Hydrologia regionalna świata

Rodan:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Rodan	812	98 000	1710	54

Wypływa z podobnego obszaru co Ren, Dunaj i Pad – Alpejski węzeł wodny na terenie Szwajcarii,
Przepływa przez Jezioro Genewskie (Jezioro Genewskie – jezioro w Szwajcarii i Francji, położone w obniżeniu tektonicznym między Alpami i Jurą. Największe w Alpach i Europie Zachodniej. Jezioro Genewskie nie zostało uznane największym jeziorem w Szwajcarii ze względu na obszar należący również do Francji),
Jego przepływ ma charakter południkowy (z północy na południe),
Rodan przepływa przez Awinion, gdzie znajduje się bardzo słynny most - XII-wieczny most nad Rodanem zwany Pont Saint-Bénézet. Z mostu o długości 900 m, wybudowanego w latach 1171-1185, zostały tylko 4 przęsła i romańska kaplica, resztę zniszczyły liczne powodzie. O moście traktuje znana dziecinna piosenka Sur le pont d'Avignon (Na moście w Avignon).
W jego dorzeczu znajduje się krenologiczny fenomen – największe krasowe źródło na świecie nad poziomem morza, Fontaine de Vacluse:
- Piąte na świecie źródło z rocznym odpływem 630 mln m³,
- Jego wydajność – minimum 6 m³/s, maksimum 90 m³/s,
Delta Rodanu jest pokryta siecią kanałów i zatok,
Mistral:
- Najsłynniejszy wiatr katabatyczny Europy,
- Suchy, zimny, porywisty wiatr wiejący przez Masyw Centralny i dolinę Rodanu,
- Najczęściej pojawia się w okresie zimowym i wiosennym,
- Front chłodny w północnej Francji oddziałuje z Alpami i wymusza przepływ zimnego powietrza,
Dawniej na Rodanie były liczne młyny w formie kaskady,
Ma duży potencjał hydroenergetyczny,
Poprzez Saonę na połączenie z Loarą, a poprzez Kanał Południowy z Garonną,
Rodan w miejscu La Jonction łączy się z rzeką Arve, co tworzy niezwykłe barwne połączenie,

Ren:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Ren	1233	224 400	2200	74

Jego główne dopływy to Mozela, Men i Neckar,
Ma przepływ o charakterze południkowym (z południa na północ),
Są na nim niskie wodospady,
Przepływa przez Jezioro Bodeńskie – pierwsza baza erozyjna (Jezioro Bodeńskie – jezioro u podnóża Alp, na pograniczu Niemiec, Austrii i Szwajcarii, trzecie pod względem wielkości w Europie środkowej (po Balatonie na Węgrzech i Jeziorze Genewskim na granicy szwajcarsko-francuskiej). Jezioro Bodeńskie jest rezerwuarem wody pitnej dla ok. 4,5 mln ludzi (roczne wydobycie: ok. 180 mln m³),
Retencja Jeziora Bodeńskiego wystarcza aby drastycznie złagodzić powodzie – 80:1,
Drugą bazą erozyjną są Góry Łupkowe, a trzecią cały dolny Ren z deltą,
Ren jest rzeką skrajnie przekształconą przez człowieka, przez co ma zwiększone zagrożenie powodziowe i gwałtowniejsze wezbrania,
Zainwestowano w nią największe koszty ze wszystkich rzek w Europie,
Cały dolny i środkowy Ren jest rzeką żeglowną, ze wspaniałą architekturą,
Wielokrotnie podejmowano się pomysłów i prób aby połączyć Ren z Rodanem, lecz nie przystąpiono do prób,
Ren jest przykładem rzeki, której zlewnia położona jest w różnych warunkach klimatycznych,
Ma wspólne ujście z Mozą, która ulega rozwidleniu na 2 ramiona krzyżujące się ze sobą,
W miejscu łączenia się z Mozelą (w Koblencji) tworzy barwne połączenie,

Dunaj

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Dunaj	2888	820 000	6700	210

Dunaj płynie przez Niemcy, Austrię, Słowację, Węgry, Serbię i Rumunię,
Dla wielu krajów Dunaj jest głównym źródłem wody,
Żelazne wrota – przełomowy odcinek doliny Dunaju, oddzielający Karpaty i Góry Wschodnioserbskie; obecnie jest tam jezioro, granica pomiędzy Rumunią a Serbią,
Główne dopływy:
- Lewobrzeżne:
  - Morawa – Czechy,
  - Wag – główna rzeka Słowacji,
  - Cisa – duża rzeka, odwadnia całe wnętrze łuku Karpat,
  - Olt (Aluta) – odwadnia Siedmiogród, przełamuje się przez południowe Karpaty,
  - Seret,
  - Prut,
- Prawobrzeżne:
  - Inn – nad nią leży Innsbruck; jest większą rzeką niż Dunaj w punkcie ich łączenia, a tworzą wtedy ładne barwne połączenie (w Pasawie – mieście ekstremalnie powodziowym!); rzeka bardzo mało powodziowa,
  - Aniza,
  - Raba,
  - Drawa,
  - Sawa,
  - Wielka Morawa,
Jest to rzeka wielonarodowa:

	Prawy brzeg	Oba	Lewy brzeg
Niemcy	658,6	658,6	687,0
Austria	357,5	321,5	321,5
Słowacja	22,5	22,5	172,1
Węgry	417,2	275,2	275,2
Chorwacja	137,5	0,0	0,0
Serbia	449,9	220,5	358,0
Rumunia	374,1	319,6	1020,5
Bułgaria	471,6	0,0	0,0
Mołdawia	0,0	0,0	0,6
Ukraina	0,0	0,0	53,6

Przepływa przez wiele dużych miast, m. in. Ratyzbonę, Budapeszt,
Największe pod względem przepływu dopływy to Inn, Drawa, Sawa i Cisa,
Gdzie jest źródło? Który ciek jest dopływem, a który jest główny?
- Kryteria hydrograficzne – wielkość przepływu, długość, wielkość zlewni, wysokość źródeł n. p. m., kształt połączenia,
- Ale i tak dominuje TRADYCJA,
Podziemna bifurkacja górnego Dunaju do zlewni Renu!,
Wywierzysko Aach – największe wywierzysko w Niemczech; w górnym biegu Dunaju woda nagle „znika”, wsiąka w ziemię i wypływa dopiero z wywierzyska,
Delta Dunaju – największa i najbardziej zachowana przyrodniczo delta w Europie; ma trzy główne kanały odpływowe,

Cisa

Wypływa na Ukrainie na terenie Karpat, dwa główne strumienie to Biała Cisa i Czarna Cisa,
Wpada do Dunaju w Serbii,
Wyrządza bardzo wiele szkód powodziowych,
Całą jej dolinę zajmują olbrzymie nanosy aluwialne, ponieważ jest to najbardziej meandrująca rzeka w Europie,
Ma wybitnie górski reżim – śnieżno-deszczowy,
Rzeka w znacznym stopniu jest wyprostowana,

Pad

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Pad	652	71 000	1540	46

Jego zlewnia jest w całości położona we Włoszech, na południowym stoku Alp,
Nizina Padańska – ma charakter zapadliska tektonicznego, oddziela pasmo Alp od Apenin,
Pad to rzeka o szczególnie wysokich wałach przykorytowych – jest to skutkiem zapadania się niziny padańskiej oraz silnej akumulacji zawiesiny, ale także obwałowania koryta,
W okolicach Ferrary zwierciadło wody w rzece jest kilka metrów powyżej poziomu ulic, a podczas wezbrań – powyżej dachów,
Wały te powodują problemy z połączeniem z potencjalnymi dopływami (np. Adyga).

