TEMAT: Regiony krajoznawcze Polski i gł.Dolnego Ślaska

CELE:

- Przypomnienie wiadomości z zakresu geografii Polski oraz krajoznawstwa

- Zachęcenie harcerzy do odkrywania ciekawych miejsc, zwiedzania zakątków, samodzielnego odkrywania ciekawostek krajoznawczych

ZAMIERZENIA:

Harcerze po zbiórce będą:

- Potrafili zlokalizować najciekawsze obiekty krajoznawcze Polski

- Potrafili korzystać z Kanonu Krajoznawczego Polski, mapy, przewodników, Internetu planując różnego rodzaju wyjazdu

MATERIAŁY:

· Duża mapa regionów krajoznawczych Polski i mała – pocięta na puzzle mapka dla każdego uczestnika (mamy w harcówce)

· Różne mapy Polski z oznaczonymi nazwami miejscowości, parków narodowych itp.

· Przewodniki po regionach Polski

· Ulotki, informacje o ciekawostkach krajoznawczych w różnych regionach

· Kanon Krajoznawczy Polski

PLAN ZBIÓRKI:

FORMA PRACY	OPIS PRZEPROWADZENIA FORMY
Puzzle	Każdy uczestnik otrzymuje pociętą mapę Polski - wg linii granic regionów, każdy region jest z tyłu podpisany. Układają z puzzli mapę Polski i sklejają ją. (Mapa poniżej – wydrukować w powiększeniu, pociąć wg granic regionów, a z tyłu podpisać nazwami regionów)
Gawęda	Opowieść o przemijaniu i ochronie tego, co historyczne, czy niepowtarzalne - o tym „jak powstają” zabytki, dlaczego są tworzone muzea, po co istnieją parki krajobrazowe, narodowe itp.
Burza mózgów	Wypisujemy na szarym papierze, jakie mamy formy ochrony a) przyrody b) zabytków w Polsce Następnie krótko omawiamy, które z tych form są najpopularniejsze w Polsce, a które są realizowane w naszym regionie.
Ćwiczenie	Naklejamy każdemu na brzuchu lub plecach kartkę z nazwą jednego z regionów krajoznawczych. Zadaniem każdego harcerza jest odszukać regiony, które z nim graniczą i złapać się za ręce – można stworzyć łańcuch, plątaninę itp.
Dyskusja	Dzielimy harcerzy na 4 grupy. Każda z grup dostaje jeden z tematów do omówienia, przedstawienia jako scenkę:, Dlaczego powinniśmy chronić: · zabytkowe budynki, · przyrodę, · zwierzęta rzadkich gatunków, · stare samochody Po przygotowaniu argumentów prowadzimy dyskusję w drużynie, który aspekt ochrony jest ważniejszy od innych. Grupy przekonują się nawzajem, że ich temat jest najważniejszy. (Wniosek z tej dyskusji powinien być taki, że wszystkie wymienione elementy są ważne i powinny podlegać ochronie, odpowiedniemu traktowaniu, czy przechowywaniu – rola prowadzącego w naprowadzeniu na taki tor myślenia)
Praca w grupach	Grupy powstałe w poprzednim zadaniu dostają kilka kartek z nazwami: parków narodowych, miejscowości, w których są zlokalizowane znane zabytki, ciekawych miast, bądź innych obiektów, (ale nie za trudnych) – to wszystko wybieramy z kanonu krajoznawczego Polski (dostępny na http://www.pttk.pl/kznw/kanon.php). Zadaniem grup jest przyklejenie lub przypięcie tych kartek w odpowiednich miejscach na mapie regionów krajoznawczych Polski (każda grupa otrzymuje taką mapę). Prowadzimy to zadanie w formie rywalizacji-kto pierwszy przypnie karteczki w odpowiednich miejscach. Jeśli wędrownicy nie są pewni, mogą spojrzeć na mapę, która wisi na korytarzu lub w innym pomieszczeniu, ale przedtem muszą wykonać zadanie wskazane przez prowadzącego. Po umieszczeniu karteczek przez wszystkie grupy, wspólnie sprawdzamy, czy każda znajduje się na odpowiednim miejscu. Można posiłkować się teraz mapą z oznaczonymi nazwami.
Kalambury	Utrzymując podział na te same grupy przeprowadzamy kalambury na zmianę rysowane i pokazywane z hasłami – nazwami obiektów (znanych) z Kanonu Krajoznawczego Dolnego Śląska.
Praca w grupach - reklama	Zespoły losują po jednej kartce z nazwą regionu krajoznawczego. Zadaniem zespołu jest przygotowanie reklamy swojego regionu (w ciekawej formie) korzystając ze spisu obiektów z Kanonu Krajoznawczego, mapy, przewodników i innych dostępnych informacji. Po 10 minutach grupy przedstawiają reklamy swoich regionów. Podsumowując można stworzyć ranking ciekawych pod względem krajoznawczym regionów Polski, opierając się na zaprezentowanych reklamach.
Zakończenie	Na zakończenie przeprowadzamy krótką dyskusję na temat tego jak bogate zaplecze krajoznawcze mamy do dyspozycji i jak możemy je wykorzystać w wędrówkach z drużyną oraz podczas prywatnych wycieczek. Można także rozdać każdemu wydrukowany w całości Kanon Krajoznawczy Polski oraz regulamin ROK i OKP – zachęcając do rozpoczęcia zdobywania tych odznak

Regiony krajoznawcze

(granice regionów to granice województw wg. stanu na 2000 r.)

· Dolnośląskie

· Kujawsko-Pomorskie

· Lubelskie

· Lubuskie

· Łódzkie

· Małopolskie

· Mazowieckie

· Opolskie

· Podkarpackie

· Podlaskie

· Pomorskie

· Śląskie

· Świętokrzyskie

· Warmińsko-Mazurskie

· Wielkopolskie

· Zachodniopomorskie

Poniżej Kanon Krajoznawczy Polski w formie gotowej do wydruku.

Przeprowadzenie tej zbiórki może być realizacją jednego z wymagań na Znak Służby Turystyce, a także jest ważnym powtórzeniem przed egzaminem na Młodzieżowego Organizatora Turystyki lub Organizatora Turystyki.

Opracowała: phm. Katarzyna Pawkowska HR

TEMAT:

Organizacja konkursu turystycznego

CELE:

- nauka pracy w grupie nad dużym projektem ze ścisłym podziałem zadań

- rozwój kreatywności

- propagowanie działalności środowiska harcerskiego (możliwe połączenie z akcją

naborową)

- możliwość nawiązania wielu kontaktów i rozwoju współpracy z lokalnymi

organizacjami

- zadanie bardzo dobrze wpisuje się w próbę zdobycia Znaku Służby Turystyce

- poszerzenie wiedzy turystycznej

Projekt obejmuje: 1 zbiórka drużyny (ustalenia zasad, podział pracy), 1 zbiórka patroli (przygotowanie niezbędnych materiałów), przeprowadzenie konkursu.

