Handel międzynarodowy
Wymiana międzynarodowa to ogół związków rzeczowych łączących odrębne gospodarki narodowe
Handel zagraniczny to wymiana towarów i usług między rozpatrywanym krajem a jego otoczeniem zagranicznym
Jest on efektem międzynarodowego podziału pracy
Na handel zagraniczny składają się:
Import
to przywóz dóbr i usług z zagranicy
Import niezbędny – to import dóbr i usług, których nie można wytworzyć w danym kraju, a są one konieczne do reprodukcji
Import substytucyjny – import produktów zastępujących możliwą krajową produkcję
Eksport
to wywóz dóbr i usług za granicę
Bilans płatniczy
to zestawienie ogółu należności i zobowiązań zagranicznych danego kraju. Jest sporządzany w okresach rocznych w postaci pieniężnej. Obejmuje wszystkie transakcje z zagranicą.
Części bilansu płatniczego:
Bilans obrotów bieżących
obejmuje obrót towarowy, wymianę usług transfery nieodpłatne. Stan obrotów towarowych z zagranicą charakteryzuje bilans handlowy, obrót usług zaś bilans usług
Bilans obrotów kapitałowych
odzwierciedla ruch w zakresie kapitałów długoterminowych oraz krótkoterminowych, a także zmiany w stanie rezerw walutowych państwa
TEORIE HANDLU ZAGRANICZNEGO
Teoria kosztów absolutnych
Za jej twórcę uważa się angielskiego ekonomistę A. Smitha.
Podstawowe twierdzenia tej teorii:
Wymiana produktów między dwoma krajami pojawia się wówczas, gdy koszty ich wytwarzania w tych krajach są zróżnicowane, tzn. gdy jeden kraj wytwarza pewne dobra taniej niż drugi, a inne drożej. Obejmuje to także przypadki, w których dany kraj nie jest w stanie wytworzyć potrzebnych mu produktów.
Korzyści z wymiany wynikają z lepszego wykorzystania przez te kraje posiadanych zasobów produkcyjnych oraz z rozszerzenia rynku zbytu na produkty będące w nadmiarze u poszczególnych partnerów.
Teoria korzyści absolutnych
teoria wg., której opłaca się zaprzestać produkcji dóbr, które inni produkują taniej, zdając się na ich import; produkować natomiast należy na potrzeby własne towary, które możemy wytworzyć taniej niż nasi ewentualni partnerzy
TEORIE HANDLU ZAGRANICZNEGO
Teoria kosztów względnych (komparatywnych)
Stanowi ona rozwinięcie teorii kosztów absolutnych. Za jej twórców uważa się R. Torrensa i D. Ricarda.
Podstawowe twierdzenia tej teorii:
Wymiana produktów między dwoma krajami następuje wówczas, gdy istnieją względne różnice w kosztach produkcji, tzn. gdy stosunek między kosztami wytwarzania różnych produktów w jednym kraju różni się od tego stosunku w innym kraju.
Po rozpoczęciu wymiany każdy kraj eksportuje ten produkt, który wytwarza względnie taniej (wydajność zasobu jest wyższa), importuje zaś ten produkt, który wytwarza względnie drożej.
Teoria korzyści komparatywnych
teoria wg., której jeśli jakiś kraj ma względną przewagę w produkcji jakiegoś dobra, powinien się w niej specjalizować, a importować te dobra, które na skutek przesunięcia czynników produkcji przestał wytwarzać, a w których inni mają względną przewagę.
Teoria obfitych zasobów (neoczynnikowa)
Sformułowana przez ekonomistów szwedzkich E. Heckschera i B. Ohlina, a następnie rozwinięta przez P. Samuelsona. Stanowi uzupełnienie teorii kosztów względnych przez uwzględnienie różnic w wyposażeniu poszczególnych krajów w zasoby produkcyjne.
W teorii tej odchodzi się od koncepcji jednego zasobu produkcyjnego (pracy) na rzecz wielu zasobów (np. pracy i kapitału)
Teoria luki technologicznej (neotechnologiczna)
Powstała około 1960 r., a za jej twórcę uważa się M. Posnera.
Należy do grupy koncepcji teoretycznych wyjaśniających handel zagraniczny za pomocą różnic w poziomach rozwoju technicznego poszczególnych krajów
Teorie popytowo – podażowe
Eksponują oprócz czynników podażowych znaczenie czynników po stronie popytu, a ściślej kształtowanie się jego rozmiarów i struktury. Twierdzą one, że bardzo istotne jest rozwijanie tzw. handlu wewnątrzgałęziowego, którego istota sprowadza się do jednoczesnego importu i eksportu wyrobów tych samych gałęzi i branż.
