Epoko Odrodzenie/Renesans

Odrodzenie/Renesans- to nazwa epoki, w dziejach kultury europejskiej, której początek sięga XIV w. we Włoszech. Koniec przypada na schyłek XVI w.

Zagadnienia:

*czas trwania: Europa XIV w. we Włoszech/ XVI w. W Polsce renesans pojawił się w połowie XV w. i trwał do lat 30. XVII w. Wiek XVI to rozkwit renesansu zwany złotym wiekiem kultury polskiej.

*nazwa epoki: renaissance ( od francuskiego słowa ) czyli odrodzenie ponieważ w tym okresie doszło do odrodzenia się kultury antycznej, starożytnej filozofii, literatury oraz antycznej koncepcji człowieka antropocentryzm czyli człowiek w centrum.

*ważne wydarzenia historyczne/religijne: kryzys papiestwa i reformacji począwszy od XIV w. tj. buntu miejskiego, biedoty rzymskiej, który skutkował przeniesieniem na niespełna 70 lat urzędu papieża do Awinionu, reformacja kościoła po 1517 r. kiedy Marcin Luter upublicznił swoją tezę, 1453 r. zdobycie Konstantynopolu, odkrycia geograficzne, dzieło Mikołaja Kopernika O obrotach sfer niebieskich, 1450 r. wynalezienie druku Gutenberg.

* reformacja to nurt religijny o podłożu społeczno-politycznym, zapoczątkowany w Europie w XVI w. przez Marcina Lutera (łac. reformatio) to przekształcenie. Celem reformacji było zwrócenie uwagi na rozkład kościoła i duchowieństwa oraz podjęcie działań zmierzających do radykalnych zmian w kościele katolickim. W wyniku reformacji powstało kilka nurtów wyznaniowych m.in.. Luteranizm w Niemczech, kalwinizm Francja, anglikanizm Anglia, orianie bracia Polscy.

* kontrreformacja prąd powstały w kościele katolickim wobec zagrożenia reformacją. Był to ruch potężny zapoczątkowany przez Sobór Trydencki (1545-1563), którego zadaniem było zreformowanie kościoła oraz opracowanie taktyk walki z różnowiercami. Na straży postanowień soboru miał stać zakon jezuitów.

*filozofia:

- humanizm/naczelne hasło: to nurt, który w centrum zainteresowania myślicieli, uczonych, artystów stawia na pierwszym miejscu człowieka łac. Homo- człowiek, humanis- ludzie. Naczelne hasło humanizmu zaczerpnięte zostało z utworu Terencjusza Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce.

- założenia humanizmu: pogląd ten podkreślał potrzebę poznania i kształtowania indywidualnej i silnej jednostki ludzkiej. Liczył się jego talent, sfera materialna, duchowa zwracano uwagę na rozwój i edukację m.in. Humaniści studiowali starożytne dzieła oraz języki (grec., łac., hebr.,) Głównym hasłem humanizmu stało się słynne zdanie Terencjusza Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce.

- antropocentryzm pogląd stawiający człowieka w centrum zainteresowania oznaczają taki tok myślenia, w którym przyjmuje się ludzki punkt widzenia w odbieraniu i analizowaniu wszelkich zjawisk.

- epikureizm i stoicyzm w poezji J. Kochanowskiego: We Fraszkach przedstawiono różnorodne nastroje, zmieniający się poglądy na świat i życie. Uwidacznia się w nich wpływ filozofii Epikura i Stoików. Kochanowski jawi się w nich jako wielki humanista, któremu nic, co ludzkie nie jest obce. Cechą szczególną utworów jest epikureizm. W wielu fraszkach autor przedstawił sceny z życia dworskiego O doktorze Hiszpanii. Bohaterem tych fraszek jest człowiek ceniący uciechy życia dworskiego, kierujący się maksymą Carpe diem. Epikurejskie przekonania Kochanowskiego wyrażone zostały w fraszce Na lipę. Jest to jedna z najbardziej znanych fraszek czarnoleskich. Fraszka przedstawia arkadyjską naturę, życie zgodnie z jej naturą daje ludziom szczęście. Autor w wielu utworach opisuje piękno przyrody, opiewa dom rodzinny ( Na dom w Czarnolesie). We fraszce O żywocie ludzkim mówi o przemijalności ludzkiego życia, nawiązując do filozofii stoickiej.