I. PRZYGOTOWANIA - ZBIÓRKA:

FORMA PRACY	OPIS PRZEPROWADZENIA FORMY
Burza mózgów	Skojarzenia do hasła KONKURS- na szarym papierze po środku wpisujemy słowo Konkurs a wędrownicy dookoła wypisują wszystko, co się im z tym kojarzy.
Dyskusja	Wybieramy adresata konkursu (nie każde środowisko jest na tyle duże, aby móc przygotować konkurs dla drużyn z własnego szczepu lub hufca, ale można zaadresować konkurs do okolicznych szkół, – co może być równocześnie dobrą akcją propagującą działalność ZHP).
Praca w grupach Głosowanie	Wędrownicy w grupach zastanawiają się nad tematami konkursu związanymi z turystyką. Następnie przedstawiają pomysły na forum drużyny i w formie głosowania wybieramy najciekawszy, który będzie tematem planowanego przez nas projektu. Przykładowe tematy: - pasma górskie w Polsce - odkrywcy Tatr - turystyka szlakami legend i podań ludowych (temat interesujący, ale i wymagający, gdyż oczekiwana jest wiedza nie tylko ściśle turystyczna – doskonały dla konkursów przewidzianych dla kilkuosobowych zespołów
Quiz	Dzielimy drużynę na 2 grupy, które wypisują „z głowy” po 5 pytań związanych z tematem Konkursu jaki został wybrany. Następnie grupy zadają sobie na zmianę pytania w formie quizu. Ta forma pozwala nam ocenić, czy trafnie wybraliśmy temat, czy nie będzie problemu z przygotowaniem do niego zadań oraz z ich rozwiązywaniem. Jeśli okaże się, ze temat nie daje nam zbyt dużego pola do popisu to wracamy do punktu poprzedniego.
Dyskusja	Wędrowników dzielimy na 2 (ew.4) zespoły. Zadaniem każdej grupy będzie wymyślenie i zapisane tego, co trzeba zrobić, aby taki konkurs zorganizować (np., sponsorzy, reklama, miejsce itd.). Po spisaniu grupy dzielą się swoimi przemyśleniami. Kiedy grupy wymienią wszystkie swoje pomysły (na pewno podczas przedstawiania wpadną harcerzom do głowy nowe pomysły) w formie dyskusji wybieramy najtrudniejsze do wykonania zadania. Warto też teraz omówić, co zrobić, aby te najtrudniejsze zadania wykonać na czas.
Ćwiczenie - reklama	Wędrowników dzielimy na 3 zespoły agencji reklamowej. Zadanie poszczególnych zespołów będzie polegało na stworzeniu reklamy skierowanej do -sponsorów, których możemy pozyskać do konkursu -szkoły i rodziców/domu kultury etc jako potencjalnych sojuszników - adresatów/uczniów Wygrywa ten zespół, którego reklama będzie najbardziej skuteczna i dotrze do odbiorcy. Wspólne omówienie i zapisanie pomysłów ta temat sposobu szerokiego dotarcia do poszczególnych grup.
Konkurs	To, co zaplanowane najlepiej przetrenować w praktyce. Dzielmy drużynę na 4-osobowe zespoły. Każda z grup musi przygotować 10 minutowy mini-konkurs na wybrany wcześniej wspólnie temat. Grupy powinny: ułożyć pytania, zastanowić się nad innymi formami takimi jak quiz, krzyżówka, kalambury, rozpoznawanie slajdów, praca z mapą, które można zastosować podczas konkursu. Wymyślają także zasady oceny, dogrywki itp.
	Konkurs próbny. Grupy przeprowadzają swoje konkursy, omawiając wcześniej jego promocję i zasady. Po przeprowadzeniu konkursów wyłapujemy błędy i dyskutujemy (zapisujemy wnioski), co trzeba zrobić, aby w przyszłości nie popełnić podobnych błędów.
Planowanie Podział pracy	Podział wcześniej wyznaczonych zadań. Biorąc pod uwagę ilość i szeroki zakres wyznaczonych zadań konieczne jest rozdzielenie ich pomiędzy patrole lub nawet pojedyncze osoby. Konieczne jest także ustalenie osób odpowiedzialnych za wyznaczone zadania – pozwoli to utrzymać terminy realizacji zadań oraz uniknąć wielu nieporozumień. Najlepiej jest stworzyć plan pracy z terminami realizacji i odpowiedzialnymi i każdemu wręczyć kopię. Preferowaną formą w tym zadaniu jest stworzenie Diagramu Gannta.

Jeszcze raz „w pigułce”- o czym trzeba pamiętać (do ustalenia, opracowania, przygotowania, znalezienia)

a) Temat konkursu.

b) Adresat konkursu (nie każde środowisko jest na tyle duże, aby móc przygotować konkurs dla drużyn z własnego szczepu lub hufca, ale można zaadresować konkurs do okolicznych szkół, – co może być równocześnie dobrą akcją propagującą działalność ZHP).

c) Forma konkursu (czy będzie to konkurs o etapach ustnych czy pisemnych – wiąże się to z ewentualną organizacją potrzebnego lokalu konkursowego, indywidualny czy drużynowy, jedno czy wieloetapowy).

d) Patron konkursu (warto postarać się, aby patronat nad konkursem objęty został przez np. dyrekcję szkoły, dom kultury, lokalne koło PTTK, władze miasta, lokalna gazetę, itd. – wszystko zależy od zasięgu i adresata konkursu).

e) Sponsor – może nim zostać zaprzyjaźniona firma, rodzic harcerza posiadający firmę, której harcerze w zamian roznieść ulotki, posprzątać magazyn itp.

f) Formy i rodzaje nagród (ten punkt jest ściśle związany z punktem 2. i 4. – w przypadku braku sponsora pozostaje rozważenie opcji wykonania nagród ręcznie).

g) Rodzaje zadań konkursowych (jeden z najbardziej obszernych i wymagających podpunktów ściśle zależny od ustaleń podjętych przy punktach 1-3).

- zadania eliminacyjne do konkursu (rozwiązywane przed konkursem i wysyłane np.

poczta lub mailem) np:

I. zestaw pytań o tematyce turystycznej

II. wypracowanie na zadany temat (oczywiście o tematyce turystycznej ściśle powiązanej z tematem konkursu – forma problematyczna ze względu na korektę i weryfikację)

III. przygotowanie krótkiej prezentacji multimedialnej (najlepsze prezentacja mogłyby być wyświetlone podczas konkursu)

Te zadania nie mają być trudne, powinny za to pomóc w wyselekcjonowaniu osób faktycznie zainteresowanych konkursem a nie z przypadku (częste przy masowym „wyganianiu” uczniów na konkursy).

h) Sposób oceniania:

I. typowy system „kto pierwszy ten lepszy”, pierwszy uczestnik/zespół który

się zgłosi odpowiada na zadane pytanie i albo przy poprawnej odpowiedzi

otrzymuje punkty albo pytanie przechodzi dalej. Wygrywa osoba/zespół z

największą liczbą punktów.

II. system eliminacyjny, uczestnicy/zespoły szykują odpowiedzi równocześnie.

Oddanie odpowiedzi błędnej lub jako ostatni osoba/zespół eliminuje z dalszej

gry.

III. (zadanie finałowe) bezpośrednia rywalizacja – dwaj ostatni

uczestnicy/zespoły wykonują te same zadania i następuje porównanie

wyników. Punkt przyznawany po każdym zadaniu jest zwycięzcy

bezpośredniej rywalizacji. A więc ważniejsze jest bycie choć minimalnie

lepszym od przeciwnika a nie zdobycie maksymalnej ilości punktów – jest

więc możliwa sytuacja, że wygra zawodnik/zespół X (będąc częściej

minimalnie lepszym) pomimo, ze przeciwnik Y odpowie na większą

sumaryczną ilość pytań z wszystkich zadań ale będzie lepszy od X mniejszą

ilość razy (liczy się liczba lepszych wyników a nie przewaga przy ich

osiąganiu).

Warto podczas konkursu wykorzystać więcej niż jedną formę (dopasowując ją do ilości osób/zespołów pozostających w grze).

i) Reklama konkursu (zależna od adresata i ustaleń przy punkcie 4.).

j) Wszelkie inne aspekty wynikające z charakterystyki i pomysłowości organizującego konkurs środowiska.

