Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu

Metoda abstrakcji --> wychwytywanie istotnych elementów przy pominięciu tych nieistotnych

Geneza ekonomii jako nauki:

Przedmiot, metoda, specjaliści - każda nauka je posiada. Ekonomia również.

Przedmiot: rzeczywistość gospodarcza(procesy gospodarowania, które rozumiane są jako procesy zaspokajania potrzeb ludzkich) gospodarować = zaspokajać potrzeby człowieka.

Rz. gospodarcza istnieje już od zarania dziejów, człowiek od zawsze starał się znajdować sposoby na utrzymanie się przy życiu.

Metody i specjaliści pojawiły się dużo później.

Nauka istnieje i rozwija się wówczas, kiedy istnieje na nią zapotrzebowanie(potrzeba wyjaśniania zjawisk , zależności itp.)

Ekonomia jako nauka - kiedy i dlaczego się pojawiła?

Ek. jest nauką młodą, pojawiła się dopiero w XVIII w., kiedy to pojawiła się potrzeba wyjaśniania zależności zjawisk zachodzących w rzeczywistości gospodarczej. Wcześniej nie było zapotrzebowania zjawisk ekonomicznych, bo powiązane były z tradycją(feudalizm, dziesięciny, cechy w miastach). Postęp techniczny przyczynił się do obalenia tamtejszych struktur (maszyna parowa, mechanizacja wytwarzania). Po stosunkach feudalnych pojawiły się kapitalistyczne(oparte na prywatnej produkcji), zaczęły powstawać przedsiębiorstwa - metoda maksymalizacji zysku, zastanawianie się co, ile produkować, jak i za ile to sprzedawać. -> Specjaliści, naukowcy: wnioski, koncepcje, wskazówki

 

Ekonomia - oikos(dom, gospodarstwo domowe) nomos(prawo, prawidłowość) sformułowane przez Ksenofona jeszcze w starożytności.

Ojciec ekonomii: (pierwszy specjalista) Adam Smith żyjący w XVIIIw.

1776r. - A. Smith wydał swoje podstawowe dzieło "Bogactwo narodów" ("Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów"). To pierwsza książka zawierająca opis rzeczywistości gospodarczej tamtejszych czasów. Ten rok uznaje się za umowny początek ekonomii.(wcześniej nie mówimy o nauce bo nie było fachowców, naukowców z tej dziedziny)

Drugi b. znany ekonomista: David Ricardo

1817r. - D. Ricardo wydaje "Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania" - podwaliny pod klasyczną ekonomię angielską. Tu ekonomia polityczna w sensie ekonomii społecznej.

Czysta ekonomia nie ma nic wspólnego z polityką.

Problem rzadkości w ekonomii jako podstawowy problem gospodarowania.

Pojęcie i rodzaje potrzeb:

Potrzeba - odczucie braku czegoś, które motywuje człowieka do działania.

Gdybyśmy nie odczuwali potrzeb nie podejmowalibyśmy żadnych aktywności.

Dzielimy je na np. materialne i niematerialne, wyższego/niższego rzędu.

PIRAMIDA ABRAHAMA MASLOWA - hierarchia potrzeb ludzkich

Trzy grupy zgodne z 3 aspektami natury ludzkiej:

I - człowiek jest istotą naturalną i elementem przyrody i odczuwa potrzeby biologiczne: sen, jedzenie, ciepłota ciała, poczucie bezpieczeństwa itp.

II - człowiek jest jednostką społeczną, potrzebuje żyć w grupie: potrzeba akceptacji, przyjaźni, miłości, uznania, przynależności do grupy

III - człowiek jest istotą duchową, myślącą i potrzebuje rozwijać swój umysł: potrzeba wiedzy, rozumienia, samorealizacji, potrzeby estetyczne, przeżywania przyjemnych doznań umysłowych, duchowych

Te potrzeby tworzą taką piramidę: podstawę tworzą potrzeby biologiczne, bo są najbardziej natarczywe

Bardziej cenione jest zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu.

Zasadniczą cechą potrzeb człowieka jest ich NIEOGRANICZONOŚĆ co do ilości - po zaspokojeniu jednych pojawiają się następne, ale także NIENASYCALNOŚĆ niektórych - szukamy różnych kolejnych sposobów zaspokojenia np. potrzeb estetycznych.

Do zaspokojenia potrzeb wykorzystuje się różne środki, które można podzielić na materialne(dobra wolne występujące w przyrodzie - powietrze, woda; i dobra przetworzone przez człowieka w procesie produkcji zwane produktami) i niematerialne(usługi materialne np. szewskie i czysto niematerialne np. porada psychologa).

Do wytwarzania dóbr i usług wykorzystuje się czynniki produkcji (zasoby). Wyróżnia się ich trzy grupy:

-praca(zasoby ludzkie - zdolności człowieka umysłowe, fizyczne, wysiłek fizyczny, umiejętności, zdolności)

- ziemia (zasoby naturalne - bogactwa naturalne, kopaliny, rośliny, zwierzęta)

-kapitał ( zasoby rzeczowe i finansowe - maszyny, urządzenia, narzędzia pracy, samochody, środki finansowe)

Te trzy pojęcia są kategoriami ekonomicznymi, pojęciami służącymi do wyjaśniania rzeczywistości.