Twórczość F. Petrarki + cechy sonetu jako gat. literackiego: Jeśli nie masz miłości to jeden z sonetów F. Petrarki, który został napisany do Laury, do kobiety, którą poeta zobaczył tylko raz w kościele w Awinionie. To spotkanie na zawsze odmieniło życie poety. Laura stała się tematem jego pieśni i sonetów oraz natchnieniem pobudzającym jego umysł. Podmiotem lirycznym w utworze jest zakochany poeta, którego utożsamiamy z autorem. W późniejszych epokach sonety Petrarki miały wielu naśladowców. Opisy urody zawartej w wierszach włoskiego mistrza stały się wzorem dla innych, a imię Laura symbolem idealnej kochanki. To zjawisko naśladowania i odwoływania się do renesansowego wzorca nazywamy petrarkizmem. Język utwór Petrarki: Utwór Petrarki zaczyna się od kilku pytań retorycznych, które zawierają zdziwienie na temat tajemnicy miłości i uczucia. Sonety Petrarki swoją zawiła tematykę miłosną opierają na sprzecznościach. A) paradoks to sformułowanie, które jest zaprzeczeniem czegoś oczywistego np. Jeśli zła, czemu sobie mękę tak smakuję. B) antyteza to zestawienie dwóch opozycyjnych znaczeniowo części wypowiedzi C) oksymoron zestawienie 2 przeciwstawnych znaczeniowo wyrazów.

Cechy gatunkowe sonetu wzór ukształtowany przez Petrarkę, składał się z dwóch czterowersowych strof opisowych o rymach Abba, abba i dwóch strof trzywersowych o charakterze filozoficznym. Początkowo tworzono jedynie sonety o tematyce miłosnej, potem sonet znalazł też zastosowanie w liryce pejzażowej.

*wiodące gatunki literackie+ cechy gatunkowe:

- pieśń najstarszy gatunek liryczny, podzielony na strofy (zwrotki) to utwór przeważnie o poważnej tematyce. Rodzaj pieśni związane są z sytuacjami, którym towarzyszą lub tematyką. Pieśń jest rytmiczna, często występują powtórzenia (parealizmy), melodyjna, przeznaczona do odśpiewania. Występuje również refren.

- hymn podniosły utwór liryczny najczęściej o treści religijnej lub patriotycznej. Utwór sławiący Boga, bohaterskie czyny, bądź powszechnie uznane wartości (np. ojczyznę, braterstwo) Występuje zbiorowy podmiot liryczny, rozpoczyna się apostrofą.

- tren to gatunek literacki pochodzący z antyku to rodzaj poezji żałobnej, ukształtowany w starożytnej Grecji. To pieśń lamentacyjna wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci pisana na część zmarłego, rozpamiętując jego chwalebne czyny, zalety i zasługi.

*malarstwo, rzeźba, architektura- styl i charakterystyczne cechy+ przykłady: odzwierciedlała idee epoki, styl renesansowy harmonia, spokój, statyczność, jasność konstruktywna, bogata ornamentyka, tematy czerpane z mitologii i życia codziennego, stworzenie tzw. Perspektywy lineralnej. Budowano ratusze, rynki, kamienice mieszkalne. Przedstawiciele sztuki renesansu: Leonardo da Vinci Mona Lisa, Dama z łasiczką. Michał Anioł freski z kaplicy Sykstyńskiej, Wawel w Krakowie, Zamość rynek i ratusz.

* wzorce osobowe:

- humanista wszechstronnie wykształcony, doskonale zna epokę antyku. Jest stoikiem, a także wyznawcą myśli epikurejskiej. Afirmuje świat i życie, zdaje sobie sprawę z własnej twórczości. Czerpie z kultury antycznej i chrześcijańskiej. Wzór patrioty, zaangażowany w sprawy ojczyzny.