II. PRZYGOTOWANIE MATERIAŁÓW ORAZ WYKONANIE ZAPLANOWANYCH ZADAŃ PRZEZ PATROLE

III. PRZEPROWADZENIE KONKURSU

IV. PODSUMOWANIE

Opracował: phm. Michał Starosta ćw

Konsultacja: phm Adam Zawadzki H.O.,

pwd. Martyna Widawska sam,

phm. Katarzyna Pawkowska HR

TEMAT:

Atrakcje turystyczne naszego regionu

CELE PROJEKTU:

- Poznanie atrakcji turystycznych własnego regionu

- Wykształcenie poczucia związku emocjonalnego z własnym regionem

- Wykształcenie umiejętności zbierania informacji

- Stworzenie obszernego, ciekawego materiału o regionie swojego zamieszkania do wszechstronnego wykorzystania

PLAN ZBIÓRKI WPROWADZAJĄCEJ:

FORMA PRACY	OPIS PRZEPROWADZENIA FORMY
Gawęda	„Cudze chwalicie, swego nie znacie” – opowieść o tym jak pewien człowiek zwiedzał po kolei stolice różnych państw, najpiękniejsze ogrody w Polsce i znane muzea, a dopiero na starość odkrył tajemnicze uliczki, zabytkowe kamienice, egzotyczne rośliny i historyczne pomniki w miejscu swojego zamieszkania. Tak bardzo zachwycił się nimi, że postanowił utrwalić na zdjęciach te miejsca, rozesłać do znajomych, których poznał podczas licznych podróży i zaprosić ich do zwiedzenia małego – uroczego miasteczka w Polsce, które kryje tyle tajemnic.
Dyskusja	Wyjście od pojęcia: patriotyzm lokalny (Patriotyzm lokalny - umiłowanie i przywiązanie względem własnej, lokalnej ojczyzny, (tzw. mała ojczyzna) - miejsca zamieszkania lub urodzenia. Podobnie jak patriotyzm w swym szerszym znaczeniu, patriotyzm lokalny opiera się na otwartości względem innych jednostek bądź grup. Przeciwieństwem takiej postawy jest lokalizm. Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Patriotyzm_lokalny"). Rozmowa na temat tego, do czego potrzebna jest nam dobra znajomość miejsca zamieszkania – jego historii, geografii, ciekawych miejsc i zabytków?
Burza mózgów	Wypisujemy na szarym papierze ciekawe miejsca w okolicy naszego zamieszkania (zabytki, muzea, pomniki, ciekawostki architektoniczne, przyrodnicze itp.) – materiał do wykorzystania w kolejnych zadaniach.
Ćwiczenie odszukiwania informacji	Jeśli zbiórka odbywa się w szkole i mamy tam dostęp do Internetu, czy biblioteki to polecamy wędrownikom znalezienie w sieci oraz w książkach wszelkich możliwych informacji krajoznawczych, historycznych, przyrodniczych, statystycznych) o naszym regionie. Jeśli nie mamy takiej możliwości podczas zbiórki to prosimy o zebranie tych informacji przed zbiórką, a teraz dzielimy się wynikami naszych poszukiwań.
Targi turystyczne	Wędrownicy w parach wybierają najciekawszy wg nich obiekt turystyczny w regionie zamieszkania, o którym znaleźli informacje. W dowolnej ciekawej formie przygotowują prezentację tego obiektu, tak, aby zachęcić innych do jego zwiedzenia. Następnie dzielimy drużynę na pół, każdej osobie rozdajemy 1 bilet i przeprowadzamy targi. Połowa drużyny wędruje po targach, a druga połowa zachęca do zwiedzania ich obiektu. Potem następuje zamiana ról. Każdy wręcza swój bilet parze, która wg niego najlepiej zareklamowała swój obiekt. Wygrywa para, która zbierze najwięcej biletów.
Wykonanie mapy regionu	Na podstawie znalezionych informacji oraz wypisanych wcześniej (podczas burzy mózgów) obiektów tworzymy mapę ciekawych miejsc naszego regionu. Na dużej mapce regionu umieszczamy (w odpowiednim miejscu-tam gdzie obiekt się znajduje) karteczki z nazwami lub rysunkami ciekawych obiektów.
Zakończenie	Dzielimy mapę na tyle części ile jest zastępów (lub powstało patroli zadaniowych). Każdy patrol dostaje do udokumentowania jedną z części regionu. Omawiamy jak ma zostać wykonane zadnie międzyzbiórkowe, czyli, w jakiej postaci trzeba przygotować zdobyte materiały. Czy przeznaczeniem będzie wykonanie kroniki – folderu reklamującego dany region czy np. materiałów na wystawę w szkołach, urzędzie gminy, domu kultury itp. A może znajdziemy jeszcze kilka zastosowań tego, co zbierzemy? (Może strona internetowa – informacje o danym regionie lub artykuł w lokalnej gazecie? Możliwości jest bardzo wiele)

ZADANIE MIĘDZYZBIÓRKOWE:

Każdy patrol odwiedza ciekawe miejsca w części regionu, która została mu przydzielona na zbiórce. Nie ograniczamy się tylko do miejsc, które były zaznaczone na mapce, ale odszukujemy również takie, o których wcześniej nie znaleziono informacji.

Patrole fotografują lub wykonują szkice odwiedzonych miejsc oraz zbierają o nich informacje.

W zależności od przyjętej na zbiórce konwencji przygotowują pełną dokumentację: zdjęcie lub rysunek, opis z książki, przewodnika, czy znaleziony w Internecie oraz samodzielnie zdobyte informacje.

PODSUMOWANIE

Zebranie materiałów przygotowanych przez poszczególne patrole, przedstawienie najpierw na forum drużyny, potem wykorzystanie we wcześniej ustalonej formie i celu.

Pomysł: pwd. Magdalena Malińska

Opracowanie: phm. Katarzyna Pawkowska HR

KANON KRAJOZNAWCZY POLSKI-materiał do zbiórki:

Regiony Krajoznawcze Polski

1. Gdańsk

Dawne opactwo cystersów w Oliwie (z parkiem),

Droga Królewska (ulice Długa i Długi Targ),

Gmach Poczty Polskiej - Muzeum Poczty i Telekomunikacji,

Klasztor pofranciszkański-Muzeum Narodowe,

Kościół NMP

Kościół św. Brygidy,

Kościół św. Katarzyny,

Kościół św. Mikołaja,

Miejski Ogród Zoologiczny,

Muzeum Archeologiczne,

Pomnik Poległych Stoczniowców, Westerplatte,

Twierdza Wisłoujście,

Wycieczka statkiem po porcie,

Zespół Trzech Spichrzy - Centralne Muzeum Morskie.

2. Kraków

Barbakan i Brama Floriańska z murami obronnymi,

Bronowice, "Rydlówka" - Muzeum Młodej Polski,

Cmentarz Rakowicki,

Collegium Maius z Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego,

Kopiec Kościuszki,

Kopiec Piłsudskiego,

Kościół, "Arka" w Nowej Hucie -Bielczycach,

Kościół Mariacki,

Kościół św. Piotra i Pawła,

Kościół św. Anny,

Kościół św. Katarzyny,

Planty,

Srebrna Góra - kościół klasztorny kamedułów,

Stara Bożnica - Muzeum Judaistyczne,

Sukiennice-galerie Muzeum Narodowego,

Synagoga i cmentarz Remuh,

Teatr im. Juliusza Słowackiego,

Tyniec - opactwo benedyktynów,

Wzgórze Wawelskie

(katedra, zamek - Państwowe Muzeum,

Zbiory Sztuki na Wawelu, Smocza Jama),

Zbiory Czartoryskich.

3. Lublin

Archikatedra św. Janów Chrzciciela i Ewangelisty,

Cmentarz przy ul. Lipowej,

Katolicki Uniwersytet Lubelski,

Muzeum Wsi lubelskiej w Sławinku,

Obóz koncentracyjny Majdanek,

Ogród Botaniczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej,

Plac Litewski,

Rynek Starego Miasta,

Wzgórze zamkowe (Muzeum Okręgowe i kaplica Św. Trójcy),

Zespól klasztorny dominikanów z kościołem św. Stanisława.

4. Poznań

Bazylika archikatedralna śś. Piotra i Pawła,

Cytadela,

Hala Arena,

Jezioro Malta i jego otoczenie,

kościół farny św. Stanisława,

kościół Nawiedzenia NMP na Ratajach,

Kościół św. Jana Jerozolimskiego,

Muzeum Instrumentów Muzycznych,

Muzeum Narodowe (centrala),

Nowe ZOO,

Palmiarnia,

Plac Adama Mickiewicza,

Ratusz - Muzeum Historii Miasta,

Wzgórze Przemysła,

Wzgórze św. Wojciecha.

