Ocena ryzyka upadku u osób starszych przebywających na oddziale rehabilitacyjnym
Obecnie coraz liczniejszą grupę pacjentów na oddziałach rehabilitacyjnych stanowią osoby starsze.
Rehabilitacja ma na celu odzyskanie utraconych funkcji organizmu lub też, jak to ma często miejsce w geriatrii, utrzymanie sprawności funkcjonalnej jak najdłużej na jak najlepszym poziomie.
Rehabilitacja starszych chorych musi zawsze uwzględniać, poza schorzeniem podstawowym, z którego przyczyny trafiają oni na oddział rehabilitacyjny, wiele nakładających się schorzeń współistniejących, utrudniających proces leczenia fizjoterapeutycznego (np. cukrzyca, choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze).
Sytuację dodatkowo komplikuje fakt występujących tzw. Wielkich problemów geriatrycznych, do których należą m.in. upadki.
Upadkom u starszych chorych poświęca się wiele uwagi, gdyż mogą w sposób znaczący pogarszać sprawność i jakość życia chorych.
Upadki to bezpośrednia przyczyna złamań (np. w okolicy szyjki kości udowej, w okolicy przedramienia).
Wielu pacjentów właśnie z tego powodu trafiana oddział rehabilitacyjny.
Złamania mogą nawet prowadzić do śmierci.
Uważa się, że urazy, które wynikają z upadków, są piątą co do częstości występowania, przyczyną zgonów osób po 65 roku życia.
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia upadku u starszych chorych należą między innymi:
a) osłabienie siły mięśniowej w kończynach dolnych
b) zaburzenia chodu, często o wieloczynnikowej etiologii,
c) upadki występujące w przeszłości,
d) stosowanie sprzętu wspomagającego chód (kule, balkonik),
e) problemy ze wzrokiem,
f) wielolekowość (stosowanie pięciu leków jednocześnie lub więcej),
g) przyjmowanie niektórych leków (np. leków uspokajających, przeciwdepresyjnych, nasennych, hipotensyjnych - w tym diuretyków).
Ocena pacjenta starszego po przyjściu na oddział rehabilitacji powinna zawierać ocenę ryzyka upadku, po to, aby w miarę możliwości to ryzyko zmniejszyć.
Dziecko przewlekle chore – opieka domowa
Wybór szpital czy domu musi być szczegółowo przemyślany i poparty wnikliwą analizą wszystkich argumentów za i przeciw.
Szpital:
Staraj się spędzać w nim jak najwięcej czasu z dzieckiem
Zadbaj o dobre relacje z personelem placówki
Domagaj się jasnych, klarownych informacji na temat zdrowia twojego dziecka
W ostatnim okresie choroby nie przedkładaj roli specjalistycznego sprzętu i wykwalifikowanego personelu nad szansę bycia z dzieckiem i możliwość pożegnania się.
Dom:
Zadbaj o stworzenie dziecku możliwie najbardziej komfortowych warunków lokalowych, zapewnij niezbędny sprzęt medyczny i odpowiednią dietę
Utrzymuj stały kontakt z lekarzem, który będzie rozstrzygał wszystkie twoje wątpliwości
Jeśli to możliwe, korzystaj z pomocy domowego hospicjum
Pamiętaj o sobie i korzystaj z pomocy innych
Walka z objawami choroby w opiece domowej
Objawy chorobowe (symptomy) to inaczej zjawiska podlegające ocenie przez lekarza, które pozwalają wyciągnąć wnioski na temat funkcjonowania organizmu, zarówno zdrowego jak i chorego.
Część z nich ma charakter podmiotowy, czyli jest odczuwana subiektywnie przez pacjenta (np. ból),
Przedmiotowych, które można stwierdzić na podstawie badań (np. gorączka) lub obserwacji (np. wymioty).
Zebranie wszystkich objawów występujących u chorego i ich dokładny opis jest podstawą dobrej diagnozy, a w efekcie właściwego postępowania terapeutycznego
BÓL
Nieprzyjemne doznania pod wpływem bodźców uszkadzających tkanki, lub zagrażających ich uszkodzeniem (Międzynarodowe Stowarzyszenie Badania Bólu)
Jeżeli osoba, która ból doświadcza, twierdzi, że jest on obecny – to jakikolwiek by nie był, jest (McCaffery, 1968)
Od kiedy odczuwamy ból ?
Zakończenia czuciowe nerwów w skórze i błonach śluzowych - już ~20 tyg ciąży
Całkowita mielinizacja włókien nerwowych przewodzących ból do mózgu w 30-37 tygodniu
BÓL U DZIECI
Wiele przyczyn bólu u dzieci.
Najmłodsi są szczególnie narażeni na rozmaite doświadczenia bólowe, takie jak szczepienia, pobieranie krwi do badania, spotkania z lekarzami różnych specjalności.
Każde dziecko doznaje bólu z powodu drobnych urazów, upadków, skaleczeń podczas nauki chodzenia, posługiwania się różnymi przedmiotami oraz nawiązywania kontaktów z otoczeniem ból
Ból towarzyszy codzienności dziecka, może mieć różną lokalizację, często jego nasilenie i charakter są trudne do oceny i umiejscowienia, zwłaszcza w wypadku utrudnionej komunikacji.
Nierzadko nie ma wyraźnego podłoża neurofizjologicznego bólu, co sprawia, że sygnały są przez dorosłych, nawet lekarzy, ignorowane, choć może to poważnie zaburzać codzienne funkcjonowanie dziecka zarówno w domu, jak i w szkole.
Często stanowi pierwszy istotny sygnał wielu poważnych i przewlekłych chorób, choć jego rozpoznanie u dziecka wymaga wnikliwej obserwacji i — zwłaszcza w wypadku najmłodszych pacjentów — poznania języka ciała.
Nieleczony w dzieciństwie ból stwarza warunki do rozwoju przewlekłego bólu u osób dorosłych.