- szlachcic-ziemianin żyje spokojnie, dopatrując swój dobytek, rozkoszując się darami natury, dba o harmonię, wypełnianie obowiązków i rozrywkę. Nie jest zbyt uczony lecz ma silnie wpojone zasady moralne.

- dworzanin to człowiek rycerski, szanujący swoje szlachectwo, wykształcony i dbały o swoje maniery. Doskonale zna sztukę i muzykę, a także znakomicie opanował umiejętności pięknej mowy.

Interpretacja utworu Serce roście:

Utwór składa się z 7 strof czterowersowych. W utworze przyroda budzi się do życia. Wszystko odbywa się zgodnie z rytmem natury. Każdy proces występuje jeden po drugim. Człowiek budzi się wraz z naturą i cieszy się z wszystkiego, co go otacza. W utworze znajdują się elementy filozofii stoickiej takie jak harmonia, spokój, życie bez grzechu i w czystym sumieniu (zgodnie z naturą). Podmiot zwraca się do dobrej myśli, aby mu towarzyszyła niezależnie od tego, w jakim stanie będzie się znajdować. W utworze jest też pokazany obraz człowieka, który gdy ma czyste sumienie cieszy się z życia i nie potrzebuje żadnych używek, by je naprawić.

Interpretacja Pieśń o spustoszeniu Podola przez Tatarów gorzki utwór związany z realiami historycznymi, w których żył Jan z Czarnolasu. Ma wymowę patriotyczną. Wyraża ubolewania z powodu klęski Polaków w walkach z Tatarami, ukazuje ogrom strat, cierpienie, ale także wskazuje przyczyny klęski. Są powody do wstydu. Polacy bowiem przegrali w konfrontacji z ludem, który stoi niżej na gruncie cywilizacyjnym zbójce (niestety) zbójce nas wojują. Jako przyczynę klęsk wskazuje brak wydatków na wojsko. Wzywa do gromadzenia funduszy na ten cel i wyzbycia się egoizmu, przywiązania do dóbr, piętnuje wystawny tryb życia w czasach, gdy ojczyzna jest w niebezpieczeństwie.

Interpretacja Pieśń o Sobótce:

Cykl pieśni głoszących pochwałę życia na wsi, związany z obrzędem sobótki, czyli czerwcowych uroczystości skupionych wokół letniego przesilenia. Teksty mają charakter sielankowy. Podmiot liryczny w pierwszych trzech zwrotkach mówi o przygotowaniach do święta słowiańskiego w nocy z 22 na 23 czerwca. Podczas tego wieczór wystąpi 12 panien jednakowo ubranych i będą śpiewać pieśni o urokach wsi. Nikt nie da rady wspomnieć wszystkie wygody, przyjemności w jeden wieczór. Porównuje wieś do miasta i opisuje, że ludzie w mieście utrzymują się na magnackim dworze lub są marynarzami. Niektórzy zarabiają mową, inni doradzają za pieniądze. Takie zarabianie jest pewne i niebezpieczne. Ukazuje dobrego gospodarza żyjącego w zgodzie z naturą, która zapewnia mu dostatek i szczęście. On sam kosi zborze i zanosi je do stodoły. Gdy zasieją nowe zborze zasiadają przy ognisku. Przy nim będą tańczyć, śpiewać i odgadywać zagadki. Gospodarz każdą wolną chwilę spędza na pracy. Później gospodyni przygotowuje wieczerzę. Pomaga mężowi, a dzieci od najmłodszych lat przygotowane są do skromności. Na końcu dodaje, że dzień się kończy, a ona nie widziała jeszcze wszystkich uroków i wygód wsi.