5. Przemyśl

Katedra bizantyjsko-ukraińska,

Katedra rzymsko-katolicka św. Jana Chrzciciela,

Kopiec Tatarski,

Kościół karmelitów św. Teresy,

Muzeum Diecezjalne,

Wzgórze zamkowe,

Zespół cmentarny z I i II wojny światowej.

6. Sandomierz

Dom Długosza - Muzeum Diecezjalne Sztuki Kościelnej,

Katedra Narodzenia NMP

Podziemna trasa turystyczna,

Ratusz,

Wąwóz Królowej Jadwigi,

Zamek - Muzeum Okręgowe,

Zespół podominikański z kościołem św. Jakuba.

7. Szczecin

Brama Portowa,

Cmentarz Centralny,

Jezioro Szmaragdowe,

Katedra św. Jakuba,

Kościół św. Jana Ewangelisty,

Plac Orła Białego,

Ratusz staromiejski - Muzeum Miasta Szaecina,

Wały Chrobrego z Muzeum Narodowym,

Zamek Książąt Pomorskich,

Zwiedzenie portu statkiem.

8. Toruń

Fort VII,

Kamienica "Pod Gwiazdą",

Katedra śś. Janów Chrzciciela i Ewangelisty,

Kościół NMP,

Kościół św. Jakuba,

Mury obronne,

Muzeum Etnograficzne,

Pałac Eskenów,

Ratusz Staromiejski - Muzeum Okręgowe,

Ruiny zamku krzyżackiego.

9. Warszawa

Cmentarz ewangelicko-augsburski,

Cmentarz Powązkowski,

Cmentarz żydowski,

Katedra św. Jana Chrzciciela,

Kościół i klasztor bernardynów na Czerniakowie,

Łazienki Królewskie,

Metropolitarna cerkiew prawosławna św. Marii Magdaleny na Pradze,

Międzynarodowy Dworzec Lotniczy na Okęciu,

Muzeum Historyczne m. st. Warszawy,

Muzeum Narodowe,

Muzeum w Wilanowie,

Muzeum Wojska Polskiego,

Ogród Botaniczny w al. Ujazdowskich,

Ogród Saski z Grobem Nieznanego Żołnierza,

Ogród Zoologiczny,

Pałac Kultury i Nauki (widok z 30 piętra),

Rynek Nowego Miasta,

Rynek Starego Miasta,

Zabudowa ul. Krakowskie Przedmieście,

Zamek Królewski.

10. Wrocław

Dawne kolegium jezuickie (Aula Leopoldina i kościół Imienia Jezusa),

Dworzec Świebodzki,

Hala Ludowa,

Kościół św. Wincentego i Jakuba - Mauzoleum Piastów Wrocławskich,

Miejski Ogród Zoologiczny,

Most Grunwaldzki,

Muzeum Archidiecezjalne,

Muzeum Narodowe,

Muzeum Poczty i Telekomunikacji,

Muzeum Sztuki Medalierskiej,

Ogród Botaniany Uniwersytetu Wrocławskiego.

Ostrów Piaskowy,

Ostrów Tumski,

Panorama Racławicka,

Ratusz.

III. Parki Narodowe

1. Babiogórski Park Narodowy

Markowe Szczawiny (schronisko i Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK),

Diablak,

Sokolica,

Przełęcz Krowiarki,

Muzeum Babiogórskiego PN w Zawoi.

2. Białowieski Park Narodowy

Muzeum Przyrodniczo - Leśne,

park pałacowy,

rezerwat ścisły,

rezerwat pokazowy zwierząt,

Szlak Dębów Królewskich.

3. Biebrzański Park Narodowy

Czerwone Bagno (szlak czerwony w rejonie leśniczówki Grzędy),

Goniądz n. Biebrzą: zabudowa rynku,

Twierdza Osowiec (Terenowy Ośrodek Edukacyjny),

Bagno Ławki (szlak zielony Groblą Honczarowską),

Góra Strękowa n. Narwią k. Wizny, pole bitwy 1939 r.

4. Bieszczadzki Park Narodowy

Przełęcz Wyżniańska,

Połonina Wetlińska,

Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK w Ustrzykach Górnych,

Tarnica,

Bieszczadzkie Muzeum Przyrodnicze w Ustrzykach Dolnych.

5. Drawieński Park Narodowy

Dolina Drawy k. Głuska i elektr. wodna "Kamienna "

Rzeka Płociczna, rejon tzw. Starej Węgorni k. Ostrowca, ,

Jezioro Ostrowiec,

Rezerwat "Radęcin" k. Moczel ,

Rezerwat "Głodne Jeziorka".

6. Gorczański Park Narodowy

Czoło Turbacza,

Rezerwat im. Władysława Orkana,

Kudloń,

Dolina Kamienicy w rejonie przełęczy Borek.

7. Kampinoski Park Narodowy

Granica (rezerwat "Granica", Muzeum Puszczy Kampinoskiej, cmentarz wojenny),

Palmiry: cmentarz i Muzeum Walk i Męczeństwa,

Rezerwat "Rybitew",

Rezerwat "Sieraków',

Rezerwat "Zaborów Leśny".

8. Karkonoski Park Narodowy

Wodospad Szklarki,

Kotły Dużego i Małego Stawu,

Równia pod Śnieżką,

Muzeum Karkonoskiego PN w Jeleniej Górze - Sobieszowie,

Góra Chojnik, ścieżka przyrodnicza.

9. Magurski Park Narodowy

Rezerwat krajobrazowy "Kornuty",

Pomnik przyrody "Diabli Kamień" k. Folusza,

Przełom Wisłoki na pd. od Myscowej,

Krempna: cmentarz wojenny z 1916 r,

Kotań: cerkiew i lapidarium.

10. Narwiański Park Narodowy

Kurowo: zespół dworski, muzeum Parku i ścieżka przyrodnicza,

Punkty widokowe na dolinę Narwi w Bokinach lub Waniewie,

Suraż: układ urbanistyczny miasta i Góra Królowej Bony.

11. Ojcowski Park Narodowy

Brama Krakowska

Grota Łokietka,

Muzeum Przyrodnicze im. Władysława Szafera w Ojcowie,

Dolina Prądnika,

Pieskowa Skała, zamek - muzeum

12. Park Narodowy "Bory Tucholskie"

Dąb "Bartuś" na przesmyku między jez. Skrzynka i Płąśno,

Checz kaszubska nad jez. Mielnia k. osady Strużka,

Miejsce widokowe nad jez. Karsińskim k. osady Owink.

13. Park Narodowy Gór Stołowych

Błędne Skały,

Szczeliniec Wielki

Skalne Grzyby

Urwisko Batorowskie.

14. Pieniński Park Narodowy

Trzy Korony

Sokolica,

Wąwóz Szopczański,

Spływ przełomem Dunajca.

15. Poleski Park Narodowy

Wytyczno,

cmentarz i pomnik żołnierzy Korpusu Ochrony Pogranicza z 1939 r.

oraz Jez. Wytyckie, Ścieżka dydaktyczna nad Jez. Długie,

Ścieżka dydaktyczna nad Jez. Moszne,

Muzeum Poleskiego Parku Narodowego w Starym Załuczu.

16. Roztoczański Park Narodowy

Rezerwat "Bukowa Góra",

Rezerwat "Jarugi",

Wojda, miejsce bitwy partyzanckiej w 1942 r,

Zwierzyniec: kościół "Na Wodzie" i ośrodek edukacyjno-przyrodniczy Parku.

17. Słowiński Park Narodowy

Muzeum Przyrodniczo-leśne w Smołdzinie,

Wzgórze Rowokól,

Ruchome wydmy na Mierzei Łebskiej,

rezerwat "Mierzeja",

Jezioro Gardno,

Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach

18. Świętokrzyski Park Narodowy

Święta Katarzyna: zespół klasztorny,

Łysica,

Święty Krzyż: zespół klasztorny i Muzeum Przyrodniczo-leśne,

Rezerwat modrzewia polskiego na Górze Chełmowej.

