ROZDZIAŁ IX

Popyt globalny jest kluczową kategorią w makroekonomii. Popyt globalny inaczej łączny odnosi się do sumy (kwoty), jaką podmioty gospodarki planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu (in. przy danych cenach) w danym okresie. W literaturze, zwłaszcza anglojęzycznej, zapisywany często w skrócie jako AD (aggregate demand).

Na łączny popyt składają się:

wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych

nakłady inwestycyjne,

wydatki rządowe,

eksport netto.

Zatem w gospodarce mamy do czynienia z trzema podmiotami: gospodarstwami domowymi, przedsiębiorcami oraz rządem, które ponoszą wydatki oznaczane w literaturze symbolami C - Consumption, I - Investition, G od słowa Government . Osobną kategorią jest eksport netto (NX - Net eXport), który jest różnicą między wydatkami poniesionymi przez krajowe i zagraniczne podmioty - NX = X - Im.

W wyniku gry popytu globalnego z podażą globalną w gospodarce rynkowej ustala się poziom równowagi. Oznacza to, iż produkt narodowy i poziom cen kształtują się na takim poziomie, na którym nabywcy są gotowi kupować to co przedsiębiorstwa są w gotowe sprzedać. Taki stan równowagi w realnych gospodarkach jest jednak rzadko spotykany, a znacznie częściej mamy do czynienia z nierównowagą na rynku.

Na popyt globalny wpływają:

Realne bogactwo społeczeństwa, Realne stopy procentowe, Oczekiwania ekonomiczne, Oczekiwania inflacyjne, Zmiany w kursach wymiany walut, Dochód państw importujących towary danego państwa.

Konsumpcja autonomiczna to wielkość wydatków na zakup dóbr (konsumpcji), która jest niezależna od dochodu. Jest to określone minimum zapewniające egzystencję. To, że jest niezależne od dochodu oznacza, ze nawet przy dochodzie równym 0 utrzymuje ona stałą wartość w przeciwieństwie do konsumpcji bieżącej, która jest uzależniona od wysokości dochodu (o tym, jaka część dochodu jest konsumowana decyduje krańcowa skłonność do konsumpcji.

Łączny poziom konsumpcji jest określany przez sumę konsumpcji autonomicznej i konsumpcji bieżącej.

Krańcowa skłonność do konsumpcji (ang. marginal propensity to consume, w skrócie pol. KSK; ang. MPC) – część (ułamek) każdej dodatkowej jednostki dochodu, którą gospodarstwa domowe skłonne są przeznaczyć na konsumpcję. Przykładowo, jeśli dochód wzrasta o 10 złotych, a KSK wynosi 0,75, wówczas konsumpcja wzrośnie o 7,50 zł, natomiast 2,50 zł przeznaczone zostanie na oszczędności. Krańcowa skłonność do konsumpcji oraz krańcowa skłonność do oszczędzania przyjmują wartości z zakresu <0,1> , a ich suma zawsze równa jest jedności:

KSK + KSO = 1

Ten opisujący psychikę konsumentów parametr jest wartością stałą, nie zmienia się mimo wzrostu dochodu, zakładamy bowiem, że w danym okresie gospodarstwa domowe przeznaczają na konsumpcję stałą część swego dochodu.

Funkcja konsumpcji

W przypadku wydatków konsumpcyjnych bardzo ważną rolę odgrywają dochody gospodarstw domowych. Zależność pomiędzy ową konsumpcją a poziomem dyspozycyjnego dochodu obrazuje krzywa konsumpcji. W makroekonomii przyjmuje się, że całkowite wydatki na konsumpcję w całej gospodarce, są tym wyższe, im większy jest dochód rozporządzalny Może ona zostać przedstawiona w sposób graficzny:

oszczędności autonomiczne -jest to część oszczędności, które są pomniejszone o wielkość konsumpcji autonomicznej. Sa jest niezależna od bieżącego dochodu.

