EWALUACJA W  PROCESIE  KSZTAŁCENIA

     Ewaluacja to moda na nowe słowo. Pochodzi z języka angielskiego – evaluation – za sprawą wielu programów.

W życiu codziennym nie spotykamy tego słowa.

     Przez wiele lat publikacje pedagogiczne tłumaczyły to słowo jako „kontrola i ocena” i było to mylone z tym co rozróżniamy dzisiaj.

Co innego jest ocenianie, a co innego ocena. Jak słyszymy to słowo, wydaje nam się, że nasz język stał się bardziej naukowy i z chęcią się tym słowem posługujemy.

A przecież  e w a l u a c j a  to nic innego, jak proces  o c e n i a n i a.

Można jeszcze inaczej powiedzieć – ewaluacja , to proces zbierania danych i ich interpretacja, w celu podjęcia określonej decyzji.

Jeśli zechcemy dokładnie i przejrzyście określić proces  o c e n i a n i a   to wyszczególnimy:

-         pomiar,

-         osąd, porównanie ze wzorcem,

-         decyzja

oraz ilustrujący ewaluację poniższy schemat, narysowany w kategoriach automatyki czyli sprzężenia zwrotnego, który  tłumaczy, że mierzone są wartości na wyjściu, porównane z założonymi celami, które wypracowały sygnał regulacyjny i który tworzy nową, lepszą decyzję, podawaną do sygnału wejściowego.

Ten układ ma zdolności s a m o r e g u l a c j i.

Jakie są rodzaje  e w a l u a c j i ?

1.Wewnętrzna.

2.Zewnętrzna.

Każda z nich może być;

-         jednorazowa,

-         ciągła.

Spróbuję podać przykłady ewaluacji w szkole.

1.     Nauczyciele oceniają;

-         pracę uczniów, wiedzę, umiejętności i postawy,

-         stan wyposażenia pracowni,

-         pracę dyrekcji,

-         zaangażowanie rodziców w proces wychowania.

2.     Administracja ocenia;

-         pracę nauczyciela,

-         pracę pozostałej administracji,

-         stan wyposażenia,

-         osiągnięcia uczniów.

3.     Uczniowie oceniają;

-         pracę nauczycieli,

-         pracę administracji,

-         swoich kolegów.

Jednak ta ewaluacja jest najmniej popularna i całkiem nieformalna. Cechą charakterystyczną ewaluacji w szkole jest to, że adresatem, podmiotem i wykonawcą jest ta sama osoba, czyli instytucja.

W przemyśle jest inaczej. Tam dokonywana jest dla klientów, w celu podwyższenia jakości tego, co przemysł robi.

                Jak proces przeprowadzać ?

     Zanim rozpoczniemy ewaluację np. w klasie – musimy postawić jeszcze przed procesem takie pytania;

-         co będzie poddawane ewaluacji?,

-         jaki jest cel?,

-         kto chce znać wyniki?,

-         kto będzie przeprowadzał ewaluację?,

-         jakiego rodzaju informacje będą potrzebne?,

-         jak będą zbierane informacje?

-         jak będą rozpowszechniane wyniki?  itp.

Kiedy już odpowiemy sobie na powyższe pytania, możemy scharakteryzować w skrócie proces.

Pierwsze to:

P O M I A R – jest to pierwszy etap zbierania danych, informacji, a narzędzia nasze muszą mieć cechy;

-         trafności – czyli czy dobraliśmy właściwe narzędzia,

-         rzetelności – czy narzędzie jest o stałej wartości mierzenia,

-         obiektywności – czy opinia dwóch ewaluatorów jest zgodna,

-         praktyczności – czy ujawnia się prostota narzędzia.

Proces ten jest bardzo skomplikowany, bo nie ma uniwersalnego narzędzia pomiaru. Każdy może wybrać inne. Na przykład, jeśli chcemy się dowiedzieć czy uczeń uczy się w domu, możemy wybrać następujące narzędzia;

-         ankietę, z odpowiednio dobranymi pytaniami,

-         pracę domową – „jak spędzam czas po lekcjach?”,

-         rozmowę z rodzicami,

-         rozmowę z uczniami na lekcji.

Każde z tych narzędzi da nam odpowiedź na nasze pytanie. Będzie to pomiar, tylko nie będziemy pewni czyli jak wspomniałam przed chwilą;

-         trafny,

-         rzetelny,

-         obiektywny,

-         praktyczny.

Drugie to:

O S Ą D – jest to zebranie danych z pomiaru, które wymagają interpretacji. Ewaluator może zastosować różne jej formy. Na przykład zwaną -  u p o r z ą d k o w a n i e;

-         punkty, czyli skala liczbowa,

-         klasy lub kategorie np. A,B,C,

-         stopnie,

-         skale binarne; np. – potrafi ,nie potrafi, zdał, nie zdał, znalazł, nie znalazł, obliczył, nie obliczył,

lub  n i e u p o r z ą d k o w a n i e, czyli szacowanie jakościowe znane nam w formie  - komentarza słownego.