| MIT | FAKT |
|---|---|
| Niemowlęta nie odczuwają bólu | U niemowląt można stwierdzić behawioralnie (zwłaszcza w wyrazie twarzy) i fizjologiczne (w tym hormonalne) oznaki bólu. W rozwoju płodowym od 20 tygodnia występują szlaki nerwowe przewodzenia bodźców szkodliwych. |
| Dzieci lepiej niż dorośli znoszą ból | Tolerancja dziecka na ból wzrasta z wiekiem. Młodsze dzieci gorzej niż starsze oceniają bolesność tych samych zabiegów |
| Dzieci nie potrafią powiedzieć gdzie je boli | W wieku 4 lat dzieci umieją prawidłowo wskazać okolicę ciała albo zaznaczyć bolące miejsce na rysunku. Nawet 3-letnie dzieci mogą posługiwać się skalą oceny bólu np. skalą FACES |
| Dzieci zawsze mówią prawdę o bólu | Dzieci czasem nie przyznają się do odczuwania bólu z obawy przed np. zastrzykiem. Jeśli ból jest przewlekły, czasami nie zdają sobie sprawy , jak bardzo je boli. Dzieci mogą również myśleć, że inne osoby WIEDZĄ o ich bólu i nie poprosić o lek przeciwbólowy! |
| Dzieci przyzwyczajają się do bólu i bolesnych zabiegów | Behawioralne oznaki bólu u dzieci często nasilają się pod wpływem kolejnych bolesnych zabiegów |
| Zachowanie dziecka odzwierciedla nasilenie bólu | Na zachowanie cierpiącego dziecka wpływa stopień rozwoju , umiejętności przystosowawcze, temperament (stopień aktywności, intensywność reakcji na ból). Dzieci o skłonnościach do zachowań aktywnych, obronnych mogą oceniać swój ból jako słabszy w porównaniu z dziećmi pasywnymi , skłonnymi do akceptacji |
| Leki narkotyczne są bardziej niebezpieczne dla dzieci niż dla dorosłych | Leki narkotyczne (opioidy) nie są bardziej niebezpieczne dla dzieci niż dla dorosłych. Uzależnienie od opioidów podawanych przeciwbólowo jest u dzieci bardzo rzadkie. Rzadkie są również przypadki depresji ośrodka oddechowego u dzieci (tzn. spłycenia oddechu, zwolnienia, a nawet bezdechu). W 3-6 miesiącu życia zdrowe niemowlęta mają zdolność metabolizowania opioidów podobną jak u starszych dzieci |
SKALA FACES
NIEFARMAKOLOGICZNE METODY LECZENIA BÓLU
NIEMOWLĘTA 1-12 MIESIĘCY
dziecko może lepiej czuć się z rodzicami, zwłaszcza z matką, którą rozpoznaje po zapachu, biciu serca ,
kołysanie, przytulanie, delikatny masaż
Ssanie smoczka
Odwracanie uwagi (lalka, grzechotka, śpiew, itp.)
Zakrywanie rany lub zniekształconej części ciała
MAŁE DZIECI 1-3 LATA
Kontakt z bliskimi osobami
Kołysanie, przytulanie , delikatny masaż
Odwracanie uwagi (lalka, grzechotka, śpiew, itp.)
Zakrywanie rany lub zniekształconej części ciała
DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM (4-5 LAT)
Kontakt z bliskimi osobami
Kołysanie, przytulanie , delikatny masaż
Odwracanie uwagi (lalka, zabawka, śpiew, czytanie książeczki, itp.)
Ćwiczenie głębokiego oddychania
Śmiech i humor
Zakrywanie rany lub zniekształconej części ciała
KLASYFIKACJA METOD NIEFARMAKOLOGICZNYCH
Wspomagające – wspierające dziecko i jego rodzinę
Poznawcze –wpływające na jego sposób myślenia
Behawioralne – zmieniające sposób myślenia
Fizykalne – oddziałujące na układy czuciowe
Większość rodziców przez lata uczy się tych metod i wykorzystuje je do uśmierzania bólu u swoich dzieci
METODY POZNAWCZE (ODWRACAJĄCE UWAGĘ)
Poznawcze metody terapeutyczne mają na celu oddziaływanie na myślenie i wyobraźnię dziecka.
Metody takie mogą być sprawnie stosowane przez rodziców, gdyż oni najlepiej znają preferencje swojego dziecka (muzyka, ulubione dźwięki, zabawki, czytanie itd.).
Im mocniej dziecko jest zaangażowane w wykonywanie danej czynności, tym bardziej jego uwaga jest odwrócona od bólu.
Niemowlęta i małe dzieci, często także dzieci starsze, wymagają konkretnych zadań i konkretnych zdarzeń w celu przyciągnięcia ich uwagi.
Interesujące są zabawki, które pozwalają coś zobaczyć, usłyszeć i zrobić.
Dla części dzieci korzystne jest skoncentrowanie się na grze, rozmowie lub ciekawym opowiadaniu.
Muzyka - na przykład kołysanka śpiewana przez mamę (czy osobę, która dziecko zna), stanowi uniwersalny środek uspokajający i odwracający uwagę. Ważne jest, by dziecku pozwolić na samodzielny wybór muzyki
Tworzenie wyobrażeń to proces, w którego trakcie dziecko, zamiast myśleć o bólu, skupia swoją uwagę na wyobrażaniu sobie przyjemnych i interesujących doznań.
Dorosła osoba może pomóc dziecku skoncentrować się na jakimś pozytywnym doświadczeniu, wymyślonej sytuacji lub przygodzie.
Kolory, dźwięki, zapachy, smaki oraz miła atmosfera mają tu duże znaczenie dla wyobraźni dziecka.
Przyjemność może też sprawić słuchanie ulubionych bajek i opowiadań, zaczerpniętych z książek lub z pamięci.
Prawdziwa hipnoza wymaga specjalnego przeszkolenia, lecz uśmierzenie bólu mogą przynieść słowa opisujące wygodę i ulgę.
Dziecko należy zachęcić do odprężenia się, skierować jego uwagę na ulubioną czynność, głębokie oddychanie lub na niebolesną część ciała:
Dzieci mogą też sobie wyobrażać, że wyłączają ból za pomocą „przełączników”, zamykają odpowiednie drzwi albo że mają magiczną moc swoich ulubionych bohaterów, dzięki której przezwyciężają ból, wygrywają z nim walkę.
METODY BEHAWIORALNE
Bardzo prostą metodą pomagającą dziecku w zmniejszeniu bólu jest głębokie oddychanie, oczywiście pod warunkiem że dziecko jest w stanie wykonać polecenie.
Metoda ta skupia uwagę, zmniejsza napięcie mięśniowe, rozluźnia przeponę i pozwala na lepsze utlenienie całego ciała.
Najlepiej jest rozpocząć naukę tej techniki, prosząc dziecko, aby z każdym wydechem pozbyło się napięcia albo negatywnych uczuć.
Młodsze dzieci i dzieci z mnogimi wadami gorzej współpracują, można je jednak nauczyć głębokiego oddychania poprzez zabawę — dmuchanie baniek mydlanych
U starszych dzieci można stosować bardziej wyszukane ćwiczenia (napinanie i rozluźnianie kolejnych grup mięśniowych).
Relaksacja często łączona jest z sugestią i głębokim oddychaniem.
Metoda ta może znacznie obniżyć niepokój (np. związany z oczekiwaniem na zabieg) oraz pomóc w zmniejszeniu nudności i wymiotów
METODY FIZYKALNE
Dotyk jest bardzo ważny dla każdego człowieka, a dla dzieci szczególnie i powinien odpowiadać ich potrzebom.
Małe dzieci oraz dzieci z różnymi wadami wrodzonymi często porozumiewają się za pomocą dotyku i czucia.