Treny to słynne dzieła J. Kochanowskiego poświęcone zmarłej córce Urszuli w 1579 r., a wydany w 1580 r. Wg. Kochanowskiego Urszulka miała być spadkobierczynią lutni czyli talentu poetyckiego artysty. Bohaterką trenów jest nie tylko Urszulka (chociaż poeta często ją wspomina). Większą część trenów zajmują uczucia ojca, jego bunt, a wreszcie ukojenie duszy co stanowi autoanalizę i konfrontacje poglądów filozoficznych poety. Treny traktujemy całościowo jako cykl. Tren to gatunek literacki pochodzący z antyku to rodzaj poezji żałobnej ukształtowany w starożytnej Grecji. To pieśń lamentacyjna wyrażająca żal z powodu czyjejś śmierci, pisana na część zmarłego, rozpamiętując jego chwalebne czyny, zalety i zasługi. Tren miał ścisły układ wewnętrzny a)pochwała cnót i zalet zmarłego, wielkość poniesionej straty, demonstracja żalu i bólu, pocieszenie, pouczenia, napomnienie.

Interpretacja Tren IX Kupić by Cie mądrości utwór rozpoczyna się apostrofa do mądrości. I część utworu jest pochwałą mądrości dzięki, której człowiek może odciąć się od wszystkich kłopotów i przeszkód. Wg. autora ludzie mądrzy nie boją się nawet śmierci oraz potrafią realnie ocenić rzeczywistość. Tren IX to przykład ironicznej pochwały mądrości, do której poeta dążył przez całe życie wierząc, że pozwoli mu ona zachować wewnętrzny spokój nawet w najtrudniejszych chwilach. Jednak w godzinie próby okazała się nie potrzebna, zawiodła poetę w chwili żałoby musiał cierpieć tak jak wszyscy ludzie.

Interpretacja Tren X Orszulo moja wdzięczna

Rozpoczyna się apostrofą d córki autora Urszuli. Poeta zadaje pytania, na które nie może znaleźć odpowiedzi. Zwraca się do swej córki by oznajmiła mu gdzie się znajduję. Zadaje wiele pytań retorycznych. Szuka jej w miejscach świętych, mitologicznych. Tren X to obraz kryzysu religijnego poety pod wpływem śmierci dziecka. Wyliczanie tak wielu miejsc przebywania zmarłych świadczy o dużej znajomości kultur przez Kochanowskiego. W końcowej części utworu pojawia się sformułowanie świadczące o załamaniu wiary poety. Gdziekolwiek jest, jeśli jest. Autor zaczyna wątpić w religię i Boga. Ostatnie wersy są natomiast prośba ojca, aby córka ukazała mu się we śni, aby pocieszyła go i ukoiła jego ból. Treny Kochanowskiego są świadectwem bólu ojca, ale poety i filozofa. Każdy utwór jest staranie przemyślany i zawiera refleksje o życiu, miejscu człowieka w świecie i jego relacjach z Bogiem. Kryzys światopoglądowy jest dowodem wrażliwości poety i krytycznego stosunku do poglądów, które wcześniej wyznawał. Jego przezwyciężenie ukazuje humanizm. Człowiek musi się zmagać z przeciwnościami losu. Pamiętać o swojej słabości i wierzyć, że jego wolność zależy wyłącznie od Boga.

Fraszka J. Kochanowskiego zawierają różnorodną tematykę i ujawniają zainteresowania poety różnymi przejawami życia, ukazuje we fraszkach elementy obyczajowości i codzienności związany z życiem dworskim, umieszczał wątki autobiograficzne i elementy filozofii stoickiej i epikurejskiej. Fraszka z j. włoskiego frasca gałązka to krótki utwór poetycki będący odmianą epigramatu, najczęściej ma charakter żartobliwy może dotyczyć jakiegoś zdarzenia, osoby, zakończony jest wyrazista puentą stanowiącą wyostrzenie myśli lub konkluzję. Mogą być o charakterze satyrycznym, filozoficznym, refleksyjnym, autobiograficznym i miłości i fraszki o fraszkach. Twórcą fraszek jest J. Kochanowski. Mikołaj Rej (pisał figliki). Inni twórcy: Wacław Potocki, Ignacy Krasicki.

Interpretacja fraszki Serce roście wyraża typowy renesansowy optymizm. Podmiot liryczny możemy utożsamić z autorem, który wprowadził propagowane zasady w życie. Zrezygnował z kariery dworskiej i zdecydował się osiąść na wsi, w rodzinnym Czarnolesiu. Pierwsze zwrotki mają charakter opisowy, a osoba mówiąca zestawia wcześniejszą porę roku zimę z obecną wiosną. Kochanowski odwołuje się do filozofii antyku: stoicyzm i epikureizm. W wierszu przynosi pochwałę spokojnej i skromnej egzystencji, życia w zgodzie z naturą i uniwersalnymi zasadami moralnymi.