Trzecie to:

D E C Y Z J A . Zbieranie danych i ich interpretacja służy w ewaluacji podjęciu decyzji. Nie można zapomnieć, że towarzyszą jej różne działania.

Dlatego tworzymy jej warianty, a potem decydujemy się na jeden z nich. Skutki niewłaściwego wyboru nie naprawią żadne metody. Należy pamiętać, że decydowanie jest zawsze nierozerwalnie związane z ;

-         postrzeganiem zmysłowym -  np. mniejszą karę wymierzymy uczniowi, który ma ładną buzię, jest schludnie ubrany, nie nosi kolczyków, itp.,

-         emocjami – np. kiedy tego dnia jesteśmy radośni albo smutni, kiedy przyszły teść  opowiada jaki to posag da córce ( dom, samochód, las).

Najlepsza recepta na podejmowanie decyzji to:

-         mnożenie wariantów  decyzyjnych,

-         selekcjonowanie ich potem,

-         podjęcie tej jednej, jedynej,

-         nikt nie może podjąć ją za nas tzw. d e c y d e n t a.

Zauważmy, jak małe dziecko zdecydowanie podejmuje tę jedną, jedyną decyzję w sklepie zabawkowym, wybierając tego jednego, a nie innego misia czy lalkę. Natomiast osoba dorosła w salonie samochodowym tworzy sobie kilka wariantów decyzji np. z wyborem koloru, czy kobieta  w sklepie z odzieżą z wyborem fasonu.

     Znamienną rolę w ewaluacji w procesie kształcenia zajmuje – e w a l u a c j a  u c z n i a  - czyli ocenianie jego osiągnięć szkolnych.  Należy tu zadać sobie pytanie – po co nauczyciel dokonuje ewaluacji ucznia?

A oto odpowiedzi;

-         ponieważ stwarza motywację do uczenia się,

-         daje informację zwrotną np. co uczeń umie, a co nie umie,

-         dokonuje selekcji uczniów w klasie,

-         potwierdza przejrzyście sukces lub niepowodzenia ucznia,

-         zdobywa informacje dla samego siebie.

Jest to bardzo możliwe gdy nauczyciel sięgnie po wszystkie rodzaje ewaluacji, a to ;

-         ewaluację diagnostyczną – informującą o zdolnościach uczniów,

-         ewaluację formatywną – która informuje uczniów o poziomie zdobycia przez nich wiedzy,

-         ewaluację sumaryczną – która dokonuje podsumowania całokształtu osiągnięć ucznia.

Chciałabym zwrócić uwagę Kolegów z zespołu przedmiotowego na stosowanie ewaluacji  d i a g n o s t y c z n e j , która może poinformować nas  o wiedzy uczniów klas pierwszych technikum, na podbudowie szkoły zasadniczej, w zakresie wiedzy zawodowej z poszczególnych przedmiotów, mając na uwadze to, że przychodzą do nas absolwenci z różnych szkół zawodowych, o różnych specjalnościach, niekiedy daleko odbiegających od specjalności mechanicznej jaką jest obróbka skrawaniem, np. gazownik, elektryk samochodowy, itp. Wykorzystanie wtedy metody  p o m i a r u,  o s ą d u  i właściwej d e c y z j i, o których wspomniałam na początku mego opracowania szkoleniowego, pozwoli nam dać satysfakcję, że dobrze przeprowadzamy metodę   e w a l u a c j i            

d i a g n o s t y c z n e j.

      Ewaluację  f o r m a t y w n ą, która informuje nas i uczniów o poziomie  zdobytej wiedzy, dobrze jest przeprowadzić przy pomocy testów. Ale, żeby dobrze to wszystko udało się, nauczyciel musi ciągle testy standaryzować, czyli ulepszać je.

      Na zakończenie chcę wspomnieć o  e w a l u a c j i   s u m a r y c z n e j, która sama w sobie musi posiadać bardzo dobry   o s ą d   o uczniu oraz podjęcie trafnej decyzji, żeby ustalić to, co zawsze budzi wiele kontrowersji, czyli stopień szkolny.

      Myślę, że tym krótkim opracowaniem przybliżyłam Kolegom z zespołu przedmiotowego problem ewaluacji w szkole. Nie przybliżyłam treści o innych ewaluacjach, np. dotyczących form doskonalenia nauczycieli w naszym zespole, czy egzaminów z przygotowania zawodowego. Ostrożnie przewiduję, że zadanie takie chyba zostanie podjęte w naszym zespole w najbliższym czasie.

   Biłgoraj 29.12.2003 r.                                              Opracowała 

                                                                   dla  potrzeb samokształceniowych

                                                Nauczycieli w zespole przedmiotów zawodowych

                                                 mgr inż. Bogusława Rozwadowska.

                                                                          

Literatura; Praca zbiorowa pod red. Elżbiety Gożlińskiej

                 „Reforma Kształcenia Zawodowego”