19. Tatrzański Park Narodowy

Dolina Kościeliska - Hala Ornak i jaskinia Mroźna,

Morskie Oko,

Hala Gasienicowa,

Kasprowy Wierch,

Dolina Strążyska,

Muzeum Tatrzańskiego PN w Zakopanem.

20. Wielkopolski Park Narodowy

Jezioro Góreckie,

Jezioro Kociołek,

Muzeum Wielkopolskiego PN w Jeziorach

Rezerwat "Pojniki",

Studnia Napoleona.

21. Wigierski Park Narodowy

Jezioro Wigry kolo wsi Bryzgiel lub kolo wsi Cimochowizna,

Rzeka Czarna Hańcza k. Wysokiego Mostu,

Zespół klasztorny Kamedułów w Wigrach,

Słupie - jeziora Okrągłe i Długie,

Zbiornica muzealna Parku w Krzywem.

22. Woliński Park Narodowy

Muzeum Wolińskiego Parku w Międzyzdrojach,

Góra Kawcza,

Jezioro Turkusowe w Wapnicy,

Grodzisko nad jeziorem Czajcze,

Rezerwat pokazowy żubrów k. Międzyzdrojów.

23. Park Narodowy "Ujścia Warty"

IV. Główne obiekty krajoznawcze

1. Województwo dolnośląskie

a) zabytki

1. Bogatynia, drewniane budownictwo łużyckie

2. Bolków, zamek Piastów świdnicko-jaworskich

3. Czocha, zamek k. Leśnej

4. Grodziec k. Złotoryi, zamek

5. Henryków k. Ziębic, zespół klasztorny cystersów z kościołem NMP

6. Jawor, ewangelicki Kościół Pokoju

7. Jelenia Góra, poewangelicki Kościół łaski (ob. św. Krzyza)

8. Karpacz, ewangelicki kościól Wang

9. Kłodzko, twierdza

10. Krzeszów k. Kamiennej Góry, zespół klasztorny cystersów

11. Książ k. Wałbrzycha, zespól zamkowo-parkowy

12. Legnica, zamek książąt legnickich

13. Legnickie Pole: zespół klasztorny benedyktynów

14. Lubiąż k. Prochowic: zespół klasztorny cystersów

15. Lubomierz k. Gryfowa Śl., zabudowa rynku

16. Oleśnica, zamek książąt oleśnickich

17. Strzegom, kościół farny św. Piotra i Pawła

18. Świdnica, ewangelicki Kościół Pokoju

19. Świdnica, kościół farny śś. Stanisława i Wacława

20. Trzebnica, zespół klasztorny cystersek z kościołem śś. Bartłomieja i Jadwigi

21. Wambierzyce, bazylika i kalwaria

b) muzea

1. Duszniki Zdrój, Muzeum Papiernictwa

2. Jelenia Góra, Muzeum Okręgowe

3. Kłodzko, Muzeum Ziemi Kłodzkiej

4. Legnica, pałac opatów lubiąskich - Muzeum Miedzi

5. Wałbrzych, Muzeum Okręgowe

6. Zagórze Śląskie, zamek - Muzeum Regionalne PTTK

c) inne obiekty

1. Bogatynia, kopalnia węgla brunatnego i elektrownia

2. Góra Slęża, rezerwat archeologiczny

3. Kletno k. Stronia Śląskiego, rezerwat "Jaskinia Niedźwiedzia"

4. Krzyżowa k. Świdnicy, Międzynarodowy Ośrodek Spotkań Młodzieży

5. Kudowa Zdrój - Czermna, kaplica czaszek

6. Międzygórze, rezerwat "Wodospad Wilczki"

7. Piotrowice k. Przemkowa: pomnik przyrody - dąb "Chrobry"

8. Polanica Zdrój, centrum uzdrowiska

9. Wojsławice k. Niemczy, ogród dendrologiczny

2. Województwo kujawsko-pomorskie

a) zabytki

1. Bydgoszcz, spichrze nad Brdą

2. Chełmno, ratusz

3. Golub-Dobrzyń, zamek krzyżacki

4. Grudziądz, zespół spichrzów nad Wisłą

5. Inowrocław, kościół NMP

6. Koronowo, kościół pocysterski Wniebowzięcia NMP

7. Kruszwica, Mysia Wieża

8. Lubostroń k. Barcina, zespół pałacowo-parkowy

9. Radzyń Chełmiński, ruiny zamku krzyżackiego

10. Strzelno, kościoły poklasztorne św. Trójcy i św Prokopa

11. Świecie, ruiny zamku krzyżackiego

12. Włocławek, katedra Wniebowzięcia NMP

b) muzea

1. Biskupin k. Żnina, rezerwat archeologiczny - Muzeum Archeologiczne

2. Bydgoszcz, Muzeum Okręgowe im. L. Wyczółkowskiego

3. Inowrocław, Muzeum im. J. Kasprowicza

4. Kłóbka k. Kowala, skansen

5. Wenecja k. Żnina, Muzeum Kolei Wąskotorowej

6. Włocławek, Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej

c) inne obiekty

1. Ciechocinek, tężnie

2. Fojutowo k. Tucholi, akwedukt

3. Wierzchlas k. Tucholi, rezerwat "Cisy Staropolskie im. L. Wyczółkowskiego"

3. Województwo lubelskie

a) zabytki

1. Chełm, kościół popijarski Rozesłania Apostołów

2. Gołąb k. Puław, kościół śś. Floriana i Katarzyny, domek loretański

3. Hrebenne k. Tomaszowa Lubelskiego, cerkiew grekokatolicka św. Mikołaja

4. Jabłeczna k. Sławatycz, prawosławny zespół klasztorny św. Onufrego

5. Janowiec k. Kazimierza, ruiny zamku Piotra Firleja

6. Kazimierz Dolny, rynek, kościół farny i zamek

7. Kodeń k. Terespola, kościół św. Anny

8. Krasnobród-Podklasztor, zespół kościelno-klasztorny

9. Pulawy, zespół pałacowo-parkowy

10. Tomaszów Lubelski, drewniany kościół Zwiastowania NMP

11. Uchanie k. Hrubieszowa, kościół Wniebowzięcia NMP

12. Zamość, zabudowa rynku

b) muzea

1. Kazimierz Dolny Muzeum Sztuki Złotniczej

2. Kozłówka k. Lubartowa, zespół pałacowo-parkowy Muzeum Zamoyskich

3. Nałęczów, Muzeum St. Żeromskiego

4. Romanów k. Białej Podlaskiej, Muzeum J. I. Kraszewskiego

5. Włodawa, zespól synagogalny - Muzeum

6. Wojciechów k. Nałęczowa, Wieża Ariańska - Muzeum Kowalstwa

7. Wola Okrzejska, Muzeum H. Sienkiewicza

8. Zamość, Rotunda - Martyrologiczny Punkt Upamiętnienia

c) inne obiekty

1. Chełm, podziemia kredowe

2. Dęblin, twierdza

3. Hniszów k. Dorohuska, pomnik przyrody - dąb "Bolko"

4. Hamernia k. Suśca, rezerwat "Czartowe Pole" - przełom rzeki Sopot

5. Janów Podlaski k. Białej Podlaskiej, stadnina koni

6. Kazimierz Dolny, wąwozy lessowe

7. Kock i Wola Gułowska, pola bitew wojny 1939 r.

8. Nalęczów, centrum uzdrowiska

9. Porytowe Wzgórze k. Janowa Lubelskiego, rezerwat "Pod Flisami" - miejsce bitwy partyzanckiej 10. Sobibór, obóz zagłady

