

5. Zachowywanie pamiątek w kulturze, pozostawiać pamięć o sobie, np. stawianie pomników

6. Oswajanie czasu teraźniejszego i przyszłego – tu religie – życie postrzegane jako stan przejściowy w drodze do innego, lepszego świata – powrót do plemienności

7. Intensyfikacja życia, tendencja do odmładzania się

8. Komunikacja, globalizm – życie szybsze, bardziej dostępne w dowolnej sferze

Opracowanie - noemik