Romantyczne wartości literackie (J. Misiewicz)

Misiewicz wyróżnia i oddziela klasyczne i romantyczne wartości klasyczne rozpoczynając od postawienia pytania, co jest ważniejsze poznawcze zadania literatury, czy też artystyczne cele?

W wartościach klasycznych walory poznawcze są nadrzędne, romantyzm przeciwnie, na pierwszy plan wysuwa walory artystyczne.

Klasyczność łączy wartości poznawcze z dydaktyzmem, przez co można wyróżnić dwie grupy wartości: poznawcze i wychowawcze, przy czym artystyczne traktuje instrumentalnie. Romantyczność w zasadzie odrzuca podział na wartości artystyczne i poznawcze, przy równoczesnym stwierdzeniu, że to, co artystyczne i poznawczo cenne jest najwyższą formą poznania, zbliżającą do Absolutu.

Literatura klasyczna przedstawia rzeczywistość, forma artystyczna jest ważna tylko ze względu na zamierzoną prawdziwość dzieła literackiego, podczas gdy doniosłość celów artystycznych romantyzmu zwalania literaturę z obowiązków odtwarzania świata. Ważniejsza od prawdy zewnętrznej jest dla romantyzmu prawda duchowa (wewnętrzna), która wymaga takich czynników jak: spontaniczność, inwencja i oryginalność środków kreacji.

Wartością klasyczną jest uporządkowanie form konstrukcji. Urzeczywistnia to wartość poznawczą stwarzając wierny obraz świata. W opisywaniu świata ujęcie romantyczne uznaje za nadrzędne uzyskanie celu artystycznego, niżej umieszczając zadania poznawcze, a zwłaszcza praktyczne.

Klasycyzm nie uznawał literatury jako dzieła sztuki we współczesnym rozumieniu tego słowa, w odróżnieniu do niego romantyzm nadaje pisarstwu status twórczości, zaś literaturze status dzieła sztuki.

Romantyczne wartości literackie (S. Skwarczyńska)

Literatura romantyczna hołdowała ideałom wolności, popierała ruchy przeciwne despotyzmowi i uciskowi grup społecznych, często występując w imię ciemiężonych narodów. W połączeniu z lokalnym patriotyzmem przybierała różnej postaci. Na samym początku charakteryzowała ją walka z klasycznym stanem rzeczy.

Zanegowanie założeń i właściwości filologii, jako głównej zasady badawczej, co otworzyło drogę dla nowych, romantycznych kierunków badawczych. Odebranie filologii charakteru nauki empiryczno-racjonalnej, skłaniając się bardziej ku spekulatywnym metodom. Kwestionowanie filologicznego określenia przedmiotu badań literackich, że jest nim chronologicznie uporządkowany zbiór utworów i literatury w oparciu o biografie autorów i faktów historyczno-kulturowych. Przeciwstawienie się klasycznej koncepcji utworu. Sprzeciwy budziły: mimetyczne ujęcie zawartości utworu i jej wewnętrzna budowa, zwłaszcza w stosunku wobec poezji według nowych tendencji było nie do przyjęcia. Romantyzm nie zgadzał się ponadto, że zawartość utworu była werbalnym odbiciem rzeczywistości, aby od stopnia mimetyzmu zależało wartościowanie dzieła w różnych aspektach (według filologii wierny odbicie obiektywnej rzeczywistości zasługuję na najwyższą ocenę).

Krytyka klasyczna stosująca znormalizowane kryteria racjonalistyczne, potem pod wpływem sensualizmu odwołujące się do kryterium dobrego smaku, jako przywileju elit społecznych również została odrzucona przez romantyzm. Kampania przeciwko krytyce toczyła się za pośrednictwem czasopism i w literaturze, angażując szerokie kręgi społeczne, w tym literatów i poetów, szczególnie w Niemczech (ataki Lessinga na Gottscheda, zwolennika Boileau, w Polsce zaś Mickiewicz, zalecający w Romantyczności „Miej serce i patrzaj w serce”).