Miernikiem roli handlu zagranicznego w procesach reprodukcji społecznej jest wskaźnik
TERMS OF TRADE
Charakteryzuje on zmianę efektywności wymiany gospodarczej z zagranicą, a tym samym zmianę korzyści osiąganych z tej wymiany. Może być wyrażony w ujęciu cenowym lub ilościowym.
Terms of trade
Cenowy – mierzony jest jako stosunek zmian cen towarów eksportowych do importowych w roku obliczeniowym w stosunku do roku bazowego
Ilościowy – mierzony jest stosunkiem zmian fizycznych rozmiarów eksportu do importu w okresie obliczeniowym w stosunku do okresu bazowego
Terms of trade cenowy
Toc – cenowy wskaźnik terms of trade
Cet – ceny towarów eksportowych w okresie t
Ce0 – ceny towarów eksportowanych w okresie 0
Cit - ceny towarów importowych w okresie t
Ci0 - ceny towarów importowanych w okresie 0
Terms of trade ilościowy
Tow – wolumenowy wskaźnik terms of trade
Wet – wolumen eksportu w roku t
We0 – wolumen eksportu w roku 0
Wit – wolumen importu w roku t
Wi0 – wolumen importu w roku 0
Kurs walutowy
Jest to cena pieniądza zagranicznego, a więc cena jaką należy zapłacić w danej walucie za nabycie jednostek waluty innego kraju. Jego zmiana wpływa na opłacalność handlu zagranicznego.
Obniżenie kursu waluty krajowej (dewaluacja) stymuluje eksport, jego podniesienie zaś (rewaluacja) stwarza korzystniejszą sytuację dla importerów.
Handel międzynarodowy wielokierunkowo oddziałuje na procesy wzrostu gospodarczego kraju.
Jego wpływ wyraża się poprzez funkcje:
zasobotwórczą
efektywnościową
Zagraniczna i międzynarodowa polityka ekonomiczna
Ważne miejsce w polityce ekonomicznej zajmuje zagraniczna polityka ekonomiczna tj. aktywne, całościowe i świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą, a także udział państwa w wyodrębnionej z niej w ostatnim półwieczu międzynarodowej polityce ekonomicznej, tj. wspólnym działaniu rządów i podmiotów gospodarczych dwóch lub większej liczby krajów, których cele, środki i narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej są zbliżone bądź jednolite.
Zagraniczną polityką ekonomiczną nazywamy aktywne, całościowe i świadome oddziaływanie państwa na stosunki gospodarcze z zagranicą.
Polityką wolnego handlu nazywamy zapewnienie przez państwo niczym nie ograniczonej wymiany międzynarodowej umożliwiającej specjalizację produkcji i racjonalne wykorzystanie czynników produkcji.
Polityką protekcjonizmu nazywamy zapewnienie przez państwo ochrony rynku wewnętrznego przed konkurencją ze strony towarów importowanych i wspieranie eksportu poprzez ulgi podatkowe, dopłaty itp.
Protekcjonizm = Interwencjonizm
J. M. Keynes
Kompromis pomiędzy doktrynami skrajnego liberalizmu gospodarczego i skrajnego protekcjonizmu państwowego polega na częściowym uznaniu przydatności obydwu doktryn przy odrzuceniu ekstremizmu
Zasada polityki kompromisu pomiędzy wolnym handlem i protekcjonizmem brzmi: tyle wolnego handlu ile możliwe i tyle protekcjonizmu ile konieczne.
Formami zagranicznej polityki ekonomicznej nazywamy elementy tej polityki powstałe z jej podziału przedmiotowego. Wyróżniamy następujące formy zagranicznej polityki ekonomicznej:
zagraniczna polityka handlowa,
usługowa,
kapitałowa,
Migracyjna,
technologiczna.
Zagraniczną polityką handlową nazywamy kształtowanie przez państwo stosunków towarowych z zagranicą. Składa się na nią polityka eksportowa i importowa.
Zagraniczną polityką usługową nazywamy oddziaływanie państwa na handel usługami w relacji kraj-zagranica i zagranica-kraj. Oddziaływanie to odbywa się bezpośrednio lub pośrednio.
Zagraniczną polityką kapitałową nazywamy kształtowanie przez państwo ruchów kapitału w relacji kraj-zagranica i zagranica-kraj. Składa się z polityki kredytowej, polityki dotyczącej bezpośrednich inwestycji kapitałowych i polityki dotyczącej inwestycji portfelowych.