Interpretacja fraszka Na Lipę:

Podmiotem lirycznym jest upersonifikowana lipa, która zwraca się do gościa by usiadł pod nią. Oferuje mu śpiew ptaków, cień, chłodny wiat, a gdy będzie dłużej otrzyma nawet miód. Może też mu dać odpoczynek. Znajdujemy tu elementy filozofii epikurejskiej polegają one na tym, że lipa namawia człowieka do korzystania z życia zgodnie z zasadą carpe diem.

Interpretacja fraszka Serce roście:

Przyroda w utworze budzi się do życia. Wszystko odbywa się zgodnie z rytmem natury. Każdy proces postępuje jeden po drugim. Człowiek wraz z naturą budzi się i cieszy ze wszystkiego co go otacza. W utworze znajdują się elementy filozofii stoickiej takie jak harmonia, spokój, życie bez grzechu i w czystym sumieniu. Podmiot liryczny zwraca się do dobrej myśli by mu towarzyszyła niezależnie od tego w jakim będzie stanie się znajdować. W utworze ukazany jest obraz człowieka, który gdy ma czyste sumienie cieszy się z życia i nie potrzebuje żadnych używek by je naprawić.

Interpretacja fraszka O doktorze Hiszpanie:
Bohaterem fraszki jest przyjaciel Kochanowskiego Piotr Rozjust. Jest to dialog dworzan, którzy spotykają się, piją alkohol. Następnego dnia doktor wstał pijany. Fraszka kończy się żartobliwą puentą.

Interpretacja fraszki Człowiek Bożego Igrzyska:

Obok toposu Fortuny i świata teatru w literaturze renesansu występuje również topos człowieka Boże igrzysko, który ilustruje inne relacje między Bogiem, a człowiekiem. Bóg śmieje się z pychy człowieka i jest w jego rękach tylko zabawką. Poeta odchodzi od dotychczasowego wizerunku Boga i człowieka. Fraszka ukazuje Boga, który rządzi światem i nie przypomina artysty i dobrego ojca z pieśni. Topos człowieka Bożego Igrzyska np.. Lalka B. Prus, metafora ludzkiego losu.

Makbet William Szekspir

a) czas i miejsce akcji: XXI wiek, miejsce akcji: Szkocja i Anglia.

b) osoby dramatu:

-Dunkan- król Szkocki (Forres),

-Malkolm i Donelbein synowie Dunkana,

-Makbet i Banko wodzowie (Iverness),

-Malkoluf, Lennox, Rose, Mentein,

- Angus, Caitheuss panowie Szkoccy,

- Fleauce- syn Banko,

- Siward hrabia Northumberland, dowódca wojsk angielskich,

- Młody Siward jego syn,

- Sejton oficer pod rozkazami Makbeta,

- Lady Makbet- żona Makbeta,

- Lady Malkoluf żona Malkolufa

- Hekate i trzy czarownice.

c) zagadnienia kluczowe- Makbet jako bohater szekspirowski:

- przedstawienie postaci: Makbet na początku dramatu ukazany jest jako wzór rycerza, wiernego jako bohater wojenny, dowodzi wojskiem w walce w Szkocji oraz Norwegi. Za odwagę, waleczność i męstwo otrzymuje tytuł Tana Kawdoru. Makbet jest oddany i wierny królowi jest z nim spokrewniony. W momencie usłyszenia przepowiedni Makbet rozważa co zrobić by zostać królem Szkocji. Odzywa się w nim rządza władzy, myśli o zabiciu króla i tylko gdy nadarza się okazja dokonuje tego czynu.