Dniestr

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Dniestr	1352	68 627	310	9,8

Przecina Wyżynę Wołyńską i tworzy „kanion”,
Jest w dużej mierze powiązany z historią Polski,
Nad tą rzeką znajduje się twierdza Chocim,
Znajduje się tu zapalny obszar Europy – Naddniestrze,
Należy do zlewiska Morza Czarnego,

Dniepr

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Dniepr	2145	504 000	1670	52,6

Znajduje się na Zaporożu (sicz zaporoska – wyspy dolnego Dniepru, osiedlali się tu wygnańcy, uciekinierzy, buntownicy z wielu krajów)
Nazwa „Zaporoże” pochodzi od progów na Dnieprze, których nie dało się sforsować statkami – jedynie małe kozackie łódeczki potrafiły się przebić,
Nad Dnieprem położony jest Kijów,
Obecnie rzeka jest znacznie podpiętrzona, oraz znajdują się na niej liczne zbiorniki,
W latach 30. XX wieku na Dnieprze zbudowano zaporę i elektrownię. W 1941 r. z rozkazu Stalina zaporę wysadzono w powietrze, co spowodowało powstanie olbrzymiej fali powodziowej o wysokości 30 m – zginęło od 30 do 120 tysięcy ludzi,

Don

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Don	1950	425 000	935	29,5

Dorzecze Donu styka się z dorzeczem Wołgi,
Istnieje kanał pomiędzy Donem a Wołgą, co łączy Morze Kaspijskie z Morzem Czarnym,
W Rostowie nad Donem znajduje się ciekawy most zwodzony,
Jego znaczną część biegu zajmuje Zbiornik Cymlański,
Don jest pokryty lodem nawet przez 160 dni w roku,

Wołga

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Wołga	3892	1 380 000	8060	254,2

Posiada największą deltę w Europie, która bardzo szybko rośnie,
Cała Wołga jest w formie zbiorników, dlatego nie ma na niej powodzi, jest w pełni wyregulowana,
W dolnym biegu jest rzeką allochtoniczną – nie jest zasilana w żaden sposób, nawet przez wody podziemne, natomiast traci wodę,
Wraz z rzeką Ural są jedynymi rzekami dopływającymi do Morza Kaspijskiego stale; rzeka Emba dopływa do jeziora tylko przy wysokich stanach wód,
Wołga ma tendencje do mineralizacji i zasalania wód – wysokie parowanie,
Nad nią znajdują się obszary skażone arszenikiem,
Reżim Wołgi – obecnie brak reżimu, rzeka ma cały czas stałą ilość wody; przedtem miała reżim śnieżno-lodowcowy,
Na odcinku od Niżnego Nowogrodu do Wołgogradu dolina Wołgi dzieli wielkie jednostki geograficzne – Wyżynę Nadwołżańską na zachodzie od Wyżyny Bugulmijsko-Belebejskiej i Niziny Nadkaspijskiej na wschodzie. Wyżyna Nadwołżańska jest znacznie wyżej wyniesiona, wskutek czego dolina środkowej Wołgi charakteryzuje się znaczną asymetrią brzegów: prawy (zachodni) brzeg jest wysoki, lewy – niski.
Największe dopływy – Kama, Oka, Wietługa,
Lewe dopływy są większe i liczniejsze,

Łaba

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Łaba	1165	144 055	870	27,4

W dorzeczu Łaby znajdują się m. in. Praga, Berlin, Hamburg,
Wełtawa – dopływ Łaby, który jest głównym ciekiem odwadniającym Czechy,
Łaba ma swoje źródło w czeskich Karkonoszach,
Łaba przebija się przez Sudety – miejsce przełomu to Szwajcaria Saksońska (Góry Połabskie),
Jak na światową skalę, jest to rzeka co najwyżej średnia,
Dorzecze Łaby:
- Niemcy – 65,38% (97 175 km²),
- Czechy – 33,84%,
- Austria – 0,62%,
- Polska – 0,16% (239 km² – m. in. górne biegi Izery oraz Dzikiej Orlicy),
Jej największy dopływ prawobrzeżny to Hawela (i jej dopływ Sprewa),
Jej największy dopływ lewobrzeżny to Wełtawa, Mulda i Soława,
Kanał Kiloński – łączy estuarium Łaby z Morzem Bałtyckim, został zbudowany w latach 1887-1895, jego długość wynosi 99 km, średnia głębokość 11 m, a minimum 9,5 m,

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Ob	3650	2 992 497	12 500	404

Płynie przez Nizinę Zachodniosyberyjską,
Jego głównym dopływem jest Irtysz, przy min leży ważne miasto Omsk,
Ważniejsze dopływy Irtyszu to Iszym i Toboł,
Miasto Nowosybirsk leży przy górnym biegu Obu,
Irtysz wypływa z pogranicza Mongolii oraz Chin i płynie przez Kazachstan,
Źródła Obu płyną znajdują się w górach Ałtaj, a potem Ob płynie przez obszary bagienne i podmokłe,
Irtysz jest rzeką allogeniczną – traci wodę w trakcie płynięcia; jest to typowa rzeka obszarów półsuchych,
W dolnym biegu rzeka płynie wieloma ramionami (rzeka o charakterze roztokowym) ma bardzo duży przepływ ale mały spadek,
Jego delta to rekordowe estuarium,
Pokrywa lodowa trwa od 170 dni w górnym biegu, do 220 dni w dolnym – szybciej rozmarza z części górnej, przez co w lecie są tu gigantyczne powodzie,
Ob. Jest żeglowny na całej długości,

Jenisej

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Jenisej	3487	2 584 000	19 600	618

Płynie przez Wyżynę Środkowosyberyjską,
Rzeka ma bardzo niesymetryczną zlewnię, większość dopływów jest prawobrzeżna,
Ważniejsze dopływy to Dolna Tunguzka, Podkamienna Tunguzka, Angara, Selenga,
Ma reżim roztopowy z wezbraniem letnim,
Wahania stanu rzeki sięgają nawet 28 m ( w środkowym biegu),
Kaskada Jeniseju:
- Zbiornik Krasnojarski – jezioro o długości 240 km, elektrownia o mocy 6000 MW, tama na 124 m wysokości,
- Zbiornik Sajano-Suszeński – elektrownia o mocy 6700 MW, tama ma 242 m wysokości,
- 3 zapory na Angarze:
  - Zapora w Bracku,
  - Zapora w Irkucku,
  - Zapora w Ust-Ilimsku,
W górnym biegu przełamuje się przez pasma Sajanu Wschodniego i Sajanu Zachodniego,
Jest najzasobniejsza w wodę ze wszystkich rzek syberyjskich, przez co jest wykorzystywana energetycznie,

Jezioro Bajkał:

Największy na świecie zbiornik słodkiej wody – 23 tyś. km³, 20% zasobów słodkiej wody na świecie,
Najgłębsze jezioro na świecie – 1620 m od lustra wody, 1160 m p. p. m.; kryptodepresja,
Jego zlewisko ma 557 000 km² (należy do dorzecza Jeniseju),
Żyje tu ponad 2630 gatunków zwierząt i roślin (60% to gatunki endemiczne),
Najstarsze jezioro na świecie – ma ok. 20-30 mln lat i nie zarasta!
Jest na nim 27 wysp, z czego największą jest wyspa Olchon,
Dopływa do niego 336 rzek, a wypływa tylko jedna – Angara, dopływ Jeniseju,
Niskie stężenie substancji rozpuszczonych i zawiesiny, przez co przezroczystość jeziora sięga nawet 40 m,
W jeziorze tym żyje widłonóg jedyny w swoim rodzaju – episzura, która rozkłada wszystkie szczątki organiczne i nieorganiczne w jeziorze (gony, kości, tkaniny!); to dzięki niej woda w Bajkale jest tak przejrzysta. Niestety, ciężko jest dowiedzieć się o niej coś więcej, ponieważ żyje ona tylko tam, umiera nawet w akwarium wypełnionym wodą z Bajkału,
Żyje tu też foka bajkalska – jedyny słodkowodny gatunek foki,

Lena

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Lena	4400	2 490 000	16 800	539

Najwyższe WWQ dla Leny wynosi 241 000 m³/s
Płynie przez Wyżynę Środkowosyberyjską,
Wypływa z rejonu Bajkału,
Jakuck to jedyne duże miasto nad tą rzeką (szerokość rzeki ok. 2 km – brak mostu),
Główne dopływy to Ałdan i Wikij – liczne progi w korycie,
Ma reżim podobny do Jeniseju, gwałtowny wzrost wody w czerwcu,
Nad nią znajduje się odkrywkowa kopalnia diamentów – przy dorzeczu rzeki Wilij,

Amur

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Amur	4444	1 855 000	11 400	539

Rzeka graniczna pomiędzy Chinami a Rosją,
Jej ważniejsze dopływy to Szyłka i Argun (rzeki źródłowe), Sungari,
Przypływy mają charakter dwudzielny – są w lecie i w zimie,
Odwadnia obszary monsunowe i polarne,
Stanowi ważną oś komunikacyjną,
Amur + Ussuri = miasto Chabarowsk (węzeł kolei transsyberyjskiej do Władywostoku),
Most pod Chabarowskiem na Amurze:
- Most kolejowy kolei transsyberyjskiej (budowany 1913-1916),
- Utworzony w Warszawie i przewieziony do Rosji,
- Po przebudowie jest to most drogowo-kolejowy (1999r.),
Meandry i starorzecza rz. Sungari w Chinach,

Huang He

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Huang He	4670	752 000	2571	81,1

Inna nazwa to Żółta Rzeka,
Tworzy charakterystyczne kwadratowe kolano,
Dwukrotnie przepływa przez Wyżynę lessową, przez co transportuje olbrzymie ilości mułu,
Region Kaifeng – obecnie dno rzeki znajduje się ok. 5 m ponad powierzchnią terenu, tutaj osadza się najwięcej materiału,

Transport zawiesin – przeciętnie ok. 920 mln m³ rocznie,
Czasami zdarzało się, że Huang He i Jangcy miały wspólne ujście,
Powódź na Huang He w 1887 roku – zalane 22 tyś. km², spowodowała śmierć od 900 tyś. do 2 mln ofiar; była to druga największa na świecie naturalna katastrofa wszechczasów (z wyjątkiem głodu i epidemii),
W 1898 roku teren o powierzchni 500 km² został pokryty świeżymi osadami o miąższości 1,5 do 3 metrów,
Liczne kaskady i zapory

Jangcy

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Jangcy	5520	1 807 199	31 060	979,5

Wypływa ze środka Wyżyny Tybetańskiej,
Tworzy zygzaki na kształt litery W,
W jej odcinku ujściowym leży port Szanghaj,
Wybitny reżim lodowcowy, zwłaszcza w górnym odcinku,
Wiele odcinków przełomowych (np. przełom skaczącego tygrysa),
Żegluga na Jangcy to tradycja rozwijana od początku cywilizacji,
Jest tu szereg ciekawych mostów,
Zapora Trzech Przełomów:
- Typ – grawitacyjny (masa zapór przeciwważy masę wody), żelbetowa,
- Wysokość – 181 m,
- Długość – 2335 m ze śluzami i przepustami, 1983 m sama tama,
- Szerokość korony 40 m,
- Szerokość podstawy 115 m,
- Przepustowość przelewu stokowego – 116 000 m³/s,
- Gwarantowany przepływ w porze suchej – 5860 m³/s,
Zbiorniki przy zaporze:
- Pojemność całkowita – 39,3 km³,
- Rezerwa powodziowa – 22,1 km³,
- Powierzchnia zlewni – 1 mln km²,
- Powierzchnia zbiornika – 1045 km²,
- Długość zbiornika – 620-663 km,
- Średnia szerokość zbiornika – 1,1 km lub 1,6 km (różne źródła),
Elektrownia:
- Dwa czynniki mocy – wysokość piętrzenia i wielkość przepływu przez zespół turbin,
- Tutaj wykorzystano oba czynniki,
- Moc zainstalowana elektrowni – 22,5 GW (rekord w skali świata),
Skala prac budowlanych – usuwano gigantyczne ilości skał i gleb,
Skutki uboczne – przesiedlono 2 mln osób, przeniesiono 13 miast oraz 657 fabryk, straty kultury materialnej, skutki ekologiczne jeszcze nie do przewidzenia, gorzej dla ryb, szczególni jesiotra chińskiego,
Inne cele zapory to ochrona przeciwpowodziowa, dostarczanie wody i żegluga (podpiętrzenie wody),
Jej nazwa oznacza dosłownie „długa rzeka”,

Rzeka Perłowa

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Rzeka Perłowa	2130	453 700	9500	300

Ma ogromną deltę, w której znajdują się 4 duże miasta: Kanton, Makau, Hongkong i Shenzen,
Nazwy chińskie to Xi Jiang lub Zhu Jiang,
Rzeka Perłowa to rozległy system tworzone przez wspólne deltowe odnogi rzeki Xi Jiang, Bei Jiang i Dolny Jiang (czasem nazwy „rzeka perłowa” używa się tylko do Xi Jiang),
Łączna długość całego systemu – 4457 km (żeglowne ponad 3000 km),
Jej źródła nie są w Wyżynach Tybetu,
Nazwa rzeki pochodzi od perłopławów, które normalnie w morzu tylko występują,

Tarym

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Tarym	2030	951 500	158	5

Płynie w Mongolii Wewnętrznej,
Kończy się ślepo, nie dopływa do żadnego zbiornika,
Płynie przez tereny pustyni Takla Makan,
Są tu liczne, słone jeziora,
Obecnie cała woda z rzeki wykorzystywana jest dla celów rolniczych,
Cały czas trwa walka z zasoleniem rzeki,

Rzeki Indochin

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Rzeka Czerwona	1149	143 700	2 640	83
Mekong	4880 (4350)	795 000	16 000	505
Menam	372	160 000	718	23
Saluin	2815	324 000	4 876	154
Irawadi	2170	414 000	13 000	410

Tutejsze rzeki maja swoje źródła w Tybecie i stąd biorą się ich specyficzne warunki,
Najdłuższe rzeki to Mekong i Saluin,
Reżim rzek ma charakter wybitny letni ze względu na obecność monsunu oraz lodowce z Tybetu,
Mekong:
- Ma dużą deltę, w której znajduje się miasto Ho Chin Min (Sajgon),
- Nad jej wodami leży Phnom Penh – tutaj Mekong łączy się z Tonle Sap,
- Tonle Sap to też nazwa jeziora, które jest naturalnym zbiornikiem retencyjnym dla Mekongu – podczas wezbrań jego powierzchnia wzrasta o 8 metrów!,
- Jezioro to zajmuje dużą część Kambodży, jest też jednym z najzasobniejszych w ryby jeziorem słodkowodnym,