Zagraniczną polityką migracyjną nazywamy oddziaływanie państwa na przepływ ludności w relacji kraj-zagranica (polityka emigracyjna) i zagranica-kraj (polityka imigracyjna). Z punktu widzenia horyzontu czasowego dzielimy ją na krótkookresową i długookresową
Zagraniczną polityką technologiczną nazywamy oddziaływanie państwa na przekazywanie dorobku intelektualnego powstałego w trakcie badań podstawowych i stosowanych oraz doświadczeń nabytych w toku procesów produkcyjnych w relacji kraj-zagranica i zagranica-kraj.
Zagraniczna polityka ekonomiczna prowadzona jest przez państwo za pomocą dwu grup podmiotów: 1) ogólnosystemowych i 2) bezpośrednio związanych z zagraniczną polityką ekonomiczną.
Rola prezydenta polega na pełnieniu funkcji promotora zagranicznej polityki ekonomicznej i tworzenia klimatu sprzyjającego jej skuteczności.
Decyzje nadrzędne w stosunku do parlamentu i rządu przysługują prezydentowi np. w Stanach Zjednoczonych i Rosji. W wielu krajach, w tym np. we Francji i Polsce rola prezydenta ograniczona jest do funkcji wyłącznie reprezentacyjnych i promocyjnych.
Parlament jako organ ustawodawczy tworzy podstawy prawne do prowadzenia zagranicznej polityki ekonomicznej podejmując uchwały obligatoryjne dla rządu i innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą z zagranicą
Rząd pełni funkcję wykonawczą i decyzyjną w kształtowaniu polityki ekonomicznej. Funkcja wykonawcza polega na realizowaniu uchwał parlamentu, decyzyjna – dotyczy zakresu będącego poza sferą oddziaływania prezydenta i parlamentu bądź innych instytucji do tego upoważnionych
Przedsiębiorstwa mogą wpływać na zagraniczną politykę ekonomiczną w zakresie ustalonym przez parlament bądź rząd. Zakres ten jest szeroki w przypadku prowadzenia przez państwo polityki liberalnej i ograniczony przy polityce protekcyjnej
Pod pojęciem celów zagranicznej polityki ekonomicznej rozumiemy wybór przez państwo priorytetów w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Dzielimy je na ogólne i specyficzne oraz ze względu na horyzont czasowy ich realizacji na krótko-, średnio- i długookresowe.
Pod pojęciem środków zagranicznej polityki ekonomicznej rozumiemy odpowiednie fundusze (zasoby finansowe) służące państwu do osiągania celów tej polityki
Pod pojęciem narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej rozumiemy nośniki informacji przekazywane przez państwo podmiotom uczestniczącym w stosunkach gospodarczych z zagranicą. Są to zwykle nakazy i zakazy administracyjne służące państwu do osiągania celów tej polityki.
Pod pojęciem makroekonomicznych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej rozumiemy narzędzia umożliwiające państwu oddziaływanie na gospodarkę jako całość, w tym zwłaszcza na dochód narodowy, konsumpcję, inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, popyt na pieniądz i podaż pieniądza, zatrudnienie i bezrobocie, bilans handlowy i płatniczy.
Pod pojęciem mikroekonomicznych narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej rozumiemy narzędzia umożliwiające państwu wpływanie na poszczególne rodzaje działalności gospodarczej, a niekiedy na określone podmioty gospodarcze
Międzynarodową polityką ekonomiczną nazywamy wspólne działania rządów i podmiotów gospodarczych dwóch lub większej liczby krajów, których cele, środki i narzędzia zagranicznej polityki ekonomicznej są zbliżone bądź jednolite.
Koordynacją zagranicznej polityki ekonomicznej w skali międzynarodowej nazywamy taką sytuację, w której każdy kraj dopasowuje swą politykę tak, aby osiągnąć własne cele nie popadając w konflikt z celami reszty świata
Koordynacją zagranicznej polityki ekonomicznej w skali międzynarodowej nazywamy taką sytuację, w której kraje prowadzące autonomiczną zagraniczną politykę ekonomiczną co jakiś czas wymieniają między sobą informacje na jej temat i w miarę potrzeby wzajemnie dopasowują cele, środki i narzędzia tej polityki.
Koordynacją zagranicznej polityki ekonomicznej ex ante nazywamy taką sytuację, w której cele, środki i narzędzia tej polityki zagranicznej poszczególnych krajów są uzgadniane zawczasu
Wspólną polityką ekonomiczną nazywamy najdalej posuniętą koordynację celów, środków i narzędzi zagranicznej polityki ekonomicznej poszczególnych krajów.