Dotykanie obejmuje głaskanie, trzymanie, kołysanie, masowanie stóp, rąk, głowy i brzucha dziecka.
Wibracje te powinny być przez dziecko odbierane jako przyjemne. Wcześniej należy koniecznie pamiętać o ogrzaniu swoich rąk.
DUSZNOŚĆ
Jest objawem subiektywnym, odbieranym przez chorego jako uczucie braku powietrza i trudności w oddychaniu.
Występuje w chorobach układu oddechowego, układu krążenia, oraz niedokrwistości znacznego stopnia.
Może być spowodowana przyczynami metabolicznymi – np. kwasica w przebiegu cukrzycy
PRZYCZYNY:
Zaburzenia drożności dróg oddechowych – obrzęk, zwężenie tchawicy, zachłyśnięcie, ciało obce, nadprodukcja wydzieliny, Skórcz mięśniówki (np. w ataku astmy)
Zmniejszenie powierzchni wymiany gazowej w płucach – zapalenie płuc, odma opłucnowa (powietrze znajdujące się w płucach, utrudnia /uniemożliwia oddychanie), włóknienie płuc, mukowiscydoza
Choroby układu krążenia w przebiegu których występuje duszność; wady serca, zatorowość płucna, niewydolność krążenia.
OBJAWY
Występuje u 12-74 % osób terminalnie chorych
Jest objawem subiektywnym – tylko chory może ocenić nasilenie duszności
STARSZE DZIECI:
brak tchu
skrócenie oddechu
ucisk w klatce piersiowej
niemożność wykonania głębokiego wdechu
konieczność przyspieszonego i głębokiego oddychania
U NAJMŁODSZYCH
zwiększenie częstości oddechów ponad normę dla wieku dziecka – u noworodka powyżej 60/minm, u niemowląt powyżej 50/min, u dz. przedzkolnych 40/min
zaburzenia rytmu oddychania
Uruchomienie dodatkowych mięśni oddechowych (m.szyi, brzucha, poruszanie skrzydełkami nosa)
Zadyszka , dodatkowe szmery oddechowe (oddech stękający, świszczący)
Osłabienie siły głosu
INNE OBJAWY:
tachykardia,
zmiana zabarwienia skóry i błon śluzowych (bladość trójkąt siniczy wokół ust, zasinienie dystalnych częśći ciała),
przyjmowanie przymusowej pozycji (najczęściej siedzącej w podparciem kończyn górnych)
mówienie szeptem pojedynczych słów,
niemożność wypowiedzenia zdania bez przerw
TRUDNOŚCI W ODDYCHANIU MOGĄ POJAWIAĆ SIĘ PRZY WDECHU I WYDECHU
Duszność wdechowa – przeszkoda zlokalizowana jest w górnych drogach oddechowych (jamie nosowo-gardłowej, krtani , tchawicy)
Duszność wydechowa = zwężenie dolnych dróg oddechowych , oskrzeli – słyszalne świsty podczas wydechu
W przypadku ASTMY – najczęściej występującej choroby ukł. Oddechowego u dzieci do czynników wyzwalających duszność należą: Kontakt z alergenami, kontakt z substancjami drażniącymi drogi oddechowe (dym tytoniowy, farby, kleje), zimne powietrze, niewłaściwie dozowany wysiłek fizyczny
POSTĘPOWANIE
Duszność o niewielkim nasileniu – dostęp chłodnego powietrza, właściwe ułożenie
Duszność na skutek zalegania wydzieliny – oklepywania, drenaż ułożeniowy, inhalacje, nawadnianie (ciepłe płyny w małych porcjach) lub nawadnianie dożylne, leki rozrzedzające wydzielinę, Ew. sprzęt medyczny ułatwiający usuwanie wydzieliny (ssak)
DUSZNOŚĆ ZE ŚWISTAMI
Leki na zlecenie lekarza – rozszerzające oskrzela (najczęściej inhalatory, nebulizatory)
Duszność przewlekła
Podstawowy lek – TLEN – wskazaniem do leczenia tlenem jest niewydolność oddechowa.
Źródłem tlenu w domu są koncentratory tlenu – urządzenia zasilane prądem elektrycznym , które zasysają z atmosfery powietrze, specjalne filtry oddzielają w nich cząsteczki tlenu zgromadzone w koncentratorze, skąd chory pobiera je przez maskę lub cewnik donosowy
Inne źródło tlenu- butle ze sprężonym lub ciekłym tlenem. Nie są bezpieczne, wymagają częstej wymiany. Butle z ciekłym tlenem umożliwiają choremu bezpieczne poruszanie się poza domem
Drenaż oskrzeli – sposób usuwania wydzieliny z dróg oddechowych. Jest to odpowiednie ułożenia chorego , które powoduje spływanie wydzieliny dzięki grawitacji. Dobór techniki ułożenia jest b.indywidualny i zależy od sytuacji klinicznej. Dziecko ułożone na boku/plecach/brzuchu wykorzystuje nachylenie tułowia ku dołowi co powoduje przesuwanie i odksztuszanie wydzieliny
Ćwiczenia oddechowe - spokojne w formie zabawowej. Ich celem jest nauka powolnego, pogłębionego oddychania oraz wydłużenie wydechu.
PAMIĘTAJ!!!!
zabiegi pielęgnacyjne mogą nasilać duszność – wykonuj je powoli , spokojnie , rób przerwy
Higiena ukł.oddechowego – usuwanie wydzieliny
Zabiegi fizjoterapeutyczne (oklepywanie, natężony wydech, kontrolowany kaszel) -tylko po odpowiednim przeszkoleniu
Leki (szczególnie wykrztuśne)– tylko pod nadzorem lekarza = nadmierne wydzielanie w oskrzelach = nasilenie duszności (małą średnica dróg oddechowych)
Nie narażaj dziecka na kontakt z dymem tytoniowym
Chłodne powietrze pomaga w walce z dusznością
Obecność rodziców i bliskich = poczucie bezpieczeństwa, zmniejszenie lęku !
KASZEL
Odruch obronny, który ma na celu usunięcie z dróg oddechowych przeszkody - wydzieliny, ciała obcego
PRZYCZYNY
Astma
Stany przebiegające ze spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła ( zapalenie zatok, migdałów)
Refluks żołądkowo-przełykowy (zarzucanie kwaśnej treści żołądkowej do przełyku)
Ekspozycja na dym tytoniowy
Inne przyczyny: mukowiscydoza, dysplazja oskrzelowo-płucna, nieprawidłowe położenie dużych naczyń uciskających na drogi oddechowe, gruźlica, niewydolność krążenia, skutki uboczne działania niektórych leków (np. kaptopryl)
CHARAKTERYSTYKA
U dzieci do 15 rż – ostry jeśli trwa do 4 tyg włącznie, ponad 4 tyg-przewlekły
U osób po 15 rż ostry – do 3 tyg, podostry 3-8 tyg, przewlekły – ponad 8 tyg
Kaszel ostry – najczęściej związany z zakażeniem górnych dróg oddechowych, zapaleniem płuc, kontaktem z alergenem
Kaszel przewlekły – inne choroby ukł oddechowego, pokarmowego, krążenia
POWIKŁANIA KASZLU
Odma opłucnowa, śródpiersiowa – gdy na skutek uszkodzenia płuca powietrze dostaje się do jamy opłucnej lub śródpiersia = ucisk na płuco= utrudnienia w oddychaniu. Objawem jest nagły ból, duszność podczas kaszlu.