Kapitał to taki walor fizyczny, który uruchomiony w jakiejś działalności przynosi wartość dodatkową (zysk). Także samochód może być produktem(kiedy używamy go np. do wyjazdów rodzinnych) albo kapitałem(np. wynajmując go za pieniądze)

Zasoby służące do zaspokajania potrzeb mają charakter ograniczony - w stosunku do potrzeb, ale także niektóre w sensie absolutnym np. surowce nieodnawialne. Występuje nierówność między nieograniczonymi potrzebami a ograniczonymi zasobami.

Problem rzadkości: nieograniczone potrzeby są zawsze większe od ograniczonych zasobów.

Gdyby nie było tej nierówności zniknąłby problem gospodarowania.

 

Ekonomia zajmuje się rozwiązywaniem problemu rzadkości, czyli szuka odpowiedzi na pytanie: jak przy pomocy ograniczonych zasobów najlepiej, najkorzystniej zaspokoić nieograniczone potrzeby człowieka.

Proces gospodarowania i podmioty gospodarcze

Proces gospodarowania, czyli zaspokajania potrzeb składa się z 4 elementów/etapów:

-produkcja

-podział

-wymiana

-konsumpcja

Są to procesy powtarzalne, przeplatające się nawzajem, występujące nieraz równocześnie, ale tworzą cykl. Produkcja to wytwarzanie dóbr i usług zaspokajających potrzeb człowieka. Podział to dzielnie wytworzonych dóbr pomiędzy ich wytwórców pośrednich lub bezpośrednich. Wymiana to akty kupna i sprzedaży wytworzonych dóbr i usług za pośrednictwem rynku. Konsumpcja to bezpośrednie wykorzystywanie dóbr i usług do zaspokajania potrzeb człowieka (spożycie).

 

W procesach gospodarowania uczestniczą podmioty gospodarcze(gospodarowania). Podmiot gospodarczy jest to osoba fizyczna lub prawna, która uczestniczy w procesach produkcji, podziału, wymiany i/lub konsumpcji. Wyróżnia się następujące podmioty gospodarowania: gospodarstwo domowe(konsument), przedsiębiorstwo i państwo(instytucje państwowe, międzypaństwowe).

Gospodarstwo domowe to pojęcie ekonomiczne(nie mylić z rodziną, która jest kategorią socjologiczną). Definiuje się je jako jedną osobę lub grupę osób, która wspólnie podejmuje decyzje o sposobach zarobkowania i wydatkowania środków finansowych w celu zaspokajania swoich potrzeb. Jednostka, która zarobkuje i wydatkuje. Najczęściej gospodarstwo domowe tworzy rodzina, ale nie jest to jednoznaczne. W jednym domu może być kilka gospodarstw domowych, które osobno zarobkują i osobno decydują jak co wydawać. Są też grupy ludzi niepowiązanych rodzinnymi więzami, a wspólnie dokonujących zakupów itp. np. domy dziecka, klasztory..

 

Mikroekonomia będzie się zajmować działaniem podmiotu gospodarczego jakim jest gospodarstwo domowe.

 

Przedsiębiorstwo - jednostka gospodarcza wyodrębniona pod względem ekonomicznym, organizacyjnym, prawnym i terytorialnym, prowadząca na własne ryzyko i na własny rachunek działalność produkcyjną lub usługową w celu osiągania zysku.

Odrębność ekonomiczna oznacza, że przedsiębiorstwo działa na bazie wyodrębnionych zasobów, które najczęściej są jego własnością(albo są mu powierzone) i wszystkie swoje wydatki inwestycyjne, eksploatacyjne itp. pokrywa z przychodów uzyskiwanych ze sprzedaży wytwarzanych przez siebie dóbr i /lub usług.

Odrębność organizacyjna oznacza, że przedsiębiorstwo stanowi zorganizowaną całość, w której wszystkie funkcje i zadania są odpowiednio podzielone(zgodnie z tzw. Strukturą organizacyjną).

Odrębność prawna oznacza, że przedsiębiorstwo działa zgodnie z ustalonymi przepisami prawnymi, czyli musi posiadać odpowiednią formę organizacyjno-prawną(spółki, spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe itp.).

Odrębność terytorialna oznacza, że przedsiębiorstwo działa na wyodrębnionym geograficznie terenie lub przestrzeni, która jest jego siedzibą.

Przedsiębiorstwa też rozwiązują problem rzadkości.

Zasada racjonalnego gospodarowania(gospodarności) polega na porównywaniu nakładu i efektów, i wybieraniu takiej działalności, która zapewni najkorzystniejszą relację efektów do nakładów. Stosowanie tej zasady jest ISTOTĄ/podstawą rachunku ekonomicznego.

 

Państwo - organy oraz instytucje państwowe(agendy, ośrodki, jednostki), które zajmują się zaspokajaniem potrzeb ogólnospołecznych takich jak bezpieczeństwo zewnętrzne i wewnętrzne, służba/ochrona zdrowia, szkolnictwo, energetyka/bezpieczeństwo energetyczne, opieka społeczna i socjalna itp.

Potrzeby te zaspokaja z budżetu tworzonego głównie przez podatki, opłaty płacone przez całe społeczeństwo, wszystkich obywateli.

Tu też widzimy problem rzadkości.

 

 

 

Ekonomia dzieli się na mikroekonomię i makroekonomię.

Mikroekonomia zajmuje się funkcjonowaniem mikroelementów: gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa.

Makroekonomia zajmuje się zasadami gospodarowania w skali państwa.