Celami międzynarodowej polityki ekonomicznej nazywamy wspólne lub zbliżone priorytety w stosunkach gospodarczych z zagranicą w skali grupy krajów, regionu lub w skali globalnej.
Środkami międzynarodowej polityki ekonomicznej nazywamy ujęte rzeczowo lub wartościowo zasoby towarów lub czynników produkcji służące do osiągnięcia celów tej polityki.
Narzędziami międzynarodowej polityki ekonomicznej nazywamy układy, umowy, protokoły i kontrakty zawierane między państwami lub różnego typu podmiotami gospodarczymi, regulujące międzynarodowy handel towarami i usługami.
Podmiotami międzynarodowej polityki ekonomicznej nazywamy państwa, korporacje transnarodowe, międzynarodowe organizacje gospodarcze i kartele międzynarodowe
Pierwsze porozumienia zawarto w okresie międzywojennym, a większość po drugiej wojnie światowej.
Głównym celem była stabilizacja cen na rynku międzynarodowym, osiągana różnymi metodami (tworzenie rezerw stabilizujących, kontyngentowanie eksportu, ograniczanie importu).
Do najważniejszych porozumień towarowych zaliczamy umowy:
cukrową, kakaową, kawową, pszeniczną, cynową i w sprawie wełny.
Podpisana po raz pierwszy w 1931 roku w Brukseli, następnie w 1937 roku w Londynie. Po 1984 roku zastąpiono ją luźnym porozumieniem.
Celem zawarcia umowy cukrowej była stabilizacja cen cukru na rynku międzynarodowym, natomiast narzędziami - kontyngentowanie jego eksportu, tworzenie rezerw i ograniczenie zakupów z krajów spoza sygnatariuszy umowy
Została podpisana w 1972 roku.
Celem zawarcia umowy kakaowej była stabilizacja cen poprzez równoważenie popytu i podaży kakao na rynku międzynarodowym, natomiast narzędziami - tworzenie rezerw finansowych i towarowych
Podpisana w 1962 roku
Celem zawarcia umowy kawowej była stabilizacja cen poprzez równoważenie popytu i podaży kawy na rynku międzynarodowym, natomiast głównym narzędziem – kontyngentowanie eksportu.
Podpisana w 1933 roku. W 1968 roku zastąpiono ją układem zbożowym.
Celem zawarcia umowy pszenicznej była stabilizacja cen poprzez równoważenie popytu i podaży pszenicy na rynku międzynarodowym, natomiast narzędziami - tworzenie rezerw finansowych i towarowych.
Po raz pierwszy w 1931, a ostatni w 1982 roku.
Celem zawarcia umowy cynowej była stabilizacja cen cyny na rynku międzynarodowym poprzez równoważenie podaży i popytu, natomiast narzędziami - kontyngentowanie jej eksportu, tworzenie rezerw stabilizacyjnych i kontrola eksportu.
Zawarte w 1929 roku.
Celem zawarcia porozumienia w sprawie wełny była stabilizacja cen przędzy i tekstyliów wełnianych poprzez równoważenie podaży i popytu tych towarów na rynku międzynarodowym, natomiast narzędziami – oddziaływanie na produkcję zużywającą wełnę jako surowiec.
Korporacjami międzynarodowymi nazywamy międzynarodowe, ponadnarodowe przedsiębiorstwa, firmy, spółki kapitałowe, prowadzące działalność gospodarczą w co najmniej dwóch krajach i tworzące zintegrowany, międzynarodowy system powiązań gospodarczych, podporządkowany wspólnej strategii.
Siła ekonomiczna korporacji międzynarodowych:
duża wielkość
nowoczesne produkty i technologie oraz systemy ich szybkiej dyfuzji w skali międzynarodowej
wysoko wykwalifikowane kadry zarządzające i marketingu
duża mobilność posiadanych oraz/lub kontrolowanych kapitałów.
Siła ekonomiczna wiąże się z przewagą konkurencyjną i posiadaniem dużych politycznych wpływów, wykorzystywanych do wywierania nacisków na otoczenie.
Korporacje międzynarodowe o największych aktywach zagranicznych: General Electric, Vodafone, Ford, General Motors, British Petroleum, ExxonMobil, Royal Dutch Shell, Toyota, Total, France Telecom.