4.Województwo lubuskie

a) zabytki

1. Bytom Odrzański, zabudowa rynku

2. Gościkowo k. Świebodzina, zespół poklasztorny cystersów z kościołem NMP ,

3. Kożuchów, kościół farny NMP

4. Lubsko, kościół NMP i ratusz

5. Łagów, zamek joannitów

6. Ośno Lubuskie, średniowieczne obwarowania

7. Rokitno, kościół NMP

8. Żagań, pałac Albrechta Wallensteina

9. Żary, kościół farny Najświętszego Serca Jezusowego

b) muzea

1. Dobiegniew, Muzeum Oflagu II C Woldenberg

2. Gorzów Wielkopolski, Muzeum Okręgowe

3. Międzyrzecz, Dom Starostów- Muzeum Regionalne

4. Ochla k. Zielonej Góry, Park Budownictwa Ludowego

5. Świdnica k. Zielonej Góry, dwór Kietliczów-Muzeum Archeologiczne

6. Zielona Góra: Muzeum Ziemi Lubuskiej

c) inne obiekty

1. Dychów k. Krosna Odrzańskiego, elektrownia wodna

2. Kaława k. Międzyrzecza, fortyfikacje Międzyrzeckiego Rejonu Umocnionego

5.Województwo łódzkie

a) zabytki

1. Boguszyce k. Rawy Mazowieckiej, drewniany kościół św. Stanisława

2. Grębień k. Wielunia, drewniany kościół filjalny Św. Trójcy

3. Inowłódiź k. Tomaszowa Mazowieckiego, kościół św Idziego

4. Łowicz, zabudowa Starego Rynku

5. Łódź, zespól budynków "Księży Mlyn"

6. Łódź, secesyjna willa Kindermanna - ul. Wólczańska 31/33

7. Łódź, ulica Piotrkowska (od pl. Wolnośći do Al. Mickiewicza)

8. Piotrków Trybunalski, kościół pojezuicki św. Franciszka Ksawerego

9. Sieradz kolegiata Wszystkich Świętych

10. Skierniewice: dworzec kolejowy

11. Sulejów-Podklasztorze, zespół klasztorny cystersów z kościołem NMP

12. Tum k. Łęczycy, kolegiata NMP i św. Aleksego

13. Walewice k. Łowicza, zespół pałacowo-parkowy

14. Warta, zespół klasztorny bernardynów z kościołem NMP

15. Wolbórz k. Piotrkowa Trybunalskiego, zespół pałacowo-parkowy biskupów kujawskich

b) muzea

1. Arkadia k. Łowicza, Park Romantyczny

2. Kutno, Muzeum Bitwy nad Bzurą

3. Łowicz, gmach pomisjonarski - Muzeum

4. Łódź, budynek przemysłowy "Biała Fabryka" Geyera - Centralne Muzeum Włókiennictwa