Lady Makbet pomogła mu podjąć decyzję. Makbet się wahał. Żona nazwała go tchórzem, a on się zgodził. Po zabójstwie bardzo się zmienił. Wydawał wiele wyroków śmierci za błahostki. Lud się go bał. Wysłał nawet zabójców na swojego przyjaciela, który domyślał się kto jest zabójcą wcześniejszego króla. Po wizycie u wiedźm był spokojny, gdyż one przepowiedziały mu dobry los. Niespodziewanie wróżba się spełniła. Król zmarł z rąk człowieka nie poczętego w łonie matki. Tą osobą był Malkoluf. Po śmierci jego głowa została pokazana ludowi.

- działania bohatera: Makbet dokonuje morderstwa na królu, własnym kuzynie i przyjacielu: człowiek, który Makbetowi ufał i który go doceniał. Tragizm tych decyzji wiążę się ze świadomością bohatera, ze zdawaniem sobie sprawy kogo zabije, jakiemu człowiekowi odbiera życie. Ponadto Makbet zaraz po przebiciu Dunkana sztyletami, zaczyna tracić zmysły. Makbet dochodzi do władzy drogą zbrodni i kłamstwa. Najpierw wiedźmy przepowiadają mu królewską przyszłość wtedy budzą się w bohaterze myśli o morderstwie króla Dunkana. Kiedy zwierza się żonie o dziwnym spotkaniu wieszczek na wrzosowisku Lady Makbet utwierdza męża w postanowieniu. Okazja do zabicia króla przychodzi nagle, gdyż tej samej nocy Dunkan chce się zatrzymać w zamku Makbeta. Makbet wraz z żoną usypiają strażników królewskich, główny bohater osobiście przebija króla Dunkana sztyletami. Żona rozmazuje krew na ubraniach uśpionych Stróży. Rano Makbet zabija strażników na oczach innych panów Szkockich, po to, aby zatrzeć ślady zbrodni. Szkoci nie chcą jednak uwierzyć w winę żołnierzy i raczej skłaniają się ku podejrzeniom spisku. Synowie Dunkana uciekają z kraju. Makbet jako jedyny krewny Dunkana, mężny bohater wojenny i wierny sługa królewski, zostaje koronowany na króla Szkocji. Jego rządy stoją się jednak obsesyjną walką o zachowanie tronu i niewyjawienie prawdy o śmierci Dunkana. Makbet wie, że jego przyjaciel, Banko jest jedynym świadkiem przepowiedni. Co więcej wiedźmy wywróżyły Bankowi zapoczątkowanie królewskiego rodu. Makbet widzi więc teraz w dawnym przyjacielu wroga, zagrażającego tronowi i władzy Makbeta. Główny bohater wynajmuje szajkę zbójów, aby napadli na powóz Banka i jego syna Fleancea, Bank ginie. Kolejną zbrodnia, którą popełnił Makbet jest zamordowanie rodziny Makolufa. To przesądza o rychłym upadu króla. Lordowie przebywający na dworze angielskim, gdzie król jest nie tylko prawy, sprawiedliwy i mądry, ale też uzdrawia i znajduje czas dla najmniejszych poddanych- postanawiają obalić Makbeta- tyrana. Król ginie w walce z Makolufem.

-rozterki moralne:

Makbet po zabójstwie zaczyna tracić zmysły. Jego życie staje się nieustannym lękiem o władzę i przed karą. Makbet widzi zjawy np.. ducha Banka boi się własnego cienia, plączę się ciągle we wróżbach czarownic. Bohater popada w obsesje i rozpacz. Choć z drugiej strony staje się bezwzględny, zimny i nieczuły. Tragizm Makbeta polega również na bolesnym zdaniu sobie sprawy z własnej klęski, na paraliżującym odkryciu własnego błędu. Makbet boi się, że prawda o śmierci Dunkana wyjdzie na jaw, walczy o zachowanie tronu. W skutek tego zabija swojego przyjaciela, który był świadkiem przepowiedni.