Korporacje międzynarodowe o największych przychodach: ExxonMobil, Wal-Mart Stores, Royal Dutch Shell, British Petroleum, General Motors, Chevron, Daimler Chrysler, Toyota, Ford, ConocoPhilips.
Ponad połowa produkcji świata jest bowiem wytwarzana przez te korporacje międzynarodowe.
Mają one zlokalizowane siedziby macierzyste w pięciu krajach: Stanach Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Francji i Japonii. Ponad 70% wszystkich korporacji ma swoje siedziby w krajach wysoko rozwiniętych, filie są lokowane w krajach rozwijających się.
Typowa struktura organizacyjna korporacji międzynarodowych obejmuje przedsiębiorstwa macierzyste, będące siedzibą i centralą całej organizacji, oraz filie i oddziały zagraniczne, zajmujące się produkcją i dystrybucją towarów i usług
Jednostki organizacyjne korporacji międzynarodowych są najczęściej podzielone wg:
geograficznego kryterium rynków zbytu
grup towarowych
struktury macierzowej
Strukturę organizacyjną korporacji międzynarodowych charakteryzuje rozwinięta w różnym stopniu integracja pozioma, pionowa oraz dywersyfikacja
Główne bodźców ekspansji zagranicznych korporacji międzynarodowych:
poszukiwanie nowych, chłonnych rynków zbytu,
wyższą zagraniczną stopę zysku,
niższe koszty produkcji,
dążenie do wykorzystania posiadanej przewagi technologicznej oraz/lub przewagi w zarządzaniu i marketingu,
bariery pozataryfowe i taryfowe,
zachęty państw przyjmujących.
Tworzone w celu prowadzenia międzynarodowej polityki ekonomicznej, która po II wojnie światowej zastępowała politykę zagraniczną prowadzoną przez poszczególne państwa.
Dzielimy je na powszechne i grupowe.
Powszechnymi nazywamy takie, które obejmują swym zasięgiem wszystkie lub prawie wszystkie państwa świata. Uczestnictwo w nich jest dobrowolne i powszechnie dostępne oraz wynika z potrzeby rozwiązywania problemów wymagających współpracy wielu krajów.
Podmiotem powszechnym MPE jest przede wszystkim ONZ, a w szczególności jej Rada Gospodarczo-Społeczna
Grupowymi nazywamy takie międzynarodowe organizacje gospodarcze, które mają ograniczony zakres członkostwa. Kryterium selekcji członków jest określone w statutach organizacji i wynika z ich celów i zadań.
Zaliczamy do nich: Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy), Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, a także szereg międzynarodowych porozumień i układów o charakterze gospodarczym.
Wyłącznie sprawami ekonomicznymi zajmowały się dwie sesje specjalne Zgromadzenia Ogólnego ONZ, szósta w 1974 roku i siódma w 1975 roku. Podjęto dwie rezolucje: Deklaracja o Ustanowieniu Nowego Międzynarodowego Ładu Ekonomicznego i Karta Ekonomicznych Praw i Obowiązków Państw.
Problematyka deklaracji ekonomicznych ONZ obejmuje: udzielanie krajom słabo rozwiniętym preferencji celnych w handlu międzynarodowym; zwiększenie pomocy finansowej udzielanej im przez kraje rozwinięte; udzielanie pomocy w uprzemysłowieniu tych krajów.
Rada Gospodarczo-Społeczna ONZ
Zakres jej aktywności obejmuje sprawy rozwoju gospodarczego i współpracy międzynarodowej, głównie problemy makroekonomiczne, takie jak: rozwój, bezrobocie, wyżywienie i głód, zanieczyszczenie środowiska naturalnego
Międzynarodowy Fundusz Walutowy powołanie 1945 działanie 1947.
Międzynarodowym Funduszem Walutowym nazywamy organizację finansową ONZ, której celem jest koordynacja polityki finansowej oraz udzielanie pomocy krajom członkowskim na stabilizację walut, ułatwianie międzynarodowej współpracy walutowej, rozwijanie wymiany wielostronnej
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju powołany w 1945 oku.
Międzynarodowy Bankiem Odbudowy i Rozwoju nazywamy organizację finansową ONZ, której celem jest wspieranie inwestycji i rozwoju gospodarczego krajów członkowskich, m.in. w realizacji programów walki z bezrobociem, poprawy poziomu ochrony zdrowia i edukacji, usprawniania administracji państwowej i samorządności lokalnej.
Wraz z innymi organizacjami tworzy Grupę Banku Światowego
Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (EBOR) 1990 r.
Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju nazywamy organizację finansową Unii Europejskiej, której celem jest wspieranie przemian gospodarczych w państwach Europy Środkowej i Wschodniej (także w państwach byłego ZSRR), przez udzielanie kredytów i gwarancji, inwestycji kapitałowych oraz współpracę techniczną.
Układem Ogólnym w sprawie Ceł i Handlu (GATT) nazywamy wielostronne międzypaństwowe porozumienie handlowe, zawarte w celu przestrzegania zasad niedyskryminacji i wzajemności, realizowanych poprzez klauzulę największego uprzywilejowania i klauzulę narodową oraz poprzez obniżenie ceł i innych barier w handlu międzynarodowym, przekształcone następnie w organizację międzynarodową.
Efektem działalności GATT było obniżenie stawek celnych.
Światowa Organizacja Handlu (WTO ) jest organizacją międzynarodową, działająca od 1 stycznia 1995 roku, sukcesorką GATT.
Światową Organizacją Handlu nazywamy organizację międzynarodową, sukcesorkę Układu Ogólnego w sprawie Ceł i Handlu (GATT). Głównym celem jej działalności jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami przez stopniowe obniżanie ceł i barier pozataryfowych, usuwanie technicznych utrudnień w handlu oraz wdrażanie reguł wiążących się z przestrzeganiem praw własności intelektualnej, prowadzenie polityki inwestycyjnej mającej wpływ na handel oraz rozstrzyganie sporów.
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) działa od 1961 roku.
OECD nazywamy międzynarodową organizację gospodarczą, której zadaniem jest uzgadnianie polityki gospodarczej w celu osiągnięcia dobrobytu społecznego i ekonomicznego, pełnego zatrudnienia, wzrostu stopy życiowej, utrzymania stabilności finansowej, eliminowanie przeszkód w handlu światowym.
Konferencją Narodów Zjednoczonych do spraw Handlu i Rozwoju nazywamy wyspecjalizowany organ pomocniczy ONZ, którego głównym zadaniem jest popieranie handlu międzynarodowego w celu przyspieszenia rozwoju gospodarczego, ze szczególnym uwzględnieniem różnic w systemach społecznych i gospodarczych oraz formułowanie zasad polityki handlu międzynarodowego.
Kartelem nazywamy monopolistyczną zmowę przedsiębiorstw z jednej gałęzi (wytwarzających podobne dobra), mającą na celu uzyskiwanie nadzwyczajnych, monopolowych zysków przez ograniczenie podaży, podział rynków zbytu i kształtowanie wysokich cen. Kartel gromadzi przedsiębiorstwa z jednej gałęzi produkcji, zachowujące, w zasadzie, swą niezależność.
Są nietrwałe i zakazane przez antymonopolowe ustawodawstwo.
Organizacją Krajów Eksportujących Ropę Naftową (OPEC) nazywamy międzynarodową organizacją krajów producentów ropy naftowej. Jej celem jest ujednolicenie polityki w dziedzinie produkcji i zbytu ropy naftowej przez ustalanie limitów wydobycia i cen oraz zabezpieczenie interesów jej producentów a także prowadzenie badań w zakresie wykorzystania energii i perspektyw przemysłu petrochemicznego.
Członkami OPEC są m.in.: Algieria, Angola, Arabia Saudyjska, Indonezja, Irak, Iran, Katar, Kuwejt, Libia, Nigeria, Wenezuela i Zjednoczone Emiraty Arabskie.
MIĘDZYNARODOWY HANDEL USŁUGAMI I PRZEPŁYW CZYNNIKÓW PRODUKCJI
USŁUGI To działalność gospodarcza, która nie polega na wytwarzaniu dóbr materialnych, ale ma charakter świadczeń osób fizycznych i prawnych na rzecz innych osób.
Rola usług rośnie wraz z rozwojem gospodarczym.
transport,
łączność,
handel,
gospodarkę komunalną,
ochronę zdrowia,
oświatę,
administrację,
wymiar sprawiedliwości,
instytucje finansowe i ubezpieczeniowe
pozostałe.
Rośnie rola i znaczenie międzynarodowego handlu usługami.