Ganges

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Ganges	2525	1 080 000	12 500	394

Święta rzeka hinduizmu – stanowi ucieleśnienie bogini Gangi, rytualne obmywanie się wodami Gangesu,
Bilans wodny zlewni jest pod bardzo silnym wpływem południowo-zachodniego monsunu,
Ok. 8% sumy rocznego opadu przypada na okres letniego monsunu (czerwiec – wrzesień),
Zmienność przepływu zima-lato ma stosunek 1:6,
Wahania stanu wód dochodzą do 15 metrów,
Miasta położone na brzegach rzeki są święte ze względu na swoje położenie,
Każdy hindus pragnie odbyć świętą pielgrzymkę do źródła rzeki (lodowa jaskinia w stóp lodowca Gangotri),
Połączenie Gangesu z Yamuną, święte miejsce Allahabad,
Lodowiec Gangotri – przy granicy z Chinami, jeden z największych lodowców w Himalajach (ponad 27 km³ lodu),

Brahmaputra

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Brahmaputra	2900	651 334	19 300	609

Zasilania lodowcowe i monsunowe – wezbrania w lecie, ponad 32 000 m³/s,
Zmienność przepływów 1:10,
Ma charakter roztopowy na wielu odcinkach,
W jej dolnym biegu (delta) znajduje się państwo Bangladesz – domy narażone na liczne powodzie,
Lasy namorzynowe – gorące klimaty tropikalne, obszar często zalewany przez wodę, która zostawia dużo nanosów – a gdzie one są, tam są nie do przebicia,
W górnym biegu Brahmaputra przyjmuje liczne potoki wypływające z najwyższych masywów himalajskich, co powoduje to, iż na długim, przeszło 1000 km odcinku ma ona charakter rzeki górskiej,

Indus

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Indus	3200	1 165 000	6 600	208

Opływa Himalaje, po drodze tworzy wiele przełomów,
Nad nią rozwijała się cywilizacja Indusu – od 2500 p. n. e.,
- Hinduizm – od ok. 1700 p. n. e.,
- Buddyzm – od ok. 365 p. n. e.,
Indus, podobnie jak Ganges, jest świętą rzeką hinduizmu,
Płynie częściowo przez Pakistan oraz Indie,
Jej najważniejszym dopływem jest rzeka Sutlej (Satledź) – przebija się przez łańcuch Himalajów,
Pendżab – Kraina Pięciu Rzek: Bjas, Ceneb, Pżhelem, Ravi i Satledź:
- Cała kraina to dolina aluwialna (stożek napływowy 5 rzek); źródło konfliktu,
- Z perskiego: panj – pięć, ab – woda,
Satledź – zapora Gobind Sagar to jedna z najwyższych na świecie zapór grawitacyjnych (225,5 m); budowa 1953-1962,
Delta – podmokły, aluwialny obszar, który powoli się rozbudowuje,
Śrinagar – miasto w Kaszmirze nad jeziorem Dal, na wysokości 1700 m n. p. m., słynie z ogrodów. Jedną z atrakcji turystycznych jest grób Jezusa Chrystusa,

Jezioro Aralskie

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Amu-Daria	1425 (2400)	465 000 (534 000)	2525	?
Syr-Daria	2312 (3100)	219 000 (402 700)	1180	?

Jest też nazywane morzem aralskim,
Rzeki zasilające to jezioro to Syr-Daria i Amu-Daria,
Te rzeki zasilają też jezioro Bałchasz,
Stara nazwa Amu-Darii to Oksus; ma swoje źródła w Pamirze w Tadżykistanie, płynie pomiędzy pustyniami Kara-Kum i Kyzył-Kum,
Stara nazwa Syr-Darii to Jaksortes, ma swoje źródła we wschodnim Uzbekistanie, przepływa przez pustynię Kyzył-Kum,
Biegł tędy jedwabny szlak, kiedyś hodowano tez tu bawełnę,
Obszar jeziora został skażony solą i resztkami poligonu (testowano tu broń chemiczną),
Obecnie teren po jeziorze pokrywa nowa pustynia – Aral-Kum,

Mezopotamia

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Eufrat	2800	500 000	356	11
Tygrys	1850	375 000	1014	32
Shatt-al-Arab	200	-	1750	55
Karun	950	65 230	575	18

Z greki oznacza to „międzyrzecze”,
Inna nazwa Eufratu to Firat,
Najważniejsze dopływy Eufratu to Balich i Chabur (oba lewostronne),
Teren dorzecza Eufratu i Tygrysu – wypływają z Turcji i uchodzą do Zatoki Perskiej,
Shatt-al-Arab – połączenie Eufratu i Tygrysu!,
Jest to teren kolebki naszej cywilizacji, obszar szerokiej doliny aluwialnej, żyznej,
Jest to obszar deficytu wody – parowanie i infiltracja w podłoże,
Reżim Tygrysu ma najwyższe przepływy wiosną, ponieważ wtedy topią się śniegi i lodowce; podobny reżim na też Eufrat,
Obie rzeki tworzą bardzo zróżnicowany system wodny,
Eufrat, w Apokalipsie św. Jana, jest przedstawiony jako rzeka, która wysycha podczas sądu ostatecznego,

Jordan

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Jordan	251 (360)	18 000	16 (?)	-

Uchodzi do Morza Martwego – największej depresji na świecie, 418 m p. p. m., a jego dno sięga 817 m. p. p. m.,
Dolina ryftowa Jordanu – należy do systemu Wielkich Rowów Afrykańskich; obejmuje Dolinę Bekaa w Libanie, następnie przebiega doliną Mula (w Izraelu), przez jezioro Tyberiadzkie i dalej do morza martwego,

System Missisipi-Missouri

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Missouri	3767	1 371 610	2478 (max. 21 200)	78
Missisipi	3778	3 200 000	16 790 (max. 86 790)	529
Ohio	1579	490 000	7957 (max. 52 400)	250
Arkansas	2364	435 100	1147 (max. 19 340)	36
Red	2189	170 000	1614 (max. 6600)	51