Inne powikłania podczas kaszlu:
Omdlenie , drgawki, rozejście się ran pooperacyjnych, wymioty, nietrzymanie moczu, złamanie żeber
POSTĘPOWANIE
Ustalenie przyczyny kaszlu
Leczenie choroby podstawowej zgodnie z zaleceniami lekarza
BIEGUNKA
Ostra biegunka – zespół chorobowy, charakteryzujący się oddawaniem nieprawidłowych stolców (płynnych, półpłynnych, wodnistych) częściej niż 3 razy na dobę, bądź oddaniem przynajmniej 1 stolca z domieszką krwi, ropy lub śluzu.
PRZYCZYNY
Błędy dietetyczne
Infekcje wirusowe (rotawirus) i bakteryjne (escherichia coli, salmonella)
Zakażenia górnych dróg oddechowych
Zakażenia układu moczowego
Zapalenie jelit
Antybiotykoterapia
Alergie pokarmowe
Obecność pasożytów
Zbyt intensywna terapia lekami przeczyszczającymi po zaniedbanych zaparciach
Radioterapia jamy brzusznej/miednicy
Zastosowanie niektórych leków
Niecałkowita drożność jelit (wywołana np. nowotworem) może powodować biegunkę na przemian z zaparciem
W trakcie biegunki następuje duża utrata wody.
Jeśli nie jest ona uzupełniana, może wystąpić odwodnienie organizmu.
Wraz z kałem wydalane są również elektrolity (jony sodu, chloru, potasu). Ich niedobór w organizmie zaburza pracę serca oraz mózgu. Krew staje się gęsta, przez co mogą tworzyć się skrzepy. Taki stan bezpośrednio zagraża zdrowiu, a nawet życiu dziecka
Jeśli czas trwania biegunki przedłuża się, dochodzi do pogorszenia stanu odżywienia chorego oraz znaczącego osłabienia organizmu. Dlatego podczas biegunki należy odpowiednio zatroszczyć się o dziecko
WAŻNE
Właściwie pielęgnuj skórę – częste zmiany pieluch, mycie, wietrzenie, maści ochronne.
Pamiętaj o diecie !!
Niemowlęta -nie stosuj przerw w żywieniu (maks. 4 h)
Dzieci powyżej 1 rż – dieta odpowiednia do wieku
ŻYWIENIE W CZASIE BIEGUNKI
Odpowiednie żywienie w biegunce oraz nawadnianie doustne są istotnym elementem zapobiegania niedoborom wody oraz soli mineralnych.
Podczas biegunki należy podawać płyny w postaci wody lub gorzkiej herbaty.
W aptekach są dostępne specjalne preparaty, które dostarczają elektrolitów (sól fizjologiczna, płyn DPN).
Opiekując się dzieckiem w domu, można przygotować zupę z marchwi (tzw. marchwiankę), dyni lub mus jabłkowy. Zawierają one związki zwane pektynami, które wiążą wodę, pochłaniają toksyny oraz zagęszczają stolec. Ponadto pektyny działają ochronnie na błonę śluzową przewodu pokarmowego oraz spowalniają ruchy jelit, co przeciwdziała biegunkom.
Korzystne działanie w nawadnianiu organizmu wykazują kleiki ryżowe
Następnie wprowadza się produkty o działaniu zapierającym:
tarte jabłko,
ryż gotowany na wodzie,
chudy rosół z rozdrobnionym mięsem drobiowym,
kisiel z czarnych suszonych jagód,
herbatę z suszonych jagód.
Jedzenie przy biegunkach powinno być bogate energię i składniki odżywcze, ponieważ w trakcie jej trwania oraz w okresie rekonwalescencji wchłanianie składników odżywczych jest zmniejszone o 60–80%. Po kilku dniach podawania produktów zapierających opiekun chorego powinien komponować posiłki z następujących produktów:
mięso drobiowe,
jaja na miękko,
sery twarogowe,
jogurt naturalny,
ryż biały,
drobna kasza jęczmienna,
drobne makarony,
banany.
Opiekun z menu chorego powinien wykluczyć następujące produkty: mleko, cukier, miód, dżem, sok jabłkowy i pomarańczowy. Cukry w nich zawarte fermentują w jelitach, co nasila biegunkę.
Biegunka występująca podczas podróży często spowodowana jest zmianą flory bakteryjnej. W takim przypadku warto podać choremu preparaty zawierające przyjazne dla organizmu bakterie (tzw. probiotyki), które zasiedlają jelita, chroniąc przed namnażaniem się bakterii chorobotwórczych, a w konsekwencji – przed biegunką.
Odpowiednie żywienie w trakcie biegunki jest kluczowym elementem leczenia i zapobiega odwodnieniu organizmu oraz przywraca prawidłową pracę jelit.
NUDNOŚCI I WYMIOTY
Nudności często towarzyszą różnym schorzeniom układu pokarmowego lub są wynikiem prowadzonego leczenia. Uczucie nudności sprawia, że chora osoba unika spożywania pokarmów, co prowadzi do osłabienia organizmu
PRZYCZYNY NUDNOŚCI I WYMIOTÓW
zatrucie pokarmowe,
Zakażenia bakteryjne (angina, zapalenie ucha, zatok)
obecność pasożytów układu pokarmowego (lamblie, tasiemiec, glista ludzka).
U dzieci nudności oraz wymioty są najczęściej objawem alergii lub nietolerancji pokarmowej. Mogą być również wynikiem zakażenia rotawirusowego, znanego jako grypa żołądkowa.
leczenie przeciwnowotworowe (chemio- lub radioterapia). Podczas chemioterapii i radioterapii następuje zaburzona motoryka przewodu pokarmowego, co prowadzi do występowania nudności, wymiotów oraz zaburzenia odczuwania smaku. Ponadto występują stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej gardła oraz przełyku, których drażnienie podczas spożywania pokarmów powoduje wystąpienie odruchu wymiotnego.