5. Łódź, d. pałac Poznańskich - Muzeum Historii m. Łodzi

6. Łódź, Muzeum Sztuki

7. Nieborów k. Łowicza, zespół pałacowo-parkowy

8. Oporów k. Kutna, zamek - Muzeum Wnętrz

9. Ożarów k. Wielunia, dwór - Muzeum Wnętrz Dworskich

c) inne obiekty

1. Boguszewice k. Wolborza, stadnina koni

2. Działoszyn, rezerwat "Węże"

3. Łódź, Park im. Szarych Szeregów- Pomnik Martyrologii Dzieci

4. Piątek k. Łęczycy, geometryczny środek Polski - pomnik

5. Rogów k. Koluszek, muzeum przyrodniczo-leśne, ogród dendrologiczny

6. Rogowiec k. Bełchatowa, elektrownia i odkrywkowa kopalnia węgla brunatnego

7. Tomaszów Mazowiecki, rezerwat "Niebieskie Źródła"

6. Województwo małopolskie

a) zabytki

1. Biecz, kolegiata Bożego Ciała

2. Chochołów k. Zakopanego, drewniana zabudowa wsi

3. Dębno k. Nowego Targu, drewniany kościół

4. Kalwaria Zebrzydowska, zespół klasztorny i kalwaria

5. Lanckorona, drewniana zabudowa centrum

6. Lipnica Murowana, drewniana zabudowa miasta

7. Miechów, zespół klasztorny bożogrobców z kościołem

8. Nowy Wiśnicz, zamek

9. Orawka, drewniany kościół św. Jana Chrzciciela

10. Powroźnik k. Muszyny, d. cerkiew św. Jakuba Mł.

11. Stary Sącz, klasztor klarysek z kościołem Św. Trójcy

12. Sucha Beskidzka, zamek

13. Szczyrzyc k. Mszany Dolnej, zespół klasztorny cystersów

14. Tarnów: zespół Starego Miasta

b) muzea

1. Bartne k. Gorlic, cerkiew śś. Kosmy i Damiana - Muzeum Sztuki Cerkiewnej

2. Chabówka, Skansen Taboru Kolejowego

3. Dębno k. Tarnowa, zamek - Muzeum Regionalne

4. Nowy Sącz-Falkowo, Sądecki Park Etnograficzny

5. Oświęcim-Brzezinka, dawne obozy zagłady - Muzeum Auschwitz-Birkenau

6. Tarnów, Muzeum Diecezjalne

7. Wadowice, Dom Jana Pawła II - Muzeum

8. Wieliczka, kopalnia - Muzeum Żup Krakowskich

9. Wygiezłów k. Chrzanowa, Nadwiślański Park Etnograficzny

10. Zakopane, Muzeum Tatrzańskie

11. Zubrzyca Górna k. Jabłonki, Orawski Park Etnograficzny

c) inne obiekty

1. Ciężkowice k. Gorlic, rezerwat "Skamieniałe Miasto"

2. Dobczyce, zalew Dobczycki i ruiny zamku

3. Gorlice, cmentarz wojenny z 1915 r.

4. Jaskinia Wierzchowska Górna k. Białego Kościoła

5. Jaworki k. Szczawnicy, rezerwat "Wąwóz Homole"

6. Krynica, centrum uzdrowiska

7. Niedzica, zamek - Muzeum i zapora na Dunajcu

8. Racławice k. Miechowa, pole bitwy z 1794 r.

9. Szczawnica, centrum uzdrowiska - pl. Dietla

10. Zakopane, stary cmentarz na Pęksów Brzyzku

11. Zalipie k. Dąbrowy Tarnowskiej, ośrodek kultury ludowej

7. Województwo mazowieckie

a) zabytki

1. Brochów k. Sochaczewa, kościół obronny św. Andrzeja

2. Brok k. Ostrowi Mazowieckiej, kościół św. Anny

3. Ciechanów, zamek książąt mazowieckich

4. Czersk, ruiny zamku książąt mazowieckich

5. Czerwińsk n. Wisłą, zespół klasztorny

6. Kobyłka, pojezuicki kościól Św. Trójcy

7. Nowy Dwór Mazowiecki, Twierdza Modlin

8. Płock, katedra

9. Przasnysz, zespół klasztorny bernardynów

10. Pułtusk, zamek biskupów płockich - Dom Polonii

11. Radom, zespół klasztorny bernardynów

12. Radziejowice, zespół pałacowo-parkowy

13. Siedlce, Stary Rynek

b) muzea

1. Czarnolas k. Zwolenia, Muzeum J. Kochanowskiego

2. Liw k. Węgrowa, zamek i dwór - Muzeum-Zbrojownia

3. Opinogóra, zameczek - Muzeum Romantyzmu

4. Orońsko k. Radomia, Centrum Rzeźby Polskiej

5. Płock, Muzeum Mazowieckie

6. Pruszków, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego

7. Przysucha, Muzeum im. O. Kolberga

8. Radom, Muzeum Wsi Radomskiej

9. Sierpc-Bojanowo, Muzeum Wsi Mazowieckiej

10. Sochaczew, Muzeum Bitwy nad Bzurą

11. Szydłowiec, zamek - Muzeum Ludowych Instrumentów Muzycznych

12. Warka-Winiary, dwór - Muzeum im. K. Pułaskiego

13. Żelazowa Wola, dom F. Chopina - muzeum i park

c) inne obiekty

1. Czarnia k. Myszyńca, rezerwat "Czarnia"

2. Kadzidło, ośrodek kurpiowskiej kultury ludowej

3. Konstancin-Jeziorna, tężnia i zabudowa uzdrowiska

4. Mała Wieś k. Grójca, rezerwat "Modrzewina"

5. Niepokalanów, zespół klasztorny franciszkanów

6. Ossów k. Kobyłki, Mauzoleum i Cmentarz Poległych

7. Proboszczewice k. Płocka, grodzisko "Kosmata Góra"

8. Stare Iganie, pole bitwy z 1831 r.

9. Studzianki Pancerne, Pomnik-Mauzoleum Wojska Polskiego

10. Sulejówek, dom J. Piłsudskiego

11. Treblinka k. Małkini, obóz zagłady Żydów

8. Województwo opolskie

a) zabytki

1. Byczyna, mury miejskie

2. Głogówek, zespół miejski (zamek, ratusz, zespół klasztorny, kościół)

3. Góra św. Anny, zespół klasztorny i kalwaria

4. Małujowice k. Brzegu, kościól św. Jakuba

5. Moszna, zespół pałacowo-parkowy

6. Nysa, kościół św. Jakuba

7. Olesno, drewniany kościół odpustowy św. Anny

8. Opole, franciszkański kościół Św. Trójcy

9. Otmuchów, ratusz i zamek

10. Paczków, zespół starego miasta

b) muzea

1. Brzeg, zamek - Muzeum Piastów Śląskich

2. Góra św. Anny, Muzeum Czynu Powstańczego

3. Łambinowice, Centralne Muzeum Jenieckie

4. Opole, Muzeum Śląska Opolskiego

5. Opole-Bierkowice, Muzeum Wsi Opolskiej

c) inne obiekty

1. Głuchołazy, Góra Parkowa

2. Góra Św. Anny, Pomnik Czynu Powstańczego

3. Opole, amfiteatr

9. Województwo podkarpackie

a) zabytki

1. Czerteż k. Sanoka, d. cerkiew

2. Haczów k. Krosna, drewniany kościół

3. Jarosław, kamienica Orsettich z podziemną trasą turystyczną

4. Kalwaria Pacławska k. Przemyśla, zespół klasztorny z kalwarią

5. Krasiczyn, zespół zamkowo-parkowy Krasickich

6. Krosno, kościół klasztorny franciszkanów

7. Leżajsk, zespól klasztorny bernardynów

8. Posada Rybotycka k. Birczy, cerkiew obronna

9. Pruchnik k. Jarosławia, budownictwo drewniane

10. Sieniawa, zespół pałacowo-parkowy

b) muzea

1. Baranów Sandomierski, zamek - Muzeum Siarki

2. Bóbrka k. Krosna, Skansen Przemysłu Naftowego

3. Kolbuszowa, Muzeum Kultury Ludowej

4. Krosno, Muzeum Podkarpackie

5. Łańcut, zespół pałacowo-parkowy, Muzeum

6. Przeworsk, zespół pałacowo-parkowy, muzeum

7. Radruż k. Horyńca, zespół cerkiewny - Muzeum

8. Rzeszów, dawny klasztor - Muzeum Okręgowe

9. Sanok, Muzeum Budownictwa Ludowego

10. Sanok, zamek - Muzeum Historyczne

11. Żarnowiec k. Krosna, dwór - Muzeum M. Konopnickiej

c) inne obiekty

1. Czarnorzeki k. Krosna, rezerwat "Prząki" i ruiny zamku Kamieniec

2. Dukla, cmentarz wojenny

3. Iwonicz Zdrój, centrum uzdrowiska

4. Lesko, synagoga i cmentarz żydowski

5. Solina, zapora i jezioro

10. Województwo podlaskie

a) zabytki

1. Białystok, kościół św. Rocha

2. Białystok, zespół pałacowo-parkowy

3. Drohiczyn, zespół klasztorny z katedrą Św. Trójcy

4. Łomża, katedra

5. Sejny, zespół klasztorny z kościołem

6. Supraśl, zespół klasztorny

7. Tykocin, kościół Św. Trójcy

b) muzea

1. Białystok, Muzeum Okręgowe

2. Ciechanowiec, Muzeum Rolnictwa

3. Chorosza, zespół połacowy - muzeum

4. Nowogród, Muzeum Kurpiowskie

5. Suwałki, Muzeum M. Konopnickiej

6. Tykocin, synagoga - Muzeum

c) inne obiekty

1. Augustów, Kanał Augustowski

2. Bachanowo k. Suwałk, rezerwat "Głazowisko Bachanowo nad Czarną Hańczą"

3. Błaskowizna k. Suwałk, rezerwat "Jezioro Hańcza"

4. Grabarka k. Siemiatycz, Góra Pokutników

5. Gulbieniszki k. Suwałk, pomnik przyrody "Cisowa Góra"

6. Hajnówka, cerkiew św. Mikołaja

7. Kruszyniany k. Krynek, meczet i cmentarz mahometański

8. Szurpiły k. Suwałk, Góra Zamkowa z grodziskiem i jeziora szurpilskie

9. Turtul, punkt widokowy i muzeum Suwalskiego Parku Krajobrazowego

11. Województwo pomorskie

a) zabytki

1. Gniew, zamek krzyżacki

2. Kartuzy, zespół poklasztorny kartuzów