Zajmuje 41% powierzchni stanów zjednoczonych,
Jego najważniejsze dopływy to Arkansas i Ohio,
Rzeka Missisipi stanowi granicę tzw. Dzikiego Zachodu,
Środkowy Zachód – obszar Wielkich Równin, prerii amerykańskich, leży w systemie Missisipi,
Dział wodny zachodni przebiega przez linie Gór Skalistych, a na północy dochodzi do Wielkich Jezior,
Historycznie, Wielkie Jeziora były odwadniane przez Missisipi!,
Najważniejszy dopływ Missouri to Yellowstone, a ważne leżące tu miasto to Kansas City,
St. Louis – leży o zbiegu Missisipi i Missouri,
Arkansas – ma też źródło rzeka Kolorado; dużo wody to dużo śniegu!,
Inne dopływy – Red, Ohio (odwadniają zachodnie stoki Appalachów, wiec duże sumy opadów),
Powierzchnia górnej Missisipi jest niewielka w porównaniu do Missouri,
Długość od ujścia do źródeł Missouri – 5970 km,
Źródło Missisipi – jezioro Itasca, północna Minnesota, małe jezioro polodowcowe o powierzchni 4,7 km², zwierciadło wody na wysokości 450 m n. p. m. (1475 stóp),
Dendryczny układ sieci rzecznej z zlewni Missisipi,
Sama Ohio cechuje się bardzo dużym rozwinięciem – stosunek długości rzeki do długości linii prostej łączącej źródło z ujściem,
System Missisipi słynie z rekordowych ilości zawiesin, ale to głównie Missouri dostarcza cały ten materiał,
Missouri płynie przez zdecydowanie suchy obszar,
Ohio – przy zlewni są dwa duże zbiorniki zaporowe – Lake Barkley i Kentucky Lake,
Arkansas – wypływa z Kolorado z Gór Skalistych, ale potem płynie przez suche obszary; ważne miasto przy tej rzece to Oklahoma City,
Red – w odcinku ujściowym Red wpływa do kanału, który ma odprowadzić wodę z Missisipi,
Missisipi to odpowiednik Renu w Europie – rzeka wybitnie powodziowa, zwłaszcza dopływ Ohio; rzeka bardzo silnie przekształcona przez człowieka, powstała tu bardzo rozwinięta struktura technologiczna,
Problem systemu Missisipi – wędrujące łachy piaskowe, duża ilość roślin,
Delta:
- Przed regulacją w XX wieku, a zwłaszcza przegrodzeniem tamami, przepływ Missouri wynosił 368-22653 m³/s, a transport 550 mln ton osadów rocznie dostarczanych do Missisipi,
- Transport osadów przez Missisipi w ujściowym odcinku: średnia 144 399 980 ton/rok,
- Współczesny przyrost delty Missisipi – 50 – 100 metrów rocznie,
- Główne przyczyny ogromnego transportu osadów:
  - Występowanie pokryw pyłowych,
  - Erozja,
  - Zjawisko „dust bowl” – miska kurzu, gdyż rolniczo zagospodarowano te obszary, to wzmagały się burze pyłowe, a one dają osady,
Delta Missisipi to także nazwa historyczna regionu, równiny aluwialnej ok. 500 km na północ od delty, leżącej w zachodniej części stanu Missisipi,
Trzy katastroficzne powodzie na Missisipi: 1927 r., 1937 r., 1973 r.,

System Wielkich Jezior:

Jest położony na krawędzi tarczy kanadyjskiej, podparty Appalachami, prawie dotyka do dorzecza Missisipi,
Jeziora:
- Górne – najbardziej na północ oraz najwyżej położone źródło wody (Minnesota, Michigan, Illinois, Wisconsin, Indiana, Ohio, Pensylwania), jego duża objętość sprawia że roczne wahania są niewielkie i wynoszą średnio 30 cm,
- Michigan,
- Erie,
- Huron – nazwa jeziora pochodzi od plemienia Indian Huronów, którzy żyli w tych okolicach do XVII wieku; linia brzegowa jeziora jest bardzo rozbudowana, przez co jest najdłuższa z wszystkich jezior świata; jest zbiornikiem słodkowodnym z największą ilością wysp;
- Ontario - Mikroklimat tworzony przez jezioro ma wpływ na opady śniegu w okresie zimowym. Szczególnie południowo-wschodni brzeg poddany jest temu oddziaływaniu, nazywany często śnieżnym pasem. Opady śniegu w zimie w tym rejonie często przekraczają 600 cm.
- Jezioro św. Klary,
- Największa różnica poziomów jest pomiędzy Erie a Ontario – 100 m (w tym Niagara),
Istnieje droga wielkich jezior – wodna struga,
Rzeka św. Wawrzyńca zaczyna się od końca jeziora Ontario, nazwa pochodzi od odkrycia w dniu św. Wawrzyńca,
Kanał Wellandzki – pomiędzy Erie a Ontario, omija Niagarę,
Jeziora mają bardzo wiele cech morskich, normalne pływy oraz fale; tylko woda jest słodka,
Rzeka św. Wawrzyńca:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Rzeka św. Wawrzyńca	1200	1 344 000	16 800	530

Stały przepływ w ciągu roku, brak erozji, brak zawiesin,
Pojemność Wielkich Jezior – 22 700 km³ (ok. 21% światowych wód słodkiej wody),
Łączna powierzchnia jezior – 254 205 km²,
Wszystkie 5 znajdują się w 13 największych jeziorach świata,
Rzeka Hudsona łączy kanałem Rzekę Św. Wawrzyńca z Nowym Jorkiem,
Wodospad Niagara – tylko popularny, przy wodospadzie Buffalo i Niagara Falls,
- Wodospad amerykańsko-kanadyjski/ wodospad podkowa – 90% wody (ewoluuje do przebicia 2 jezior),
- Wodospad amerykański – 10% wody (ewoluuje w bystrze),
- Wyspa Kozios,
- Bystrza – 9-17 m,
- Przepływ roczny 6000 m³/s,
- Cofnięcie się o ok. 17 km w ciągu 12 000 lat od „skarpy Niagary”,
- W czasach historycznych cofanie się średnio o 1,5 m na rok,
Cieśnina MacKinac:
- Połączenie jeziora Michigan i Huron,
- Nie ma żadnych stopni, ponieważ jeziora są na tej samej wysokości,
- Była kluczowa do połączenia źródeł żelaza nad J. Górnym z Chicago i Detroit, duży przepływ statków,
- Jest trudna żeglugowo,
- Długość 64 km, szerokość w najwęższym miejscu 8 km,
- 37 m głębokości,
- Nad cieśniną jest most MacKinac,
- Jest też wyspa MacKinac – znany punkt turystyczny, zakazany ruch wszelkich pojazdów silnikowych,

McKenzie - Athabaska

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
McKenzie - Athabaska	4241	1 800 000	9910	313

Jest to duży system,
Obejmuje dwa duże jeziora – Wielkie Jezioro Niewolnicze (jezioro przepływowe) oraz Wielkie Jezioro Niedźwiedzie (odwadniane jedną rzeką),
Rzeka została odkryta przez przypadek, by wywieźć skóry zdobyczne; odkrywca (?) nazwał ją rzeką rozczarowania,
Drugi co do wielkości system rzeczny w Ameryce Północnej,
Reżim śnieżny z wezbraniem letnim – zlewnia w obszarze polarnym i subpolarnym (jak rzeki Syberii),
Żeglowna na odcinku 2000 km przez około 5 miesięcy,
System rzeczny:
1. Rzeka Niewolnicza (Slave),
2. Wielkie Jezioro Niewolnicze (Great Slave Lake),
3. Rzeka McKenzie,
Most Deh Cho – górny bieg McKenzie, koło Wielkiego Jeziora Niewolniczego:
- Długość – 1100 m,
- Budowa rozpoczęta w 2008 r., otwarcie pod koniec 2012 r.,
- Problemy – budowa na wiecznej zmarzlinie, grunty silnie zatorfione, walka ze zjawiskami lodowymi,

Tworzy bardzo dużą deltę zachowaną w stanie praktycznie pierwotnym,

Jukon

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Jukon	3187	850 000	6371	201

Olbrzymie letnie wezbrani roztopowe, reżim wybitnie śnieżny,
Nazwa rzeki pochodzi od kanadyjskiego terytorium Jukon,
Problem zjawisk lodowych,
Gorączka złota – miasto Dawson, obecnie ma ok. 1800 mieszkańców, w czasie gorączki ogromnie się rozrosło, ale
Charakterystyczna jest tu wędrówka łososia w górę rzeki i można je bardzo łatwo łowić! Jest tu młyn do łowienia ryb!

