Chorobę Parkinsona po raz pierwszy opisał w 1817 roku lekarz J.Parkinson.

Na chorobę zapadają w równym stopniu kobiety i mężczyźni; to najczęściej występujące schorzenie neurologiczne wieku podeszłego. Termin parkinsonizm dotyczy różnych schorzeń, które charakteryzują się zaburzeniami ruchowymi opisanymi dla tej choroby.

Na chorobę cierpi 1% osób w wieku powyżej 65 lat; co najmniej 10% osób w wieku powyżej 60 lat może cierpieć na wczesne niezdiagnozowane stadium choroby.

Czynniki ryzyka:

• incydenty przejściowego niedokrwienia mózgu,

• uszkodzeni mózgu,

• przyjmowanie związków uzależniających,

• rasa kaukaska – największe ryzyko

Podtypy choroby:

• - idiopatyczna – pierwotna: przyczyna nieznana

• - parkinsonizm – wtórna: przyczyna to wylew krwi do mózgu, udar niedokrwienny mózgu, uraz mózgu i leki

• - rodzinna: podłoże genetyczne

Objawy podstawowe:

• - bradykinezja/akinezja (spowolnienie i upośledzenie ruchów aż do bezruchu)

• - wzmożone napięcie mięśni szkieletowych (hipertonia)

• - drżenie spoczynkowe

• - pociąganie nogami (trudności w utrzymaniu postawy)

Drżenie:

• - mimowolne ruchy ciała, głowy, kończyn; najczęściej drżenie rąk

• - nasilenie drżenia w czasie stresu

• - drżenie ustępuje w czasie snu

• - drżenie ustępuje w czasie ruchów zamierzonych

• - ruch „liczenia monet” lub „przesuwania tabletki” - najbardziej kłopotliwym, ale jednocześnie najmniej szkodliwym wśród objawów

Sztywność mięśniowa:

• - wzmożone napięcie mięśni szkieletowych

• - pacjenci z reguły są nieświadomi hipertonii, ale przeszkadza im spowolnienie ruchowe będące jej wynikiem

• - bardziej widoczne dla lekarza niż dla pacjenta

• - ruch „po zębatce”

Bradykinezja – spowolnienie ruchowe

Akinezja – niemożność wykonania ruchu

Zaburzenia postawy:

• - trudności w utrzymaniu prawidłowej postawy ciała

• -w czasie chodu – najpierw palce potem stopy

• - pochylenie ciała do przodu

• - pochylenie ramion w czasie chodu

• - trudności w rozpoczęciu i zakończeniu ruchów

Objawy upośledzające życie pacjenta:

• - zmniejszenie stopnia mimiki twarzy (maskowatość twarzy)

• - trudności w jedzeniu i przeżuwaniu

• - wolny chód

• - postępujące osłabienie potencjału intelektualnego, zaburzenia pamięci

Inne objawy:

• - otępienie, upośledzenie uwagi, funkcji poznawczych

• - zaburzenia widzenia

• - niepokój, lęk

• - zaburzenia snu

• - zaburzenia funkcji seksualnych

• - zaburzenia termoregulacji

Anatomiczne i neurochemiczne podłoża tej choroby:

N-metylo-4-fenylo-1,2,3,6-tetrahydropirydyna (MPTP) – trucizna wywołująca parkinsonizm

Subkliniczny stan hypodopaminergiczny:

• utrata 80-90% neuronów przed wystąpieniem objawów klinicznych (ok 20 lat);

• śmierć neuronów w istocie czarnej i szlaku nigrostriatalnym;

• neurony dopaminergiczne istoty ciemnej stopniowo obumierają aż do całkowitego zaniku

Jądra podstawy mózgu: jądro ogoniaste, jądro móżdżku?, skorupa

Istota czarna – utrata pigmentu w przebiegu choroby Parkinsona

Choroba Parkinsona – terapia:

1. Leczenie objawów – cele: poprawa kontroli pracy mięśni szkieletowych, spadek drżenia mięśniowego i sztywności mięśniowej, bradykinezji/akinezji; poprawa mowy; poprawa zdolności pisania; poprawa życia i przełykania; normalizacja oddechów.

2. Podniesienie poziomu dopaminy: wzrost syntezy dopaminy (L-DOPA – prekursor dopaminy); nasilenie uwalniania dopaminy, spadek metabolizmu dopaminy, implantacja neuronów dopaminergicznych lub komórek macierzystych do mózgu, pobudzenie receptorów dopaminergicznych, blokada ośrodkowych receptorów muskarynowych.