Funkcja konsumpcja jest rosnącą funkcją liniową. Oznacz to bowiem, iż zwiększeniu poziomu rozporządzalnych dochodów, odpowiada wyższy poziom wydatków konsumpcyjnych. Nachylenie prostej jest natomiast równe krańcowej skłonności do konsumpcji. Znajdująca się na wykresie linia 45º informuje natomiast, czy wydatki na konsumpcję są równe, większe czy mniejsze od dochodu. Punkt przecięcia się funkcji z linią pod kątem 45º, jest "punktem zrównania", w którym to wydatki na konsumpcję są dokładnie równe rozporządzalnym dochodom. Oszczędności netto są w tym przypadku zerowe. Jeżeli funkcja leży poniżej linii 45º wydatki gospodarstw domowych są mniejsze od dochodów, gdy powyżej - wyższe.

Oprócz graficznej istnieje, po raz pierwszy wprowadzona do badań makroekonomicznych przez J.M.Keynesa, postać algebraiczna:

Gdzie:

C - oznacza poziom wydatków konsumpcyjnych,

Yd - dochód rozporządzalny,

Ca - konsumpcja stała (autonomiczna), związana ze stałymi wydatkami,

c - krańcowa skłonność do konsumpcji.

Krańcowa Skłonność do Oszczędzania (KSO) określa ona ile z każdej dodatkowej zarobionej (otrzymanej) jednostki dochodu społeczeństwo jest skłonne przeznaczyć na oszczędności. Wykres funkcji oszczędności obrazuje zamierzona stopa oszczędności przy każdym poziomie dochodu. Oszczędności to jest ta cześć dochodu, która nie jest konsumowana. Ponieważ każda dodatkowa jednostka dochodu jest albo konsumowana albo oszczędzana to:

KSK + KSO = 1

Zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe chcą poczynić przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmiany wielkości dochodu zapewniającego równowagę. Nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi, nadal musza one równać się planowanym inwestycjom. Zjawisko to określa się mianem paradoksu zapobiegliwości. Wzrost produkcji jest warunkiem skompensowania zmniejszonej potrzeby oszczędzania przy każdej wielkości produkcji. Wzrost poziomu oszczędności przy niepełnym wykorzystaniu możliwości produkcyjnych gospodarki wpływa niekorzystnie na poziom dochodu narodowego.

Krańcowa skłonność do oszczędzania przede wszystkim zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji. Dane empiryczne pokazują, że podatnicy o wyższych dochodach mają wyższą krańcową skłonność do oszczędzania. Nie jest, bowiem prawdą, że wydatki konsumpcyjne rosną zawsze proporcjonalnie do wzrostu dochodu (prawo Engla).

Krzywa IS - jest krzywą równowagi na rynku towarowym tzn. zawiera takie kombinacje dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr i usług jest zrównoważony.

Każda kombinacja musi spełniać warunek równowagi zagregowanego popytu z produkcją. Równowaga na rynku dóbr i usług występuje wtedy, gdy oszczędności (S) są równe inwestycjom (I)

Mnożnik inwestycyjny współczynnik zastosowany w teorii J.M. Keynesa, określający wpływ, jaki dodatkowe inwestycje wywierają na wzrost dochodu narodowego: inwestycje powodują wzrost dochodów poprzez zwiększenie zysków producentów i wzrost płac wynikający ze wzrostu zatrudnienia; znaczna część tych nowych dochodów przeznaczana jest na dodatkową konsumpcję, co zwiększa popyt, a następnie i podaż dóbr konsumpcyjnych, skłaniając producentów tychże do dalszego zwiększania produkcji, a w konsekwencji także zatrudnienia; to powoduje kolejne - jednak coraz mniejsze - przyrosty dochodów i wydatków konsumpcyjnych, gdyż w miarę nasycania rynku wśród konsumentów rośnie skłonność do oszczędzania. M.i. stanowi ilościowy obraz zjawiska pobudzania wzrostu dochodów i produkcji za pomocą wydatków inwestycyjnych; daje teoretyczne uzasadnienie polityki interwencyjnej państwa.

paradoks oszczędności (zapobiegliwości paradoks), ekon. wysoka skłonność do oszczędzania w skali makroekon., zmniejszając rozmiary globalnego popytu, powoduje, że poziom produkcji i zatrudnienia jest niższy od tego, który mógłby być osiągnięty przy mniejszych oszczędnościach; stwierdzenie to jest paradoksalne w skali mikroekon., w której wysoką skłonność do oszczędzania uważa się za trad. wartość.