Kolumbia

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Kolumbia	2010	668 000	7500 (max. 35 100)	237

Ma typowy charakter rzek górskich, odcinek przełomowy przez Góry Kaskadowe,
Ma bardzo duży spadek,
Jej dopływem jest rzeka Snake,
Ma wybitny potencjał energetyczny – 150 elektrowni wodnych, w tym 2 największe w USA: Grand Coulee oraz Chief Joseph,
Nad nią znajduje się duże miasto Portland,
Znowu łososie,

Rio Grande

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Rio Grande	3058	870 000	68	?

Pomiędzy jej nurtem a jego dopływem istnieje duża dziura bezodpływowa,
Ważniejsze dopływy to Pecos i Conchos,
Zawsze jakaś część tej rzeki stanowiła rzekę graniczną,
Obecnie przy granicy, przy rzece istnieje miasto El Paso i Ciudad Juarez,
Nie jest to jakaś gigantyczna rzeka czy imponująca,
Tereny zielone znajdują się tam, gdzie płynie rzeka, a wokół pustynia,
Na obszarze Nowego Meksyku płynie praktycznie południkowo, bo płynie w wymarłym ryfcie kontynentalnym Rio Grande,
System jeziora Lucerd (strefa ascezji wód) – basen Tularosa, okolice Alamogarda; opady są tu dość wysokie, a woda infiltruje i wypływa pomiędzy pasmami gór, a potem odparowując tworzy pokrywy soli i gipsu, tworząc ogromne wydmy,

Kolorado

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Kolorado	2334	637 000	?	?

Wypływa ze stanu Kolorado, stanowi granicę w stanach Nevada, Kalifornia i Arizona,
2 bardzo znane zbiorniki zaporowe:
- Powell (zapora Glen Canyon),
- Mead (zapora Hoovera),
Glen Canyon:
- Zapora betonowa, grawitacyjno-łukowa,
- Budowano ją w latach 1956-1966,
- Ma wysokość 120 m,
- Jezioro Powell:
  - Pojemność 32,3 km³,
  - Moc maksymalna elektrowni – 1296 MW,
Tama Hoovera:
- Zapora betonowa, grawitacyjno-łukowa,
- Budowano ją w latach 1931-1936,
- Ma wysokość 224 m,
- Ma długość 380 m,
- Ma przepustowość zakresu 11 000 m³,
- Jezioro Mead:
  - Przy maksymalnym wypełnieniu jest to największy sztuczny zbiornik z USA,
  - Maksymalna pojemność 35,2 km³, w tym ok. połowa to rezerwa powodziowa,
  - Maksymalna długość jeziora 190 km,
- Maksymalna moc elektrowni wynosi 2080 MW,

Nil

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Nil	6853 (6650)	3 400 000	2830	89

Uznawany jest za najdłuższą rzekę na świecie,
Ma nieustalony odcinek źródłowy,
Rzeka ta jest na dużym odcinku allochtoniczna (zasilająca),
Bahr-el-Ghazar – dopływ lewobrzeżny, odwadnia suche obszary, wpływa na obszar bagien w kotlinie Górnego Nilu i traci tam dużo wody,
Prawobrzeżne dopływy Nilu – swoje źródła mają w wysoko wyniesionej Etiopii i tam są opady monsunowe; duża zmienność przepływów,
8000-1000 p. n. e. – istniał też Nil Żółty, ale obecnie jest to suchy obszar,
Kagera:
- Wypływa na obszarze Rwandy,
- Zasila jezioro Wiktorii,
- Dysputa: czy jest to górny odcinek Nilu? Czy jezioro Wiktorii jest początkiem?
Jeziora w dorzeczu Nilu:
- Jezioro Kioga,
- Jezioro Alberta – leży w dnie doliny ryftowej,
- Jezioro Edwarda – odwadniane do jeziora Alberta,
Bagna Sudd – jedne z największych bagien na świecie, porównane do delty wewnętrznej; dno zagłębienia tektonicznego, spadek rzeki przyhamowany, ale nie jest to delta, bo rzeka dalej odpływa,
Jezioro Tana – nietypowe pochodzenie:
- Powstało na skutek przegrodzenia doliny potokami lawowymi,
- Być może powstało też w kalderze wulkanu,
Jezioro Nasera – jezioro zaporowe związane z budową Tamy Asuańskiej,
Delta:
- Wielki żyzny trójkąt o wymiarach 200 x 200 x 200 km,
- Dawniej tereny te były nazywane Dolnym Egiptem,
- Obszar gęsto zaludniony,
- Plonowanie – trzy cykle w ciągu roku,
Nil to typowa rzeka allochtoniczna – przepływa do innej strefy klimatycznej i ma na tyle wody, że umie się utrzymać,
Charakterystyczny dla Nilu jest dziwny, wygięty kształt rzeki – jest to związane z przebijaniem się Nilu przez Wyżynę Bajuda, tam też znajdują się słynne katarakty na Nilu,
Górny bieg rzeki jest ściśle związany z Wielkimi Rowami Afrykańskimi,
Bieg nilu:
1. Kagera
2. Jezioro Wiktorii
3. Nil Wiktorii
4. Jezioro Kioga
5. Wodospady Kabalega (Murchisona) – na granicy Rowu Środkowoafrykańskiego
6. Jezioro Alberta – wraz z dopływem z jeziora Edwarda
7. Nil Alberta
8. Nil Górski
9. Bagna Sudd
10. Nil Biały
11. + Nil Błękitny = Nil

Reżim Nilu:
- Przepływ Nilu Alberta wyrównany jest pod wpływem retencji jezior, głównie jeziora Wiktorii,
- Znaczne straty wód Nilu Białego na obszarze bagien Sudd – parowanie (ale też bagna Sudd zasilają Nil w okresie suszy – 60 000 km²),
- Silnie zmienny przepływ dopływów z Wyżyny Abisyńskiej – wybitne wezbranie letnie (Nil Błękitny, Atbara, Sobat),
- Roczny odpływ Nilu Białego jest o połowę mniejszy niż Nilu Błękitnego,
- „16 łokci” – minimalny przybór Nilu gwarantujący urodzaj (średnio 6-8 m),

Wodospady Kabalega (Murchisona) na Nilu Wiktorii:
- Na granicy Rowu Środkowoafrykańskiego,
- Wysokość 120 m w trzech kaskadach,
- Czasem nazwa odnosi się tylko do pierwszej kaskady,
- Szerokość 7 m, średni przepływ ok. 300 m³/s,
- W 1954 roku w sąsiedztwie wodospadu rozbił się samolot Ernesta Hemingwaya,
Jezioro Wiktorii:
- Wypływ z Jeziora Wiktorii w okolicach Jinya w Ugandzie formuje Nil Biały (Nil Wiktorii),
- W 1952 r. Brytyjczycy zbudowali tamę, zakładając Q max. 300-1700 m³/s, w zależności od stanu wody w jeziorze (przepływ był przedmiotem uzgodnień politycznych),
- W 2002 roku Uganda z pomocą międzynarodową zbudowała nową tamę w tym miejscu, Kira Hydroelectric Power Station (180 MW),
- W roku 2006 odnotowano najniższy od 80 lat stan wody w jeziorze; uważa się, że Uganda przepuszcza ok. dwukrotnie więcej wody z jeziora niż to wynika z uzgodnień,
- Jest trzecie na świecie pod względem powierzchni – 68 000 km²,
- Głębokość maksymalna – 86 m,
- Objętość wynosi 2750 km³,
Wielka Tama Asuańska:
- Zbiorniki w linii prostej 300 km, całkowita długość 550 km,
- Budowana w latach 1960-1971,
- Zbudowana przez siły radzieckie,
- Objętość zbiornika Nasera – 132 km³ (jezioro Mead – 35 km³, zapora trzech przełomów – 39 km³),
- Elektrownia – 2100 MW,

