Wykład z 18.03.2013 r.
Językoznawstwo ogólne = językoznawstwo.
Językoznawstwo – nauka, której głównym przedmiotem badań pozostaje język. Jest ono traktowane współcześnie jako dział semiotyki ( od de Saussure’a).
Semiotykę dzielimy na:
• semantykę;
• syntaktykę;
• pragmatykę.
Semiotyka – nauka o znakach; Ferdinand de Saussure ( od niego dopiero XXw. ) – język = system znaków. Imiesłowy:
signifié (znaczone) - > ma formę
signifiant (znaczące) - > odsyła do rzeczywistości
Semantyka – nauka, która zajmuje się relacjami między znakami a rzeczywistością pozajęzykową.
Syntaktyka – bada stosunki między znakami, które tworzą pełną całość zorganizowaną jako komunikat w odniesieniu do języka i komunikatów językowych. Jest to poziom badań składniowych.
Tekst = komunikat.
Tekst odsyła do rzeczywistości; zorganizowany strukturalnie, cechuje go organizacja strukturalna, musi wykazywać spójność.
Spójność - > kohezja = spójność strukturalna, dotyczy struktury, linearnie, jedno zdanie łączy się z drugim, uporządkowany strukturalnie.
Spójność – koherencja = spójność logiczna, koherencja tematyczna, jednostka zwieńczona i zamknięta z woli nadawcy.
Pragmatyka – nauka, relacja między znakami, czyli komunikatami a ich użytkownikami, są to, inaczej mówiąc, relacje nadawczo-odbiorcze. Rozwija się szczególnie intensywnie w czasach współczesnych, zwłaszcza ma związek ze współczesnymi dziedzinami lingwistyk zorientowanych kulturowo.
Systemy znaków tworzą określone całości, czyli kody.
Nadrzędnie dzielimy:
• kody werbalne (językowe);
• kody niewerbalne (pozawerbalne, pozajęzykowe) – znaki drogowe, kolejowe, sygnały świetlne itp.
Oprócz nich do systemów znaków zaliczamy (zwerbalizowane):
- różne formy społecznego komunikowania się (obrzędy, tańce, ubiory, ceremonie, szyldy, różne formy towarzyskich kontaktów: gram w brydża, jeżdżę konno);
- kody estetyczne ( muzyka, sztuki plastyczne, literatura).
Językoznawstwo dzieli się na dwie orientacje badawcze ( niekrzyżujące się), które pozwalają wyodrębnić :
Językoznawstwo wewnętrzne – językoznawstwo zewnętrzne interdyscyplinarność
Językoznawstwo teoretyczne ( budowane od czasów antycznych) – językoznawstwo stosowane
Ad.2 Starożytna Grecja
Udział naturalistów i konwencjonalistów, tu wykluły się rozważania na temat etymologii i metaforyczności. Spór analogistów i anomalistów ( analogie - > systemowość, anomalie - > to, co na obrzeżach).
Szkoła Aleksandryjska, w Aleksandrii była biblioteka papirusu – Azja Mniejsza. Szkoła interpretacji.
Starożytne Indie
Koncepcje i kontynuacja.
Wiek XVII – badania językoznawcze
Poszukiwania uniwersaliów językowych, racjonalistyczna gramatyka Szkoły Podparyskiej (?) Port- Royal.
Wiek XVIII i pocz. XIX w.
Koncpecje W. von Humbolta. Rozwój teorii języka w opozycji do XVIII w. racjonalizmu A. Schleichera’a. Zwolennicy koncepcji badań porównawczych i historycznych w XIX w. – F.Bopp oraz komparatystyki niemieckiej i prawa Grimma.
Lata 70. i 80. XIX w.
Naukowe dokonania młodogramatyków.
Wiek XX
Propozycje strukturalizmu i gramatyki transformacyjno-generatywnej.
Ad 1) Językoznawstwo wewnętrzne:
Obejmuje badania nad samą budową języka, w zależności od różnych aspektów tych badań.
Wyróżniamy:
-fonetykę z fonologią
-morfologię (fleksyjną: rybak-Ø, słowotwórczą: rybak od ryba)
-leksykę z semantyką
-składnię
-współczesne językoznawstwo pragmatyczne (PRAGMATYKA)
JĘZYKOZNAWSTWO ZEWNĘTRZNE, w którego zasięgu pozostają zagadnienia zewnętrznych uwarunkowań funkcjonowania języka, a to oznacza, że językiem zajmują się inne dziedziny, a nie tylko językoznawstwo (socjologia, socjolongwistyka)
Jeśli językoznawstwo zewnętrzne pozostaje w ścisłych związkach:
+ z kulturą
+ ze zróżnicowaniem społeczności posługującej się danym językiem
+ ze zróżnicowaniem społeczności pod względem geograficznym
To wówczas korelacje rodzą dyscypliny, tj. socjolingwistyka, etnolingwistyka, dyscyplina kulturowa, dialektologia
Jeśli językoznawstwo zewnętrzne odzwierciedla uzależnienia badań nad językiem od indywidualnych predyspozycji użytkowników języka, to mamy znowu interdyscyplinarną dyscyplinę (♥) –> psycholingwistyka
Jeśli językoznawstwo zewnętrzne wykazuje związek z naukami, które zajmują się procesem nauczania i uczenia się języka to mamy do czynienia z GLOTTODYDAKTYKĄ
Jeśli językoznawstwo zewnętrzne wykazuje związek z naukami ścisłymi to mamy do czynienia z interdyscyplinarną dyscypliną –> z językoznawstwem matematycznym i statystyką lingwistyczną
Komunikacja społeczna
Podkreślają to badacze różnych dyscyplin humanistycznych – Maliszewski 2001.
Komunikacja społeczna jest koniecznym warunkiem istnienie i funkcjonowanie społeczeństwa ludzkiego jako całości.
Pojęcie komunikacja/komunikowanie się jest pojęciem wieloznacznym. Definicje dotyczą także pojęć pokrewnych: informacje, wiadomość, agitacja, propaganda, stereotyp, opinia publiczna, mit.
Komunikowanie się w znaczeniu kształtowanie określonej wspólnoty, co ma ścisły związek z łacińskim słowem „communicare” oznaczające ‘podzielać, brać udział’, które jest podstawą naszego słowa.
Wymiana znaczeń i symboli między ludźmi
Rozumienie i oddziaływanie (bliskie w znaczeniu propagandzie)
Transmisja informacji zmienna w czasie i przestrzeni
Reasumując:
Można stwierdzić, że komunikowanie się ludzi jest podstawowym czynnikiem wszelkich stosunków społecznych i obejmuje:
Różnorodne symbole (odzwierciedlenie symbolicznych treści)
Środki ich wyrażania
Środki przekazu, które obejmują: ludzi, nadawcę i odbiorcę, recepcję, instytucję, środki przekazu
Zagadnienie komunikacji społecznej pozostało w centrum:
socjologii kultury, psychologii społecznej, nauk prasoznawczych, nauk badających opinię publiczną.
Klasykiem psychologii społecznej był CHARLES COOLEY (‘culy’). Już w 1909 roku uznał, że narzędziem komunikacji w pierwszej kolejności nie jest język, ale wyraz twarzy, postawa, gest, słowo mówione i pisane, telegrafy, telefony, Internet.