Wnika to z postępującej integracji gospodarczej, głównie procesu tworzenia powiązań i współzależności gospodarczej pomiędzy krajami oraz międzynarodowego podziału pracy
Biorąc za podstawę kryterium kraju producenta i kraju konsumenta usługi wyróżniamy następujące rodzaje międzynarodowego handlu usługami:
przepływające pomiędzy dwoma krajami,
świadczone dla osób z zagranicy,
świadczone przez osoby przybyłe czasowo z zagranicy,
świadczone przez osoby i kapitał przybyły trwale z zagranicy.
prawne,
ekonomiczno-społeczne,
techniczne
Dzielimy na trzy grupy utrudnień:
w przepływie usług przez granicę (bariery taryfowe i pozataryfowe),
w przemieszczaniu się osób (producentów i konsumentów) przez granicę (wizy, nostryfikacja dyplomów i kwalifikacji,przepisy podatkowe),
w zakładaniu przedsiębiorstw (filii) świadczących usługi (zakazy działalności, przepisy podatkowe, zamówienia rządowe).
Liberalizacja międzynarodowego handlu usługami zapoczątkowana została 40 lat później niż liberalizacja handlu towarami. Po raz pierwszy włączono ją do Rundy Urugwajskiej Układu Ogólnego w sprawie Taryf i Handlu w 1986 roku
Początkiem liberalizacji międzynarodowego handlu usługami była ich prywatyzacja za przyczyną zmiany polityki ekonomicznej z keynesowskiej na neoliberalną. Z inicjatywą wystąpiły Stany Zjednoczone zainteresowane ekspansją na rynkach zagranicznych własnych przedsiębiorstw usługowych i korporacji transnarodowych
Liberalizacja międzynarodowego handlu usługami w negocjacjach w ramach Rundy Urugwajskiej GATT napotkała poważne przeszkody:
brak danych statystycznych o międzynarodowym handlu usługami
brak jego reguł,
brak większościowej akceptacji zakresu liberalizowanych usług,
nieprzystosowanie przedmiotowe GATT.
Układ Ogólny w sprawie Handlu Usługami jest pierwszym krokiem w kierunku liberalizacji międzynarodowego handlu usługami.
Do istotnych ustaleń GATS w sprawie liberalizacji międzynarodowego handlu usługami należy:
instytucjonalizacja negocjacji,
sprecyzowanie obowiązków krajów członkowskich,
zewidencjonowanie barier w tym handlu,
określenie sposobów jego liberalizacji.
Teorią międzynarodowego handlu usługami nazywamy uniwersalne zasady prowadzenia tego handlu opłacalnego dla podmiotów w nim uczestniczących.
Dorobek teorii międzynarodowego handlu usługami składa się z dwóch części:
opiera się na teorii handlu towarami,
zawiera rozwiązania oryginalne lub sięga do teorii przepływów środków produkcji.
Handel usługami w przypadku usług przepływających pomiędzy dwoma krajami bez przepływów czynników produkcji (ani producenci ani konsumenci nie opuszczają swoich krajów) oznacza, że podobny jest on do handlu towarami i słuszna jest teoria klasyczna przewagi komparatywnej sformułowana przez Ricardo i neoklasyczna Hackschera-Olina-Samuelsona.
Handel usługami w przypadku przepływów czynników produkcji (tylko ludzi bądź ludzi i kapitału) oznacza, że podobny jest on do handlu towarami i słuszna jest teoria podażowa uwzględniająca przewagę dostępności zasobów naturalnych i w postępie technologicznym oraz popytowa uwzględniająca podobieństwa preferencji i różnicowanie produktów.
Handel usługami różni od handlu towarami ze względu na brak wolnego rynku oraz na a podstawowy wpływ wywierają na niego powiązania międzygałęziowe producentów usług.
MIĘDZYNARODOWY PRZEPŁYW CZYNNIKÓW PRODUKCJI
Ziemia
Praca
Kapitał
Stymulatorami przepływu czynników produkcji przez granicę są różnice w ich zasobach i wydajności występujące za granicą. Przewaga w zasobach pracy bądź kapitału powoduje ich odpływ, a przewaga w wydajności tych czynników produkcji powoduje ich przypływ.
Stymulatorami przepływu czynników produkcji przez granicę są różnice w ich zasobach i wydajności występujące za granicą. Przewaga w zasobach pracy bądź kapitału powoduje ich odpływ, a przewaga w wydajności tych czynników produkcji powoduje ich przypływ.
Do głównych przyczyn ograniczeń w przepływie czynników produkcji przez granicę zaliczamy rozbieżności pomiędzy korzyściami z przepływów poszczególnych krajów. Nie są zainteresowani przepływem kapitału jego właściciele w kraju importującym kapitał, a przepływem siły roboczej pracownicy w kraju imigracji.
Migracjami nazywamy wędrówki ludności i przemieszczenia terytorialne związane ze względnie trwałą zmianą miejsca zamieszkania.