Kongo

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Kongo	4700	4 014 500	41 000	1293

Stosunek przepływów wynosi 1:3,3 – bardzo wyrównane przepływy w ciągu roku (Q max. – 75 000 m³/s, Q min. – 23 000 m³/s),
Cały rok intensywne opady deszczu,
Kongo spośród rzek afrykańskich ma zdecydowanie największe dorzecze oraz największy przepływ i odpływ,
Lualaba – nazwa Konga w górnym odcinku,
Ma mocno niesymetryczną zlewnię,
Reżim jest wyrównany i stabilny,
Kongo płynie w Kotlinie Konga, lecz w odcinku ujściowym przebija się przez wyżynę,
Oczywiście jest tutaj delta wewnętrzna, która wynosi ponad 2000 km, szeroko rozlany bagnisty teren (spadek 100 m),
Na górnym odcinku Konga znajdują się wybitne wodospady (Wrota Piekieł, Wodospady Stanleya), przez co Kongo jest żeglowne tylko odcinkami,
Jednym z dopływów jest Luapula, o długości 1500 km; tworzy jezioro i bagna Bangweulu (tereny Zambii),
Jezioro Tanganika:
- Okresowo odwadniane do dorzecza Konga przez rzekę Lukuga, a czasowo bezodpływowe,
- Drugie na świecie pod względem głębokości, tworzy kryptodepresję,
- Ma 673 km długości, najdłuższe słodkowodne jezioro świata,
- Woda w jeziorze charakteryzuje się wysoką twardością i zasadowością,
- Maksymalna głębokość 1435 km,
- Objętość 18 900 km³,

Niger

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Niger	4180	2 117 700	5589	176

Jego dorzecze ma skomplikowany układ klimatyczny – jest to drugi obszar a Afryce, gdzie odczuwany jest front monsunowy, z drugiej zaś strony jest chłodny prąd morski,
Stosunek przepływów 1:55 – skrajnie zmienny przepływ (Q max. – 27 600 m³/s, Q min. – 500 m³/s)
Jego największy dopływ to Benue (Q śr. – 3400 m³/s; długość 1370 km),
Reżim:
- Sezon opadowy w lecie,
- Fale z górnego odcinka rzeki docierają do ujścia z kilkumiesięcznym opóźnieniem, więc występują tam dwa wezbrania,
- Dolny Niger – reżim w znacznej mierze pod wpływem największego dopływu, Benue,
Przecina Próg Górnogwinejski,
Jest pewne, że doszło tu do gigantycznego kaptażu, potwierdzono go osadami i charakterystycznym kolanem,
Jest tu oczywiście delta wewnętrzna Nigru,

Wolta:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Wolta	1500	407 000	1210	38

Niewielka rzeka, która odwadnia Próg Górnogwinejski,
Tworzy olbrzymi zbiornik zaporowy,
Tworzą ją 3 rzeki – Czarna Wolta, Biała Wolta i Czerwona Wolta,
Skrajnie zmienny stosunek przepływów! – 1:1339; jest on związany z sezonem opadowym I deszczowym (Q mx. – 12 500 m³/s, Q min. – 9 m³/s)
Zapora Akosombo:
- Objętość – 148 km³, większe niż Zbiornik Nasera,
- Powierzchnia zalewu 8500 km²,
- Elektrownia o mocy 1040 MW,
- Pokaźny obiekt na tle całego kraju,

Jezioro Czad

Znajduje się na dnie bezodpływowej Kotliny Czadu,
Wpada do niej jedna rzeka – Szari,
Obecnie jezioro zanika – a jest to główne źródło wody dla 20 mln ludzi i rolnictwa,
Jedyne znane jezioro bezodpływowe nie podlegające silnemu zasoleniu (prawdopodobnie odpływ podziemny z jeziora – ale gdzie?),
Rozwija się tu kaptaż Szari do rzeki Benue, która już zaczyna odwadniać dolną dolinę Szari – spowodowuje to natychmiastowy zanik jeziora Czad,
Jest reliktem po jeziorze Mega-Czad (okres pluwialny),
Propozycja ratowania jeziora Czad wodami z dorzecza Kongo – w 1929 r., w latach 60 XX w., potem w 1990 r., 2008 r. – przerzut wody z Konga do jeziora Czad?,
Ponad 90% zasilania jeziora Czad stanowi rzeka Szari,
Q max. – 4846 m³/s, Q min. – 8 m³/s , przepływ skrajnie zmienny – 1:606,

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Szari	1200	550 000	1059	33

Zambezi i Okawango:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Zambezi	2574	1 390 000	3400	107
Okawango	1700	530 000	475	15

Częściowo łączy się z Okawango, ale nie jest to do końca jasne,
Zambezi płynie w Kotlinie Kalahari,
Poniżej rzeki znajduje się Delta Okawango – w czasie wezbrań woda przepływa do Zambezi,
W dole kotliny znajdują się słone jeziora, z których powstają olbrzymie solniska,
Wodospady Wiktorii:
- Wysokość 108 m,
- 1700 m szerokości,
- Q śr. – 1008 m³/s,
- Q max. – 9000 m³/s,
- Most stalowy z 1905 r.,
- Bardzo nietypowe ujście wodospadu,
Delta Okawango znajduje się na pustyni Kalahari,
Powyżej obszaru Wodospadu Wiktorii, Zambezi tworzy mini-deltę wewnętrzną,
Jezioro Malawi (Niasa):
- Jest stale odwadniane do Zambezi przez rzekę Shire,
- Głębokość maksymalna jeziora wynosi 706 metrów (kryptodepresja),
- Długość – 570 km,
- Objętość – 8400 km³
Zapory na Zambezi:
- Jezioro Kariba (1958-1963) – największy zbiornik sztuczny na świecie (180 km³),
- Jezioro Cahora Bassa (1966-1975),
Okawango w Angoli znana jest jako Kubango,
Znana z tego że zachowała się tam naturalna afrykańska zwierzyna,

Amazonka:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Amazonka	6500 (7025)	7 200 000 (5 900 000)	120 000 (140 000)	6300