Zaburzenia metaboliczne (mocznica, podwyższone stężenie wapnia)
Działania niepożądane leków (opioidów, leków przeciwbólowych, antybiotyków, preperatów żelaza)
Ból
Czynniki psychosomatyczne (lęk, strach, przykre zapachy, zmuszanie do jedzenia)
Zaburzenia sercowo-naczyniowe – hipotonia ortostatyczna (gwałtowny spadek ciśnienia do przyjęciu pozycji pionowej)
ZALECENIA
Bezwzględnie obserwuj stan dziecka (wygląd skóry, częstość wymiotów, występowanie gorączki, bólów brzucha, biegunki) i bezzwłocznie poinformuj zespół terapeutyczny o niepokojących objawach aby zapobiec powikłaniom
Sumiennie stosuj zalecone leki przeciwwymiotne
Wyeliminuj drażniące i nieprzyjemne zapachy
Podawaj małe porcje pokarmów – często co 1-2 godziny , szczególnie przed podaniem leków
Prowadź bilans płynów
Odwracaj uwagę od dolegliwości
ODWODNIENIE
Niedobór wody w organizmie na skutek zbyt małej podaży lub wzmożonej utraty .
Odwodnienie obejmuje utratę samej wody lub wody i zawartych w niej elektrolitów.
PRZYCZYNY
Biegunki
Wymioty
Hiperwentylacja
Zmniejszona podaż płynów na skutek: stanów zapalnych jamy ustnej, gardła; anoreksji; technicznego problemu z pojeniem/karmieniem; odmowy przyjęcia płynów
POSTĘPOWANIE
Płyn nawadniający ORS
Płyny chłodne, czasem kwaśne (są lepiej akceptowane) małymi łyżeczkami
Pokarmy zagęszczone też są formą nawadniania a czasem zapobiegają wymiotom (kisiel, galaretka)
Do wyrównywania niedoboru płynów najlepsza jest woda i herbata. Unikaj soków owocowych słodzonych i gazowanych=fermentacja=wymioty
Sonda, kroplówka
STOSOWANIE LEKÓW U DZIECI
leczenie niefarmakologiczne i farmakologiczne.
Leczenie niefarmkologiczne- zabiegi poprawiające jakość życia – dieta, aktywność fizyczna
Leczenie farmakologiczne – stosowanie leków
BUDOWA LEKU
LEK= substancja lecznicza +substancje pomocnicze
LEK=tabletka, kapsułka , syrop, maść
substancja lecznicza =leczy i zapobiega chorobie
substancje pomocnicze= nadają kolor, wygląd , smak
NAZWY LEKÓW
Chemiczna – np. N-(4-hydroksyfenylo-avetamid)
Międzynarodowa – paracetamol
Handlowa – apap, codipar, panadol, paracetamol
Jeśli są w tej samej dawce powinny działać tak samo i być dla siebie zamiennikami!
LOSY LEKU W ORGANIZMIE
Rozpad (uwolnienie leku z postaci , w której został przyjęty) –żołądek/jelito cienkie. Leki do rozpuszczania w wodzie – proces działania leku zaczyna się poza organizmem.
Wchłanianie (absorbcja)- przedostnie się leku do układu krążenia i do miejsca docelowego
Dystrybucja (rozmieszczenie) – obecność leku we krwi , rozmieszczenie w organizmie. Tutaj możliwe interakcje.
Metabolizm (przemiana) – wątroba, możliwe uszkodzenia w przypadku podania toksycznych dawek leków
Wydalanie (eliminacja)- głównie z moczem, ale także z kałem, żółcią potem, śliną…uwaga na dzieci z niewydolnością nerek.
POWIKŁANIA FARMAKOTERAPII
należą do jednych z głównych przyczyn zgonów po chorobach serca, układu krążenia, nowotworach i udarach mózgu. Około 3–6,7% przyjęć do szpitali stanowią chorzy z powikłaniami polekowymi.
Stosowanie leków jest związane z ryzykiem wystąpienia ubocznych i niepożądanych działań leku (ndl). Nie są to pojęcia jednoznaczne.
DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE LEKÓW
są bardzo różne i zależą od wielu czynników.
W zasadzie nie istnieją leki całkowicie pozbawione tego typu działań.
O przydatności leku w terapii konkretnego schorzenia decyduje bilans korzyści i strat wywoływanych przez ten lek.
Istnienie działań niepożądanych leków jest jednym z głównych motorów przemysłu farmaceutycznego, napędzającym go do opracowywania nowych specyfików.
KLASYFIKACJA KLINICZNA DZIAŁAŃ NIEPOŻĄDANYCH
Typ A
Działania uboczne, które można przewidzieć – wynikają z mechanizmu działania farmakologicznego. Ich nasilenie zależy od zastosowanej dawki. Ustępują po zmniejszeniu dawki lub odstawieniu leku. Przykłady:
Kaszel po lekach obniżających ciśnienie krwi z grupy I-ACE
krwawienia po przedawkowaniu leków przeciwzakrzepowych
Do działań niepożądanych z grupy A zalicza się także działania wynikające z interakcji leków, które da się przewidzieć
Typ B
Działania uboczne nieprzewidywalne, niezależne od podanej dawki leku.. Często są wynikiem reakcji immunologicznej (uczulenia) na lek. Przykłady:
uszkodzenia szpiku kostnego po zastosowaniu chloramfenikolu
zespół Stevesna-Johnsona po sulfonamidach
Działania tego typu stanowią ok. 20% wszystkich obserwowanych działań niepożądanych leków i często są przyczyną wycofania leku z obrotu, lub ograniczeń w jego stosowaniu.
Typ C
Działania uboczne występujące po długotrwałym stosowaniu leku (najczęściej w terapii chorób przewlekłych). Mechanizm ich powstawania najczęściej jest znany i wynika z właściwości farmakologicznych leku. Przykłady:
uszkodzenie wątroby po przewlekłym stosowaniu paracetamolu
choroba wrzodowa po przewlekłym stosowaniu NLPZ-tów
Typ D
Działania uboczne pojawiające się po długim czasie od zastosowania leku, niezależnie od tego jak długo stosowany był sam lek. Przykłady:
działanie teratogenne talidomidu
Typ E
Działanie niepożądane występujące po nagłym odstawieniu leku. Zwykle jest to po prostu zaostrzenie choroby, następujące po zaniechaniu terapii. Leki wykazujące działania niepożądane typu E powodują zwiększenie (zaostrzenie) objawów choroby po odstawieniu leku ponad poziom na którym te objawy byłyby, gdyby leku w ogóle nie zastosowano. Przykłady:
zwiększenie poziomu gastryny prowadzące do wyrzutu kwasu solnego w żołądku po odstawieniu antagonistów receptorów H2 w żołądku (leków hamujących wydzielanie kwasu solnego)
Tego typu działaniom niepożądanym leków łatwo zapobiec – wystarczy odstawiać leki powoli, stopniowo zmniejszając dawkę.