Według kryterium czasu migracje dzieli się na stałe (trwała zmiana miejsca zamieszkania), czasowe (sezonowa lub okresowa zmiana miejsca zamieszkania), wahadłowe (codzienne dojazdy z miejsca zamieszkania do miejsca pracy lub nauki).
Ze względu na odległość rozróżnia się migracje: wewnętrzne (w obrębie danego państwa — wewnątrz-regionalne lub międzyregionalne), zewnętrzne (poza granice państwa — kontynentalne, międzykontynentalne).
Biorąc pod uwagę organizację można wyróżnić migracje: żywiołowe, planowe (np. repatriację), legalne, nielegalne, dobrowolne, przymusowe (przesiedlenia, wysiedlenia, deportacje).
Imigracja
Emigracja
Reemigracja
Skutki dla kraju emigracji
Skutki dla kraju imigracji
Pozytywne - zwiększenie zasobów dewizowych, zmniejszanie bezrobocia, podnoszenie kwalifikacji ludności powracającej z zagranicy.
Negatywne - utrata specjalistów, zwiększenie średniej wieku ludności, tj. kosztów utrzymania emerytów i rencistów
1.Pozytywne - napływ tanich pracowników, obniżenie kosztów kształcenia w kraju.
2.Negatywne - powiększenie bezrobocia, konflikty społeczne, obciążanie bilansu płatniczego poprzez wysyłanie zarobków za granicę.
MIĘDZYNARODOWE PRZEPŁYWY KAPITAŁU
Międzynarodowymi przepływami kapitału nazywamy ruchy kapitału przez granicę odnotowane w bilansie płatniczym. Eksporterami kapitału są kraje, które więcej produkują niż konsumują. Nadwyżkę inwestują u siebie lub za granicą. Importerami są kraje, które więcej konsumują niż produkują.
Bilans płatniczy, statystyczne zestawienie wszystkich transakcji ekonomicznych zawartych między rezydentami kraju i rezydentami reszty świata w pewnym okresie, najczęściej roku. bilans płatniczy ma dwie podstawowe części: bilans obrotów bieżących i bilans obrotów kapitałowych. Ujednolicona metodologia sporządzania bilansu płatniczego, zapewniająca porównywalność danych między krajami, została opracowana przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy
kredyty,
bezpośrednie inwestycje kapitałowe,
inwestycje portfelowe.
Kredytem handlowym nazywamy kredyt udzielany nabywcy towarów lub usług przez sprzedającego, a więc bez udziału banku. Jest on w istocie uzgodnionym umownie odroczeniem zapłaty, stosowanym często w handlu hurtowym lub w handlu zagranicznym. Przedsiębiorstwa, korzystając z niego, mogą udzielać go równocześnie swoim odbiorcom, co przyczynia się do wzrostu obrotów.
Kredytem finansowym nazywamy przekazywanie środków finansowych przez kredytodawcę do dyspozycji kredytobiorcy, bez ograniczeń dotyczących sposobów ich użytkowania. Na ogół są udzielane przez banki innym bankom.
dyskontowy,
redyskontowy,
lombardowy,
konsorcjalny.
Bezpośrednimi inwestycjami zagranicznymi nazywamy formę długoterminowej lokaty kapitału za granicą, która polega na stworzeniu w obcym kraju nowego przedsiębiorstwa i wyposażeniu go w kapitał zakładowy, albo wykupieniu takiej liczby akcji zagranicznego przedsiębiorstwa, która pozwala na trwałe kontrolowanie jego działalności.
Inwestycjami portfelowymi nazywamy formę długookresowych lokat w zagranicznych papierach wartościowych, zwłaszcza obligacjach i akcjach, w celu otrzymania wyższych odsetek lub dywidend niż w kraju.
Międzynarodowym przepływem technologii nazywamy nieodpłatne bądź odpłatne przekazywanie przez jeden kraj innym krajom wiedzy technicznej, zarówno ogólnej jak i konkretnej.
Międzynarodowym przepływem wiedzy technicznej ogólnej nazywamy przekazywanie dorobku intelektualnego powstałego w trakcie badań podstawowych i stosowanych oraz doświadczeń zdobytych w toku procesów produkcyjnych.
Międzynarodowym przepływem wiedzy technicznej konkretnej nazywamy przekazywanie umiejętności jej stosowania przy produkcji określonych wyrobów.
eksport – import towarów przemysłowych konsumpcyjnych,
eksport – import maszyn i urządzeń inwestycyjnych,
przepływ specjalistów.
kooperację produkcji,
wspólne inwestycje,
bezpośrednie inwestycje kapitałowe.