Q max. – 260 000 m³/s,
Q min. – 60 000 m³/s,
WWQ – 370 000 m³/s (a jak to mierzone?),
Obszar delty:
- Nie do końca wiadomo czy to delta czy estuarium? – jeżeli rzeka Tocantis to osobny system, to jest to estuarium; jeżeli wliczamy do Amazonki to jest to delta,
- Rzeka Tocantis (jeżeli jest to osobny system) dokonuje bifurkacji Amazonki,
- Całość ma 240 m szerokości,
Najbardziej znane ośrodki to:
- Belem,
- Manaus – w połowie biegu Amazonki, przy dopływie Rio Negro, rozwinięte w wyniku gorączki kauczukowej,
- Iquitos – na terenie Peru, dotąd mogą dopływać statki morskie,
Rio Casiquiane – przerzut części wód górnej Orinoko do Rio Negro (bifurkacja górnego Orinoko – 1/3 wód). Jest to jedyna rzeka na całym świecie, która łączy dwa duże dorzecza. Jest żeglowna.
Rio Negro:
- Największy lewobrzeżny dopływ Amazonki,
- Wody mają specyficzny czarny kolor czarny, nie lęgną się tam komary, więc nie ma malarii,
Najdłuższe dopływy amazonki:
- 3379 km – Purus, Peru / Brazylia, (2,948 km) (3,210 km)
- 3239 km – Madeira, Boliwia / Brazylia
- 2820 km – Caquetá / Japurá, Kolumbia / Brazylia
- 2750 km – Tocantins, Brazylia, (2,416 km) (2640 km)
- 2575 km – Araguaia, Brazylia (dopływ Tocantins)
- 2410 km – Juruá, Peru / Brazylia
- 2250 km – Rio Negro, Ameryka Południowa, (2,400 km)
- 2100 km – Xingu, Brazylia, (2,900 km)
- 1900 km – Tapajós, Brazylia, (2,550 km)
- 1749 km – Guaporé, Brazylia / Boliwia (dopływ Madeira)
Fala przypływu sięga do 1000 km w głąb kontynentu (przypływ syzygijny – 1400 km) – występuje zjawisko pororoca, tj. fala pływowa do 4 metrów wysokości, znana z efektów niszczących i akustycznych (zderzenie fali pływowe z nurtem rzeki),
Przepływ Amazonki jest bardzo wyrównany – 1:2,2
Amazonka wysładza wody Atlantyku do 400 km od brzegu, na znacznym odcinku (ok. 200 km) obserwuje się też zawiesinę w wodach oceanicznych,
W środkowej części rzeki silne meandrowanie i duży nurt wody, a spadek jest niewielki, a wezbrania powodują zalanie pasa o szerokości 120 km,
Lasy galeriowe - las występujący w strefie sawanny wzdłuż rzek, w dolinach zalewowych, czerpiący wodę z płytko położonych wód gruntowych. Gdy rzeka jest wąska, korony drzew stykają się nad nią tworząc zacienioną galerię,

Orinoko:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Orinoko	2140 (2500)	800 000 (1 039 000)	33 000	1040

Q max. – 81 000 m³/s,
Q min. – 1 330 m³/s,
Dorzecze Orinoko ma u siebie obszary półsuche, zalewane przy wyższych stanach wód, nazywane Las Llanos – równiny,
Orinoko ma ogromną deltę, w całości zatapianą przy wyższych stanach wód,
Simon Bolivar - przywódca walk o wyzwolenie Ameryki Południowej spod władzy Hiszpanów. Bolívar dążył do stworzenia federacji wszystkich państw pohiszpańskiej Ameryki Południowej. Udało mu się to tylko częściowo przez utworzenie w 1819 roku Federacji Wielkiej Kolumbii, grupującej Wenezuelę, Kolumbię, Ekwador i Panamę (współczesne flagi trzech pierwszych państw mają ten sam układ barw, pochodzący z flagi federacji zaprojektowanej przez samego Bolívara). Od jego nazwiska utworzono nazwy dwóch niepodległych państw: Boliwii i Wenezueli (pełna nazwa to Boliwariańska Republika Wenezueli). W Wenezueli, nazwisko Bolívara nosi miejscowa waluta, prestiżowo usytuowany plac w każdym większym mieście, kilkaset wiosek i osobny region administracyjny.
Zwężenie rzeki – głębokość 100 m, wys. 80 m p. p. m.,
„drugi most” na Orinoko (nie mam pojęcia, poszukajcie sami!),
Salto Angel – wodospad Angela, najwyższy wodospad na świecie, położony w zlewni rzeki Carrao w dorzeczu Orinoko, całość wynosi 979 m, a pojedyncza nieprzerwana kaskada ma 807 m, odkryty przez Jamesa Angela w 1935 r.,

System La Platy:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Parana	4700	2 650 000	17 300	546
Paragwaj	2620	365 000	2 700	85
Urugwaj	1838	365 000	5 500	173

Rio de La Plata – to nazwa tylko zatoki morskiej/estuarium,
- Urugwaj płynie po łuku ze wschodu, stanowi granicę Urugwaju, jego ważnym dopływem jest Negro,
- Parana – droga wodna na bardzo dużym odcinku, płynie po strukturach pomiędzy wyspami, spływa z Wyżyny Brazylijskiej,
- Delta wewnętrzna Parany – łączenie Salado i Parany, spiętrzony nurt rzeki i spiętrzony odcinek,
- Estuarium bardzo płytkie (3-4 m), sztucznie odsypywane, bardzo dużo osadów,
- Leży tu Buenos Aires i Montevideo,
- Powierzchnia estuarium – 35 tys. km², (długość – 320 km, szerokość max. 220 km),
Średnie Q u ujścia – 22 tyś. m³/s,
Średnia suma opadów na obszarze dorzecza La Platy – ok. 1120 mm,
Powierzchnia dorzecza – 3 170 000 km²,
Podstawa gospodarki dla Paragwaju, Urugwaju i Argentyny,
Wodospad Iguacu – Wodospady Iguazu znajdują się w miejscu, w którym rzeka dociera do skraju płaskowyżu, tuż przed ujściem do rzeki Parany. Iguaçu spada w przepaść tworząc wodospad. Rzeka ma tutaj 4 km szerokości i płynie po bazaltowym podłożu. Wodospad wygląda najefektowniej w porze deszczowej, od listopada do marca, ale zazwyczaj jest malowniczy przez cały rok, choć zdarza się, że zamiera. W maju i czerwcu 1978 roku w okresie szczególnie uporczywej suszy, nurt osłabł tak bardzo, że przez 28 dni przez krawędź urwiska nie przepłynęła ani kropla wody. Był to pierwszy przypadek wyschnięcia wodospadu od 1934 roku.
Rzeka Iguacu – ok. 23 km powyżej ujścia do Parany, granica argentyńsko – brazylijska, wodospad – szerokość ok. 3 km, wysokość 80m,
Wysoki stopień energetyki wodnej w dorzeczu La Platy – elektrownie wodne są podstawą energetyczną Urugwaju i Paragwaju, ale też Brazylii i Argentyny,
Zapora Itaipu (1975-1984) – na Paranie, granica brazylijsko-paragwajska, zbiorniki 29 km³, 14 GW,
Produkcja roczna energii ok 90 TWH, czyli tyle samo co Zapora Trzech Przełomów,
Zapora Yacgreta, poniżej Itaipu, granica paragwajsko-argentyńska, 3100 MW, różnica piętrzenia 22 m,
Na Rio Negro w Urugaju tama Rincon del Bonete; moc 128 MW, największy sztuczny zbiornik w Ameryce Południowej,

Rio Magdalena:

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Rio Magdalena	1528	257 000	7200	227

Q max – 12 000 m³/s,
Q min – 2000 m³/s,
Ma duże różnice pomiędzy biegiem rzeki – w górze pomiędzy skałami, w dole bagniste,

Sao Francisco

	Długość (km)	Powierzchnia dorzecza (km²)	Średni przepływ (m³/s)	Odpływ roczny (km³)
Sao Francisco	2830	641 000	2943	93

Odprowadza wodę bezpośrednio do Atlantyku,
Q max – 11 700 m³/s,
Q min – 1480 m³/s,
Stosunkowo wąska zlewnia, ma zbiorniki zaporowe,