INTERAKCJE
Polegają na wzajemnym oddziaływaniu co najmniej 2 leków, w wyniku czego zmienia się efekt końcowy ich działania . Bywa to pożądane lub niepożądane
EUROPEJSKA KARTA PRAW DZIECKA W SZPITALU
Prawo do możliwie najlepszej opieki medycznej jest podstawowym prawem zwłaszcza
dzieci.
1. Dzieci należy przyjmować do szpitala tylko wtedy, kiedy nie jest możliwe leczenie w domu, pod opieką poradni lub na oddziale dziennym.
2. Dzieci mają prawo do stałego towarzystwa rodziców lub opiekunów. W szpitalu nie należy wprowadzać żadnych ograniczeń dla osób odwiedzających – bez względu na wiek dziecka.
3. Rodzicom należy stwarzać warunki pobytu w szpitalu razem z dzieckiem, należy ich zachęcać i pomagać im w pozostawaniu przy dziecku. Pobyt z dzieckiem w szpitalu nie może się wiązać z dodatkowymi kosztami lub utratą zarobków. Aby rodzice mogli uczestniczyć w opiece nad dzieckiem, należy ich na bieżąco informować o sposobie postępowania i zachęcać do aktywnej współpracy.
4. Dzieci i rodzice mają prawo do informacji, a w przypadku dzieci informacje te należy przekazywać w sposób odpowiedni do ich wieku i możliwości pojmowania. Należy unikać zbędnych stresów fizycznych i emocjonalnych u dziecka w związku z jego pobytem w szpitalu i je łagodzić.
5. Dzieci i ich rodzice mają prawo współuczestniczyć we wszystkich decyzjach dotyczących leczenia. Każde dziecko powinno być chronione przed zbędnymi zabiegami diagnostycznymi i leczniczymi.
6. Dzieci powinny przebywać razem z innymi dziećmi w podobnym wieku. Nie należy umieszczać dzieci razem z dorosłymi.
7. Dzieciom należy stworzyć warunki do zabawy, odpoczynku i nauki odpowiednio do ich wieku i samopoczucia. Ich otoczenie powinno tak urządzone i wyposażone, aby zaspokoić dziecięce potrzeby.
8. Przygotowanie i umiejętności personelu muszą uwzględniać potrzeby fizyczne i psychiczne dzieci.
9. Zespół opiekujący się dzieckiem w szpitalu powinien zapewnić mu ciągłość leczenia.
10. Dzieci powinny być traktowane z taktem i wyrozumiałością. Zawsze należy szanować ich prawo do intymności.
FARMAKOTERAPIA GERIATRYCZNA
Geriatryczny zespół polekowy - to dolegliwość, nowa choroba lub nieprawidłowości biochemiczne, które u osoby starszej wystąpiły w związku z niewłaściwie zaleconym leczeniem.
Przyczynami są zbyt duże dawki i toksyczność leków oraz interakcje w leczeniu wieloma lekami.
SZCZEGÓLNE TRUDNOŚCI
Po 65. roku życia – zaburzenie wchłanianie przyjętych środków farmakologicznych.
Różnice biologiczne, morfologiczne i czynnościowe między organizmem starszym a dojrzałym
Zmniejsza się m.in.:
.wydolność układu krążenia, płuc, wątroby i nerek,
spada pojemność wyrzutowa serca czego następstwem jest słabszy przepływ krwi przez tkanki i w konsekwencji gorszy transport leków do narządów docelowych.
Mniejsze zdolności autoregulacji i adaptacji do bodźców wewnętrznych i zewnętrznych.
Udział w farmakoterapii wymaga od pielęgniarki dużej odpowiedzialności za zdrowie i życie pacjentów, szczególnie tych bezradnych i niesprawnych.
Niektóre choroby wieku podeszłego uniemożliwiają starszym ludziom kojarzenie leków z chorobą.
Nie są oni w stanie podać nazw przyjmowanych preparatów lekarzowi, gdyż ich nie pamiętają.
Farmakoterapia osób w wieku podeszłym może mieć nieprawidłowy przebieg z powodu upośledzenia słuchu, wzroku, pamięci.
Dystans i obcość kulturowa wobec przedstawicieli zawodów medycznych, głównie na wsi, jest powodem nieporozumień.
Hospitalizacja bywa skutkiem niezrozumienia przez pacjenta istoty leczenia oraz przekazu, jak stosować lek, przez jaki czas, o której godzinie.
Upośledzenie percepcji jest niebezpieczne przy lekach o wąskim indeksie terapeutycznym, które mają niewielką rozpiętość między dawką terapeutyczną i toksyczną,
W przypadku leków, których nieprzyjęcie powoduje zespół odstawienia.
Pacjenci nie chcą lub nie potrafią połknąć dużych tabletek, cierpiący na zmiany miażdżycowe odmawiają zażywania leków,
Większość osób starszych ma problemy z utrzymaniem czopków.
PRZYJMOWANIE LEKÓW
Pacjent powinien czuć, że otacza go atmosfera troski o jego zdrowie: miły, zachęcający gest, ton głosu i uśmiech są niezwykle pomocne (fenomen placebo).
Leki powinny być podawane we właściwej dawce: zazwyczaj ludzie starsi przyjmują najmniejsze skuteczne dawki leków.
Jeśli podajemy seniorowi codziennie leki w dawce zbyt wysokiej, aby organizm mógł poradzić sobie z jej usunięciem, wówczas substancja czynna gromadzi się w organizmie i od pewnego stężenia może działać toksycznie.
Aby ułatwić choremu przyjęcie leku, można zastosować kilka sprawdzonych metod:
zbyt duże tabletki można rozkruszyć,
gorzki smak zminimalizować np. sokiem owocowym
umieścić lek w zwilżonych opłatkach,
czopki zwilżyć lub nieco posmarować wazeliną i wprowadzić głęboko do odbytu.
Obserwacja chorego po podaniu leków jest ważnym zadaniem pielęgniarki.
Od jej sumienności zależą często losy chorego.
Wraz z liczbą zażywanych leków wzrasta ryzyko ujawnienia działań niepożądanych, interakcji między lekami, a także ryzyko upadków.
W przypadku pacjenta, który przyjmuje 3 czy 4 leki, da się przewidzieć skutki ich wzajemnego oddziaływania, ale przy większej ich liczbie staje się to niemożliwe.
Do wystąpienia upadków w istotny sposób przyczyniają się leki działające na ośrodkowy układ nerwowy (OUN)
Wywołują:
zaburzenia świadomości,
rozumowania,
upośledzają przewodnictwo
nerwowo-mięśniowe,
wydłużają czas reakcji,
powodują zawroty głowy.
Leki hipotensyjne i antyarytmiczne powodują zaburzenia świadomości, hipotonię ortostatyczną i senność, a leki moczopędne są przyczyną zaburzeń hipowolemicznych, elektrolitowych, zmuszają do częstego i szybkiego korzystania z toalety
DUET: PIELĘGNIARKA I LEKARZ
Na podstawie wnikliwej obserwacji pielęgniarka może monitorować przebieg leczenia farmakologicznego i przekazywać swoje spostrzeżenia lekarzowi.