3. Leki stosowane w leczeniu:

   1. Leki podnoszące poziom dopaminy w mózgu

   2. Agoniści receptorów dopaminowych

   3. Cholinolityki

Leki podnoszące poziom dopaminy w mózgu:

lewodopa (L-DOPA):

• szybkie wchłanianie po przyjęciu doustnym (95% przekształcane do DOPA)

• - szlak powstania DOPA: tyrozyna – hydroksylaza tyrozynowa – L-DOPA – DOPA

• - dopamina z osocza

Problemy związane z L-DOPĄ:

• - wysokie poziomy obwodowe dopaminy (nudności) – strefa chemoreceptorowa odpowiedzialna za ośrodkowe ogniwa odruchu wymiotnego, znajduje się poza barierą krew-mózg

• - hamujemy obwodową dekarboksylazę DOPA przez stosowanie karbidopy lub benserazydu (nawet przy zastosowaniu tych inhibitorów znaczna część L-DOPY jest przekształcana przez COMT (w przewodzie pokarmowym i wątrobie) do nieaktywnego metabolitu); dodanie do standardowego leczenia inhibitorów obwodowych COMT (wydłużył okres biologicznego półtrwania i przedłużyło działanie L-DOPY))

Działania niepożądane L-DOPA:

• - tachykardia, skurcze dodatkowe – dopamina pobudza β1 w sercu

• - rozszerzenie niektórych łożysk naczyniowych

• - hipotonia ortostatyczna

• - pocenie się, brak apetytu, zaburzenia ze strony układu pokarmowego

• - dłuższe podawanie wywołuje zaburzenia hormonalne, spadek i sekrecji prolaktyny, wzrost sekrecji hormonu wzrostu.

Ośrodkowe działania niepożądane L-DOPY:

• wzrost aktywności ruchowej, bezsenność, podniecenie, dyskinezy i ruchy przymusowe o charakterze pląsawiczym (mięśnie głowy i kończyn, rzadziej tułowia i brzucha)

• zmiany zachowania: depresje, stany maniakalne, ataki lęku, psychozy, halucynacje; L-DOPY nie można stosować u chorych psychicznie (zaostrzenie objawów); czasami zachodzi konieczność okresowego odstawienia leku („a drug holiday”)

Ograniczenie terapii L-DOPA:

• postępująca utrata skuteczności terapeutycznej (w wyniku postępującej degeneracji neuronów dopaminergicznych)

• efekt „on/off” (prawdopodobnie związany z utratą zdolności neuronów dopaminergicznych do syntezy i magazynowania neuroprzekaźników)

• bradykinezja a potem akinezja

• częste stosowanie L-DOPY bądź stosowanie wysokich dawek może wywołać dyskinezy i zaburzenia psychiczne

Leki nasilające uwalnianie dopaminy:

Amantadyna (Symmetrel)

• lek p/wirusowy

• prawdopodobnie nasila uwalnianie dopaminy oraz hamuje wychwyt zwrotny dopaminy w jądrach podstawy mózgu

• niepożądane: hipotonia ortostatyczna, koszmary nocne, „zamknięcie umysłu”, depresja, omamy i halucynacje

Inhibitory MAO-B:

Selegilina i Lazabemid

Selegilina (Deprenyl):

• inhibitor MAO-B

• przedłuża okres biologicznego półtrwania dopaminy

• DATATOP ((Deprenyl and Tocopherol Antioxidative Therapy for Parkinson's Disease)

• może zwiększać dyskinezy i zaburzenia psychiczne wywołane przez L-DOPA

• pozwala pacjentowi na: stosowanie niższych dawek L-DOPY i wydłużenie przerw pomiędzy dawkami L-DOPY

• niepożądane: nudności i wymioty, hipotonia ortostatyczna, zawroty głowy, omdlenia, halucynacje. Omamy i depresja

Agoniści receptorów dopaminowych (obecnie 4 leki)

Pochodne kwasu lizergowego: bromokryptyna i pergolid:

• mała skuteczność terapeutyczna i liczne działania niepożądane, pobudzają receptory D2

Pramipeksol, talipeksol, ropinirol

• agoniści receptorów D3

• zalecane we wczesnym stadium choroby

• bardziej skuteczne i bezpieczne od bromokryptyny i pergolidu (ryzyko „ataków” snu w dzień)

• długi okres biologicznego półtrwania

• niepożądane: halucynacje, bezsenność, nudności, zawroty głowy, somabulizm (lunatykowanie)

Leki blokujące receptory muskarynowe (cholinolityki)

• triheksyfenidyl

• benzatropina (Cogentin)

• biperiden (Akineton)

• procyklidyna (Kemadrin)

• etopropazyna

działania niepożądane:

• tachykardia

• nadwrażliwość skóry na światło

• zaparcia, zatrzymywanie moczu

• suchość w jamie ustnej

• zaburzenia widzenia, rozszerzenie źrenicy

• zaburzenia psychiczne

• halucynacje

Niefarmakologiczne metody leczenia choroby Parkinsona

Operacje neurochirurgiczne i implanty

• odnerwienie wzgórza

• odnerwienie gałki bladej

• głęboka stymulacja mózgu (IDBS)

• wszczepienie rdzenia nadnerczy

• wszczepienie płodowej tkanki mózgowej

• komórki macierzyste