3. Pelplin, zespól poklasztorny cystersów z katedrą

4. Żarnowiec k. Pucka, zespół klasztorny z kościołem

5. Żukowo k. Kartuz, zespół poklasztorny z kościołem

b) muzea

1. Będomin k. Kościerzyny Muzeum Hymnu Narodowego

2. Bytów, zamek krzyżacki - Muzeum Zachodnich Kaszub

3. Chojnice, Brama Człuchowska-Muzeum Regionalne

4. Gdynia, Muzeum Marynarki Wojennej

5. Gdynia, Muzeum Oceanograficzne i Akwarium Morskie

6. Hel, Muzeum Rybackie

7. Kwidzyń, kościół i zamek - Muzeum

8. Malbork, zamek krzyżacki - Muzeum Zamkowe

9. Pelplin, Muzeum Diecezjalne

10. Słupsk, Muzeum Pomorza Środkowego

11. Tczew, Muzeum Wisły

12. Wdzydze Kiszewskie, Kaszubski Park Etnograficzny

c) inne obiekty

1. Babi Dół k. Kartuz, rezerwat "Jar rzeki Raduni"

2. Odry k. Czerska, rezerwat "Kręgi Kamienne"

3. Rozewie k. Władysławawa, latarnia morska i rezerwat "Przylądek Rozewie"

4. Sopot, molo

5. i k. Malborka, cmentarz mennonicki

6. Wirty k. Starogardu Gdańskiego, ogród dendrologiczny

12. Województwo śląskie

a) zabytki

1. Cieszyn, rotunda romańska św. Mikołaja

2. Częstochowa, Jasna Góra

3. Katowice, osiedla robotnicze Giszowiec i Nikiszowiec

4. Mirów i Bobolice k. Żarek, ruiny zamków

5. Pilica, kolegiata św. Jana Chrzciciela

6. Podzamcze k. Ogrodzieńca, ruiny zamku

7. Rudy, zespół pocysterski z kościołem

b) muzea

1. Będzin, zamek - Muzeum Zagłębia

2. Bytom, Muzeum Górnośląskie

3. Mysłowice, Centralne Muzeum Pożarnictwa

4. Pszczyna, zespół palacowo-parkowy, Muzeum

5. Zabrze, Muzeum Górnictwa Węglowego

c) inne obiekty

1. Chorzów, Park Kultury i Wypoczynku (planetarium, Górnośląski Park Etnograficzny, Stadion Śląski)

2. Koniaków k. Wisły, Galeria Koronkarstwa Marii Gwarkowej

3. Katowice, Biblioteka Śląska

4. Katowice, Pomnik Powstańców Śląskich

5. Piekary Śląskie, sanktuarium maryjne i kalwaria

6. Podlesice k. Kroczyc, rezerwat "Góra Zborów"

7. Tarnowskie Góry, Kopalnia Zabytkowa

8. Wisła Czarne, źródła Wisły pod Baranią Górą

9. Zabrze, Skansen Górniczy "Królowa Luiza"

13. Województwo świętokrzyskie

a) zabytki

1. Chęciny k. Kielc, ruiny zamku

2. Jędrzejów, zespół klasztorny z kościołem

3. Kielce, katedra

4. Klimontów, kościół pokolegiacki

5. Koprzywnica, opactwo cysterskie z kościołem

6. Opatów, kolegiata św. Marcina

7. Szydłów, średniowieczny zespół miejski

8. Ujazd k. Opatowa, ruiny zamku Krzyżtopór

9. Wąchock, zespół klasztorny cystersów z kościołem

10. Wiślica, kolegiata Narodzenia NMP

b) muzea

1. Jędrzejów, Muzeum im. Przypkowskich

2. Kielce, pałac biskupów krakowskich - Muzeum Narodowe

3. Nowa Słupia: Muzeum Starożytnego Hutnictwa Świętokrzyskiego

4. Oblęborek k. Kielc, muzeum H. Sienkiewicza

5. Sielpia Wielka k. Końskich, Muzeum Zagłębia Staropolskiego

6. Tokarnia k. Kielc, Muzeum Wsi Kieleckiej

c) inne obiekty

1. Bartków k. Zagnańska, pomnik przyrody dąb "Bartek"

2. Busko Zdrój, zabudowa centrum uzdrowiska

3. Góra Zelejowa k. Chęcin, rezerwat "Góra Zelejowa"

4. "Jaskinia Raj", rezerwat przyrody k. Chęcin

5. Krzemionki k. Ostrowca Św., rezerwat archeologiczny

6. Michniów k. Suchedniowa, Mauzoleum Martyrologii Wsi Polskiej

7. Wykus k. Wąchocka, rezerwat "Wykus" i symboliczny cmentarz partyzancki

14. Województwo warmińsko-mazurskie

a) zabytki

1. Frombork, zespół vzgórza katedralnego

2. Giżycko, twierdza Boyen

3. Kętrzyn, kościół św. Jerzego

4. Olsztyn, katedra św. Jakuba

5. Orneta, kościół św. Jana Chrzaciela

6. Morąg, kościół śś. Piotra i Pawła

7. Nidzica, zamek krzyżacki

8. Reszel, zamek biskupów warmińskich

9. Święta Lipka, zespół klasztorny jezuitów z kościołem

b) muzea

1. Elbląg, Muzeum Okręgowe

2. Lidzbark Warmiński, zamek-Muzeum

3. Olsztyn, zamek - Muzeum Warmii i Mazur

4. Olsztynek, Muzeum Budownictwa ludowego

5. Pranie nad jez Nidzkim, Muzeum K. I. Gałczyńskiego

6. Stębark k. Olsztynka, Muzeum Grunwaldzkie, pole bitwy z 1410 r.

c) inne

1. Bisztynek, pomnik przyrody - głaz "Diabelski Kamień"

2. Gierłoż k. Kętrzyna, Wilczy Szaniec

3. Jezioro Śniardwy (rejs po jeziorze)

4. Kadyny k. Tolkmicka, pomnik przyrody - dąb Jana Bażyńskiego

5. Kanal Elbląsko-Ostródzki, przejazd statkiem do Elbląga od pochylni Buczyniec

6. Krutyń k. Rucianego-Nidy, dolina Krutyni i jeziorka z pływającymi wyspami

7. Łyna k. Nidzicy, rezerwat "Źródła Łyny "

8. Olsztyn, planetarium i obserwatorium astronomiczne

9. Pieniężno, rezerwat "Dolina rzeki Wałszy"

10. Stańczyki, wiadukty w Puszczy Rominckiej

11. Wojnowo k. Rucianego-Nidy, cerkiew staroobrzędowców

15. Województwo wielkopolskie

a) zabytki

1. Antonin k. Ostrowa Wielkopolskiego, pałac myśliwski

2. Bieniszew k. Konina, zespół klasztorny z kościołem

3. Bralin k. Kępna, drewniany kościół odpustowy "Na pólku"

4. Gniezno, katedra

5. Gostyń, zespół klasztorny filipinów na Świętej Górze

6. Górka Klasztorna, zespól klasztorny bernardynów

7. Kalisz, katedra św. Mikołaja

8. Kościan, kościół farny NMP

9. Ląd k. Konina, zespół klasztorny pocysterski

10. Leszno, kościół farny św. Mikołaja

11. Lubin k. Kościana, zespół klasztorny z kościołem

12. Obra k. Wolsztyna, zespół klasztorny z kościołem

13. Pawiowice k. Leszna, pałac

14. Przemęt k. Leszna, kościólł pocysterski

15. Rydzyna, zespół urbanistyczny i zamek

16. Sieraków, kościół farny NMP

17. Sulmierzyce k. Krotoszyna, drewniany ratusz

18. Trzemeszno, kościół poklasztorny NMP

19. Turew k. Kościana, zespół pałacowo-parkowy

20. Wąsowo k. Nowego Tomyśla, zespół pałacowo-parkowy

21. Woźniki k. Grodziska Wielkopolskiego, zespół klasztorny

b) muzea

1. Giecz, Rezerwat Archeologiczny - Gród Piastowski

2. Gniezno, Muzeum Początków Państwa Polskiego

3. Gołuchów k. Kalisza, zamek - Muzeum, park

4. Jezioro Lednica k. Gniezna, wyspa Ostrów Lednicki, Wielkopolski Park Etnograficzny

5. Kalisz, Muzeum Okręgowe Ziemi Kaliskiej

6. Konin-Gosławice, zamek - Muzeum Okręgowe

7. Kórnik k. Poznania, zamek - Muzeum Wnętrz zamkowych, Arboretum Kórnickie

8. Rakoniewice, Wielkopolskie Muzeum Pożarnictwa

9. Rogalin, pałac - Muzeum Narodowe, park

10. Sieraków, Zamek - Muzeum

11. Swarzędz, Skansen Pszczelarski

12. Szamotuły, Muzeam - Zamek Górków

13. Szreniawa, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolnospożywczego

14. Śmielów k. Jarocina, palac - Muzeum, park

15. Wolsztyn, Parowozownia Wolsztyn

c) inne obiekty

1. Gołuchów k. Kalisza, pomnik przyrody - głaz św. Jadwigi

2. Stary Licheń k. Konina, sanktuarium maryjne z kościołem

16. Województwo zachodnio-pomorskie

a) zabytki

1. Białogard, kościół Mariacki

2. Kamień Pomorski, katedra NMP i św. Jana Chrzciciela

3. Kołobrzeg, katedra Niepokalanego Poczęcia NMP

4. Krąg k. Polanowa, zespół zamkowy

5. Pyrzyce, mury miejskie

6. Stare Orawsko, ruiny zamku Drahim

7. Stargard Szczeciński, kościół NMP

8. Świdwin, zamek

9. Trzebiatów, kościół Macierzyństwa NMP

10. Tuczno k. Wałcza, zamek Wedlów

b) muzea

1. Darłowo, zamek książąt pomorskich - muzeum

2. Kołobrzeg, Muzeum Oręża Polskiego

c) inne obiekty

1. Chojna, pomnik przyrody platan "Olbrzym"

2. Dolina Pięciu Jezior k. Połczyna Zdroju, rezerwat

3. Glinna k. Starego Czarnowa, ogród dendrologiczny

4. Siekierki, cmentarz wojenny

5. Trzęsacz k. Trzebiatowa, brzeg klifowy i ruiny kościoła

6. Tychowo k. Białogardu, pomnik przyrody głaz "Trygław"

7. Wałcz, Las Bukowina (ośrodek sportowy i most nad jeziorem Raduń)

8. Zdbice k. Wałcza, fortyfikacje Wału Pomorskiego

9. Żydowo k. Polanowa, elektrownia pompowo-szczytowa (widok)