Powinna zwracać uwagę na tzw. kaskadę przepisywania leków (dodawanie na nowe dolegliwości kolejnych specyfików bez kontroli stanu zdrowia i okresowych badań laboratoryjnych).
Ma to miejsce zwłaszcza w otwartej opiece zdrowotnej, gdzie starsi ludzie przychodzą „po receptę”.
Często pielęgniarka w gabinecie zabiegowym czy w rejestracji jest pierwszą osobą, której pacjent mówi o swoich dolegliwościach, także o nowych.
Może to stanowić ważny element uzupełnienia wywiadu lekarskiego.
Zdarza się, że spowodowane przez jeden środek zaparcie czy kaszel są leczone kolejnymi lekami, których efekty niepożądane powodują dalszy uszczerbek na zdrowiu.
Pielęgniarka powinna zwracać uwagę na leczenie pacjenta przez wielu specjalistów bez porozumienia.
Starsi pacjenci szukają bowiem pomocy u lekarzy różnych specjalności, ukrywając to przed „swoim doktorem”.
Monitorowanie przyjmowania leków przez osoby starsze jest szczególnie ważne u osób mieszkających samotnie.
Kontrola działań niepożądanych
Szczególnej uwagi ze strony pielęgniarki wymagają seniorzy, którzy przyjmują leki o dużym potencjale oddziaływania toksycznego oraz skutków niepożądanych.
Należą do nich m.in. leki obniżające ciśnienie tętnicze, leki nasercowe, antykoagulanty zwiększają ryzyko krwawienia, leki hamujące aktywność OUN, Neuroleptyki, leki pobudzające OUN działają słabiej niż u osób młodszych, beta-blokery, niesteroidowe leki przeciwzapalne, Cholinolityki, Morfina jest lekiem bezpiecznym i skutecznym pod warunkiem podawania jej w małych dawkach (0,5–1,0 mg).
Pielęgniarka musi też pamiętać, że zmniejszone ukrwienie skóry, tkanki podskórnej i mięśni jest powodem upośledzonego wchłanianie leków podawanych tymi drogami.
PRZYPOMINANIE WAŻNYCH ZASAD
Edukowanie pacjentów powinno dotyczyć m.in. interakcji leków z żywnością.
Pielęgniarka powinna pouczyć pacjenta, że o każdej radykalnej zmianie sposobu odżywiania powinien informować lekarza prowadzącego.
Zmiana diety, np. wprowadzenie do niej większej ilości błonnika, może być przyczyną pobudzenia perystaltyki jelit i tym samym zmniejszenia wchłaniania; dawki leków dotychczas stosowane są niedostateczne.
Ograniczenie wchłaniania może być też powodowane wytrącaniem się niektórych leków czy ich składników, np. związków żelaza przez garbniki zawarte w kawie i herbacie.
Leki powinny być popijane wodą o temperaturze pokojowej.
Należy odradzać popijanie leków sokiem pomarańczowym i grejpfrutowym.
łączenie leków z alkoholem może być niebezpieczne
Jednorazowe przyjęcie alkoholu w dużej dawce hamuje aktywność enzymów wątroby, a przewlekłe nadużywanie indukuje te enzymy.
Dieta ubogobiałkowa, zmniejszając aktywność enzymów wątrobowych, może nasilać toksyczność metabolizowanych w wątrobie leków.
W edukowaniu pacjenta (lub jego opiekunów) pielęgniarka zwraca uwagę na przechowywanie leków w domu i wyposażenie apteczki domowej.
Powinna się ona znajdować w suchym miejscu i być zamykana na klucz
Nie wolno w niej przechowywać leków, których data ważności minęła.
Poważnym problemem jest zjawisko samoleczenia częste u osób starszych.
Sprzyja mu łatwy dostęp do leków bez recepty, głównie przeciwbólowych.
Samoleczenie jest dopuszczalne, ale chory musi być świadomy zagrożeń, jakie niesie zażywanie kilku preparatów.
Im więcej leków przyjmuje, tym większa konieczność edukacji, której celem jest racjonalne ograniczenie samoleczenia.
samoleczenie jest traktowane jako dodatek do ordynacji lekarza.
Najczęściej dokładane są niesteroidowe leki przeciwzapalne.
starszym ludziom trzeba przypominać, że nie powinni na własną rękę kupować leków, a każdego lekarza dokładnie informować, co przyjmują.
W sytuacjach budzących wątpliwości należy koniecznie uzupełnić wywiad o informacje uzyskane od kogoś z najbliższego otoczenia chorego.
Problemem w opiece pielęgniarskiej jest podawanie leków osobom cierpiącym na zespoły otępienne.
U tych pacjentów bardzo często okazuje się po jakimś czasie, że tabletka jest przechowywana w jamie ustnej lub została wypluta i poniewiera się gdzieś w łóżku.
Obowiązkiem pielęgniarki jest dopilnowanie przyjęcia (i połknięcia) leku przez pacjenta.
NIEBEZPIECZEŃSTWO UZALEŻNIENIA
Duża liczba przyjmowanych leków i długotrwałość farmakoterapii sprawiają, że osoby w podeszłym wieku są narażone na ryzyko uzależnienia od leków.
Nałóg pozostaje często niezauważony, ponieważ trudno wyznaczyć granicę między koniecznym stosowaniem leków, a ich nadużywaniem.
Większość dolegliwości, takich jak choroby zwyrodnieniowe układu ruchu, przewlekły ból, zaburzenia wegetatywne, problemy psychiczne wiążą się z przewlekłą farmakoterapią.
Na uzależnienie się seniora od leków ma wpływ wiele różnych przyczyn, m.in.
śmierć współmałżonka,
nieradzenie sobie z problemami codziennymi,
poczucie osamotnienia,
przygnębienie,
strach przed zbliżającą się śmiercią.
Seniorzy najczęściej nadużywają leków uspokajających, przeciwbólowych i przeczyszczających.
Gdy środki po pewnym czasie przestają działać (zjawisko tolerancji), pojawia się konieczność zwiększenia dawek.
Szczególnie niebezpieczny jest automatyzm przyjmowania leków uspokajających i nasennych.
Przyjęcie dawki zbyt małej, by wywołać pożądany efekt (np. sen),
sprawia, że chory ponownie sięga po lek. Może to doprowadzić do groźnych sytuacji, głównie porażenia ośrodka oddechowego, nawet do śmierci.
Pielęgniarka powinna pamiętać, że środki uspokajające są potrzebne w wyjątkowych przypadkach, często może je zastąpić rozmowa i dobra, troskliwa opieka.