- ocena postaci:

Makbet to bohater tragiczny ponieważ znajduje się w sercu konfliktu, z którego nie sposób wyjść bez ofiar, bez strat i porażki. Chodzi o konflikt pomiędzy losem, a wartościami. Makbet poznaje los czyli przyszłe nieuchronne wydarzenia. Makbet jest znakomitym przykładem człowieka, którego właśnie chęć zdobycia władzy zniszczyła, pozbawiła normalnego, spokojnego życia, spokojnego sumienia i człowieczeństwa. Poznajemy go jako człowieka niezwykle odważnego, zasłużonego dla ojczyzny, rycerz, który właśnie powraca z bitwy. Był jednym z najbardziej zasłużonych poddanych króla Dunkana. Na początku utworu poznajemy głównego bohatera jako dobrego, uczciwego człowieka, a przede wszystkich odważnego rycerza. Ale stał się on zupełnie innym człowiekiem, w momencie kiedy owładnęła go chęć zdobycia władzy. Kiedy zrozumiał, że jego postępowanie go niszczy, było już na wszystko za późno. Stracił resztki swojej przyzwoitości, stał się tyranem i mordercą. Wyrzuty sumienia nie pozwalały mu normalnie żyć. Nikomu nie wierzył- nawet Lady Makbet. Stał się nieczuły i bezwzględny na krzywdę innych- zabił jednego ze swych dostojników wraz z jego rodzinom, gdyż uciekł od niego. Nie potrafi zapanować nad swoimi emocjami i postępować racjonalnie. Działał pod wpływem emocji.

d) cechy dramatu szekspirowskiego:

- zerwanie z zasadą trójedności miejsca, czasu, jedności wątku,

- utwór jest zbudowany z aktów i scen,

- zrezygnowanie z chóru,

- na scenie pojawia się większa ilość aktorów, występują sceny zbiorowe,

- widzowie są świadkami zabójstwa lub samobójstwa,

- występują postacie, wydarzenia fantastyczne np.. duch Banka, czarownice,

- synkretyzm rodzajowy łączenie epiki, liryki, dramatu np. występowanie licznych środków stylistycznych w monologach, listy, które są elementami epiki.

- rezygnacja z antycznego podziału na prolog, parados, epiziodion, stasimonie, eksodos,

- pisany prozą.

Interpretacja Mikołaj Rej Żywot człowieka poczciwego

Mikołaj Rej w Żywocie człowieka poczciwego prezentuje pewien typ osobowości, który jest wzorem dla epoki renesansu. Pokazuje ideał życia czyli człowieka poczciwego ziemianina czyli szlachcica, który wiedzie spokojny żywot na wsi. Jest dobrym gospodarzem żyjącym w zgodzie z naturą. Utwór Mikołaja Reja jest przykładem dzieła parenetycznego (pareneza).

Interpretacja Kazania sejmowe P. Skargi- troska o państwo w literaturze:
1597r. Zawierają niezwykle sugestywny obraz upadku RP, która jest trawiona przez liczne choroby ( brak miłości ojczyzny, wewnętrzna niezgoda, osłabienie władzy królewskiej, niesprawiedliwie prawa, rozwiązłe obyczaje, tolerancja religijna) W swoich kazaniach Skarga wzoruje się na rzymskim pisarzu i mówcy Cyceronie żyjącym w I w p.n.e.

Interpretacja Hymn do Boga/ Czego chcesz od nas Panie:

Stanowi manifest religijnym jest wyrazem filozofii humanistycznej. Ma charakter hymnu. Zawiera wątki dziękczynne i błagalne, a także elementy pochwalne. Cały utwór rozpoczyna się apostrofą skierowaną do Boga w formie pytań retorycznych. Podmiot jest reprezentantem pewnej wspólnoty, zbiorowości. Adresatem utworu jest Bóg. Bóg ukazany jest w utworze jako hojny dawca wszelkich dóbr, które otrzymuje człowiek, a za które winien jest Bogu hołd i wdzięczność. Jest także przyjazny człowiekowi, stworzył bowiem piękny świat, który jest dla człowieka źródłem radości. Z ziemi stworzonej przez Boga człowiek czerpie dobra, które pozwalają mu żyć. Świat stworzony przez Boga jest pełen harmonii i ładu zaś każdy element tworzący go ma określone zadanie. Bóg jawi się jako budowniczy, kreator, architekt, który tworzy swoje dzieło w sposób idealny. Hymn ten cechuje podniosły charakter, którego potęguje modlitewna forma.