Leki przeciwbólowe przyjmowane w nadmiarze mogą być przyczyną bólów głowy „z odbicia”.
Metodą postępowania jest wówczas odstawienie leku.
Nadużywanie środków na częste u seniorów zaparcia może być przyczyną różnych nowych dolegliwości, np. biegunek rzekomych, odwodnienia, zaburzeń elektrolitowych.
ROLA PIELĘGNIARKI W PROFILAKTYCE WYBRANYCH POWIKŁAŃ ZWIĄZANYCH Z UNIERUCHOMIENIEM CHOREGO
Hipokinezja jest stanem klinicznym, w którym dochodzi do ograniczenia aktywności ruchowej spowodowanego różnymi przyczynami:
choroby lub uszkodzenia układu kostno-mięśniowo-nnerwowego (udar mózgu, złamania i urazy związane z długotrwałym unieruchomieniem, zaawansowana choroba zwyrodnieniowa);
zastosowanie opatrunków ortopedycznych, gorsetów, szyn
ciężkie choroby wymagające pozostania w łóżku (zawał serca);
długotrwałe pozostawanie w pozycji zmniejszającej siłę ciążenia, jak pozycja siedząca lub leżąca.
ograniczenie aktywności ruchowej człowieka zagraża zdolnościom przystosowawczym organizmu i jego prawidłowemu funkcjonowaniu
ograniczenie aktywności ruchowej – następstwo chorób cywilizacyjnych, takich jak: miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa, otyłość.
Ograniczenie aktywności ruchowej jest przyczyną upośledzenia reakcji fizjologiczno-biochemicznych organizmu człowieka.
Zaburza funkcje układów sercowo-naczyniowego i oddechowego,
nerwowo-mięśniowego, kostnego i gospodarki wodno- elektrolitowej, głównie wapniowej, oraz wpływa na procesy krzepliwości krwi.
Zmienia tempo przemian energetycznych oraz zaburza homeostazę organizmu.
Długotrwałe przebywanie w łóżku i brak aktywności fizycznej zmniejszają ogólny metabolizm organizmu, prowadząc do pogorszenia wydolności czynnościowej co doprowadza do klinicznych objawów tak zwanego zespołu unieruchomienia
W warunkach fizjologicznych wzmożona aktywność fizyczna przyspiesza tempo procesów metabolicznych, natomiast bezczynność prowadzi do zaburzeń funkcji organizmu i atrofii.
Długotrwałe pozostawanie w pozycji leżącej powoduje:
całkowitą eliminację ciśnienia hydrostatycznego w układzie naczyniowym położonym poniżej serca;
zmniejszenie siły (napięcia) mięśni szkieletowychni kompresji (ucisku) na kości zwłaszcza kręgosłupa i kończyn dolnych, czego skutkiem jest atrofia zarówno mięśni, jak i kości;
zmniejszenie wydatku energetycznego (zazwyczaj);
mianę impulsacji do narządu przedsionkowo-ślimakowatego, pozwalającego na utrzymanie równowagi;
często niekorzystne zmiany psychofizjologiczne, związane ze stresującym środowiskiem.
Pozostanie w tej pozycji jest wprawdzie konieczne w wielu schorzeniach, jednak długi okres unieruchomienia także bywa źródłem cierpienia i chorób.
Bardzo ważna jest rola pielęgniarek przeszkolonych w podstawowych technikach rehabilitacyjnych, ponieważ nawet krótkotrwałe sesje prostych codziennych ćwiczeń, sadzanie czy stosowanie częstej zmiany ułożenia ciała chorego mogą zapobiegać negatywnym następstwom hipokinezji.
Zmiany kliniczne związane z długotrwałym przebywaniem w pozycji leżące obejmują:
stawy — atrofia struktur stawowych, przykurcz, ograniczona zdolność ruchu, unieruchomienie stawu pogarszają jego ukrwienie, co stanowi jedną z istotnych przyczyn pojawiającego się obrzęku. W efekcie staw ulega usztywnieniu;
mięśnie — atrofia będąca wynikiem choroby i braku aktywności fizycznej;
kości — atrofia, osteoporoza, złamania;
układ moczowy — infekcje, kamica;
serce — zmniejszenie rezerwy sercowej, objętości wyrzutowej, spoczynkowa powysiłkowa tachykardia;
układ sercowo-naczyniowy — zwiększenie lepkości krwi, obniżenie ciśnienia w odpowiedzi na bodziec ortostatyczny i zakrzepowe zapalenie żył;
płuca — zatory płucne, niedodma, hipostatyczne zapalenie płuc;
układ pokarmowy — anoreksja, niedożywienie, zaparcia;
skóra — atrofia, odleżyny;
stany psychiczne — lęki, niepokój, agresja, depresja, dezorientacja.
Jeżeli problem unieruchomienia w łóżku nie jest kontrolowany, powstaje błędne koło — zmiany związane z hipokinezją pogłębiają się i pacjent wymaga dłuższej hospitalizacji ze wszystkimi tego konsekwencjami
Poznanie mechanizmów fizjologicznych reakcji organizmu na unieruchomienie w pozycji leżącej jest konieczne w celu odróżnienia obrazu zmian chorobowych od zmian adaptacyjnych.
We wczesnym okresie bezczynności ruchowej (0–3 dni) największe zmiany zachodzą w gospodarce wodno-elektrolitowej ustroju oraz w stanie napięcia naczyń pojemnościowych i przepływu krwi.
Pod koniec pierwszego tygodnia unieruchomienia dochodzi do zwiększonego wydalania elektrolitów i azotu z moczem oraz zmian w układzie krzepnięcia krwi; pogarsza się również wzrok.
W drugim tygodniu unieruchomienia (8–14 dni) zmniejsza się liczba krwinek czerwonych, zostają zakłócone mechanizmy usuwania ciepła z ustroju, na skutek zmniejszonego napięcia naczyń pojemnościowych, pocenia i upośledzonego transportu ciepła przez krew.
Pod koniec pierwszego miesiąca bezczynności ruchowej można stwierdzić pełny obraz zmian czynnościowych
ODLEŻYNY
Klinicznie odleżyna może mieć postać rumienia, owrzodzenia oraz suchej albo rozpływnej martwicy w zależności od stopnia zaawansowania.
W ocenie zmian odleżynowych można się posłużyć jedną z klasyfikacji, na przykład 5-stopniową skalą według Torrance’a.
Stopnie odleżyn (wg skali Torrance’a):
I° — blednące zaczerwienienia — odwracalne (lekki
ucisk palca powoduje zblednięcie tego zaczerwienienia);
II° — nieblednące zaczerwienienia (uszkodzenie naskórka);
III° — uszkodzenie skóry do granicy z tkanką podskórną;
IV° — uszkodzenie do tkanki tłuszczowej podskórnej;
V° — zaawansowana martwica (dochodzi do kości, tkanki
mięśniowej)